cientis , 8C faéti , SC exempli. Qui fa élus eft, A ponebat fontes fitb calo 3 cum fortia faciebat fun- Ptn.
homo eft j Deus autem fecic $ 6c quern fe c it3 ad
imaginem D e i fecit. Si de folitario Genefis
eftet locutaj dixiflet utique , Et fecit ad imaginem
fuam. Sed facramentum evangelicum
annuntians , non duos deos > fed Deum 6c
Deum elocuta e f t , cüm hominem per Deum
effe&um a d imaginem D e i dicit. Atque ita
Deus ad communem fibi Cum D eo imaginem
atque eamdenv fimilitudinem hominem repedamenta
terra 3 eram apud ilium d componens. Ego
eram, a d quam gaudebat. Quotidie autem lata-
bar in confpechu ejus in omni tempore 3 cum lata-
letur orbe petfeHo 3 S ' latarctur in filiis hominum.
Concliifa eft omnis occafio , 6c coartatur ad
Veri confeffionem univerfus error. Adeft Deo
genita ante fæcula Sapientia. Neque folùm
adeft , fed etiam componit. Eft ergo compo.
hens apud ipftim.e Intellige compofitionis vel
ritur operari : ut nec folitudinis intelligentiam B difpofitionis officium. Pater enim in eo quôd
Alio loco
fïgnificatio efficientis admittat, nec divinita-
tis diverfitatem ad earndem imaginem ac fimilitudinem
conftituta patiatur operatio.
19. Etquamquam fuperfluum poft hæc exi-
ftimetur, .ultra aliquid afferre 5 quia i n d i v
i n 1 s rebus non frequentiùs dicla, fed tantum
diéta lufficiunt : tàmen quid de hoc eodem
didum f it, cognofcioportet. Non enim divi-
norum diéfcorum, fed intelligentiæ noftræ à noloquitur,
efficit 5 Filius in eo qu6d operatur
qua: fieri funt di&a , componit. Perfonarum
autem ita fa&a diftindtio eft , ut opus refera-
tur ad utrumque. Nam in eo quod dicitur, 1
Faciamus 3 5 c juffio f exequatur, 6c facftum: in
eo vero quod fcribitur, Eram apud ilium com-
ponens, non folitarium fe fibi efle in operatio.
ne fignificat* Laitatur autem ante eum, quern
fibi ngnificabat adgaudere lstanti. Quotidie | | |
bis ratio præftanda eft. Deus ad Noe inter C autem la ta b a r in confpeHu ejus in omni tempore
multa mandata ita loquitur : Qui efiuderit fan-
guinem hominis 3 pro [anguine ejus ejfundetur anima
ejus j quia a d imaginem D e i * feci hominem.
Etiam hie diftinguitur exemplum, opus, ope-
rans. Deus teftatur fe ad imaginem D ei hominem
fecifle. Cum faciendus homo eft , quia
b de fo , neque ad fe loquebatur, dixit a d imaginem
nofiram: cum autem faétus homo e f t , Fecit
Deus hominem a d imaginem Dei. Non ignoquando
la tabatur orbe perfeHo 3 S ' latabatur in
filiis hominum. Caufam lartitia: fua; Sapientia
docuit. Lartatur ob lxtitiam P a tris , in perfe-
dlione mundi 6c in filiis hominum tatantis.
Scriptum eft enim : E t v id it Deus quia bona a
fimt. Placere Patri operafua gaudet, per fe ex
pra:cepto ejus effeda. Gaudium enim fuum
hinc efle profitetur, quod in confummato orbe
6c in filiis hominum Pater tatus exfifteret:
ravit utique verbi proprietatem, fi fibi ipfe lo- D in filiis hominum ob id , quia jam in uno Adam
queretur, ut d iceret, Feci ad imaginem meam.
Dixerat enim ad demonftrandam naturæ uni-
tatem , Faciamus a d nofiram. Neque rurfum
confudit de folitario ac non folitario intelligentiam
j cùm hominem Deus faciens, a d imaginem
D e i fecerit.
1 20. Qu od fi Deum patrem folitarium fibi
■ hæc locutum fuifle affirmare voles, tamquam
concedi tibi p o flit, ut unus fecum velut cum
omne humani generis exordium conftitiflèt.
N on ergo in fabricatione mundi fblitarius Pater
fibi loquitur, Sapientiâ fuâ fecum & coopérante
, 6c confummata cooperatione gau-
dente.
