b
Unitas patuiX
Chri-
fto uc hottd
f
S
h
Per glo-
teJJitur.
1007 S. Hilarii
tium. Hæc enima ab le iftfeparabili protenfione A
manent potiùs detenta,quàmb fibi funt:dum
& calor in igné eft, & in arbore ramus eft, &
rivus in fonte eft. Et hæc ipfa res fbla fibi eft
potiùs, quàm res ex re lubftituta eft : quia non
aliud c arbor quàm ramus, neque ignis quàm
calor, neque fons poflit elfe quàm rivus. At
verô unigenitus Deus ex perfe&a atque inenar-
rabili nativitate fubfiftens Deus eft, & vera
progenies innafeibilis Dei eft, 5c incorporalis
naturæ generatio incorporalis, 6c Deus vivus .
6c verus à vivente Deo vero, 6c infeparabilis
à Deo naturæ Deus : dum fubfiftens nativitas
non alterius naturæ Deum perfecit, neque generatio
, quæ fubftantiam provehebat, fubftan-
tiæ naturam demutavit in généré.
38. Sed difpenfatione aüumtæ carnis,6c per
d exinanientis fe ex Dei forma obedientiam,naturæ
fibie novitatem Chriftus homo natus in-
• tulerat, non virtutis naturæque damno, led habitus
demutatione. Exinaniensl'e igitur ex Dei
forma, fervi formam natus acceperat : fed hanc
carnis alïumtionem ea, cum qua fibi naturalis
unitas erat, Patris natura f non lenlerat : 5c no-
vitas temporalis, licèt maneret in virtute naturæ
, 8 amiferat tarnen, cum forma Dei, naturæ
Dei fecundùm allumtiim hominem unita-
tem. Sedfumma h difpenfationis hæc erat, ut
totus nunc Filius, homo fcilicet 6c Deus, per
indulgentiam paternæ voluntatis , unitati pa-
ternæ naturæ ineflèt : 6c qui manebat in virtute
naturæ, maneret quoque in genere naturæ. Id
enim homini acquirebatur, ut Deus elTet. Sed
manere in Dei unitate aflumtus homo nullo
* Bad. Er. 8e unus c mff. Vatic, omittunt ab fe : pro quo alter
codex Vatic, habet in fe. Ucrumque poteft admicti. Nam ab arbore
ramus, à fonte rivus protenduntur, 8e in iis nihiio minus in-
divulfi manent.
b Martin mf. fibi infant: quod Erafmusad limbum adfcriplit,
ac poftea Lipf. 8e Par. in textum malè tranftulere. Nam illud-,
fibi fient, hoc fonat, ea non effe fui juris, ncc per fe fubfiftercjj
adeo ut ramus cum caudiccnon fine dus res intégrât 8e perfcCtx,
quarum una fubftitura fit ex altera,fed una fola tantum fubftanria,
qusc ex duabus partibus fimul jundtis fuam fubfîftentiam obtineat.
* puta in (iibfiftendi ratione, quæ una htc confideratur. Nam
quod proxime antea rts ex rtfubft'ttuta eadicatùr, qux ex rc fub-
fiftence fubfiftcntiam fuam conlecuta fit ; patet ex poft rem is lib.
8. verbis, quibus Filius afferitur ita indifferent à Deo Deus, ut fer'
feit um Deum fubftitnerit perfecta nativities.
I Ira mil. At exeufi , exinaniendi.
■ * MU’. Rcmig. Germ. Martin, ac vêtus Colb. nativitatem. Ma-
lumus cum libris aliis novitatem, hoc cft,novam hominis naturam :
quod confirmare licet his num. 14. Qui cùm fe evacuaverit, ut
manens Spiritus Chriftus , idem Chriftus homo effet ; in corpore demu-
tatio habitât Q» affumtio nature. ( en naturæ novitas, ) naturam
manentis divimtutis non peremis : en quid fibi velit , non virtutis
natureque damno. Sed 8e initio num. jj. non obfcurè datur, quod
nativitas hominis naturam novam intulit.
