M iifque .pacem inter falutandumoptare : quamvis aliud
poftlilaret Concilii Laodicæni 3. canon pluribüs aliis
Tide 10. confirmatus , Non oportet aim hareticis vel fchifmaticis
am*I orAre- Sed feveriores ilias leges apprime notavit Au-
jfyn.Antioch, guftinus in Pfal. 100. n. 8. propter medicinam effe fàn-
& Car thug, citas. Propter correptionem aliquant , inquit, tenemus nos
iv. can. 70. ctiarn a fratribus noftris, & non cum eis convivamur , ut
7 a O' 73- torrlgantur. Cum extranets potius convivamur, cum paganis,
quant cum his qui nobis harent,fi viderimus eos male vive-
re , ut erubefcant, &corrigantur. Ubi igitur Arianorum
correptio ex copceflb quàm ex negato e(s catholico-
rum commercio promtior fperabatur ,h oc illis nega-
re non d eb uit, qui ecclefiafticarum legum fpiritum
litteræ præponetidum feiebat.
Exfilio fuo Nondum «os hîc appellamus, qui Hilarium
^anifcftS natura lenem non credunt ; quique eum quadam exfi-
fcri gau- Ei impatientia, fub fpecie pietatis, in convicia contra
dec,. Arianos erupiflé fiifplcantur. Illi illi grave non erat
exfilium, quo v eritatem, quam unicè deperibat, il-
luftrari perfpiceret. Namque intuens in hanc Apo-
ftoli prophetiam , Erit enim tempos, cum fan am doEtri-
nam non fuftinebunt, non modice gratulabatur : quia,
Ub.io.de in quit, iniquitas fe per hoe exfilii noftri tempus ofienderits
Trin.it. 4. qUo veritatis impatiens fana doürina pradiedtores , utficun-
dum defideria fuacoacervet fibi magifiros, relegat : exfilio no-
fro Utantes & gaudentes in Domino conftitiffe in nobis ple-
nitudinem Apoftolka prophetia. Rurfum fua forte conten-
lib.de sy- tus ac lsetus exclamat alio in loco , Exfulemus femper,
Libros dc? dummodo incipiat verurn pradicari. Eo quidem confilio
Triniwtc orthodox® fidei præcones in remotas regiones able-
feribit, ne g a n t fu t fana dodrina, cujus impatientes Hint, pari-
veriras cum ter cum eis exfulet : at hoc ffuftra fperant. Non enim
prxconibus Clm C9rporlbus noftris exfulans vinEhirn & detentum effe po-
exfulct tMlt ver^um‘ Inimo ad eorum errores confutan-
ibid. ». 1. dos ac propugnandam fidem majora otia exfilium
præbet. Prima ilia exfilii fui otia libris de Trinita-
te conferibendis eum confecrafle nullum fere dubium
eft. Urgebat enim caritas , ne Chrifti adverfarios de
abfentia paftorum proficere diutiùs fineret. Incce-
ptum tarn en O p u s , abfoluto tertio libro , aliquan-
diu intermifît : quàm diu nimirum, u t opinari licet,
eum detinuerunt alia majoris momenti negotia. A t
ubi totum perfecit , non jam timere , ne cum
veritatis prseconibus vera fides exfularet ; fed qubd
h®c ipfius amantibus non occulta aut obfeura eflet,
Ub.io.de gratulari ac dicere, Licet nunc à mult is coacervantibus
Tr‘T o' a' magifiros fana doftrina exfulet ; non t amen a fan Elis* quidci
o h " ^ iifque pradicationis veritas exfùlabit : loquemur enim ex fuies
dox* ama- f er ^oS ^ros , & fermo Dei , qui vinciri non poteft I liber
tibus. excurret. Librorum illorum utilitatem eleganter ex-
Rufin. lib. pofuit Rufinus his verbis : Libros de fide nobiliter fieri-
i.t. ji. p[os edidit, quibus & hareticorum verfutias , & no[hrorurn
deception es & male credulam fimplicitatem it a diligenter ex-
pofuit, ut & prafentes, & l o n g e p o s i t o s , qj.i i -
BUS IPSE PHR.SE DIS SERERE VIVA VOCE NON
P o t E R A T , perfeElifftma inflruElione corriger et.
