ApolToli.
mm
ces in cælo copiofa promittitur , qui in con- A quam aflumferat nuncupat : quia ut civitas ex
temtu fxculi pauperes fpiritu , 8c damnis return
prxfentium jadurifque probrofi , 8c ad-
varietateac multitudine confiftithabitantium.I(
ita in eo, per naturam fufcepti corporis, qu^. ci
dam univerfi generis bumani congregatio con.ni
tinetur. Atque ita 8c ille ex noftra in fe con.
gregatione fit civitas, 8c nos per confortium
carnis fux fumus civitatis habitatio. Abfcondi
ergo jam non poteft: quia in altitudine pofitus
celfitudinis Dei, admiratione operum luorum
8c contemplandus 8c intelligendus omnibus
versus maledida hominum cxleftis juftitiae
confefTores, ac deinceps gloriofi prom iflo rum
Dei martyres , omnem vitx ufum teftimonio
a xternitatis ejus impenderint.
10. Vos1 eftis fal terra. Quod fifal b infatua-
, turn fuerit, ad nihilum valet id quod falietur• Sal,
ut arbitror, terrx nullum eft : quomodo ergo
Apoftolos fal terræ nuncupavit? Sed proprie- B efferatur.
tas eft quxrenda didorum, quam 8c Apoftolo-
rum officium, 8c ipfius fälis natura monftrabit.
Sal eft in fe uno continens aqua: 8c ignis ele-
mentum j 8c hoc ex duobus eft unum. Hie igi-
tur c in unum ufum humani generis effedus,
incorruptionem corporibus quibus fuerit ad-
fperfus impertit, 8c ad omnem fenfum conditi
faporis aptiflimus eft. Apoftoli autem funt rerum
cxleftium prxdicatores, 8c xternitatis ve-
13. Sed nec lucerna accenditur, reconden. s
da fub modio. Qui enim frudus eft, 8 clausö u
impenfam luminis eontinere ? Verum Synago- ['
gam digne Dominus modio comparavit: qux
fufeeptos frudus intra fe tantum receptans
certummodum dimenfx obfervantix contine.
bat; nunc tarnen frudu omni, adveniente fe,
h vacua fit, non tarnen adhuc potens luminis
occulendi. Atque ideojam lucerna Chriftinon c
lut facores : immortalitatem omnibus corpori- C recondenda fub modio eft , neque operimen.
Ÿ.14.
Mundi fubus
, quibus eorum fermo adfperfus fuerit
d conferences, atque, ut Johannes fuperiùs teftis
eft, facramento aqux ignifque perfedi.e Merita
igitur fal terræ nuncupati funt, per virtu-
to occultanda Synagogx: fed ‘ in ligni paffio.
ne fufpenfa , lumen xternum eft in Ecclefia
liabitantibus prxbitura. Pari etiamfulgere Apo- %
ftolos monet luminej ut admiratione operis eorum
tern dodrinæ faliendi modo æternitati corpora
refervantes. Sed natura falis femper eadem eft,
nec immutari umquam poteft. Verùm quia
converfioni homo fiibjacet, 8c fblus beàtus *,
qui ufque ad finem in omnibus Dei operibus
permanferit j ideo eos , fal terræ nuncupatos, D
monet in traditæ fibi poteftatis virtute perfi-
ftere, ne infatuati nihil faliant, 8c ipfi fenfu
accepti faporis amiffo vivificare corrupta non
poffint , 8c projedi de Ecclefiæ promtuariis,
cum his quos falierint , pedibus incedentium
proterantur.
11. Vos ejlis lumen mundi. Natura luminis eft,
■ ut lucem quocumque circumferatur emittat,
' illatumque ædibus tenebras interimat, luce do.
Deo laus impertiatur: non quod ab ho-
minibus oporteat gloriam quxrere, quia omnia
k in honorem Dei funt agenda j fed ut,
diffimulantibus licet nobis , opus noftrum his
inter quos vivimus eluceat.
