!
pafferes affe vefiewnt, & mus ex illis non ca'dit A
fuper terrain fine voluntate patris veftri. ? Sed (ft
capilli capitis veftri mmerati funt. Hunc omnia
providentem , ficut beataSuianna dicitj Deus
aternus 3 abfconditorum cognitor 3 fciens omnia ante
venerationem eorum. Hunc etiam “ inconcepti-
bilem , fecundùm quod dictum e ft, C alum mihi
thronus eft 3 terra autem fcabellum pedum meorum.
Quam do mum adificabitis mihi3 aut quis locus re-
quiet ionis me a l Jtiac enim fecit mams me a , (ft
func omnia hac mea. Hunc quoque capientem I
, .omnia , Paulo teftante, Quoniam in ipfo vivi-
mus, & movemur 3 (ft fumus : Sc Pfalmographo
. d icen te, b q u o abibo ab jpiritu tuo 3 f t à facie
tua quo fugiam l Si adfcendero in cat lam, ttt illic
es y f t defcendero ad infernum 3 ades J f t Jumfero pen-
nas meas ante lucem , (ft habitavero in poftremis
maris : etenim illic mams tua deducet me 3 (ft te-
nebit me dextera tua. Hunc quoque incorpo-
4- reum, quia didum f i t , Spiritus enirn D eus eft 3
(ft adorantes eum , in Spiritu (ft veritate adorare (
oportet. Hunc immortalitatem habentem Sc in-
;. vifibilem , Paulo dicente., Qui folus habet immortalitatem
Jjan.iy**
J-fa. 6 6 .
/45.I7.U
Pf al. 138.'
(fie. b
M <• -
i. Tim.
job. 1. iS
Exod. 3.1
ibidem.
prædidtis
latens rci
gicur.
3 f t lucem habitat inacceftibilem 3 quem
nemo hominum vidit 3 nec videre pot eft : Sc fecundùm
Evangelium, Deum nemo vidit umquam 3
niftunigenitus filius 3 qui eft in finu Patris. Hunc
quoque folum manentem c innafcibilem, quia
4. didum f i t , Ego film qui Jum : Sc rurfum , Sic
dices filiis Ifrael} Mißt me ad vos is qui eft : Sc
6. perjeremiam, d Quizes dominus Domine-,
9. Atque hæc quis non intelligat plena frau-
dis efle Sc plena fallaciæ ? Quæ quamquam fint
c- fiibtiliter confufa atque permixta , tarnen abfo-
lutè artificiofam malitiæ Sc ftultitiæ callidita-
tem & ineptiam teftantur. Inter cetera enim
addiderunt, folum fe Patrem innafcibilem cog-
no vifle : tamquam hinc quifquam poffit ambi-
gere , eum , ex quo ille genitus fit per quem
omnia funt, id quod ipfe eft à nemine confecu-
tum. In ipfo enim , quod pater dicitur , ejus
quem genuit audor oftenditur ; id habens no-
men, quod neque profedum ex alio intelliga-
tu r , Sc ex quo is qui genitus eft fubftitiflè ao-
ceatur. Igitur id, quod Deopatri proprium eft,
proprium ei ac fecretum relinquamus , confi-
tentes in eo æternæ virtutis innafcibilem po-
teftatem. Nemini autem dubium efle exiftimo,
ob earn caufam in confeflione D e i patris quæ-
dam ejus tamquam peculiaria Sc privata memo-
rari, ne præter ipfum eorum quifquam parti-
ceps relinquatur. Cum enim d icu n t, folum
e verum, folum juftum , folum fapientem, fo-
lym invifibilem, folum bonum , folum potenten)
, folum immortalitatem habentem j in eo
* MIT. Vat. baf. & Carnut. inconfpicabilem. Redtiùs alii libri,
.incomeptibilem, hoc eft, qui nüllo capi loco potcft.
b In compluribus mff, qtib ibo. In antiquioribus eft , quo abibo.
