I l
m
Chriftum
H mi
q u i o r e s .
* fupple,
. P a tr is? Q u om od o fi quæ r is , in te llig e : Ego & A mune in eum impii v e ft r i oris opprobrium cft.
Pater unum fumas. Manus F i l i i , manus P a tr is N e g a s enim D e um e x gen eratione D e i , ne.
e ft . N o n enim d é g én é râ t pe r na tiv itatem na- gas f ilium e e x na tiv itatis v e r i t a t e , negas h o c ,
tu r a , ne e adem fit : n equ e rurfiim q u ia e ad em q u ô d ego & Pater unum fumus 3 confeffionem
e ft , in tellig en tiam n a tiv ita tis o f fe n d i t , q u ia u n iu s in u troq u e a tq u e confimilis efte naturæ.
n a tiv ita s nihil in Te a dm it t it alienum. U t v e r ô Subjicis fu b f tan tia n o v a Sc e x te rn a Sc aliéna;
p e r corporalem fign ificationem v irtu tem poffis
ejufdem n o fle n a tu ræ , com mem orata e ft F ilii
manus manus P a tr is j qu ia na tura Sc v irtus P a tris
a e ffe t in F ilio . P o ftrem ô u t pe r facramen-
D e um : u t au t alterius gen er is D e u s f i t , aut
omnin o ne c D e u s f i t , q u ia non f e x D e o . na-
tiv ita te fu bfifta t,
24 . Sed q u ia ad fa cramentum d i& i hujus 1
turn na tiv itatis v e r ita tem naturæ indifFerentis B commotus es , Ego & Pateramm fumus j u tju -
agn o fc e re s $ d id um e f t , Ego & Pater unu?n fumus
: u t q u o d unum fu n t , n e c d iv er fum ne c
fo litarium c r e d e r e tu r , non a lia in utroque per
n a tiv ita t is Sc g en erationis proprie tatem e x fi-
ften te natura.
23. M a n e t , quan tum in tellig i l i c e t , men -
tium vefanarum voluntas , ceflan te lic e t v o -
lu n ta t is e f fe d u : & m a l i g n u m a n i m u m
m a le v o len tia f tu d ium , ab fiften te mali operis
d a o d ic e n t e , Cum fis homo 3 facis te Deum 3 tu 4
pa ri impie tate d ic a s , C um fis c r e a tu r a , facis
te D e um : { dicis e n im , N o n es filius e x na.
t iv i t a t e , non es D e u s e x veritate» Creatura
es p ra fta n tio r cu n d is : led non es in Deum
n a tu s , q u ia e x in corporali D e o nativitatem
non admitto « n a tu ra . N o n m o d ó tu Sc Pate
r non unum e f t i s , led n e c filius e s , nec fi-
milis e s , n e c D e u s e s . ) J u d a is quidem Doo
c c a f io n e , n on d efe r it. N u n c enim h a r e t ic o - C minus refpo n dit , fe d ma gis ad impietatem
rum fu ror , jam b D om in o in c a lls fedente , tuam omnis ha c^apta relp onfio e ft: Nomefcri- a
quia e xemplo Jud ao rum in crucem a g e re non ptum eft in lege} Quoniam ego dixi 3 dii eftis i S i(
p o lfu n t, pari tamen in fid elitate h o c eum * qu o d
ergo illos dixit deos , ad quos verbum fattum eß
e ft d e n e g a n t : Sc chm non po lfint negare q u a
D e i, & non poteft folvi Serif tura 5 quern Pater
d id a fu n t , tamen d id is * non o b ed ie n te s ,
fanSiificavit 3 $• mißt in hunc mundum , vos did-
odium impietatis e x e r c e n t , v erbo rum lapides
tis quia blafphemavi, quoniam dixi, Filius Dei
in jic iu n t , & fi p o ffe n t , d e th ro n o eum lu o in
fum l Si non fado opera Patris 3 nolite credere mihi
cru cem retrahe rent. E t de J u d a is quidem ad
d id i hujus d n o v ita tem commotis ita fcrib itur:
: ß autemfacio 3 dr mihi non vult is credere, ope-
ribus credite i ut fciatis dr cognofcatis, quoniam
foUn. 10. 7 ulerunt igitur lapides ludai 3 ut eum lapidarem. D h Pater in me, dr ego in eo. C au lam relponfio.