14. Nolite putare quoniam veni dijjolvere legem j.
aut -prophetas : non veni dijjolvere s fed adimplere. k
Virtus 8c poteftas verborum cxleftium grandiafl1
in fe momenta complexa funt. Lex enim operum
pofitaeft,8comnia in fidem eorum, qua:
in 'Chrifto erant revelanda, conclufit: cujus &
dodrina 8c paffio grande 8c profundum eft pa-
ternx voluntatis arbitrium. Lex autem fub ve-
lamento verborum fpiritalium nativitatem Domini
noftri Jefu Chrifti, 8c corporalitatem, &
minante. Igitur mundus extra cognitionemDei E paffionem, 8c refurredionem Iocuta eft.- atque
pofitusf obfeurabatur ignorantiæ tenebris : cui
per Apoftolos feientiæ lumen invehitur , 8c
cognitio Dei claret, 8c de parvis,. eorum cor-
pufculis , quocumque inceflerint, lux tenebris
miniftratur.
il. Non ftotefl civitas abfcondi jupra montem
adificata, * neque accendunt lucernam, & ponunt
earn fib modio , 8c reliqua. Civitatem carnem
id ita jam ante tempora fxcularia in xtatis
noftra; tempus efle difpofitum , frequens &
prophetica 8c apoftolica audoritas eft. Igitur
poft jejunium dierum quadraginta , fatanas
tantis fufpicionibus anxius, ufque ad tentandi
erupit audaciam : ingens in Jefu pertimefeens
cxleftis molitionis arcanum. 1 Jefus enim Domino
noftro nomen ex corpore eft. Itaque 8c
* Edici, veritatss. Verius mff aternitads , hoc eft, cum temporalis
vita;, ut earn teftarentur zternam , fucrint prodigi. Ea racio-
ne Apoftoli mox dicentur &ternitntis nelut fatores.
b Lipf. & Par. infxtuatus fuerit. Mil. Colb. & Carn- tvanue-
rit. Mox non male legeretur id quo falietur.- fed ad receptam le-
ftionem non minus accommodata funt poftrema hujus numcri
verba , quibus ii qui lalierinr , cum his quos falierint, proiicicndi
cUclarantur.
c Editi cum (epcem mff. in omnem. Cum mff. Rom. Vatic. Colb.
& Carn. przferimus in unum, utpote verbum, quod diftis cvangc-
licis ad nihilum valet & c. propius refpondeat.
d lea plerique mff. Alii veto hbii,conferences.Turn apud Bad.Er.
Lipf. & in poftrema edit. Par. Atque.. . . facramenti aqua ignifque
perfects, ubi perfects ad facramencum, non ad Apoftolos refertur. In
prima Par. utquin---- facramento aqua ignifqueperfici. In pluribus
raff atque. . . .facramenti ignifque perfedi. Ex his reftituendum con-
jedtamus aqua, ut Johannes fuperius teftis eft, facramends ignifque perfects.
Neque infra mcdiocriter counrmacur conje&ura noftra ex
n. z6. ubi baptifmi& Spiritusfacramenta rurfum memorantur. Se-
quimur tres mff. nifi quod ponimus atque ut, ubi habent atquin.
- « In vulgaris hie- irifertum erat, dum ait, Ipfe vos baptszabit
Spiritu-fando & igni ac uno quidem e noftris mff fuffragantc.
Obiter obfervare eft, Hilarium, cùm fuperiùs cap. i . n. 4. baptif-
mum ignis de igne judicii extremi interpretetur, aliam hujus baptifmi
interpretationem non excludere, ft quidem Apoftolos ante
judicium hoc ignis baptifmo perfedtos hie przdicat.
{ Plurcs mff. obfeura tenebatur. Mox in tribus venit,pro invehitur■
S Sic magno confenfti mff. id eft, clam Sc occulté. Ita lib. }• ne
Trin. n. 2.0. Brant difeipuli in claufo, & fcere to poft paffionem Domini
congregad confcderant. At in prima editionc Par. claufam ; in
ceteris, claufi.
h Ita quatuor mff. Alii habent vacuata fit. Malè autem in
vulgatis, vacuavit. Peffimè vero paulo ante pro nunc tarnen, Lip-
ftus fubftituit nunc tametfi , ac poftca voculam fe à verbo advint
ente virgulâ (èparacam cum vacuavit conjunxit , cum refera-
tur ad Chriftum, cujus advencu S ynagogee cult us inanis Sc infru-
dtuoftis evaferit.
* Przfcrremus cum pluribus mff. in ligno pajftone, quafi, paflio-
nis tempore, nifi experti eflemus Hilario familiäres clic hujufmodi
vocum inverfiones , ut dicat in ligni pajfione, pro in ligno pafunis-
k Bad. cum plurimis mff in ordine in honorem.
