monftratam efle Uetitiam; c im magnificentiac A Salomonis , fed etiam in Aggad intelligent!;
propheticx magis dignum fit , beata 8c xterna
& cxleftiapratiicafle.1 Quamquam igitur pfal-
miiuperiores captivitatem non corporalemtan-
tum 8c terrenam,b ficuti libertatem non cadu-
cam, non prxfentem, non fxcularem in fe de-
monftrati Tint continere: tamen etiam hie quoque
pfalmus nihil in fe terrenuin, nihil hiu
eft convenire. .XEdificationis enim utriufqu.,
labor vanus eft. ^ d jfica ta namqqp per Zoro-
babel civitas, folum hodie ex fe conflagratio.
nis fux cinerem, 8c deformium ruinarum pne_
bet fceditatem. Et has fedes regum, quas fe
xdificatores e regni xterni glofiam reftaurare
arbitrabantur, vaftatio iterata fubverrit, fede
adhuc etiam ceterorum fubvertenda reeno.
rum.
m ile , nihil prxteritis temporibus conveniens
intelligitur efle complexus : fed fecundum pro-
pheticam 6c evangelicam 6c apoftolicam audio- B
ritatem eas fpes omnes prxnuntiare, in quas fe
Patriarcharum defiderium, Sandorum exfpe-
datio, Apoftolorum fides, Martyrum confeflio,
6c omnium credentium curfus extendit, id
e ft, in fanda tempora, in je ter na: civitatis in-
colatum atque coetum, in regni dominici bea-
titudinem, in fpiritalis libertatis novam glo-
riam, in confortium divinx xternitatis 6c re-
gni. Atque ut id abfolutiüs intelligatur, ipfas
illas verborum virtutes proprietatefque tra- C xdificata f it, non manebit. A Deo civitas eft
5. Bene autem inania humani operis Pro. o
pheta eflè opera prophetavit, Scit inutiles efle "1
humanarum euftodiarum vigilias, feit in cafliim W
efle confurgentium matutinas ibllicitudines.
Civitas 6c a fe inftttuta, 6c ab aliis reftituta
jam nulla eft : non profecit xdificatio velpri.
ma, vel confequens. Et red è ille ipfe everten.
d x civitatis propheta eft, qui auctor fuerat
exftruendx. A Deo ergo domus eft xdifiean-
da qux maneat : quia nifi qux a Domino
if. X.
templo Salomonis
dc-
ftruendo ac
rertituendo
demus.
3. N i fi Dominus tedificaverit ß b i domum, in
vanum laboraverunt qui oedificant cam. N i f i D o-
minus euftodierit civitatem, in vanum viplaverunt
qui cufiodiunt earn. * In vanum eft vobis diluculo
fiirvere. Volunt plures fandum Salomonen!,
ædificationi civitatis 6c templi ftudentem, in
eo iplo molitionis fuæ tempore everfionem civitatis
ac templi quod conderet prophetafle :
euftodienda ne pereat : quia nifi a Deo cu-
ftodita fit c ivita s, diruetur. Et primüm qu$
domus D e i fit, in tellig amu sut per id cognofci
poUit, quatenus ab eo xdificanda manfura fit.
6. Domus eft habitantis habitatio. Sermo c
enim divinus fècundum intelligentie noftra 1
confuetudinem naturamque fe temperat, com.
munibus rerum vocabulis ad fignificationem
dodrinx lux 6c inftitutionis aptatis. Nobis
quia 6c titulus antelatus. audorem eum pfabni D enim, non fibi loquitur 3 atque ideo noftris
hujus efle demonftret. Magnis enim viribus 6c
totis regni fui opibus magnificum aliquid 8c
. D eo dignum efficere tentabat. Nam ad centum
quinqu^ginta millia yirorum , ficuti feri-
ptum e f t , in diverfos xdificationis ufus ac mi-
nifteria occupabantur. Et quamquam , inftituta
a fe confuetudine, perfedis omnibus maxima
cuftodia civitatis 6c templi follicitudo eflet
adhibenda : tamen cum non ignoraret inanem
utitur in loquendo-. Conventus quidem eccle.
fiarum, five f turn templi, quos 8 ad fperetam
facramentorum religionem xdificiorum fepta
concludunt, confuetudo noftra vel domum
D ei folita eft nuncupare, vel templum. Scri-
ptura qiioque vel prophetica vel apoftolica
ad demonftrationem locorum his eft ufa nominibus.