f Bad. 8e Er. cum recentiore mf. Colb. non fineret. Quid hîc
.fignificctur, planum eft ex his num. jo- Jgnorandumexiftimas,
Patrem extra hanc humanarum pajfionum affumtionem .. fine carnis
fufeeptione manfifie t g
S In mil. Corb. ab antiqua manu 1* Öftere, aliifque reccnciori-
bus, non amiferat; 8e moxapud Par. nativitatem, non unitatem:
corruptc. Qui prædiétum codicem Corb. annis ab hinc circi-
ter 800. cniendavi t, hîc ad oram adfcripfit, Nota novum dogma :
non capiens quid unitacis Dei naturalis jalturam vel recuperatio-
nem diccret Hilarius, cujus nova potiùs 8e inufitata nobis eft
ioquendi ratio, quàm dogma. Non enim negat in Chrifto, ex
quo carnem fufeepit, naturalem inter humanam divinamque naturam
unitatem:quam conftanter adeo propugnavit,ut fupràn 11.8e
carnem fpoliatam 8c carne fe fpoliantem unum eumdcmquc Chri-
ftum negari non permitteret. Longé minus lent it Chriftum ab unitate
naturæ paternæ cxçidiffe : cumquafibi, etiam poft aU'umtum
hominem, naturalis unitas erat, uti proximè ab ipfo audiyimus, ac
fuse probatur toto libro fiiperiore, 8e aliis palfim. Quæ eft igitur
naturalis ilia unitas, quam Chriftus fecundùm hominem amilerit?
Epifcopi 1008
modo poterat, nifi per unitatem Dei in unitatem
Dei ‘ naturalis evaderet : ut per hoc,quod
in natura Dei erat Deus Verbum,Verbum quoque
caro factum rurfum in natura Dei ineflèt :
atque ita homo Jefus Chriftus maneret in gloria
Dei patris , fi in Verbi gloriam caro elTet
unita : rediretque tunc in naturæ paternæ etiam
fecundùm hominem unitatem Verbum caro factum
, cùm gloriam Verbi caro alTumta tenuif.
fet. Reddenda igitur apud fe ipfum k Patri erat
5 unitas fua, ut naturæ fuæ nativitas in le rurfum
glorificanda refideret : quia difpenfationis novitas
offenfionem unitatis intulerat 5 6c unitas
ut perfeéta antea fuerat, nulla elle nunc pote,
rat, nifi glorificata àpud fe fuiflet carnis affum-
tio. 39. Et idcirco tantô antea præparato ad fi-
dei hujus intelligentiam fenfu , cùm dixiflet,
Hæ c eft autcrnvita ætema 3 u t cognoftcant te folum
verum Deum 3 S" quem mififti Jeftim Chriftum s
C fubjecit fecundùm difpenfàtionis fuæ obedientiam
, Ego te glorificavi fuper terram 3 opus con-
jummavi 3quod dedifti m ih iu t facerem. Poft quæ,
ut meritum obedientiæ 6c facramentum totius
difpenfàtionis intelligeremus , adjecit, E t mine
1 %l°rifica me tu P a te r apud temetipftim glorik
quam habebam3 ante qukm fteculum effet 3 apud
te. Qui manere Chriftum in natura Dei dene-
gat, 6c infeparabilem elle atque indifferentem
à folo Deo vero non credit j relpondeat
D quæ hujus petitionis fit ratio, E t nunc glorifica
me tu P a te r apud temetipfum. Quid enim caulæ
eft, ut eum Pater glorincetapud femetipfum?
aut quæ verbi hujus fignifïcatio eft ? quive fi-
I Non alia fané, quàm ipfamet gloriaicujus nondum conforsfaéla
humana ipfius natura, quoda'm modo diftidebat à divina , utpote
pallibilis ab impaftîbili, monalis ab immortali, infirma ab omnipotente.
At ubi per gloriam. redditur incorrupnbilis, immortalis ,
æterna &c. turn perleélâgaudet, quantum c reata: fubftantiæ licet,
cum Dei natura conlênfioné : quam quidèm confenfionem, ut ex
fequentibus magis perfpicuum erit, vocat Hilarius unitatem naturalem.