1 Sic potiores mff. Alii verb, fefu enim Domino non nomen t*
corpore eft : adverfantur his Tradt. Pf. n. n . Jefus enim ‘j“1
hominis, qui ex Maria natus eft, nuncupatio eft. corporalité
corporalitas ejus & paffio, voluntas Dei & fa- A Q u f autem fatuum dixerit, reiis erit gehenn# ignis, ibidt
Ius läeculi eft: 8i ultra humani fermonis elo- «n. n»..„
quiumefti Deum ex Deo, Filiura ex Patris
fubllantia atque intra Patris fubftantiam con-
fiftentem, prirnum in hominem corporatum ,
fiehinc morti, hominis condifione fubjedum ,
poftremó poft triduum in vitam ex morte re-
deuntem, 1 confociatam Spiritus & fubftantia:
fux xternitati materiem ad cadum affumti corporis
retulifTe. :
15. Ne igitur aliud exiftimaremus in ope-B
• ribus fuis die, quam contineretur in lege 5 non
lblvere fe legem profeffus eft, fed implere:
cxlum quidem 8c terram , maxima , ut arbi-
tramur, elementa effe folvenda : ceterum ne
minimum quidem poffe efle de mandatis legis
infectum} in ipfo enim lex8c prophetia omnis
impletur. Sub paffione 8c jamjam fpiritum tra-
diturus, magni hujus in fe certus arcani, b po-
tus aceto confummata omnia eft profefTus: fidem
Piaculi magni periculum eft, quern falem Deu
nuncupaverit, eum contumelia infatuati fen-
fus lacefcere 5 8c ftultorum intelligentiam * fa- ’
lientem, ftultje intelligentia: exafperare male-
di£to. Iftiufmodi igitur seterni ignis erit pabulum.
Ita quidquid lex f ne in ipfis quidem ope-
ribus damnavit, Evangeliorum fides pro con-
tumeliofa tantum verborum facilitate condem-
nat.
18. Mutua igitur univerfbs caritate devin-
ciens, nullam impacific*e orationis fieri pre-
cem patitur : fed altario munera ofFerentes,
fi recordentur habere fe cum fratribus aliquid
fimultatum, reconciliatos humana pace reverti
in divinam pacem jubet, in Dei caritatemde
caritate hominum tranfituros.
19. Et quia nullum tempus vacuum affedtu
placabilitatis effe permittit, cito in omni vi- f ■ 1i- &
tx noftra: via reconciliari nos adverfario be- t6‘
fratribus
przraittcndida
enim geftorum, omnia turn prophetarum C nignitate prccepit: ne in reditu gratia: morofi, J
fumebant. Itaque ne minima quidem
mandatorum Dei, nifi cum piaculo c Dei con-
ftituit efle folvenda: futuros minimos, id eft ,
.noviffimos ac pxne nullos denuntians, mini-
i. ma folventes. Nulla autem his minora poffunt
>- effe., qux minima funt. Minimum autem eft
omnium, Domini paffio 8c crucis mors: quam
.fi quis tamquam erubefeendam non confite-
bitur, erit minimus 5 confitenti verö magnx
in cxlo vocationis gloriam d pollicetur.
16. Dico autem vobis, quia nifiabundaverit juft
itia vefira plus qudntScribarum & Ph.arifeorum >
non intrabitis in regnum calorum. Pulcherrimo
e‘ jngreffu opus legis coepit excedere, ut nondif
folyeret earn , fed profeeïu potiore prxeede-
ret :aditum Apoftolis incxlum, nifi juftitiam
Pharifxorum xquitate anteiffent, denuntians
non füturum. Propofitis igitur bis qux in lege
prxfcppta funt, profeebu ea non abolitione
.tranfgreditur.
