etiam tentavit Hilarius > ckm libello ditto audientiam ab Imperatore reverentiffime popo*
f e i t , fpoponditque f e , f i copia de fide cor urn ipfo difputandi fibi fieret, part reverentia
locuturum. At non obtinuit illu d , quo nut anti- Ecclefia , ilU/o Augufii nomine , conful-
tum per opt affet. Reftabat igitur alterum, ut cum lupum arcere aut mutare non valeret a
oves adversks illius infidias faltem mmire conaretur. Is eft totus hujuslibrifcopus. Ilium
enim, non ad Conftantium infiiltandi ei cans& ,fed ad Catholicos inftruendi (dp eshortandt
gratifi direBum ejfe infra demonftrabimus.
Sermon is V I I . At fermo vehementior | Frigidus forte nihil profecijfet , ubi perfecutio incale-
»do. feebatmec fine clamore audit usfuijfet ab iis , quorum animos jam perturbarat ingens edi-
Borum Conftantii ftrepitus.
SäTtiuin" V I I I . Si autem vehemens, non debuit certc ejfe contumeliofus : nec. moderati animi
ancicimitu ejfe putant , qudd Conftantium in eonon femel legant antichriftum appellatum. Hocnimirum
krius. ' nomen horrent pm aures, quo quidquid exfecrandum did aut animo fingt poteft 3cogitant.
At Conftantium vulgari ilia notione nec dixit nec fenfit Hilarius antichriftum: fed ea
i.foh.x.xi. tantum ratione 3qua Johannes f i r ip fit 3 Antichriftus jam v e n it ,& nunc antichrifti mul-
ihd.xx. fa<SUfunt. Quod fubinde explicans 3Hie e ft , inquit, antichriftus, qui negat Patrem
&Filium. V t enim notatur contra Auxent. n. z. nominis antichrifti proprietas e ft , Chrifto
efte contrarium. At verb Conftantium fhrifto contrarium quis neget ? Neque aliter eum k
f t antichriftum vocari non obficure fignificat Hilarius his num. 7. verbis : Chriftianum te
mentiris: Chrifti novushollis e s , antichriftum prarvenis , & arcanorum ejus myfteria
operaris. Sane qui antichriftum pravenit, alius ab eo fitnecejfe eft.
Non cam t I X. Ilium igitur ut hoftem , fe ’verb ut militem Chrifti refpiciens , indignum putavit
pc^ouam ut commilitonibus non prüderet, quem latendo pluribus nocere pojfe pravidebat. Quod ita
wcriVuk! t f fd t , ut k ceteris Conftantii vitiis carpendts fife temperarit. Cafore a enim majeftati, quantum
in fe erat, nihil ereptum volens, dum divinitati Chrifti fuum jus @7- honorem integrum
& ilUfum fervare unice contendebat; hoc tantum indigne tulit, quod de jure Chrifti
fublatum videbat. Denique dim Conftantium Ecclefia Chrifti non minks infeftum exiftima-
ret, quam olim fuerant Decius , Maximianus aliique tyranni s dignum ip pus fortitudine vt-
debatur , ut martyrii Jpe accenfus eo quo pot erat modo Ecclefia confuleret.