Neque eft quod quis quærat, cur Chriftus illam dicatur
amififle, quam ante glorioiàm.refurreAionem fecundùm aflum-
tum hominem numquam habuerit Ea enim ratione verè a/Hrmatur
amififle, qua veré dicitur de ipfius carne, Hic eft pants qui de ctlo
defeendit. Ut enim docet S. Léo epift. nunc 14. c. ƒ. Auguftini
verba mutuatus ex lib. contra Serm- Arian. c. 8 .Propter hanc unita-
tem per fine in utraque natura intelligendam, & filius hominis legitur
defeendiffe de celo, cum filius Dei carnem de ea Virgine de qua eft
natus affumfit Sec. Enim vero Chriftus , ante carnis fufceptionem,
prædiftam illam unitatem fimpliciter & abfolutè habuerat, poftea
vero fecundùm alfumtum hominem non habebat : at aliquid ha-
buifte fimpliciter, 8c poft non item habere ,quid eft nifi amitrere 2
Negotium faccftère hîc pofi'et, quod etiam formæ Dei ja&uram
faccre hîc prædicetur , nifi forma nomine externum habitumiu-
tclligendum elfe jam fuprà num. 14 oftenfum effet.
b hoc eft, conlummatio atqueperfeiftio : quæ ut in PfaI.i.n. 2.7"
exponitur.in hoc fita erat,«/ quod tumfilius hominis eft, ad perfettum
Dei filium.id eft, ad refumendam indulgendamque corpori aternitatis
fua gloriam . per refurreâionis potentiam gigneretur. Ubi ad perfedtum
Dei filium gigni idem omnino eft, quod hîc totus nunc filius ,vcl
quod fuprà num. 6. totus homo totus Deus : ac proindc quod hîc di-
citur, per indulgentiam paterna voluntatis ünitatipaterna natura in-
* effe, idem fie neccllè eft, quod laudato loco corpori æternitatis
! gloriam per refurreCtionem indulgere. Confer utrumque locum.
1 Sic mlT. At editi, naturalem: nac mutatione Hilariifeopum
ac fubtile argumentum prorfus oblcurantes. Volcns enim demon-
ftrare Chriftum elfe Deum naturalem , hoc co confide , qubd
ipfius caro in gloriam ac naturam Verbi Dei unita, infic in unitate
paternæ naturæ ; quod fieri non poflit, nifi una 8e eadem fit
Patris ac Verbi Dei natura, qua mediante caro cum natura Verbi
Dei unita, unita fit 8e cum natura Patris s proindeque nifi Chriftus
fit naturalis Deusk
ceu à Pâtre, tacita voce Filio : qui nativitas natura fut poftea
vocatur.
• 1 Carnut. codex , Clarifica me ... gloria quam habui. Tum
I mf. Vat. baf. ante quetm mundus effet apud te.
IO O 9 De Trinitate, Liber IX. 1010 ■
enifteationis ef?e<ftus éft ? Pater namque non A Ieftis députantes, impiis ad Deum calumniæ
noftræ diîputationibus k rebellamus ? Q uanta
potuit enim Dominas verborum. fimpheitate
évangelicam fidem locutus eft : 6t in tantum
ad intelligentiam noftram fermones aptavit,
in quantum naturæ noftræ ferrec infirmitas-
non tamen ut aliquid minùs dignum naturæ
fuæ majeftate loquçretur. Et primam quidem
dicti fui fîgnificationem non ambiguam exifti-
mo, cùm ait, Nunc honorificatus eft filius hominis.
eeet gloriä, nec fe exinanierat de forma gloria
l&. Quomodo autem apudfemetipfum glorifi-
caturuTeft Filium, & eä gloria quam habuit.
apud eum ante mundi conftitutionemjSed apud
eum habere qui fenfus eft > Nbn enim ait gloriam
, quam habebam ante quam fjcculum effet,
» cüm effem apud te ? fed gloriam,quam habebam
apud te. Efte enim apud te, confiftentem
fignificat: habere autem apud te, natura: facra-
Vcrba Dei
qualia.