' c Vox innafcibilem in priùs vulgatis perperam omiffa eft : cum
vcl ex ea maxime Hilarius in ceteris Arianorum fententiis fraudem
latere mox evincat. Rcftituitur ope mff.
d Bad. Er. 8c Lipf. quos & poftrema editio Par. fceiita eft , qui
es Domine, omiffa voce dominus præter fidem mff. 8c Septuaginta
at Staxwm, Kvgre.
e Editi, verum Deum : rcnicentibus mff.
f Hoc in modUm effàti philofophici enuntiatur. At fi cum
•vetuftöcodiceColb. neenon Germ, præferàs , Soli enim funt, aiunti
referendum ctu foli ad Patrem, aiunt ad Arianos.
qubd folus hæc f i t , à communione eorum fe,
cundùm hos Filius feparatur. f Soli enim y ut (
aiunt , propria non participantur ab altero.
Quæ fi in Pâtre folo, non etiam in Filio eile
exiftimabuntur j necelTe eft ut Filius deus Sc
falfus , Sc infipiens, Sc fecundùm confpicabilçs
materias corporeus , Scmalevolus ,&infirmus,
Sc extra immortalitatem efiè credatur, qui ab
his omnibus, cùm in his Pater fit folus, exci-
pitur.
10. D id u r i autem de abfolutiffima majeftate, k ‘|
Sc de pleniflima divinitate unigeniti s D e i filii'^ “Üs
non exiftimamus quemquam arbitraturum,om. #
nem hunc fermonem, quo ufuri erimus, ad Dei
patris contumeliam percinere , quafi cx ejus
dignitate decedat, fi quid eorum refexatur ad
filium : cùm potiùs honor filii dignitas fit pa.
ternaj Sc gloriofus audor f it , ex quo is , qui
tali gloria fit dignus, exftiterit. Nihil enim ni(i
natum habet filins, & geniti honoris admiratio
in honore generantis eft. Ceflat ergo opinio
contumeliæ : cùm quidquid ine fie Filio maje-
ftatis docebitnr, id ad amplificandam potefta-
tem ejus , qui iftiufmodigenuerit, redundabit.
11. Conlequens autem e f t , nt cognitis jam
iis, quæ ad deformationem Filii de P â trecon-
feffi funt , ipfum illud quod de Filio profeili
funt audiatur. Refponfuri enim fingulis eorum
propofitionibus, Sc divinorum didorum tefti-
moniis irreligiofam eorum dodrinam proditu-
>ri, debemus ad ilia , quæ de Pâtre dida fimt,
ea quæ deinceps de Filio fint commemorata
fiibjungere : h ut confeflione e a , quæ de Pâtre
& Filio eft , inter fe comparata, unus atque
idem à nobis in abfolvendis jlingulis propofitionibus
ordo teneatur. Memorant namque fi. Aria1
lium D e i neque ex aliqua fubjacente materia jp
genitum efle ,. quia per eum creata omnia fint ; j
neque ex D eo e fiè , quia decedere ex Deo nihil
poffit : fed efiè ex iis , quæ non erantjid i
, e f t , creaturam D e i perfedam , verumtamen
.non fimilem ceteris creaturis. Efle autem creaturam
; quia feriptum fit , Dominus creavit me M
in initium viarum fttarum. Efle etiam faduram
perfedam , fed non fimilem ceteris faduris:.
faduram autem per id quod Paulus ad He-
bræos d ix it , Tantd melior fatlus angelis 3 quanto
exec lient ins ab hispojjîdet nomen. Et rurfum : Vnàt
fratres fanfli 3 vocationis caleftis participes 3 cog-
nofeite apoftolum & principem facerdotum covfeffio-
' nis noftra Iefttm Ckriftum 3qui fide lis eft ei qui fecit
eum. Act infirmandam verb Filii & virtutem
Sc poteftatem Sedivinitatem, eo maximè utun-
tu r , quod dixerit, Pater major me eft. Idçirco ^
autem non efle eum unum ex omnibus creaturis
% Addimus Dei ex mff Hoc loco prudenter ancevertit Hilarius
argumentum Arianis follemne, de quo Auguftinus Ser. 13^. n. ƒ■
Certï enim ideo diets non elfe ejufdem fubjiantin Filium, ne injuriant
facias Tatri ipfius. Ego tibi cito ofiendo, quia injuriam facts ambobus :
quod familiaribus veibis quomodo oftendat, vide fi lubet. Item
lib. 1. contra Maximifium c. i j . Non fe , inquit , vult Deus iia
laudari patrem, ut filium dicatur de fe ipfo genuiffe degenerem : &
Serm. 140. n. j . Non nobis difpliceat honorifictntia Filii inPatre:
Ivinitatem. Simili rationc eilHcm hæreticis rcfpondcc Ambrofius
lib. i. de fidcc. 6 .
h Carnut. tnf. & alii quinque, ut de confejftone.