Verum non h an c , qux a nobis acno-1
bifeum ita nuncupatur, domum Dei efle cx
Jggti i. 3.
tanti laboris öperationem fiituram , civitate E ipfius didis docemur. Ait enim, Cxlum mihi 1
eadern a Babyloniis ob peccata populi diruen- ftdes e f t , terra autem fcabellum pedum meo-1
d a , ifta dixifle : N ifi Dominus adificaverit fibi rum : quam domum mihi edificabitis ; auc c
domum, in cafium laboraverunt adificantes earn. quis locus requietionis mex ? Nonne hxc om- 0
Putant autem prophetiam hanc confummatam nia fecit manus mea ? Non concluditur ergo n
in ea tempora fuifle, quibus poft captivitatem xdificiorum domibus infinitus D eu s , nec locis
populi Dario rege reditüm impertiente, xd i- in aliquo continetur virtus immenfa, h qua:
ficata rurfum per Zorobabel 6c c Jofedech ci- omnia fe c it : Apoftolo idipfum ita teftante:
vitas fuir. > Deus qui fecit mundum, 6c omnia qux in eo A
4 . Quorum inopem fenfum ipfa ilia poflet funt : hie cum fit cxli6c terrx Dominus, non «
confummatio xdificationis arguere. Nam per F in manu fadis templis habitat. «
Aggxum prophetam ita ad hos eofdem d re- 7. Nulla ergo Deo requies e ft, 6c nulla ha- 1
ftauratores Jerufalem Dominus eft loquutus : bitatio ? Ec forte nequaquam creditur efle, 1,1
Adhuc femel, ego movebo cxlum 8c terram, qui nufquam eft. Audiamus ergo ipfum de re.
6c mare6c aridam j 6c fubvertam fedes regiim.- quie fua 6c habitatione teftantem : ait enim,
Pfalmi ergo virtus non in tempora tantum H x c requies mea in fxcula fxculorum : hie f
» Lipfius, ac poft cum Par. Cum igitur, Sc mox, turn etiam bic,
pro^tarnen etiam bic : minus difpliccrcc, u hoc cum auäoritaic &
non renitencibus m(T. pofuifl'cnc.
b In vulgaris, -fed■ ■ ficuti. Reftiùs mff. Reg.; & Turon. ficuti,
(me fed.
c Apud Zenoncm , apud cjuem hic T raftacus à primis dumtaxat
num. 3. verbis incipit, lire habetur & jofut filium jofedech : non
.male. Grsecus tarnen texcus, quem Hilarius fcqui folec, jefum præ
fe fert, non fofue.
d £diti, inftauratores. Aptius eft verbum quod fubftituimus ex
mff. Reg- Sc T uron. in quibus mox, move^ alum, non movebo .
diflenticnce etiam grxco.
c Editi hie prafigunr prapofitioncm ad, quae elegantius abeft i
mfT. Reg. Turon. Sc apud Zenoncm.
t Particulam turn, qua; in vulgatis dccrat, hue revocamus cx
feriptis , eaque ligniHcat Hilarius , id quod modo apud nos Ec-
clefia appellatur, turn templum dici folere , cum, hie pfalmus
feribebatur.
S Regius mf. cum Turon. ad facratam,
b In duobus praediCIis mfl'. qua omnia eft quibus apud Zenon-
fubjicitur oferata.
habitabo,
habitabo, quoniam elegi earn. Elegit autem A H x c civitatis illius beatx atque fan d x xter-
Sion : fed numquid earn, de qua prxfens pro- na cuftodia eft, qu x ex multis i ............
phetix hujus querela eft , N ifi Dominus adifi-
caverit domum 3 in vanum laboraverunt qui adi->
ficarit earn l Sion in qua templum fuera t, ever-
la eft : & ubi fedes Domini xterna ? ubi requies
iempiterna ? quod habitabile templum ?