ntum doeet. Glorifica vérô b me apud te, non B Gloria enim omnis non Verbo, fed carni acqui.
idem eft quod glorifica me. Non enim femet-
ipfum glorificari tanthm ita, ut fibi aliquid fit
'proprium gloria: I rogat : fed apud femetip-
fu,n Patrem glorificari fe ab eo precatur. Ut
enim in unitate fua maneret ut manferat, glo_
rificaturus eum apud fe Pater erat •, quia gloria:
fax d unitas per obedieritiam difpenfationis ex-
eeflerat: fcilicet ut in ea natura per glorifica-
tionem rurfus eflet, in qua facramento erat direbatur
: id eft 3 non nativitati Dei, fed nati hominis
» difpenfationi. Hoc vero quod fequitur,
quid fignificet interrogo, Et Deus honorificatus
eft in eo. Honorificatum enim in eo Deum audio
:6c quid iftud fit fecundùm intelligentiam
tuam, hæretice, ignoro. Deus in eo honorificatus
eft ,,in filio utique hominis : & quæro an fi-
lius hominis idem fit & filius Dei. Et cùm non
1 alius fit filius hominis, neque alius filius Dei;
tiæ nativitatis unitus , e eflètqué Patri apud C ( Verbum enim caro fatftum eft 5 ) & cùm qui
femetipfum glorificatus : ut quod apud eum
ante habebat maneret, neque alienaret ab eo
forma: Dei naturam, forma: fervilis aflumtio 5
fed apud femetipfum glorificaret formam fervi,
ut manerete efle Dei forma: quia qui in Dei
forma manferat, idem erat in fervi forma. Et
chm fervi forma glorificanda eflet in Dei forma,
apud eum ipfum glorificanda erat, in cujus
forma forma: fervilis erat habitus honorandus.
Filius Dei eft, ipfe & hominis fit filius: requi-
ro quis in hoc filio hominis , qui Sc filius Dei
eft, glorificatus fit Deus. ^
41. Quia in filio hominis , qui Sc filius Dei
eft , glorificatus Deus eft, videamus quid fn!
hoc, n quod tertium fubditur ySi Deus glorificatus
eft in eo 3 & Deus glorificavit eum in fc.
Quod iftud , rogo , facramenti myfterium eft?
Deus in filio hominis glorificato glorificatum
Quàm r
40. Non nova verô hæc , neque nunc pri- D Deum glorificat in fefe. In filio hominis Dei
. i- • 1 n : » — 1^.— ofl. Hr n ln r io D p i in rrlrtri/müm evangelicis doctrinis 8 confignata vox l fini nrtiYlln i c
Domini eft : Sc hoc ipfum h glorificandi Filii
apud femetipfum Dei patris facramentum puL
cherrima illa.fpei fiue.gratulationeteftatus eft
tum, cum Juda ad proditionem exeunte,gau-
dio confummandze fuce difpenfationis elatus
ha:c dixit: Nunc honorificatus eft filius hominis,
d” Deus honorificatus eft in eo. Si Deus honorificatus
eft in eo 3 & Deus honorificavit eum in
«rloriaeft, Sc gloria Dei in gloria filii hominis.
Deus ° glorificat in fefo. Homo utique non per
fe glorificatur. Neque rurfum qui in homine
o-lorificatur Deus , licèt; gloriam accipiat, non
tarnen aliud ipfe quam Deus eft. At veró cum,
glorificato filio hominis, glorificans Deum
Deus glörificet in fefej invenio p natura: gloriam
in gloriam natura: naturam glorificantis
afTumh Non enim fe Deus glorificat: fedglofe
& Deus protinus honorificavit eum. Quid E rificatum in homine Deum glorificat in lefe.
limofi corpqris graves animæ , & forden- Quod autem • glorificat in fefe, licèt non feglo-
te peccatis cônfcientia foetidæ coenofæque rificet , tamen in naturæ fuæ gloriam natu-
i mentes ufque ad judicium divinæ defepro- ram q glorificans affumit. Et cùm glorificans
’ fefîionis inflamur? Sc arbitras nos naturæ* cæ- Deum Deus, quia glorificatus in homine fit,
* Hac verba, ckm effem apud te, bmitcic codex Vat. baf. fed j
oniitti non debent • ' I
b Illud me adjecimus ex mf. Vat. baf. Sc alteco Yaticans bibliotheca;.