Hcrefim 43. Si quid autem in his libris afperum , hoc in
horrent, unos illos cadit numéro pauciores , quos ceterorum
eos'qui «- 4uces > fedudores fimplicium, & quadam impietatis
rant? voluntare in hærefi obftinatos advertebat. Interdum
Htlar. lib. enim , inquit, indulgentem officiofitmque effe, nonperfeEla eft
9 ■de Trin- caritatis.lpCt verb cum fidei integritatem perredè ama-
"■ r e t , de iis lo q u i, qui hærefim omnibus malis artibus
propugnabant, non fine horrore potuit. A t erga ce-
lib. 6. ». z. teros , quos ignorantia in errore detinebat, miièri-
cordiâ potius quàm ulla indignatione affedus', omni
qua potuit rationeeis fuccurrere con atuseft:&quo
magis eos ad emendationem proclives iperavit, eo etiam
propenfîore cura ad explicanda eis plâniiis fidei no-
ftræ myfteria incubuit. Immo erga omnes eo fuit
moderatus, qubd odiofum feda* Arianæ nomen toto /
Opere fuo filuerit.
44. Inter frudus exfilii ipfius recenfere licet lau-
lobe™ - datas ab antiquis illius in Job lucubrationes. Nam
1«. nar" quamvis quæcumque facris paginis feripta fu n t, ad
. noftram confolationem feripta fiht i aptior tamen eft
libri hujus meditatio ad ferendos exfilii labores, &
ad conftantiam illam obtinendam, qua inter x v i fui
prsefules maxime enituit.
4J. Jam ex quo beatse vitce fpem concepit, pro- Quanta
pria incommoda nulla reputare didicerat,certo feiens
prsfentis vit£E jerumnis ad ea perveniri bona , quo- "lefiae f*I
rum amore flagrabat 5 idqtie rerum prsefentium tole- cie.
rantiam immortalitatis prsmium expetentibus e fie ,
quod pueritise informandse littcras, quod sgris me-
dicinam , quod naufragis natatum , quod adole-
feentibus difciplinam , quod militiam imperaturis.
• At quanto dolorfe cruciabatur , cbm quas ubique
ederet hxrefis Ariana ftrages , aut intuebatur ip-
fe , aut ex aliis audiebat ? Quam fsepe fle v i t»
cum earum regionum , in quibus exfulabat , fta-
tum contemplabatur ita mi fern m , ut vel inter
epifeopos v ix occurreret, qui vere Deuni cognof-
c e r e t, & fincera: fidei nonnulla retineret veftigia ?
Nam abfque Eleufio, inquit, & paucis cum eot ftana decern lib. deSy-
provincia fintra quas conffto , vere Deum nefeiunt. Allxie- n»d. n.C],
tates haud parum auxit fummum Gallorum fikn_ lbtd-n- '•|
tium, quamvis iis quid cum Onentis epiicopis fidei
' ftudiique eflet , frequenter de plurimis Romanarum
' provinciarum urbibns fignificaflet. Turn v e r e r i, ne
in tan to ac tarn plurium epifeoporum calami tofa impietatis pe-
riculo , tacitumitas eorum de polluta atque impiata confcien—
tia effet defperatione fufeepta. Quod ei tanto luduofius,
quanto Galliam ardentiiis adamabat , non modb ut
patriam cariflimam fed, ut fele&am hereditatis Chrifti
portionem , qua? hadtenus prope omnis ab hsrefis
Arianse contagione incontaminata permanferat. Stat
tamen in fide fua immotus , & omnibus licet ab ea
difeedentibus, ipfe ne leviter quidem nutat. Neque
etiam ira prarcipiti in gentiles fuos effervefeit, quos
1 & fufpicatur lapfos, & k fe frequenter admonitos
certb feit ex ignorantia labi non potuifle. Sed me- « ibid.