Refpondit eis 3 JS/fulta bona opera oftendi vobis à
Pâtre 3 propter quod eorum opus lapidatts me l
Refponderunt ei Iudai 3 Pro bono opéré non lapidar-
mus te , fed pro blafphemia i dr quid tu cum fis
homo 3 facis te Deum. A t tu v e r o h a r e t ic e qu id
aga s a c profitearis a gn o fe e : Sc eorum te in tellig
e e lle con lo rtem , qu o rum in te refers per-
fid ia exemplum. A d id enim qu o d d id um eft
Ego dr Pater unum /awj»r,Judai lapides eleva.
nis caufa o b je d a ei b la fp h em ia in tulit. Id enim *
ad crimen d ep u ta b a tu r , q u 6 d fe chm homo
e lfe t D e um fa c e r e t. D e um au tem fe fa ce re per
id a rg u eb a tu r , q u o d d ix ifle t , Ego dr Pater
unum fimus. Demo n ftra turu s ita qu e h o c , quod
ip fe Sc P a te r unum e f le n t , e x n a tiv ita tis ufur-
patum e fle naturS, j in e o primum ineptiam
rid icu li opprobrii c o n fu ta t , cu r in reatum vo-
c a r e tu r , qu 6 d fe eftm homo e lfe t D e um facev
e r u n t , Sc eorum impius d olor ad lacramen- E ret. C ùm enim le x hujus nominis appellatio.
turn fidei falutaris im p a tien s , u fqu e a d impe.
turn in fe r e n d a mortis e ru p it. Q u id tu , non
h ab en do quern lapides , d en e g an d o minus effi-
cis > N o n d iffe r t voluntas : led voluntatem
tu am in efficacem effe c a le f tis thronus e ffic it.
Q u a n to tu ir re ligiofio r J u d a o ? L ap id e s file in
nem fa n d is hominibus d e c e rn e r e t , 8c fermo
D e i indiffolubilis confirmaret han c imperciti
nominis profelfionem * quomodo h ie , quern
P a te r f a n d i f ic a f le t , 8c quern in h u n c mundum
m i f i f le t , blafphemus e ffe t D e i fe filium
con fiten d o chm cognominato s p e r leg em deos
corpus e le v a t , tu in S p ir itum j file in homi- in diffo lub ilis D e i fermo fta tu iflet ? Jam ergo
nem u t p u ta b a t , tu in D e um $ file in d iv e r - n on eft c r im in is , q u o d fe D e um c um homo
fantem in te r r is , tu in throno v ir tu tis feden- f i t fa c ia t j cum eos , qu i homines lin t , lex
tern j file in ig n o ra tum , tu in confeffum j file F deo s dixe rit. E t fi a cete ris hominibus non
in m o ritu rum, tu in ju d ic em fa cu lo rum . Ille ir r e lig io fa hujus nominis ufurpatio e ft 5 ab eo
d i c i t , Cumfishomoitud ic is ,C u m f is c r e a tu r a : homine , quern P a te r la n d if ic a v it , ( omnis
u terq u e autem d ic it is , facis te Deum i h o c com- enim hie de homine refponfio e f t , quia Dei
» Sic mff. At editi, eft etiam in Filio. Turn Vat. baf. mf. po-
ftremb ut post fucmmentum. Ex hoc Hilarii loco commodè intel-
ligitur qaod ait Ircnxus lib. 4. c. 37. ubi ponit primo Deum in
conditione inundi externo Angclorum minifterio non eguilTc.quafi,
inquic, ipfe funs non haberet manus: ac deinde fubjicit, A deft enim
ei Jempcr Verbum & Sapient in Filius, Spiritus, per qtsos & in
quibtfs omnia libere & fponte fecit, ad quos & loquitur dicens.Fa-
ciamus &c. adco ut Filium & Spiritum-fan&um Dei manus dixerit
, quod ipfa Dei virtuceac natura gaudeant.
b Edici, Dominum in edit fedentem: refragantibus m(T.
