term, de
Tratiflat.
'S. Hilarii.
■ /anv. /■ «Ol.
t <44- 4
* e i ann.
*}
num altercatione. Si enim Alcuini ævo Pidtavorum ci-
vitas Hilarii Reliquiis exfultabat, has fe Dagoberti
beneficio poflïdere fanéti Dionyfîi coenobium fais 6
gloriatur. Verùm æquè reponere lic e t, hæc ilium
locutum efle de S. Antiftitis cinere ac tumulo, ad
quem populi turn confluèrent, crebris virtutum fî-
gnis, quæ Pidavis in dies edebantur, permoti. Eaip-
fa quoque ratione commodè intelliguntur Petri Da-
miani verba , quibus Moyfi Fepulturâ cum Hilarii
tranflatione comparatâ, quærit cur nefeiatur illius
tumulus, hujus verb quotidie cum tanta gloria Chri-
ftianæ devotionis invifatur. Et verb multa etiamnum
Ioca Sanétorum tumulis celebria magno hominum
concurfu invifuntur, quamvis alib tranflata fint eo-
rum corpora. Et ut per multa non cxcurrat oratio,
quis S. Fiacrii opem imploraturus, non euip locum
properet tumulo illius & crebris prodigiis clarilfi-
mum, quamvis Sanâi ejufdem corpus Meldenfis ec-
clefia recineat ?
124. Longe minus movere debet, quod aiunt non-
nulli, famfti Confefloris corpus fuperiore fæculo Pi-
étavis à Calvini fedtariis igné confumtum efle. Nam
duobus diplomatîs an. 13^4. datis&apud Bollandum
relatis Pictavenfes ipfî profitentur, non jam apud fe ,
fed in fàndti Dionyfîi monafterio facras patroniac pa-
ftoris fui Reliquias affervari.
12J. Verùm quid opponet Cointius antiquo Augien-
fis monafterii monumento circa initia fæculi noni icri-
p to , in quo hujus monafterii cum diverfis aliis focie-
. tates recenfentur? In eo quippe legere e ft, Ex Cella
S. Dionyfii, ubi Confejfor Chrifii Hilar su quiefeit huma tus ,
Htldiïmus abba. Unde conficitur, tarn notum ubique
fæculo nono fuiffe, quod facræ Hilarii exuviæ inafee-
terio S. Dionyfii in Francia requiefeerent, ut etiam
apud Germanos hacuna nota à ceteris ejuftlem nomi-
nis monafteriis difeerneretur. An reponet, non hîc
abbatiam S. Dionyfii in Francia, fed prioratum ejuf
dem monafterii in Alfatia indicari? Verùm ex priori-
bus hujus monumenti verbis, quibus proximè poft
monafteria S. Germant & S. Michaelis fùbjicitur S. Dionyfii
, apparet monafterium Franciæ intelligendum.
Neque inde dubitari permittit Hilduini abbatis nomen,
anno 814. S. Dionyfîi in Francia Monachis præfedtL
Sed e fto , Cella hîc f i t , quam célébré S. Dionyfii monafterium
in Alfatia obtinebat, non iplummet S. Dionyfîi
monafterium. An id fibi volent verba fuperiùs
allata , Hilarum Confeflbrem in hac Cella quiefeere?
An potiùs hanc Cellam ad célébré illud S. Dionyfii
monafterium pertinere, in quo Conf.-Jfor Chrifii Hilarut
quiefeit humants?
iz6. Refponderet fortè , Hilarum Gabalitanum ibi
defîgnarj, nifî Sanéti hujus in laudatum coenobium
tranflationem recentiorem elfe * ipfe approbaflet. Sed
• & Hilarium quis audiat Confifforis Chrifii titulo decora-
tumrnec ftatim Pidtavenfem cogitet ? Neque facilè mihi
periùafèrim,tantam olim fiiifiè Hilari Gabalitani fa-
mam, ut à fàcris ejus exuviis celeberrimum S; Dionyfîi
monafterium maxime apud Germanos nomina-
tum fit. Hoccine fie effeétum pjïtes, ut cùm Hilarum
in bafilica S. Dionyfii requiefcere'famâ percrebuiïïèt,
is ftatim in diflitis regionibus exiftimatus fit, qui &
îetate & geftis ceteros ejufdem nominis anteiret ? At
neque id licet opinari, cùm non unius Hilarii, fèd
utriufque , & Pi&avenfîs fcilicet & Gabalitani, Reli-
quiis*S. Dionyfii ecclefiafibi gratuletur. Nuncquidem
refecatâ litterâ / Gabalitanum epifeopum Hilari nomine
ab Hilario Pidavenfî difeernitrat apud antiquos nulla
fereeft hæc idiftindtio, apud quos etiam Pidtavenfïs,
in gignendi præfertim'cafu, Hilari nomine conftan-
ter donatur. Unde antiquus feriptor apud Photiüm
cùm Hilarii noftri laudet fqripta, eum ob nominjs û-
A militùdinem Gabalorum epifeopum cognominat. His ac-
cedit qubd nondum, ut diximus, in bafilicam S. Dionyfîi
delata fuerant S. Hilari Gabalitani facra oflà,
cùm feriptum eft vêtus illud Augienfîs monafterii
monumentum. Itaque fæculo nono indubitatum erat,
magnum Hilarium in ilia requiefeere.