. , . |
« id eft, non rogat vit allquid gloria: fibi proprium obveniat i
ac peculiarc, quod cum gloria Patris non prorfus commune fit.
“ Sic potiores mff. At editi, unitatem.
e Codex Vat. baf. cum Martin, effetque Pater : quod non placet,
f In vulgatis deeft effe, quod fuppletur ex mlT. Sic fupra n. 14.
non ut Chriftus, qui in forma Dei erat, Chriftus effe non tnaneat.
Mali autem apud Bad. 8c Et. ut maneret Dei forma, quia qui in forma
fervi manferat, idem eras in forma Dei.
8 Par. cum vetere ml.,Colb. confirmata.
b Mff; Vat. baf 6c Manin.glorificari: tumjolus Vat. baf. Filium
apud femetipfum de Patris facramento; mendosc. Hie vox facramen-
turn perinde intelligenda eft, ac fi repetita eflet in hunc modum:
Filii apud femetiplum glorificandi lacramentum, quod Dei Patris
facramcncum eft , id eft, propria illius ratio : quo fenfu num. 51.
diiftum eft , Auclorem nativitqtis effe, facramentum paternum eft.
‘ Adjecimus mentes ex mil.
k Bad. 8c Er. cum uno mf Vatic, fallimus, quod 8c habuit Corb.
a prima manu. Par. cum mlf. Colb. ac Germ, repugnamus. Prse-
fcrimus cum Lipf. 8c aliis mlF. rebellamus. Sic lib. i -ad Content,
n.*.Jubrcjiciendis novitatibus,novis ipfi ad Deumvocibusrebellamus.
1 In vetuftiflimis codicibus Vat. baf. Colb. ac Germ, nccnon
Bad. 8c Er.hic 8c mox, «/iW.qua loquendi rationc ,quamvis nobis
.minus accurata, pro luo tamen tempore minimi fufpedta ufum efle
Hilarium vix dubitamusad fignificandam in Chrifto perfonae unim
Pcndet quxftio inftituta ; quia lupcrvacauea videtur re-
fponfio s cum Pater Filio honorem impertiens, 8c ab eo rurfum
rccipiens , jam n6n femel inde oftenfus fit natura cum eo unum
effe. Aut ccrti dilata folutio his habetur fubfequentis numeri
verbis : Glorificatus Dtus fi Chriftus eft.; Deus cert} Chriftus eft,
qui glorificatur in came: fi Pater eft, facramentum unitatis eft, cum
Pater glorificctur in Filio. . , . ,
n 5jc mff. At editi, quodtertio. Scquentium, quae intricata valdc
nonnullis videbuniur, intelligentia maxime peudet ex pcrceptione
fuperiorum , quibus Chriftus, poft confummatam difpenfationem,
'in’ gloriam Dei, eoque nomine in naturam 8c unitatem Patris
aflumtus prstdicatur. .
o ju vulgatis , glorificat eum. Abeft eum a mff. 8c abeffe deber,
Mox fic ihtelligendum eft neque rurfum, quafi, & rurfum ; uc fit
hcllenilinus Hilario familiaris.
P hoc eft , natura: paternie gloriam affumi in gloriam naturae illius,
qui cum homo fit,glorificaturjquarenus aucem Deus,eamdcm
naturam glorificac. Ex quo fit, ut propter artifliniam filii Deiac
filii hominis unitionem, glorilicato filio hominis glorificetur filius
Dei ■, ac rurfum propter naturalem Dei patris, ac filii unigeniti
l unitatem , glorificato.filio Dei Deus pater glorificctur.
f A Editi, glorificantis / rcluftantibus potioribus mff. Vac. baf.
Colb. Martin. Carn. 8c c. ex quibus hie pneftatur fenfus , uc quam-
vis alium a fe glorificet Pacer, tamen in’naturje fuse gloriam re-
I dundet quod glorificat in fe.