* Vat. baf. codex cum Martin, non folum inobaudienres odium impietatis
exercent, fed & verborum Sic. interpolators operam fa-
piunt. Ex his pater quod jam obfervatum eft , Hilarium Seri-,
pturis ita difercè expreflam ccnfuiflc con&bftantialicatcm, ut ncc
bona fide a Scripturarum peritis negari cam potuifte exiftimant.
d In mf. Mart, veritatem.
9 In mil', baf. Vat. & Mart, hie additur ex veritate nature ; quod
abeft ab aliis libris, & fupervacancum videcur.
t Editi cum aliquot mil. ex Dei nativitate. Martinianus codex,
ex Deo Dei nativitate. Prxferimus cum Cam. duobus Colb. Germ.
&c. ex Deo nativitate.
I Hie refpiciuncur poftrema verba epiftolx Arianorum ad Ale-
xandrum lib. 4. n. 13. Sc lib. 6. n. 6. relatx.
1 Ira mff. juxea grxeui ro juxta Vulgatam , Pater it
eft, & ego in Patre. Idem locus prxtcrea ter hoc libro rcpeti-
; tur. Ac primo quidem loco rurfum cum grxco mH', confenciunc,
! rurfumquc editi cum Vulgata : (ecundo autem utrique cum gnec»i
I ac poftreme utrique cum Vulgata. filius
filius etiam hominis filius e f t ,) non impudenter A tä te naturæ fint. E t quia naturæ præfunitio.vo.
— v id e tu r , q u è d D e i de filium d ix e r it ; c a re tu r in c r im e n ; præfumendi ra tio d oc e tur
cù '.ii ura-celiit c ete ro s , qu i cognominare fe e x caufa . A i t e n im , Si ntmfacio opera Patris,
* non ir religiosè deos poiTunt, pe r id q u o d nolite credere mihi. Si n o n o pera Patris f à c i t ,
fànâificatus in filium e ft I be ato Paulo fe ien- non credendum e i e ft , pro fitent! D e i e flè fe
tiam nob‘ s fandifica tionis iftius in t im a n te , filium. N o n ha b e t e rg o n a tiv ita s novam e x te r-
c ùm a i t b Q u o d ante fnmifit per prophetasfuos namque na turam ; quiâ p e r id filius effe c r e .
• mScriptttris.finiïlis HH HH H ex dendus e f t , q u ô d o pera patris e ffic ia t. Q u id
femine David fcmniùm carnem , qui deftinatus eft h î c a d o p tio , quid in du lgentia nominis loci m-
flius Dei in vitmte fecundàm fpiritumfarBifica- v e n i r , ne e x natura D e i filius fit s cùm D e i
tionis C e f là t e rg o blafphemiæ c r im e n , q u o d B filius e x naturæ pa ternæ operibus cred en du s
cùm fit homo D e um fe fa cia t : cùm h o c no - fit? N o n exæqua tur au t fimilis eft D e o c r e a -
menplurimis D e i'fe rm o d e tu le r it , & iàn d ifi-
c a tu s a c miflus: à P a tr e n ih il aliud fe q u im
D e i filium. fit profeifus.
:r îj. Non eft relidus, ut arbitror, ambigendi
locus, quin de natura nativitatis dicium fit,
fi poo &Pdter unumßtmus. Nam cùm Judæi ar- , .