117. Non immeritô igitur Dionyfîanum coenobium
de tanto thefauro gaudeat, de cujus jadhira ficut nihil
certum fe rtur, immo nihil nifi.falfum ; ita & de eius
poflèflîone nullus alius locus gloriatur. Neque hanc
rem,puto,indubium vocaflet Cointius, fi antiquum
« Augienfis monafterii monumentum ei videre licuii-
D fet. Adeo errori proximus e ft, qui ad refpuendum
quod à majoribus acceptum e f t , levibus quibufque
conjeâruris incliriatur. Nos illis potiorem habentes
fidem, Hilarium Chnfti Confeflbrem in monafterio
S. Dionyfii quiefeere credimus, & fàcra ejus o flà ,
quæ catholicis. omnibus magno in honore & pretio
elfe meruerunt, debito cultu veneramur. Sed de his
fatis : reliquum eft ut de fanétis Hilarii difeipulis non-
nulla delibemus.
12S. Inter primos numerant S. Juftum, à B. Hilario
fàccrdotii gradu donatum, & ab eo miflfum ad Petra-
C corios, ac prope Lemovicos fepultum, cujus memoria
Novembris die 2j. recolitur. Hilarii v ita , quam
ab eo feriptam dicunt , & in cimelio magni Hilarii
repertam, autfalfa aut certè interpolata eft. Quis enim
Hilarii difcipulum Operis ejus audtorem fibi perfùa-
deat, in quo Hilarii cum Leone papa infynodoRoma-
na altercatio, meraque fabula à nobis jam refutata,
occurrit?
i2$. Apud Pidtavos prima Februarii die Celebris eft
follemnitasS.Leonii, Hilariilaborum, ut aiunt, co-
mitis individui, quem in mfT nonnullis legimusàB.
Hilario jamjam morituro accerfîtum, ipfius obitus
teftem adftitiffe. Nihil præterea de eo fuccurrit apud
antiquos Vincentio Bellovacenfi fuperiores.
. i:o. GregoriusTuronenfisLupianum memorat,ab
Hilario inftitutum & baptizatum : qui mox ut fàlutari
lavacro ablutus e ft , migraverit ex hac vita , > fepultuf-
que in yico Ratiatenfi juxta Nannetes miraculis cla-
ruerit. In aliquot ecclefiis prima Julii dies S. Lupia-
no fàcra eft : & apud Clarum-montem ^Februarii die
recolitur tranflatioS. Lupiani,ejufdemne,analterius,
incertum. Certè Lupianus nullus in fàftis Arvennicis.
131. Jam in fuperioribus aâum eft de Florentia, quam
etfiPiâavenfès i.die Decembris colunt; Ferrarius ta-
E men, audtore Canifîo , prima Julii die Florentiam
commémorât Hilarii difcipulam, quam & in Dania
collocat.
132. Florentia: exemplum imitata videtur infîgnis
ilia Triafia, quæ reliéfis parentibus, opibufque con-
temtis Hilarium convenifiedicitur, ut vitæ inftituen-
dæ formam ab eo exciperet. Piétavis paroecialis bafilica
nomine illius infignita exftat eo ipfo in lo c o , in
quo earn intracellulam per multos annos ad mortem
ufque latuifTe traditio eft. Hanc nonnulli fufpicantur
reclufàm eamefïè, cujus cum laude non vulgari me-
minit Sulpicius, quæ virorum omnium confpeéhim
t ita fibi negaverat, ut ne fan&tim quidem Martinuin
officii caußeam invifere cupientem voluerjt admittere.
