907 S. Hilarii Epifcopi 908
fcribendi debuit afferre ratioiem I & vide»- A adoptiva nomina loci habeant. IjNTumquid non
M- mus quam oftenderit dicehs, Hac autem fcripta
funt 3 ut credaiis quoniam Iefus eft Chrift us filius
Dei. Scribendi ig'icur Evangelii non aliam præ-
tulic caufam -, quàm ut omnes crederent Jefum
effe Chriftum filium Dei; Si fufficit ad falu-
tem , Chriftum crederê * cur adjecit filium
Dei > Si verô Chriftum * credere ea demum
fides eft, non Chriftum ranrummodo, fed Chris,
ft um filium Dei credidiffe •. non eft nomen filii
•natura: res ifta omnis eft ? Ec quiam nature fit,
accipe.
43. A it enim idem , Quia fqmus quod filius 1
Dei vcnit 3& concamatus eft propter nos 3& paffns 1
eft 3 & rcfurgens de mortuis affumßt nos 3 & dedit 3
nobis intelletium optimum, ut intetligamus verum3 r
Ö* fimiis in vcrp filio f ejus Iefic Gnrifto : hic eft p
verus s 3 & vita aterna , & reftirrettio b nofira.
O infelix intelligentiä * 8t D e i fpiritu carens,
Chrifto unigenito Deo ex adoptionis con- B & * ih antichrifti fpiritum ac nov;nen proficiens
fuetudine, b quod proprium eft ad falutem. S
ergo Talus in confefiione nominis eft ; quæro
cur in nomine veritas non fit-. Quöd fi in nomine
veritas eft • qua au&oritate creatio eile
& neTciens ad Tacramentum lalutis noftra: Dei
filium venifle, ( per hoc indigna optima; hujus
intelligentiä: f e n f i i,) creatura: potiüs adopti-
vum nomen quam verum filium D e i Jefum
Chriftum efle confefla , quibufnani hoc arca-
norum myfteriorum fecretis edóóta es ? vel quis
hodie novus hujus Tcientiae tua: auftor eft ? Anne
dicetur, cüm non creacionis confellio falutem
fit præftitura, Ted filii ? '
42. Hæc igitur Talus vera eft, hoc perfeâæ
fidei meritum, jeftim Chriftum filium Dei cre-
didilTe. Non eft enim dile&io in nobisad Deum
lecretó tibi hoc per familiaritatem amoris f.
recumbenti in pe&us Tuum Dominus oftendit ?
. foh. f .
patrem, nifi per Filii fidem. Et audiamus eum C aut Tolus ad crucem Tequens, inter cetera fufeiper
epiftolam loquentem : Omnis 3qui diligit Patrem
3 diligit eum qui ex eo natus eft. Quid eft
rogo ex eo nafei > Numquid idipfüm eft, quod
per eum e creari ? Aut cur Evangelifta men^
titur, ut ex eo natum dicat, quem per eum
creatum potiùs hæreticus doceat ? Et audia-
mus omnes d quid fit hic doctor. Di&um
namque eft : Fttc eft antichriftus 3 qui negat Patrem
& ' Filium. Quid agis tu afiertor creatupiendæ
tibi in matrem Mariæ præcepta, hæc
quoque in illâ fpecialis in te amoris contefta.
tione didicifti ? vel ad fepulcrum prior quoque j
Petro currens adeptus es ? v e lk intra conlèmis /
Angelorum 8c fignatorum librörum inlblubiles
nexus, & fignorum cæleftium multiformes po-
teftates , 8t novarum atque incomprehenfibi-
lium cantionum hymiios fempiternos, tarn pia
tibi hæc per Agnum ducem revelata doärina
r x , 6c de non exftantibus Chrifti novus con- D e f t , ne Pater pater f i t , ne Filius filius f it , ne
ditor ? Si profeflionem tenes , profitentis no- natura natura f i t , ne veritas veritas fit ? Ha:c
men recognoTce. An cum creatorem 8t crea- enim apud te omnia demutantur in falfa. Apo-
turam Patrem 8c Filium p rad ic ab is ,e peraffi- ftolus conceTsä fibi optimä intelligentiä 1 ve-
mulatas nominum voces excludere pofle te rum Dei filium d i c i t : tu affirmas creätionem,
c red is , ne eile antichriftus intelligaris ? Si in tupradicas adoptionem, tu negas nativitatem.
fide tua per naturam pater eft, 8c per natu- Et cüm hic verus Dei filius nobis f i t , 8c vita
ram filius eft 5 maledicus ego Tum, opprobrium arterna, 8c refurredio} nec yita xterna eft e i,
in tealieni nominis referens. Sin verö fimulata nec refurredio , cui ille non verus eft. Ec
omnia Tunt, 8c potiüs nuncupata quam pro- h x c quidem Johannes difcipulus a Domino dipria,
fidei tiue ab Apoftolo difee cognomen, E ledus.