, concedunt, quia feriptum .f i t , Omnia per eum A
faHa funt.* Concludunt ergo omnem irreligio-
fitatis fuæ dodrinam iftiufmodi verbis fuis, di-
Exemplum blafphemiæ eorum, qui creaturam
efle D e i filiiim dicunt.
j 11. Novimus unum Deum, folum infedum,
j folum fempiternum, folum fine initio , folum
> verum , b folum c immortalitatem habentem,
j d folum optimum, folum potentem, e omnium B
, creatorem , ordinatorem Sc dilpofitorem in-
> convertibilem, immutabilem, juftum Sc opti-
j mum legis Sc prophetarum Sc noviTeftamenti :
, hunc Deum genuiflè filium unigenftum ante
j omnia fæcula, per quem Sc fæculum Ôe omnia
j fecit : natum autem non putative 3 fed verb ,
>( obfecutum voluntati fuæ , immutabilem Sc
j inconvertibilem , creaturam D e i perfedam ,
> fed non ficuti unum creaturarum $ faduram,
. fed non ficuti ceteræ faduræ 5 nec ut Valenti- C
5 mis s prolationem Natum Patris commentatus
s eft j nec ficut Manichæus h partem unius fub-
3 ftantiæ Patris Natum expofuit j nec ficut Sa-
} beilius, qui unionem ‘ dividit, ipfiim dixit Fi-
» Titnlum epiftolæ fubfcqucncis apud Bad. oraiffum , apud Er.
& Lipf. in marginem rejc&um, & apud Par. hie male inlcrtum,
iuo loco reftituimus cx fide mff Formulas fidei hsereticas ab Hila-
rioipfo ica inferibi lolere palam eft ex iib. de Synodis num. 11.
Sc ex lib. contra Auxentiuiil num. i i . Subjeftam epiftolam,
Athanalius Orat. 1. contra Arianos p. 313. baud dubiè indicatj
his verbis : Ario perfuafit ( diabolus, ) ut quafi fub fpecie ad-verfa-
rii contra herefes loqueretur , quo meliits falleret fuam ipfius b&rcfim
fubjiciens. Ea ipfa eft , çujus cam frequentem mentionem facit
” ' ^ -Um in geftis apud Ambrofium T . 1. edi-;
im in epiftola ad Imperatorcs apud eum-
.i epiftolæ illam fe fubdidiffe, Sç in geftis
.ntur prædi&æ S y nodi Patres : at modo
r varias interrogatiunculas conci-
' " tefponderé renuit. Am-
2.. in eamdem
Aquilcienfc Concilium t
dem Ambrofium 1 o .
lesiffe ac rccicaffe t
non exftat nifi illius
liim, quoad feilicet Palladius ad quæfil
brofius ipfe lib". 3. de fide
fArius bujus impietatis magifier Dei filium creaturam dix;
ejfe perfeclam, fed non ficut ceteras creaturas. Haue Arhanafius in-
tegramcxhibetlib.de Synod. p. 88y. ficut & Epiphanius hær.