Nihil ex X. Si quis rurfum hoc eum vehementiori fermone praftitijfe volet, ad memoriam qui~
fermone dem revocabit , quod Gregorius NubianOr. zi> n. 33. de fanBis viris ilia tempoftate ex-
naram icnu fiftwtibus memoravtt: Q ui tametfi alioqui pacati ac moderati fine, hac tarnen in re
wtemcon- lenes &faciles efte non luftinent, cum per {Ilentium& quietem Dei caula proditur;
verum admodum bellaces font atque in confligendo acres & kroces: atapudaquos rerum
aftimatores num quam ejficiet, ut eum pra nimia morum aufteritate animi impotentem exi-
ftiment, quern morum lenitate pollentem turn antiquitatis tefttmonio , turn totius v ita
geftis didicerint. Eum Spiritus fanBi impulfu potiks 3 quam bilis commotions impetu, ad
hoc Opus adduBum credent 3 cujus animus quinquenni exfilionihilo fegnior 3 fed probatior atque
fortiorfaBus ejfe inde oftenditur} qubd breyt poftea illius ope tarn über es inEccleßamfru-
Bus redundarint. Quis enim nefiiat prudentia ejus, quam fingularis morum lenitas condiebat,
nos deb ere totius prope Occidents reconciliationem ? Hanc quippe proxime poft hunc librum ag-
subic. ub. greJfa s felieem tandem ad exitum perduxit. Si enim Sulpicium audiamus, illud apud omnes
conftitit ,unius Hilarii beneficio Gallias noftras piaculo ha^refis liberatas. Quod autem Sul-
*iftnJd) P10^ GfHiis noftris, hoc eum Rufinus Italiafua atque lllyrico non minks morum lenitate quam
31. doBrina praftitijfe teftificatur. Eo etiam paBo progrefjus compefiuit Luciferiani fehifmdtis,
quod a nimia au&eritate exortiim , coerceri ntfi contraria animi ajfeBione non debuit.
dcraioSs ^ ^ <z>era l acundus contra Modanum in Hilarium velut in moderationis exemplar
excm'uex ^cfp ^ l ll^et > ^ H.U£ tn ^oc f f 0 Hbfo probet virtutis hujus exempla, adverf arilsfeiis3 quos
hocifbro %elo ferventiori peccare exiftmat, imitanda proponit. Et certe k Facundo moderatus äc
depromta pfudcns Ecclefta? gubernator ex eo libro approbari meritb poteft , dum duöbus tribufoe
harefeos fiutoribus negata communione, ceteris refipifeendifacultatem indulgendum decemits
dum hoc decretum fuum Confejforum judicio ac placito permittit; dum nullam refpuit ineun-
da pads hone f t am conditiunem ; dum etfi ini qua faBione relegatus , toto tarnen exfilii fiti
tempore nihil Contra hareticos feribit famofum aut maledicum j dum Seleucia & Confiants-
nopoli ita cum omnibus urbane fe gerit, ut Anomoeis etiam, a quibus vehementer abhorrebaty
facilem adfe aditum prabeat, ac placide (efi. tranquille blafphemias eorum aufcultet ; dum
denique fermone ufurus vehementiori., ad id fe non feta fed Chrifti causd adduBum ejje tanta
curd tantoque ftudio pramonBrat.
X I I . Qua cum ita fint, fingulare fingularis viri faBum pie venerari tutius eft, quam temere
reprehendere. Si enim ob afperumfermonem Hilarium animi immitis arguere lice at j licebit
forte (dp Stephanum, ubi in Judaos tarn acerbe invehitur, pariter bills commotions accufares
fui quoque impotentes fuijfe arguentur prophetic, qui principum vida tanta libertate repre-
henderunt ; nec parcetur ipfi manfketudinis exemplars Domino noßro, (d p ab innata cordis
lenitate videbitur excidijfe, ubi Fharifitos tarn amarè tamque acerbe increpavit. Quin potiks
qudd de Stephano fenfit ac dixit oAuguftinus , Quafi læviebat Stephanus , læviebat ore,
corde diligebat -y hoefentiamus ac dicamus de Hilario noftro, Quaft læviebat Hilarius,
læviebat calamo, corde diligebat.
X I I I . Hoc Opus in mff. Colbertino (d p SMartiniano epiftola non male nùncupatur5
quamvisnon place at qubd in iifdem ad Conftantium Imperatorem tranftnifla fubinde note
tur. Ad eos enim epiftola tranfmijfa cenfenda eft 3 quos illius ficriptor in principio alioqui-
tur 3 non ad quos de inde per locutionem figurât am fermonem convertit. Toto autem hujus
Operis exordio alloquitur Hilarius Fratres, ad quos etiam redit num. iz. &c. Ad (fonftan-
tium igitur non eft fermo nifi figuratus : qua figura Orientales diu copioféque alloquitur in
libro de Synodis, qûamvti non adilloSy fed ad Gallicanos epifeopos deftinato. Non eft ita-
que ajfentiendum Chifjletio , qui * hunc librum aut in Conftantium aut ad Conftantium
indifferenter inferibi pojfe voluit.