- vuiffent ilium , q u ô d pe r h o c d id um , homo ejufdem ; amifit privile gium D e i lùb con fortio
mfe cùm e f l e t , fe fe D e um & c e r e t : refponfio coæqualis ; jam q u e non e rit D e u s u n u s , à quo
e|us confirmât , q u o d D e i fé filium p e r i d , C in diflëren s fit deus alius. A t v e rù n on ha b e t
t u r a , neque e i naturæ a lié n a poteftas compa-
ra tu r : Ibla e i nativitas filii non { im pie pe r IL f
militudinem cred itu r a q u a lis . N am qu id q uid ÆquarîDeo
e x tra eum e f t , cum con tum elia ei honoratæ vir-
tu tis æquabitur. Si enim a liq u id , quod non e x
ip lo e f t rep eriri po te ft Emile e i a c v ir tu tis
* 1 . ) -■ » __ P. n /ho » /Io... rnntnmAliam r/rnrlProM t S vnilùliriK • fluid
quód Ego & Pater unum fumus 3 often de rit ,
primüm nomine , d einde n a tu ra , poftremö
nativitate. N am ego & Pater rerum nomina
funt j unum v e rö n a tu r a profeflio e f t , qu ia in
eo quod eft ucerque non d iffe ra t j fumus autem
non pa titu r unionem. E t ub i q u ó d d unum
fumus unio non e f t , unum eos e fficit e flè nativitas.
H o e enim to tum e x eo e f t , q u ó d D e i
fe filium fan&ifïcatus a P a tr e pro fitetu r , Sc
c o n tum e liam , proprietatis s a q u a lita s : quia
fuum e f t , quod fiii umile e ft j 8c e x fe e f t , quod
fibi ad fimilitudinem compara tur j n e c ex tra fe
e f t , qu o d q u a fua funt po te ft : & p r o f e c t u s
d i g n i t a t i s e s t , gen uiffe p o te fta tem ,
n e c alienaffe naturam. O p e r a Patris efficit F ilius
} & p e r id cred i fe D e i filium po ftu lat. N o n
e ft p ra fum tio a r ro ga n s , q u a probari fe non n iff
e x his q u a g e ra t pofeit. G e r e r e autem fe non
profeflio D e i filii h o c q u ô d Ego & Pater unum D fua, fe d quai Patris funt, te fta tu r j ne p e r magni.
fumus confirmât : qu ia n a tiv itas non aliam p o f- ficentiam geftorum n a tu ra nativitas au fe ratu r.
'f it , nifie am e x qu a fu b f iftit, afferre naturam.
i 26. C on fum m a v it autem to tiu s fidei noftræ
' facramentum u n ig en iti D e i fermo. N am q u e
‘ cùm refponfum ad id fu i f fe t , cu r fe cùm homo
«flet D eum fa c e r e t $ u t d i& um illu d , E g o &
Pater unum fumus, abfolutæ Sc p e r fe âæ intel-
ligentiæ orefinem fum e r e t , hæc con fequenter
E t qu ia fub fa cramen to affurnti corp o r is ,& na ti
e x M a r ia h om in is , D e i filius non in tellig eb a-
tu r j h fides nominis intimatur e x g eftis , cùm
a i t , Sz autem facio 3 & mihi non vultis credere, 1
operibus credite« C r e d i fibi primùm q u ô d D e i fi-
lius f i t , nifi e x operibus P a tr is q u a ipfe e f f ic i t ,
non vult. Q u ó d fi fa cit o p e r a , & p e r humilitaiubiecit
Vos dicitis, quia blafphemavi, quoniam tern corporis fide profeffionis in dign us e f t , ope-
dixi Filius Dei fum Si non facie opera Patris, no- E rum fidem po ftulat. C u r enim fa cramemum na-
litemdere mihi:S autem facio,&mihi non vultis t i hominis, in telligen tiam d iv in * na tiv itatis im-
credere, operibus'credite ; ut fciatis & mnofeatis , p e d ia t5c ilm d iv in a n a tiv itas omn eo pu s luum.
quoniam Pater inme. ér too in eo. Infrenis au - 1 fub minifterio a ffumti hominis exfequarur ?