mor dominie®fententise, qua poft primam atqueite- <«
ratam conventionem e o s , qui etiam fub teftimonio «
Ecclefi® inobedientes exfifterent, haberi ficut ethni- «
cos publicanofque jufliflet, fibi quoque apud eos »
tacendum conftituit, nullam deinceps nifieximpol- ,«
lut® confcienti® teftimonio quaritans confolationem. «<
Ad h®c anno 357. cumulus ei doloris acceflit, cum ibid. n. 1.
refeivit Ofii Cordubenfis lapfum , ac blafphemiam lbld- n. 71.
Sirmii editam: unde hsrefis publica audtoritate pro-
rtimpens, jam veluti v id r ix palam profiteri ccepit,
quod antea furtim & in angulis muflitabat.
4<s’. Veriim Deus,qui fervos fuos aliquandopro- Q“anmm
bat , numquam tamen diutius omni confolatione eCCf r 'r .
deftituit, haud modicb recreavit Hilarium , cum an- ribus Gall
no 358. ineunteab epifeopis Galliarum atque Britan- liarummic-
niarum acceptis litteris, didicit eos, negata hue ufque " ’?•
Saturnino communione, ipfi fide ac fpiritu cohere- lb,d' P 1‘
re ; neque foliim non ceflifle Saturnini minis ,potefta. mm ),
tibus, bellis, fed & miflam e Sirmienfi oppido infide-
lis fidei impietatem damnafle. Quanta ex his nun-
tiis Isetitia perfiifus fit, teftiseft ipfius liber deSyno-
d is , in quo cum paffim fe prodant animi fandel®-
tantis vehementiflimi affedus , fiepe tamen ei verba
videntur deefle , quibus gaudium pro fenfu fuo te-
ftetur.Gaudium hoc nonnihil temperabant min®, po-
teftates ac bella, quibus Saturninum adhuc per Gallias
graflari audiebat. Iis tamen minus movebatur, quibus
fortiter a fratribus fuis refifti certior fiebat.Non
enim tarn Iugendi, quam gratulandi caufe funt ca-
lamitates , qu® virtute fufeipiuntur ac fuperantur.
Ea porro Saturnini bella turn proximo poft Biter-
renfe Concilium intentata, turn anno infequenti de-
nuo excitata efle valde probabile eft : primiim quidem
, ut qui Hilario audore communionem ipfi ne-
gaverant, earn illo fubmoto redderent; poftea autem,
ut mifla e Sirmienfi oppido fidei formula ab omnibus
fufeiperetur. Aliapr®terea ci fuit nominatim in
Ecclefiam T olofanam fsyiendi occafio: ut citm fandus
xeix Ex ipfius potiffimum fcnptis collefta. c
H M S la p a im . o u b T i ^ u s T n ^ & |B r°b B P R w P H I deindeSirmii
fedem M M N e S e X o n i e Z r a S f f i W W I W « 1 veritatis earn
tempus referenda® effe perfecutionem , qua’ , Hila- exfitlabM Tam iam^driTe pr° p i ° mnis
occafone 3 g orÉe Arianamha^fim fugare. ?pft enim decani
Ientia , & de G aU o rnm C retSenda f i™ c“ n Z de Ctia” ^
tia certior fadus e f t , fignificarunt nonnnlli fmTrrm- ft pietate, ut fi ei exponenda fidei pote.
fefe ab eo cupererefeire qua Orientales in fiSeioro’ r a / f tv n ie ^ 'd ^ 11' 111 lla:re.ticis ha* enus praftitet
s s s B t e î s w a s E a monente & inftigante . Gallorum imperturbata in-
concuffaque fidei fama percrebuit , eorumque in
damnandis hareticis ftudium quofdam Orientalium
epitcoporum fero jam ad aliquem pudorem nutrita
exmdeharefeos audtaque commovit. Hi exempli eorum
xuttomate incitati.paulo ante feftum Pafcha anni }<S.