22. N on ignoramus autem multa 6c maxi- c
ma ad abfolutionem horum diétorum effe re- ?
liqua s : fed dilata à nobis potiùs quàm diffi- J,
mulata habentur j plenior namque eorum tra-1“
altero fit locutus, credaturque in e o , quôd ad E étatus propofîtionious ceteris refèrvatur. Nunc
imaginem D e i feci hominem, ita voluifle intel.
l ig i , tamquam, A d imaginem meam feci hominem
j primüm ipfe teftimonio tuo redargue-
ris. Dixifti enim, Ex Patre omnia, fed per Fi-
lium omnia. Namque per id quod di&um eft,
Faciamus hominem 3 ex eo origo eft ex q u o c cce-
pit 6c fermo : in eo verö quód Deus a d imaginem
De i fecit 3 fignificatur etiam is per quem
confummatur operatio.
enim tantùm ad id refpondetur, quod in ex-
pofitione fidei fuæ , vel potiùs perfidiæ , ab
impiis diélum e f t , unum tantùm Deum à Moy-
fe prædicatum. Et v erè ita prædicatum memi-
nimus, quia unus Deus eft ex quo omnia : fed
non propterea ignorandum elfe , quia Filius
Deus eft 5 cùm idem Moyfes D eum & Deum
toto Operis fui corpore fit profeffiis. Igitur vi-
dendum e f t , quomodo h & eledio & legifla-
21. Turn deinde , ne quid tibi hinc liceat F tio Deum & Deum pari confeffionis ordine
fed Sapienbus
h^t’icls* ment‘r^> Sapientia , quam tu ipfe Chriftum prædicet.
annucnti- coiifeffus es , contraibit dicens , Cùm certos 23. Poft multas namque D e i ad Abraham
Chri-
ftus eft, c
adfuiffc.
a In vulgaris, fecit hominem : mendose.
b Particulam neque ab Erafmo hie abfque ulla mff. auftoritate
addiram , male rccinueranc editiones fcquentes. De fe quippe loquebatur
Deus, quacenus in prima perfona dixit, Taciamus; fed
non ad f e , quatenus non in fingulari, Taciam.
c Ita mil. At cxcufi mendose , capit & fermo.
d In prius vulgatis cun eta componens. Conftanter a mfl'. abeft
cunctalu c , 1.11 . n .3 7 .in Pf. 148. n. 4. &c.confcntientibus ix x .
« Vat.baf. mf. intelligifne. Turn in uno Colb. compofitionirwl
difpenfationis. Reftius pro noftra fententia in altero , nccnon in
Carn. omittitur vel difpofitionis. Non enim hie agitur de Sapientia
quatenus Deo cados praparanti aderat, fed quatenus componcbat.
f id e ft, & jubens Sc faciens exzquantur. Qupcirca ne legcris
cum Bad. exequatur, aut cum Er. & Par. exequatur, mulco minds
cum mil. Colb. Sc Germ, exfequatur.
* puta quz in eodem Prov. cap. habentur : Dom'mus ertavit
See. in quibus illuftrandis torus fere liber ia . occupatur.
Apud Lipf. Sc Par. & leCtio & legiflatio. Redtius aliis in li-
bris > & elettio & legiflatio, hoc e ft, novum ac vetus Teftamen-
m , lecundum illud Pauli Rom. 11. 7. Quod querebat ifrael, hoi
n eft confecutus, eleäto autem confecuta eft. Hinc planius jam lib.
n. a. ad liuncce librum habita ratione : Rette enim unum Dew»
Moyfe pr&dicatum Evangelia teftantur: & rurfumfidelitir in Eva»-
geliis Deum & Deum doceri, Moyfes Deum unum predicans auttor eft•
Hinc facild diluitur obje&um illud, quod per le occurrit; Si ele-
dtionis & lcgillationis nomine Evangelium & legem intelligat Hilarius
, cur acinccps ex lola lege, Sc non ex Evangelio Deum U
Deum oftendic. Qnippe veluri rein conftantem ponit , Deum &
Deum in Evangelio claris verbis pnedicari; ita ut tum ex lege turn
ex Evangelio hoc certum futurum lit , cum lex oftenfa fuerit hac
etiam parte cum Evangelio confentire. Unde Gcnclis Deum H
Deum elocuta n. 18. dicitur evangelicum facramentum annunti*»1-
allocutiones, cum adversüm Agar Sara com- A Benedictio ex p rstefito eft 5 jam enim ad A gar
moveretur, conceptui ancilla; domina fterilis fermo fuerat: d amplificatio verb in futurum j
invidens, cûmque difceffiflet à confpeclu ejus
ita de ea Scriptura loquitur : E t d ixit Angelus
Domini a d A g a r 3 Redi a d dominam tuam 3 &
humilia te fub manibus ejus-, E t d ixit ei Angelus
Domini 3 Multiplicans multiplicabo fernen tu um3
fa non dinumcrabitur h multitudihe. Et rurfum :
Et vocavit nomen Domini qui loquebatur fecum 3
jù Deus qui a d fpex fii me. Angelus * Dei lonunc
enim primltm ad Abraham de Ifmael
Deus loquitur.e Et ad Abfaham Deus loquitur
j ad Agar vero Angelus D e i locutus eft.