17. Lex vetuit occidere , reatum homicidii
feveritate judicii expiatura. Sed malè in altea
rum commotx mentis affedio idem in Evan-
geliis habete poenx : 8c ex prxeepto fidei non
minus rea ira eft fineratione fiifcepta, quam
j in operibus legis homicidium. Et qui dixerit
fratri fiuo racha 3 reus erit concilio. Racha vacuiin
mortis tempus non mita pace veniamus,
nofque adverlàriüs judici tradat, 8c judex mi-
niftro, 8c in carcerem mittamur, 8c non exea-
mus inde , donee reddamus noviffimum qua-
drantem. In præceptis dominicæ orationis re- t
mitti nobis peccata noftra oramus exemplo, 1
8c datâ adverfariis conditione veniæ, ipfius
veniam deprecamur. Hæc itaque negabitur
nobis, fi aliis negetur à nobis : noftroque ipfi
Djudicio rei fumus, fi in judicii tempus non re-
miffis fimultatibus tranfeamus j adverfario tra-
dente nos judici, quia manens in eum fimul-
tatis noftræ ira nos arguit. Et quia caritas plu- i
rimum peccatorum tegit, 8c errorum noftro-
rum ambitiofa ad Deum patrona eft 3 noviffimum
poenæ quadrantem folvemus, nifi pretio
ipfius aliquantorum criminum culpa redima-
tur. Quid autem à pluribus in hoe capite fèn-
fum fit, non putavi eflè tradandum. Hoe enim,
E quod adverfario reconciliari sbenevolentiâ ju-
bemur, ad corporis 8c fpiritus adverfantium fi-
bi concordiam retulerunt : fed nos ordinem dodrinæ
tenentes, 8c opus legis evangelicis pro-
fedibus excedentes , non putavimus intelligentia:
conti nuationem oportere convelli.
10. Audi fl is quia diHum efi antiquis, Non mee- l
chabcris, 8cc. Ferturfuo curfu ordo præcepti,
tatis opprobrium eft : 8c qui fando Spirïtu 8c prætermiffis legis operibus, jam in Evanplenum
convicio vacuitatis infimulàt, fit reus geliis adulterio motus tantum oculi incidentis
concilio fandorum j contumeliam Spiritus-fàn- F xquatur : 8c cum fornicationis opéré punitur
di fandorum judicum animadverfione luiturus. illecebrofà vifûs tranfeurrentis affedio.
1 Clariùs hzc ita ordinarencur : materiem affumd corporis confociatam
aternitad Spiritus & fubftantia fua ( hoc eft divin« naturæ,
<juæ filio Dei fua eft per proprietatem, humana autem tantum per
allumtioncm ) ad calum retuli/fe. Et hic locus avertit omnem luf-
picioncm, qux ex aliis oriri poffet, ne Hilarius Chrifti glorificati
camera abolitam exiftimarit.
In quibufdam libris poto, in aliis potato aceto, in nonnullis potu
«cef«,iuPfiil. i j i . n. 4. poft poculum aceti. Deinde, pxofidem enim
geftorum , longe mallcmus finem enim geftorum , Chrifti fcilicet.-
l'trfcüis enim omnibus, ut dieitur in Pfal. 131. n. 4. ait, Confumma-
turn eft . .. . Percucurrerat enim omnia facramenti officia : ri1 ubi in
-tonfummationt gaudetur , ibi in fufcepti operis perfedione ladda eft.
Itaque cum dixit Chriftus, Confttmmatum eft, & continuo tradi-
dit fpiritum j finem omnium prophetarum dida ( apud Par. & in
■ uno ml. Colb. gefta) fumebant ?^ tum quia mors eft finis .& extremum
eorum, qux prophet« ab ipfo in carne gerenda przdixeranr;
tum etiam quia finem fumit prophetia, cùm ad exitum pcrducitur
q node unique eä przdiöum eft.
« Aliquot mil. Deus.
d Ita potiorcs mff. In aliis, ctmfitetur. In vulgatis autem , Dominus
effe confitetur. Hic magna vocationis gloriam dicit Hilarius ,
quafi magni nominis, juxta illud, Hic magnus vocabitur.
e Singulare eft illud idem petna, pro eamdem poenam. Deinde no-
tandum fidei vocabulum legi, fidei przeeptum przeepto legis op-
poni. _
( Particula ne deeft in vulgatis. Exftat in mff. quorum au&ori-
tate hic adjicitur, maxim£ cum in lege homicidium perpetratum
non gehennz, fed judicio dumtaxat condemnatum memoretur.
e Dum hic ait Hilarius, reconciliari benevolenda, & fupra, reconciliari
benignitate; vim grzci fermonis exprelfic: quia, ut no-
tat Hieronymus in hunc locum, pro eo quod nos habemus in latinss
codicibus con fend ens, in gracis feriptum eft iwo& , quod interpretatur
bentvolus ac benigmit.
Rr