• 133- At fi ex difeipulis Hilarii gloria au<fta e ft,
quanta ei accefïïr ex Martini inftitutione. Per hune
enim in antiftites ac monachos innumeros, quorum
pia converfatione Gallia deinde decorata e ft , faneftj-
tatis femina refperfit : quæ utinam & hac noftra ætate
utriufque Pontificis fànétiffimi meritis , patrociniis»
8c exemplis in Ecclefîa præfertim Gallicana ita repullulent
ac reflorefeant, ut in pofterum nec hærefeos
monftra admittat', nec fàcerdotii dignitatem ac fàn-
Âimoniam obfcurari aut contaminari patiatur.
S. Jufta».
Bouchet ;'if,
LupiannS.
De glorie
Confie.
Sulpit. M
z. (. 4iJ>
VITA
VITA SANCTI HILARI I
A U C T O R E H I E R O N Y M O
Lih. de Script, etcl.
HI i a r i u s urbis Piétavorum Aquitaniæ
epifeopus , faftione Saturnini Arelaterifîs
epifcopi , de fynodo Byterrenfi Phrygiam
rclegatus , duoaecim adversùs Arianôs confecit li-
bros : & alium librum de Synodis , quem ad Gal-
liarum epifeopos fcripfit : & in Pfàlmos commenta-
r io s , primum videlicet & fecundum, & à quinqua-
gefîmo-primo ufque ad fexagefimum-fecundum, & à
ccntefîmo-decimo-oétavo ufque ad extremum : in quo
Opéré imitatus Origenem , nonnulla etiam de fuo
aadidit. Eft ejus & ad Conftantium libellus , quem
viventi Conftantinopoli porrexerat: & alius inCon-
A ftantium , quem poft mortem ejus fcrip fit: & liber*
adversüs Valentem & Urfacium , hifto'riam Arimi-
nenfis & Seleucienfis fynodi continens: & ad prxfe-
dtum Sallüftium , five contra Diofcorum : & liber
hymnorum, & myfteriorum alius : & commentarii
in Matthäum: & Traétatus in Job , quos de grxco
Origenis ad fenfuni tranftülit: & alius elegäns libellus
contra Auxentium: & nonnulla: ad diverfos
epiftolje. Aiunt quidam , fcripfifle eum & in Can-
tica canticorum ; fed ä nobis hoc Opus ignoratur.
Mortuus eft Piélavis , Valeritinianb & Valente re-
gnantibus.
A D M O N I T I O
IN D U O S L I B R OS SOB SE QJCJ E N T E S .
E Tiam si duo de vita Hilarii libri Eortunatum auUorem pret fe ftrant , Pafccntio ambo inferibantur, & ambit
eadem pretfandi & incipiendi ratione conveniant : an units tarnen Utriufque ein flor, quifive Ule fiuerit , non admo-
dum per/picunm efi. Vt enim pofi Hilarium multi leguntur Eortunati : ita & in Hnnalibus Aquitanicis duo memo-
rantur Pafcentii , ums fcilicet Hilarii difcipulus , & in Piflavenfi fede fuccefifor i alter , qui ejufdem ecclefiet regimen
S. Radegundis etvo fufeepir. Libri primi firiptor Hilario fe coetvum facere videtur , ubi hoc Opus à fe fufeeptum tefia-
tur rogatu Pafcentii, quem facratiflimus Hilarius ab ipfis cunabulis ante fua veftigia quafi peculiarem vernulam
familiariter enutrivit : ac paulo pofi fubjicit, aquabilius fuifife , hæc beato Ambrofio de fratre feribenda mandate.
Vrum I ut optime obfervavit Bollandus , fic exponi commodè pofifunt priora ill a verba , ut his Pafientius d puero in
eeclefia Piflavenfi inftitutus dicatur ; pofieriora autem , ut iis defideretur quifpiam eloquentid Ambrofio fimilis, qui ut ille
fratrem Satytum , ita & Hilariumdignis laudibus celebret. An ven au flor Ambrofio aq Malis de ipfo diceret, cui Verba
florebant, aut Hilarium antiquiffimum fàçerdotem cognominaret ? an de Concilio Biterrenfit de Satumino Arelatenfi,
de congrefifu cum Auxentio ne verbum quidem facere ei licuififet ? Stilum quoque fi attendus , fané quart um fcculum non fapit,
Jnplerifque mjf folus ex fiat Uber primus *. & in fecundo nulla mentiofit primi, neque in hoc alter promïttitur.