Deus igitur e f t , qui f & Angelus eft : quia
qui 6é angelus Dei e ft, Deus eft ex Deo na-
tus. Dei autem Angelus ob id diétus, quia ma-
gni confilii eft angelus: Deus veró idempoftea
demonftratus eft, ne qui Deus e f t , effe Angelus
quitur : ( duplex autem in Angelo D e i fignifi- B crederetur. Sequatur fermo ordinem rerum.
catio eft : ipfe qui e f t , & ille cujus eft :) & loquitur
non res fècundüm nomen officii fui j
ait enim, Multiplicans multiplicabo femen tuum 3
non dinumerabitur et multitudine. Minifterium
Ano-eli poteftas multiplicandarum gentium ex-
cedit. Sed quid tandem de e o , qui Dei Angelus
b qux foli D eo propria funt loquebatur,
Scriptura teftata eft ? E t vocavit nomen Domini
qui loquebatur fecum, Tu Deus qui adfpexifti me.
Angelus Domini ad Agar locutus eft , idem ad
Abraham Deus loquitur, ex eodem ad utrum-
qlie fit fermo. Benedicitur Ifmael, & in gen-
tem magnam amplificandus efle promittitur.
2<. Scriptura 6c per Abraham , Deum efle
qui loqueretur, oftendit. Abraha: quoque Ifaac
filius promittitur. Dehinc poftea affiftunt viri
tres. Abraham confpeftis tribus unum adorat,
6c Dominum confitetur. Scriptura adftitifle vi-
Rcfcruntur
Sc alia vi Ik,
diCla^gefta.
Primum Angelus D e i , fecundô Dominus j C ™s tres edidit : fed patriarcha non ignorât qui
vocavit enim nomen Domini qui kquebatur fecum
dehinc tertio Deu s , Tu enim es Deus qui ad-
: fpexifii me. Qui Angelus D e i di&us e ft , idem
Dei Dominus 6c Deus eft. Eft autem fècundüm
‘6 prophetam filius Dei magni confilii angelus. Ut
perfbnarum diftinótio abfoluta e f le t , Angelus
Dei eft nuncupatus j qui enim eft Deus ex
6c adorandus fit 6c confitendus. Indifcreta affi-
ftentium fpecies eft j fed file Dominum fuum
fidei oculis 6c vifu mentis agnovit. Dehinc
fequitur : E t d ixit ei 3 Revertens veniam a d te «
a d hoc tempus in futurum 3 & habebit filium Sara
uxor tua. Et poft ha:c dixit ei Dominus , Non ■
celabo evo Abraham puerum meum q u a fa flu ru s
Deo, ipfe eft 6c Angelus Dei. U t vero honor fum. Et rurfum: D i x it autem Dominus, Clamor
debitus redderetur, 6c Dominus 6c Deus eft
pradicatus.
24. Et hie quidem primüm Angelus, dein-
3 ad de idem poftea 6c Dominus 6c D eu s : ad Abra-
ham vero tantümD eu s .T uto enim, jam perfonarum
diferetione prcemifla, ne folitarii er-
’ ror fubefiet, abfblutum 6c verum ejus nomen
■ edicitur. Scriptum namque eft : E t dixit Deus
Sodomorum & Gomorrha impletus efi , & peccata
D eorum magna valde. Et rurfum poft multum
alium fermonem , quem brevitatis ftudio præ-
termittimus , cùm de iuftis und cum injuftis
perdendis Abraham effet follicitus, ait : N é - .
quaquam3 qui judicas terram, facies hoc judicium.