8c audi qua: fit crediti Filii fides. Sequitur 4 4 . Sed nihil ab his diffimile ex perTecutore r
enim , Qui negat Filium 3 neque Patrem habet:
qui confitetur Filium, & Filium & Patrem habet.
Negans Filium, caret Patre: confitens Filium
atque habens, habet Patrem. Queero hic quid
* Septem mff. credere non fufficit. Abeft
b Quod fcquicur, his nititur Johannis
laudato cohaerentibus, & ut credentes vitam habenti
Quod faufte Fauftiuus vidit, ac nitide fic expofuit : Utiarme hl
fufftcio eft creatures, ubi,aui crediderit ejübd filius Dei tft Chriftus ,
ln nomine enim creature, ne quidem vitam temporalem foteft quit
fufficit À potioribus. [
co proximè
nomine ejus
c Si idipfum eft, r
mala eft Fauftin
ndus Deo I
(cquentia : Ergo &
ligendus eft ,fi diligendus eft Pater. Sed clamat fohannes, N olite di-
ligere mundum.
In vulgaris, quit fit. Concinnius in mff. quid fit. Erafmus Hi-
lario perperam vitio vertit, quod Arianum nuncuparit antichri-
flum J cum hoc non tarn ipfe dicat, quam audiac a johanne dici.
Unde Ambrotius lib. i . de fide cap. I ƒ. fohannet dicit htreticot
effie antichriftot, Arianot utique defignant& Fauftinus feepe lau-
datus , Merit'd ergo antichriftut vocaris, qui negas Patrem & Filium
fub interpretatione impia.
e Quidam mff. per adfimilatas: male. Hic perftringitur Aria-
norum hypocrifis, dc qua Fauftinus initio Opcris fui : Ariana
impietas a fieri t quidem multa nobifeum iifdem nominibus, fed non
iifdem fenfibus. Nam itfdem quibus nosperfonat Deum patrem, &
Deum filium &c. Hinc & Hilarius noftcr mox ait, ftmulata omnia.
Itaquc proximo verbo predicabis, non folus vocabulorum Conus,
led maxima anirni intclligcntia ac fcntcncia fignificatur.
Apoftolus 8c vas eledionis pra:dicavjt. Qui
enim Termo ejus non Tub filii confefiione eft ? I
Q u a epiftola non de facramento veritatis iftius \
ccepta eft ? In quo nomine non proprietatis11
f Vox ejus in vulgatis omiffa reftituitur ex mff.
B Auftoritatc vetuftiorum mil', removimus hinc vocabulum
Detss: quod abeft pariter a primis Fauftini editionibus, neque in
poftremis additum eft nifi intra parenthefim , hoc eft , ex con-
jcdlura. Ambiguum quidem eft num ille legetit hic eft verus
Deus .-quod Bafilius lib. 4. contra £unom. p. 106. Auguftinus
Coll, cum Maximino num. 14. & Cyrillus Alexandr. ad ealeem
Dial. 8. legunt. At verbum verus ad Filium ab Hilario rcla-
tum fuiffc apparct ■, ut & legcrit hic eft verus, & fubaudie-
rit filius.
h Poft noftra, additur in ipfo apud Fauftinum : apud quem idem
ille locus totidem verbis refertur , quam vis luec , & refurreltio
noftra, ficut & fuperiora , concarnatus eft propter nos palfus
tft, & refurgens de mortuis ajfumfit nos, modo non cxftenc in (a-
> turn latino , ficut nec apud Cyrillum loco
‘ Unus codex Vatii
urn ac nomen profite>
* Ex his, &CX did
m Evangelii, alium Apocalypfi
' Pravè in nonnullis mff. vetb.
Interpretern Fauftin
verus Deus eft , qui •
I Chriftus non habenTi
ilepravatc.
is, exinaniti Chriftifpi-
liquet, non alium Hilaric
uClorcm fuiffc.
0 Johanjuvat
Et hic optimum Hilarii
: Sjuomodoenim, inquit, non
eft filius r quando non folùm de veri filii
r, fed etiam per hoc quid vita et erna tft.
initium neque finem : ergo verus Deus eft
\ neque finem, & c.