De altero hoc confiât, eum fcilicet pofi Chlodovei tempora vivente adhuc Probiano feriptum. Is vulgo creditur Biturlctnfit
epifcopus, qui anno 555. Parifienfi Concilio interfuit, & an. 568. juxta Cointium obiit : maxime cum eo ipfo tempore , uti
Gregorius Turon. Hb. 4. c. 18. feripto mandavit, Pafientius Piflavenfi eeclefia prafuerit. 'Onde quod idem Gregorius lib. de
gloria Conf. c. z. alt, Virtutes multas ad fanóti Hilarii fepulcrum oftenfas narrari , quas liber vitæ ejus continet,
vix ad alterum librum referre licet. Et quia tum Venantius Fortunatus, qui pofiea Piflavenfis epifcopus fuit, ex Ita*•
lia in Gallias venerat 1 exifiimat Bollandus cum pluribus aliis , Hilarii vitarn duobus libris fiquentibus cemprehenfam ab hoc
Fortunato editam ejfe , ubi earn e veteribus monumentis erutam paululitm expoliijfet. Hinc fiili d ceteris ejus Operibus diver-
fitatem explicat. Addere potuififet, & proprias quafdam P'enantii locutiones in eoOpere indidem deprehendi. At non difii«
tnulavit, Gregorium Turonenfem, cum Vtnantii fibi familiaris Opera numquam memorare foleat, quin fimul & auflorem nominet
j hoc tarnen, ut vidimus, lattdajfe, nec nomen aufloris appellajfe. Molanus juxta martyrologium eeclefia Parifienfis ad
18. Junii diern Eortunati alterius meminit, a quo S. MarccUi Parifienfis epifiopi vita rogante S. Gerrnano feripta fit, & cui
ipfe S. Germanus fuperftes fuerit j adeoque paulo antiquioris Venantio Fortunato, d quo S. Germani gefia nobis tranfinijfa funt.
Vtrim diverfus-ne fit, an units utriufque libri firiptor } ijhe cenfendus fit Venantius Fortunatus , an alter paulo fuperior j
parvi refirr. Hoc certè negari nequit, pofieriorem librum faltem medio faculö fexto ejfe conferiptum.
V I T A S A N C T I H I L A R I I
A F O R T U N A T O “ S C R I P T A .
‘ P R Æ F A T IO A U C T O R I S IN L IB R U M I.
Domino fa n ä o , & meritisbeatiilimo patri, Pafcentio
papa* Fortunatus.
i- T > E l i g i o s i petftoris, ftudio follicitante com-
JL V monitus,Papa beatiffime,divinis in adfcibus cum
* 1° -Colb. Vita S. Hilarii a fervo ƒho Bortunato presbyter»,
pofiea epifop». .
. HaTiitioni* hu jus loco in codice Comp.endienfi aljfc.annis
circitcr 800. feripto brevior exftat prologus : quem, mendofum
j‘cct » hlc adtexere nonnihil juverit. Prologus ex geftisjanSli Hi-
larii Ptclavinßs epifcopi & conf eff or is. Idas Januarii.
Beatifftmi Hilarii conf efforts vitarn vel opera non unius fed multo-
rum rilatiom comperimus in ländern Domini nofiri f. C . memoria tra-
1 facri converfatione propofiti jugiter exercitaris intent
tu s , & intendis exercitandus:ut facilè fit perfpicuum,
ad culturam eçclefiafticæ difeiplinæ & fuiffe te geni-
tum, & efle prove&um ; cùm, irrefragabiliter veteris
difpofitionis catholicidogmatis fiindamenta euftosob-
fervas, & ad ædificationem plebis amantiffimæ, veluditam
, & bellatorem Chrifii eorum opufculis contra Arts perfidiam
luculentijpme flore deflorâtum , & multiplicia in eis ad ver* fidei con-
feffionem texere gefla. Hujufcemodi re ( f. rei ) beatus Hieronymus
maximus flipulator enitet. Qualitcr vtlquomodoin fynodo Ariminen-
fl temporibus Conflantii principes fub Tauro prefecto miles Chnfti di-
micarit, exfiliumque pertulerit Phrygi* , luflrumque exfulaverit,
omnibus reft* pitque fidei fequacibus notum habetur. Prologum hune
vita excipit Fortunaü verbis exprefta, iis catnen identidem rautatij,