Ancyram, ubi erant plures jam ad confecrandam eccle-
liam congregati, quotquot quant primiim poffunt con- C
venire fibi adjungunt: & ea in odium Sirmienlis proxi-
md qiiefeciiti Antiocheni conventus edunt decreta.qua
line fidei Nicanaprofeilione tuerinemo refte valeat
in uno quidem ex pofterioribus homoufion damnant:
led legati eorum Sirmium ftatim miffi, five catholi-
corum gratiam fibi conciliare cuperent, five hoc de-
cre' “ n ^v^rterent cum fuperioribus minime ftare
ud paucis fupprimunt, & fidei
protelhqnem fie calligatam Imperatori offerunt. Im-
perator ipfe dum hanc legationem honorifice excipit,
ac piomms a legatis, dum falfitatem eorum, quorum
auctontate in invidiam deducebatur, adeoqneerrorem D
nontam luum.quamadhortantium agnojeit; fefe in-
vidia apud Deum liberat atque apnd homines. Turn
aliiquequi in Pota-
1 fii fententiam ita & ipfi . fentientes con-
hrmantefque concefferant . ac forte fortuna Sirmio
nondum recefferant , coadi rationem reddere cur
homoufion & homreufion Sirmienfi formula reiecif-
fm t nulla fe aliJ qxcufare valuerunt. nifi quod his
verbis quid figmficaretur ignorarent. Hac eorum ex-
cuiatione accepta . compulfi funt damnarequod an-
P^Sfcriber“ ’ &Hdd ^Fanislegatispro- £
■ f i n *lanc Grientalium patientiam.
qnb«s f«feae peJIMafphemU ™U,maem , coaSUjdietn fidei
nWh- QSamvis enim fuTpefta omnino fit plero-
rumque fobferiptio , ipfi tamen gmdmdum mJetier in
ama blajphemAnnum epifeoporum heretic* peninaciu alii
<!“ em e x hisJhfcipi punitentem. Neque ipfum foeit
fi™ e rC, i f n ^ COnVinCi P »™ ® ltumP qubd a l ;
femper fefelhffent. turn qubd omni fide effet defti-
B B I 1® ab f s obtendebatur ignorantia: excufatio
de B non Mmodum qneritur
venia yaclhlis data: quia religiofum eft Deo fua refer-
I ™‘mis m r h'»bbnus eft. Et cilm difficil- 1
limum efie dicat, ne nominatim Urfacins & Valens
non mentiri exiftimentur ; hoc tarn modeftb often-
1 , ut vel hinc feprodat innata ipfius manfuetudo.
tedtgm/cum, inqmt ,mihidm epifcopi Udene & VrUeius
F t “" ‘a“’ non credo'. "fllbillmumefi, ne mentiri exifiimenmr , aui fe in alio
’nfei. WKiHM mendacio pnrgare. Sed Dominue hoc
g tnentat ut nos mde opinemur t etudm illi non itmo.
r^enm.: QuJhi non temere de his judicaverit f rei
S-e fenfireTCnM c : fi-CUt & ^ 0<1 M S i utile
fidri mret‘C1 etl.am inviti cogantur adC
conftanrif P™*®0“ !11 > confirmavit fumma ilia
■ & W S a B qua tandem Germinius propugnavit,
qu^d Sirmu. coadus fubfcriptione fua ratmn fe.