6ÿ. n. 7 . a quo quidem cùm epiflol» Arii ad Alcxandrum , fa-
veutibus proxime relatis Athanafii & Ambrofii verbis, inferibi-
tur ; cùm ctiam fimplicitcr Arii epiftola ab Aquileicnfi Concilio'
conftanter nuncupatur ; Atius illius auâor præcipuus , lcd non
folus eft exiftimandus. Hane enim Hilarius nofter non tantùm
lire, lcd & lib. 1. n. 2.3. à multis editam feribit. Neque aliud fonat
epiftolæ ipfius præfatiuncula lue omiffa, fed apud Athanafium 8c
Epiphamum plurium nomine expreflàin hunc modum : Fides ilia,
quam à majori bus accepimus , (fi. d te didicimus, beatiffime Papa ,
ojufmodi eft : Novimus Scc. Longé ccrtiùs id probat, quæ apud
coldem le'gitur infcripcio : Beato papa é> epifeopo noftro Alexandro
prefiyteri (fi> diaconi in Domino falutem. Vel certc hæc epiftola
& Arii eft, ut auftoris ; & mültorum , quorum nomine r
& fubfcripta eft. Varias illas fubfcriptiones infrà ex Epiph
fubjiciemus: Scripta eft ante Nicænum Concilium, & Sut te (lis
eft Achauafius lib. de Synod. p. 883. cùm Arius ab AÎexandi
lùbmocus apud Eufebium commoraretur. Nicomediâ quoque î
Alcxandrum feriptam dicit Epiphanius , ut Arius apud ilium
quafi fe exculàret. Quod autem ad calcem hujus epiftolæ fubji-
cit Athanafius, Ifta funt ex aliqua parte , que. Ariani ex h&retico
" a eft eos alia plura tum evomùifl'e.
teftimoniorum fupcriùs memoraro-
mfirmare, quod in bac epiftola fua
fuo corde evomuerunt
Eftque valde probabile e
rum congcrie conatos eûc
fimplicitcr aficruetunt.
b In vulgatis hîc adji
omittunt lib. 6
que in mff
irH, folum immenfum : quod tarnen
:is exemplaribus ufquam exftat, ne-
: Hoc vafre diflrum patet , quo Filius paffibilis ac mortalis
credatur. Hinc in geftis Aquileicnfis Synodi n.14. Ambrofio afle
renti, No» divinitas mortua eft, fed caro mortua, non affenticur
Palladius; fed tergiverfatur ac dicit, Ante vos mihi fefpondete.
Planius autem ejufdem Synodi Patres epift. apud Ambrof. 10.
n. 7'. ad Imperatorcs referibunt, Mortem dentque ejus ( Chrifti)
non ad facramentum noftrt falutis, fed ad infir mitatem quamdam di-
‘vinitatis referunt. Hoc prjenocaffe juveric, quo interim «iil'cat le-
öor, ad versus quos Hilarius 1. 10. Filii impaffibilitaccm tueatUr.
d Apud Athanafium & Epipbanium adjicitur b ic, folum fa
lium quem Sc Patrem} nec ficut H ieracas, lu- i
cernam * de lucerna , vel lampadem in du as«
partes j nec qui fiiitan tk , po ftmodum natum «
vel fupercreatum in filium, ficuti Sc tu ipfe 4 <
beatiffime papa, media in ecclefia & in con- «'
feflli fratrum, frequenter eos qui talia introdu- «'
cunt renuifti :.fe d , ficut diximus, voluntate *
Dei ante tempora Sc fiecula creatum, Sc vivere
Sc e f le 1 accipieiis A Patre, Sc 111 glorias ei con- "
fubfiftente Patre. Neque enim Pater dans ei «<
omnium hereditatem, fraudavit femetipfum ab «
his qua: n non facia habentur ab ipfo j fons eft «
autem omnium. «
i}. Quapropter tres * fubftantije funt Pater, *
Filius, Spiritus-fan&us. E t quidem ° D eus cau- «
fa eft omnium, omnino fine initio folitarius: «<
Filius autem fine tempore editus A P a t re , Sc «
ante fiecula creatus Sc fundatus, non erat ante «
quam nafeeretur: fed fine tempore ante omnia «
natus, folus a folo Patre fubftitit. N e c enim eft «
s t e r n u s a u t coseternus, aut fimul non fadlus ct
cum Patre, nec fimul cum Patre habet efle, «
ficuti quidam d icu n t , t aut aliqui duo non «
nata principia introducentes : fed ficut * unio «
Sc principium omnium, fic Sc Deus ante om- «
pientem. Sic etiam in geftis Aquileicnfis Synodi, poll quam re-
citatum eft n. 17. folum eternum , folum fine initi >, folum verum,
folum immortalitatem habentem , proxime recitatur n. 2.7.folum
fapientem: quse duo verba Eralinus fuperiils adjecit poll folum in*
f,a«rn , renitentibus Bad. 8c omnibus noftris roll. Immo nec ipfit
Eralinus fibi conftat lib. 6.