909 De Trinitate, Liber V I . 910
fianificatio eft ? Cùm enim dicitur, Rçconciliati A tus, proprium nunc magis quàm fuum nun-
(umus Deo per mortem filii feii i 6c rurf urn , Deus
filium fcum mLfit in fimilitudincm carnis peicati 3
’8c rurfitm , Fidelis Deus, per quem vocati efiis in
communioncm filii ejus: quid hic hafreticorunl
furro loci relidum eft ? Filius fuus eft, filius
a ejus eft : non adoptio ejus eft, non creatura
ejus eft. Nomen naturam loquitur, veritatem
proprietas enuntiat, fidem confeffio teftatur 1
r r. . .I-__:j . jj: fil;;
cupatv Et licet communis intelligentiä: fehfu
Don fatis inter proprium 8c fuum aifferat ve-
rüm Apoftolus, cüm in ceteris aliis did is(hum
filium commemoraftet, quod eft g r^ c e , 4 lout-
7v vibv , tarnen in hoc loco fecund iim quod
a i t , 05 yt 5 i’Jfv ui$ cbx iipssozx.'w , qui proprio filio
non pepercit, nature veritatem fignificanter ex-
prellit: ut qui fuperiüs filios plures per fpirinon
intellio-o,qnid addi poffitad natüram filii. turn adoptionis demonftrnftet, nunc unigen:
> Nam quôd filius ejus eft, qui efTe pater ere- B turn Deum filium proprietatis f oftencleret.
ditur; non incerta 8c infirma ille, qui eledio;
nis eft vas, locutus eft : nec Magifter gentium
& Apoftolus Chrifti ambiguæ dodrinæ fuæ er-
rorem reliquit. Seit qui fint adoptionis filii, 8c
qui hoc efle ac nuncupari per fidem meriti
lunt. Ait namque, Quotquot enim Jpiritu Dei
aguntur 3 hi filii funt Dei, • Non enim accepifiis [pi-
ritum fervitutis .iterum c in timorem 3 fed accepifiis
fpiritum adoptionis} in quo claniamus 3 Abba pater.
46. Non eft humanus hic error, neque in inexcufabi-
negando D e i filio vitium ignoranti<e eft , ubi
ignorari non licet quod negatur. Creatura ex fii,Um Dei
nihilo fubfiftens D e i filius dicitur. Hoe fi nec ncSat-
Pater locutus e f t , nec Filius teftatus eft , nec
Apoftolus pra:dicavit, tarnen'audere eloqui,
hoe eft Chriftum non ignorare tantummodo,
fed odifle. Cüm enim Pater de filio fuo d icat,
Fïic efi i 8c Filius de fe d ica t , Qui tecum i
Fidei iioftræ per facramentum regenerations C tur3 ipfe efi j 8c Petrus confiteatur , Tu ■ 8c foh.
hoe nomen eft: 8c profeffio noftra nobis pra:-
ftat adoptionem. Filios enim Dei, opera fecun-
dfim fpiritum Dei gefta connuncupant: 8c cla-
inatur a nobis potiüs Abba pater3 quam ex na_
tura: manet proprietate j quia extra nature
proprietatem eft voeis officium, 8c dici atque
efle non idem eft.
45. At veró qua: de filio Dei Apoftoli fides
fit, intelligamusj Nam cüm omni quem ha.
Johannes teftetur, Jßicvêtus eft j 8c Paulus non te.
defiftat prædicare de proprio : non intelligo 1 <°
aliud quàm negandi e fß odium, ubi imperitiæ
error non exeufatur in crimine. Loquitur hæc Ancichri-
interim, loquitur plané per adventus fui pro- chriihTeft
phetas ac prævios ipfe ille , qui poftea erit fufeepeu-
8 in antichrifto locuturus : falutarem fidei con- I.as-
feflionem his tentamentis novisinquietans, ut §
primùm confcientiæ noftræ, h quia ita credi- E
buit ad Ecclefiæ dodrinam, fermone numquam D mus, intelligentiam filii naturalis avellat j dein-
Patrem fine Filii confefiione lóquereturj tarnen
üt veritatem nominis hiijus quanta pollet hu-
mani fermonis fignificatione monftraret, a i t ,
Quid, ad had Si Deus pro nobis 3 quis contra nosl
Qui filio proprio non pepercit j fed tradidit eum pro
nobis. Numquidnam etiam nunc adoptionis in
eo erit nuncupatio, in quo proprietatis eft nomen
? Apoftolus enim volens caritatem erga
nos D ei oftendere, ut magnificentia Dei dile.
de ipfiim illud, quod * adoptivum erit, reliquum i
nomen excludat. Nam * cum quibus creatura * feu, in
eft Chriftus, needle eft ut cum his antichri-
ftus ipfe fit Chriftus $ quia filii proprietatem
creatura non h ab eat, 8c D ei fe ille filium men-
tiatur: 8c per hoc k a quibus hic D ei filius jam k
negatur, ab his tunc Chriftus ille credatur.