à catholicis, hos inter & illos veluti mediij id tamen
ubi arte procurandum duxit. Qua autem fit ufus , fe-
quentia illius gefta explicabunt.
y°. L i t t e r æ à Gallicanis epifeopis Hilario da- c.a r . v ir .
t®,relcripto ei occauonem pr®buerunt, quod vul- QuidHiia-
go juxta Hieronymum Liber de Synodis appellatur. riüS.à fine
De quo quamvis fpeciali præfatione agendum, filere aj ni**8*
tamen hre non licet, ne potiori parte careat tam pr®- î l S w i ' .
clar® vit® fenes. Nam qu* in Hilarium ciim natur®, cienfc ege-
tum grati* bona Deus contulerit, ex nullo alio monu- ri'-
mento perfpicies evidentiùs. In hoc fi quidem emicat Librum de
lincera in Deum pietas , in Dei Ecclefi*que rebus Syodi*
lingularis prudentia, * reverentia in regem, * in pa- lcribic*
triam amor,pacis ftudium, humilitasChriftiana,ze- * num' 7 8‘
lusfecundùm pi® diferetionis feientiam temperatus,
uno verbo onmes qu* piiflimum juxtà atque fortiffi-
mum Ecclefi* Principem decent virtutes.
ir. Maxime ut optatis fatisfaceret Gallorum, qui in quo o -
üe Orientalium rebus certiores ab eo fieri poftularant, rienrale* &
exeunte anno 358. aut anno 355. ineunte hoc Opus fuf- & ° cci-
cepit ; non fine demiffa fui præfatione , qua grave de"
onus fibi imperitiffmo atque indoEtifimo omnium impofitum tuampra?
teftatur. Id m eo ab exordiofibi præfcripfît, ut quia parat.
non ignoraret Gallos Orientalefque mutuis fufpicio-
nibus detineri ,eas non augeret, fed imminueret,&
utrofque ad concordiam in proximè habendis Con-
Giliis firmandam præpararet. Res fané ardua, & cau-
tè admodum prudenterquetraétanda. Ipfe hujus dif-
ncultatis con fciu s ,noningenio , non propria fagaci-
tate & induftria confifus eft j fed ad confequendum mm. 6g.
' CX Uno amore tentabat, opem divinam
^ afliduis precibus exoravit, & impetravit. Quippe non
line Dei numine fic fcrmonem temperavit ut & fibi
conciliaret Orientales , nec juftam offenf* caufam
Gallxs rehnqueret. Illos porro fic judicavit traftan-
dos , velut qui ex morbo convalefcerent, & in qui-
bus ita effet fpes perfed* fanitatis , ut ægritudinis
priftin* reliqui* non deeflent. Fovendi adhuc erant
adjuvandi erant, & ab erroris profimdo aflurgenti-
bus auxiliarismanus pr®benda,ut inde penitusemer-
gerent. Huic illorum infirmitati morem gerere cu-
piens, eos modb excufat, modb laudibus e x to llit, &
ubique à conviens fe abftinet. Turn ubi benigno fer-
r Ï Ï0nj animi fui fPecimen eis præbuit, veritatem ita
blande infinuat,ut hanc non valeantprorfus refpue-
re. Sic emm eis indulget , ut ipfis ad veram fidem
nonnihil deefle non diflimulet : fic excufat qubd uni num
hdei non fteterint, ut eos longé beatiores gloriofioref- ’
que pr*dicet,qui perfedam atqueapoftolieamfidem
confcienti* profeffione retinentes , confcriptas fides
nefeiunt : ita eos laudat quod h®reticis
reftiterint, ut neque taceat juft* adhuc reprehenfio-
ni effeobnoxios : fic denique eorum homoeufîon probe
intelledum non refpuit, (qubd indignum judicet
de verbis litigare , ubi de rebus ipfis confenfioeft,)
ut tamen homoufion præferendum & Nicæno Con-
cilio adhærendum efie demonftret. Hoc eis tantùm
concedit, ut ad hujus vocis interpretationem fi quid addendum
, communiter , in qu it, confulamus. Potefl inter nos 9°'