X I V . Infcribitur in perantiquo bafilicoe S. Petri codice, ut 6?inTeüeriano, liber in Con-
ftantium Imperatorem ; in ahis autem mjf. liber contra Conftantium Auguftum : quibus
ckm temere addidffet Erafmus, jam vitâ fundtuin -,poßevioribus tarnen editionibuscafti-
gatus non fuit. Errandi occafio einata eft ex verbis Hieronymi, inter Hilarii Opera librum
in Conftantium poft mortem ipfius feriptum recenfentis. Et Hieronymus quidem ckm uni-
cum Hilarii librum in Conftantium memoret y cumque ex hoc libro, qui præ mambus eft, verba
quoedam , uti jam annotavimus, epift. z7. ad Euftochium exprimât s nullum fere dubium
eft, quin hunc ipfum poft mortem Conftantii feriptum crediderit. Ipfi tarnen Hilarius mm. z.
conceptis verbis tcftatWy eum fe quinto anno poft exfilia Eufebïi, Luciferi & Dionyfiiy hoc
eft y quinquennio poft Concilium Medtolanenfe anni 3SS. proindeque anno 360. uno ante
Conftantii mortem feripfifie. Neque ambigendum videtur, quin ilium feripferit ckm Con-
ftantinopoli verfiretur 3poft quam de fide coram difputandi poteftatem fibi fieri enixe popo-
fiijfet y nec impetraffet yimmo etiam poft quam ibidem inchoajfet Seleucienfis atque Arimi-
nenfis Concilii hiftoriam. Verkm propter verba Hieronymi libenter affentiemùr iis , qui hunc
licet ante mortem Conlîantii feriptum, editum tarnen volent dumtaxat poft mortem ipfius :
maxime cumpaulo pbft Hilario in Occidentem redeundi faBapoteftatey facultas ei data fit hoc
apudfkos longe facilius atque liberiks perfe praftandiy quod per hunc librum facere propofuerat.
X V. Rurfùm Erafmi opinioni, qua hunc librum imperfeBum exiftimavit ,fubfcripfere
quotquot poft eum Hilarii Opera ediderunt. Nobis contra non modb integer (djr abfolutusy
fed & ab aliéna manu ex libris de Trinitate non mediocriter auBus apparet s eorum forfi-
tan opéra, qui ex variis eorumdem librorum centonibus libros de rPatris Filii unit ate,
neenon de Effentia Patris (g) Filii contexuerunt. Hac acceffio antiqua quidem eft , ckm etiam
inmf. Colbertino ab annis drei ter 600. exarato, (èfi Martiniano qui hunc antiquitate fuperaty
neenon in aliis fieptem ex ft et ; ab auBore tarnen minime prodiijfe facile judicatur , turn
quia fragmentis confiât inter fe omnino dijfolutis, turn quia tota abeft a laudato S. Pétri
codice omnium longe veterrimo.
X V I . Totum hoc Opus in fiex partes diftribui commode poteft. Prima orationis tam
vehementis rationes pramittit. Perftringit fecunda perfiecutionem, quam Conftantius a Con-
cilio Arelatenfi ufque ad Ariminenfe fiv e blanditiis ac fimulatione ovem f i mentiens , five
minis ac fupplidis lupum agens exdtavit. Gefta S elenden fis fenodi tertia attingit. Concilii
K K k k ij
Apologie
conclufio.
Augufi. !»
P f i l .i i i .
Epiftola eft
Cacholicis ,
ftancio in-
feribenda»
* notis in
Ferrand.
Vivo Con-
ftancio feri-
peus eft hic.
liber...
Non eft im«
fed à manu
H P
Synopfii.