47. Quas, oro, fpes inanis furor expetis ? 8c Ad fanita-
___________ ^ ^ qua lalutis tua: fiducia creaturam efte Chriftum
ftionis ex comparationis genere nofeeretur, E potiiis quam filium blafphemo ore contendis ? fig Dci
non pepercifie Deum proprio filio fuo docu it: Oportuerat te ex Evangeliis noffe ac tenere praccxig»-
non utique pro adoptandis adoptato , neque fidei hujus facramentum. Nam cum Dominus tur‘
r, 1 ----- r--- — poffitomnia, tameninunoquoque eorum,qui
pro creatis creaturje, fed pro alienis fuo, pro
connuncupandis proprio. Qua:re virtutem di-
fti 5 ut magnitudinem caritatis intelligas. Quid
fit proprium expende j ne ignores veritatem.
Nunc enim Apoftolus proprium ait filium,
cüm in multis vel fuum 3 vel ejus fiepe dixiflet.
Et quamvis multi Codices, per d tranflatorum
fimplicem intelligentiam , in hoc loco e pro F crederet in æternum, 1 ad ilia confcientiæ fuæ
proprio filio, fuo filio confcriptum habeant : ta.
* men græcitas, qua lingua Apoftolus eft locufidem
orabant operationis fua: efFedlum, meritum efte
voluit confeffionis. Neque enim ei virtutem,
quiD e iV ir tu s e f t , confeffio orantis addebatt
fed fidei erat p remium, hoc mereri. Namque
cum Martham rogantem pro Lazaro interro-
g a v it , an eos qui in fe credidiflent mori non
elocuta eft dicens , Vtique3 Domine 3 ego foh. :
credidi quia tu es Chriftus filius D e i 3 qui in hune
a Edici,filius ejus fit: contra fidem mff. Hic refpiciiintur fupc-
riores Apoftoli loci, quorum in duobus eft fuus, in poftremo ejus.
b Bad. Er. Lipf. ac non pauci mff. quam quod. Melius Par.
(modo correfta fucric inccrpundtio vitiola ) cum anriquioribus
mff. Nam quod. Hic vulc fandlus Dodtor, nihil ad fignificandam
veil filii naturam addi poffe, übi habetur filii non modo nomcn,
fed & proprietas per pronomina fuus Sc ejtts fignata, ac demum
Apoftoli ucrumquc teftantis confeffio.
c Editi, in timore: repugnantibus mff. & grarco.
<• In mf. Martin, latinorum, loco tranflatorum.
e Pat. pro proprio fuo filio : haud fatis diftindtd. Nonnulli mff.
pro proprio filio fuum filium. Obtcrvat Fauftinus hic Piulurn allude
ic ad ifta Gen. n . n . Nunc cognovi, quia times 'Deum , &
non peptreifti dileäo filio tuo, & Ifaac figuram fuiffc filii D e i:
plcniorcm autem atque perfedtiorem veritate ipfa futuram fuiffc
figuram, fi Ifaac verus filius ä patre fuo Abraham , Sc filius lion
Verus a Deo patre oblatus fuerit.
f fupple , vocabulo. Quamquam proprietatis vox ita collocatur,
at filius proprietatis opponatur filiis adoptionis.
8 Vptus codex Colb. antichrifto, omiffo in.
h Bad. Er. & Lipf. cum nonnullis mff. qua ita credimus. Melius
Par. poft vetuftiorcs mff. quia. Redditur enim ratio euf diabolus
non ftatim tentet eripere Chrifto filii nomen , quia nimirum ica
fixum eft in noftra fide cum effe filium, ut ab hac fcntcncia ftatim
divclli nos poffe defperct.
1 id eft, ipfa ilia adoptionis conditio faciat, ut cum etiam fik
Exemplar. Cam. quia hic. Turn mf. Vat. baf. Deus filius.
Mox aliquot alii, Chriftus ille creditur. llctinendum cum anci-
quioribus.eredi«#r, fubaudito neceffe eft. |
1 Ra cx mff. Colb. Sc Germ. In aliis veto libris, at ilia.
M m m iij