daciie eft d efp era ta jam pe r con fcientiam fa lu s , Si igitur h om in i p e t opera non c reditur q u ó d
& extra pudorem e ft profeffa omnis impietas. D e i filius f i t ; c red atu r operibus q u ó d D e i filu
• -r--- /i-i-:-:— —1-: fin t,quia n e g a r i q u ó d D e i fint non po flunt.Omne
enim in fe filius D e i habet n a fe en d o , k quod
D e i eft: Sc id c irco opus F ilii opus P a tr is e ft,qu ia
n a tiv itas ne c e x tra naturam earn e ft e x q u a 1 ma-
n e t , & naturam earn in fe ha b e t und e fu bfiftit.
Nam e jam qu is n e c e ru b efe it ftu ltitia , ubi
perdidit religionem : his enim c o n t ra d ic e r e ,
amentia po tiù s quàm igno ratio e ft. Dominu s
d ix e ra t, Ego dl' Pdter unum fumus : na tiv itatis
hoc facramentum e ft , ut P a te r 8c Filius in uni-
* Lipf. Sc Par. »0» religiose: corruptè.
b Bad. Er.'& Lipf. Qui ant* : diflidentibus aliis libris. Turn
Par. cum vetcrc ml. Colb. promijfum, non promifst.
c In vulgatis, qui faillis eft es. Removimus « auckoritarc mff.
Colb. Germ, ac Mart, confenticnte grxco. necnon Ircnxo lib. 3.
c. 31. ac Tcrculliano advcrsùs Praxcam n. 17 . Mox ex fide di-
ftorum mff. necnon Carnur. reponimus qui deftinatsts eft, ravente
grxco « iei&itvf i cùm priùs legeretur qui prtdeftinatus eft. Cor-
Scicnfts autem codex ab annis (altem mille exaratus epiuolas Pauli
grxcc & laiinè complcäcns > latine prx le fert fallus eft e i, Sc
prtdeftinatus-, fccus grxcc , utpotc cum vulgatis cxemplaribus
gtxcis coulentiens.
* V oeem unum, qux in edicts decrat, lupplemus ex mil.
c Excufi, jam quifqms. Reûiùs mff. jamquis, id cft, iamaliauis.
Mox , his enim contradicere. id c ft, nam qued contradicunt fidei.
f Erafmo magis placuic non improprie, quod &-polira Lipf &
Par. arripucre. icfragantibus Bad. & mff. Cautè hic & infrà fimi-
litudo prxdicatur, adjunâa xqualitate : quod le lèmper prxftitiffc
nionct Hilarius in relponfis apologcticis ad lib. de Synodis.
I id e ft, xqualit; it cxtranca eft, lcd fibi
propria. . . .
b Omnes fermc libri, fides nobis. Magis placuit cum optimo
codicc Colb. necnon Germ, fides nominis. Suum qmppe nomcn
prxdicans Chriftus ac dicens, Filius Dei fum, ubi non eft creditus,
difti fidem facere conatus eft ex geftis.
« Editi ,fub rnyfterio i Sc mox exequatur, pro txfequatur. Caftik
mf Carii. quod Deus eft: fenfus idem.
1 Editi, manat -. abfque au£torirate mff. Verbum manere Hila-
> familiare eft pro exftare, ut patet ex lib. 4. n. 6 Sc 16. lib. 6.
13. necnon ex lib. de Synod.n. )f. Sc 41. Eo autem frequens
itur ad fignificandam Filii nativitatem init
pertem. Sic infrsk num. 31. Deuse: *
1. 73. lib. 8. Chriftus non de r.
9. quern inte manentistt
divifionis cx-
tft aliunde,
fubftantibus manet. Ec lib.
nativitatis natura retintret :
dmanentt. Dc- J Non « 4* -out» “ «**>• F lH iW W ffgF ,Dc; I finceris cxemplaribus nufquam icpcrias manure, quod a«
xternam Filii gcnctationcro refet^tur,
O O D