e In vulgatis Athanafii 8c Epiphanii, omnium judicem. Major
ipud Hilanum videtur rerum connexio , cum creatorem reftc le-
quatur ordinatorem (fi. difpofitorem. Et facile quidem pro graca voce
/nr»'» , fubrepere potuit xeirtlr. Attamen etiam in geftis Aqui-
eienfis Synodi n. 33. exftat omnium judicem, non omnium creatorem.
f Apud Epiphauium , Varo'rsWn» Si iS-q fitAiiAWU , eonfen-
ientibus Athanafii exemplaribus, nifi qubd in iis con eft pai-
6 Editi hoc 8c lexto libro, f relatione. Tum apud Par. natam.
At in mff. prolationem Natum, ut in grseco •o©6»ai!> ybnfea. j ex
quo vocabulum natum fubftantivc intelligcndum efle liquet j
quafi filium.
b Grace *> ifiodmat: quo nomine ac fenfu , vocabuliho-
moufion refpuendi caufam Ariani obtendunc fupra n. 4.
5 Erafmus ad marginem, inducit: cujus conjedluram Lipf. 8c
Par. perperam arripuerc. Sabellius quidem in Trinitate, de qua
on eft hie fermo, unionem inducit; fed in incarnatione, uti de-
laracur lib. 6. n. 7. unionem dividit, hoc eft, in Ghrifto pcrlb-
narum dualitatem invehit.
k Apud Bad. 8c Er. hie adjicitur verbum dicit: cujus loco
Lipf. fic Par. ex Erafmi conjedluia fubftituerc inducit. Neutrum
exftat in mff aut grrecis exemplis. Mox Bad. Er. 8c mff habenc
tpadam, non lampadem.
1 Grace , «Ancpsitt See. quod planius vertipotuiffec, qui (fi.vi*
e (fi efje acccperit d Patre.
“ Perpauci niff gloriam. Ceteri cum excufis, glorians. Legcn-
n efle glorias, tum ex grseco - ids Jb'%as, tum cx fubjcdlis, ubi
bum idem repetitut, palam eft. Deindc editi fubjicinnt, cum
fubfiftente Patreubi ex mff fide reftituimus , confubfiftente ei Patre,
quod ad ledlioncm grxeam ovAcsn^ilimtZs ttwsl V TTavpis propius
accedit. Ubi vocabulum ids Siftts non ad fuperius verbum fiAurpriw,
fed ad fubfequens ovtvTm^ouiZs, quod hie adtivam vim obtinet, referendum.
Quippc his (igiiificatttr Patrem largitum effe Filio, ut
aloria, leu gloriofa dotes, qua in fe fubfiftunt, paritcr in ipfo fub-
fiftant. Unde 8c Hilarianum illud cbnfubfiftente pariter aftive intel-
ligendum eft, quafi confubfiftere fathnte.
n Pro non falia, apud Athanafium 8c Epipbanium gracb ha-
betur djtnrtas, cujus loco iyttiias Hilarium legiffe needle eft.
o In vulgatis, Deus pater. Redlius abeft pater a mff 8c grace.
Nam cum de Deo fermo fit , quando in Arianorum fcntentia
nondum ei erat filius , unde 8c folitarius fubinde .pradicacur j
non debet pater eognominari. Ut enim apud Athanafium.lib. de
Synod, pag. 884. Arius ratiocinatur; Filio nondum txfiRente,
ftatim relinquitur Patrem tantummodo Deum fuijfe.
t In codice Vat. baf. aut alii qui. . . mtroducunt. Gracd pro
aut aliqui, legitur m o©V i t : quod commodd verti potcft, ea qua
funt ad aliquid, aut ea qua funt relata.
<1 Er. Lipf. 8c Par. unio eft principium: contra veritatem grzci
textus, Bad. 8c mff Vecabuli unio vis ad calcem libri bujus com-
modius cxplicabitur.