Hi& *1)ci
ftru£l' •
unum convenientibus
6c in unoquoque noftrüm Deo
civitas eft. Eft enim hxcfiinéti corporis 6c fi-
delis animx ei placita pofleflio..
10. c Quam autem per Dominum xdifican- e
da fit, ipfe in Evangelio teftatur, dicens, Amen cAft
Nempe illud, de quo didum e ft, Vos eftis di,co vobis, non confummabitis civitates If- Canda.
tempmm D e i , 6c Spiritus D e i habitat in vo- r a e l, donee veniat filius hominis. Et hujus ^Mth• I0-
bis. Hxc. domus 6c hoc D e i templum e f t, quidem temporis 6c xdificationis beatus Apo- l} ‘
doctrinis 6c virtutibus Dei plenum, 6c fanéti- B ftolus meminit,dicens, Cum autem intrave- Rom.u.tstäte
cordis divini capax incolatus , de quo rit plenitudo gentium, turn quod reliquum eft ** x6’(
idem hie propheta ita teftatus eft : San&um Ifrael falvabitur. f H x igitur civitates, id e f t ,
'■ ''' ’----- ^ ‘ fiincti cujufque corporis atque animx D eo placitus
incolatus 6c coetus, hunc unum habent
p e r fed x 6 hujus beatitudinis 6c xdificationis g
artificem. ^Edificanda ergo per Dominum eft
h x c civitas, ut in augmentum eonfummatio-
nis lu x crefcat. N on enim jam xdificatio
ccepta p erfedio e f t : fed per xdificationem pertemplum
tuum, mirabile in xquitate. San&i-
tas, xquitas, continentia humana, Deo templum
eft. . /
8. Domus ergo h x c xdificanda per Deum
eft. Humanis enim operibus exftructa non per-
manet, nec dodrinis fxculi inftituta confiftit,
nec inanis Iabotis 6c follicitudinis noftrx cura
cuftodietur. Exftruendaaliter e ft, * cuftodienda C fectionis confummatio comparatur.
aliter eft : non fuper terram, non fuper flu-
xam 6c dilabentem arenam initianda j fed fun-
damentum ejus fuper Prophetas 6c Apoftolos
Iocandum eft. Lapidibus vivis augenda eft,
angulari lapide continenda, 6c mutux conne-
xionis augmentis in virum confummatum 6c
in menfuram Chrifti corporis exftruenda, fpe-
cie quoque ac decore gratiarum fpiritalium
adornanda. H x c ita à Deo * id e f t , dodrinis
h . Ceterùm in xdificandis his domibus cor- Ars
porum, 6c animarum civitatibus, humanx ar-
tes vacant. Inanes enim funt omnes philofo- 1
pliorum v ig ilix , 6c otiofx follicitudines, 6c fru-
ltrafum in inveftigandis naturx fecretis 6c per-
ferutandis mundi laboribus ftudium. Sed la-
pfuräm c itó domum operatio talisxdificat. Inanis
quoque erit matutina eorum refurredio :
q u x quamquam omnibus, qux in lucem veejus
xdificanda , non concidet. Hujus domus D n e r in t, fit conftituta corporibus ‘ : tamen ea
lit ei pro-
fpiciat ab
iinitiiDoxdificationem
nunc Ifrael captivus poft pleni-
tudinem gentium confequetur. H x c domus
in domos plures diverfis fidelium xdificatio-
nibus in unoquoque noftrüm ad ornatum 6c
b amplitudinem beatx illius civitatis excrefcet.
9. Cujus civitatis jam diu Dominus vigil
cuftos eft , cum Abraham peregrinum tue»
tur, cum immolandum Ijfaac refervat, cum
Jacob fervientem dita t, cum ^Egypto Jofepl:
q u x non fuerint xdificata per Dominum, nequaquam
earn, qux in Domino ex mortuis
refurgente jam coepta eft, matutinx refurre-
dionis gloriam confequentur.