8 E t d ixit Dominus, S i invenero in Sodomis quin-
___ __ ___^ _ ........... ^........... ........... ......... quagintà jufios in civitate 3 remittam omni loco
ad Abraham , Ecce Sara uxor tua pariet filium propter h illos. Et rurfum confummato fermone
tibi 3 & vocabis nomen ejus Ifa a c : & fta tu am te- ad Lot fratrem Abrahæ , Scriptura dic it, E t 1
flamentum meum ad ilium in te ft amentum ater- Dominus pluit fuper Sodomam & Gomorrham fu l-
num, & femini ejus poft ilium. D e Ifmael autem 3 E phur & ignem à Domino de calo. Et rurfum : E t j
ecce exaudivi te , & benedixi ei 3 S ' amplificabo Dominus v ifita v it Saram , ficut d ixit , S ' fecit
eum valde : duodecim gentes generabit 3 S ' dabo Deus S a ra ficut locutus eft 3 S ' concepit S ' pepent
eum in gentem magnam. Numquid ambigitur , Sara À b ra h a filium in feneciute f u a , S ' in te7f ‘
quin qui Angelus Dei diétus e f t , idem rurfum pore ficut locutus efi illi Dominus. Dehinc expulfa
dicatur 6c Deus ? Pariterque de Ifmael fermo de Abrahæ domo cum filio luo ancilla , 6c in
eft, 6c nunc 6cdudum multiplicandus ab eodem
eft. Et ne fortfe non idem, qui eflet locutus
ad Agar, nunc loqui crederetur j ejufdem
perfona; fignificationem divinus fermo teftatur
, dicens, E t benedixi ei S ' e multiplicabo eum.
* Sola editio Par. Angelus Deus : rcfellitur ex fubnexis. Dc di-
ftinftionc ejus qui eft ab eo cujus eft jam a «Slum eft ad lib. a. u..ja.
b In plciifque ac potioribus mil. quA fola.
* Ml. Carnuc. ampliabo. Alii nonnulli, amplificabo.
d Mf. Colb. cum Germ, amplicabo. Var. baf. amplificabo: quod
non difplicerec, fi prius benedixi, non benedittio legeretur.
e V erba, & ad Abraham Deus loquitur, in ante vulgatis omifli,
reftiiuuntur ex niff.
f In vulgatis , <$> qui angelus Dei eft, quia & qui See. Elegan-
tius in mff.' qui & angelus eft, fine .Dm. Hiiarii cxpoficionem con-
firmarc juverit ex epift. Concilii, Antioch, de Chrifto dicentis :
U«i implens voluntanm p.-iternam patriarchis r.pparet, & cum eis
loquitur, in eifdem ciaufulis & eifdem capitibus aliquando quidem
tamquam Angelus, quandoque verb tamquam Dominus, quandoque
autem Deus effe affrmatur. Deum enim univerft impium eft exifti-
tr.ari Angelum. f ilius verb angelus Patris eft, qui eft ipfe Dominus
Ö* Deus. Scriptum eft enim, Angelus magni confilii. AppofirC Tcr-
tullianusdc came Chrifti n. 14. Dili us eft magni confilii angelus,
id eft nuntius, officii, non natura vocabulp. Magnum enim cogitadeferto
ob aqua; inopiam mteritum pueri ti-
mente , eadem Scriptura a i t , * E t exaudivit J
Dominus Deus vocem pueri ubi erat 3 S ' voeaxvit
Angelus D e i A g a r de calo 3 S ' d ixit ei 3 Qu id efi
A g a r ? noli timere i exaudivit enim Deus vocem
turn Patris, fuper hominis feilicet reftitutione , annuntiaturus ftculo
erat. Ron ideo tamc n fic angelus intelligendus ut Gabriel ant Raphael.
Nam & Filius a Domino vinea mittitur ad cultores ficut &
famuli Sec. His confcntiunt Juftinusdial, cum Tryph. Epiphanius
harr. 69.-n. jy . Videfis Augultinum lib. z. dc Trin. c. 13. Neque
audiendus Origencs , qui ut humanam , ita angelicam naturam a
Chrifto aflumtam docuit, cujus hsec Cunt Tom. 1. in Joban. p. 3z.
Chriftits homo hominibus, Angelis angelus fattus eft. Quippc , inquit
Tcrcullianus de carne Chrifti n. 14- ut hominem geftarct Chri-
ftus, falus hominum fuir caufa . . . ut angelum geftaret, nihil tale de
caufa eft. . . . Nam nullum mandatum de falute angelorum fufeepit
Chriftits a Patre.
S Hie adjiciunt prius excufi , ut perdas juftum cum impiis: re-
nicentibus mff. Sed & hate cum in fine num. 17 . aliis verbis Sc
alio ordine , nempe ante proximo didta, non poft exhibeantur j
pacer hie interpolatoris opera.
l> In vulgatis , illos juftos.’ Abeft fuftos a mil.
i Editi, & ecce exaudivit. Tics mfl". audivit. Alii confen-
Hhh ij