12. A c ne aliquam pfalmus opinionem in- Q^mhic
telligentix in fe terrenx 6c corporalis admit- “ur1ri^adca_
teret 5 perfedionis iftius tempus, 6c xdifican- dificadonc
dorum fignificationem ipfo dido rum fuorum icrmo-
ordine docet. Nam humanis xdificationibus,
venditum prxficit , cùm Moyfen adversùs E 6c terrenis euftodiis, 6c matutinis h eorum fur—
Pharao confirmât, cùm ducem bellis Jefum redionibus improbatis, a i t , Surgi te foft qukm
deligit, cùm D avid omnibus periculis libérât, jederitis, qui manducatis panem do loris. Cùm decùm
Salomonen! dono fapientix muneratur
cùm prophetis.adeft, cùm Eliam rapit,cùm
Elifeum e lig it , cùm Danielêm pafeit, cùm
in camino pueros irrorat, cùm tribus quar-
tus ad fiftit, ? cùm gignenda fe ex virgine
Jofeph per Angelum inftruit, Mariam confirmât
, Johannem p rxmittit, Apoftolos eligit
derit dilectis Juis fiomnum, ecce h ere dit as Domini
f i l i i , merces fruElüs ventris. Nullus relidus eft in
his didis ambigendi locus : intelligentix tantum
fides neceüaria eft •, rem énim verba elo-
quuntur. N am prophetix veritatem gefta
deinceps confummant : cognitionem verö gè-
ftorum dodrina evangelica atque apoftohea
Patrem precatur, dicens , Pater fande ferva F fubminiftrat. Civitas ergo a D eo eft xdifican.
eösjcüm eflèm cum his, euftodiebam eosd in
nomine tuo : cdm denique ipfë ille poft paffio-
nem xte rn x in nos euftodix fux vigilias pol-
8. licetur, dicens , Ecce ego vobifcum film omnibus
diebus ufque in coiifummationem fxculi.
a Verba , cuftodienda aliter eefftt,, aabbffuunncc aà mniffff.. RRcg. & Turon.
neque yidcncur neccffaria.
b Vaticanus codex cuni Rcg. & flenitudinem. Eadem ratione
lue una & plures Dei domus prxdicantur , qua in Pf. 14. n. 3. una
fimul & plures Ecclefise : quia etfi in orbe Ec cleft a ma fit , tamen
unaquaque mbs ecclefiam fuam obtinet : & una in omnibus eft, cum
tamen plures fini ; quia, una habetur in pluribtts.
c Apud Par. ex mf. Mie. gignens fe. In codice Vatic, gignen-
dus. In aliis, gignçndo fe, hoc eft, nafeituro fe.
. d In Reg. mf. deeft in nomine tuo.
* Bad. Er. Sc Lipf. Quam domum adtfiçandtttft ipfe in "Evangelio :
perperam , cum jam non de domô, fed de civitate fit fermé. Par.
da qu x maneat j quia humana xdificatio infirma
fit 6c caduca. A c ne lapides, cxmenta,
ligna civitatem hanc efle exiftimaremus j qux
h x c e fle t , 6c quando effet perfeda cività s,
docet dicens, Surpte fioft quam federitis. Seflio
ex mf. Mic. que. autem, omiffodeinde fit. Apud Zcnonem, quod
autem. In mf R eg. fecundis curis , quando autem, çui lcftionifa-
venc proximé fubjedla. Retinemus tamen quod in codcm mf. à
prima, manu -, ut in Turon. exftat, quam autem. Scopus enim hujus
numeriert Chriftum oftendere civitatis hujus artificem atque
çonfummatorcm ; atque cx occafione tempus quo id operis con-
fummandum fit declaratur.
f Par. ex mf. Mic. Hic igitur civitatis , Sc mox , unum habet.
Vcriùs alü lijbri, Ht igitur civitates, de quibus nimirum medo di-
ftum crat, non confummabitis civitates.
g Mil. Rcg. Sc Turon. perfect hujus tdificationis artificem.
i b In mf. Turon. manus æqualis hic fupcrfcripfit, car um.
' ■ Dd