17. F a d en s ig itu r Opera P a t r i s , & po ftulans A c o n fu lo , u trüm non in tra patres mäneafc origö
u t fi fibi non c r e d e r e tu r , v e l operibus ip fis x r e - | "r~~ ~ ■ “ “'« ■ l
d e r e tu r -, demoriftrare d ebuit q u id e ile t operi-
büs c r ed en d iim , nempe qu o d fe q u itu r : Si autem
fado , S ' m^)l non vult is credere y operibus crédité
i ut fciatis, & cognofcafis > quoniam Pater in
me 3& ego in eo. H o c e ft illud , Dei filius fum :
h o c e ft i l lu d , Ego:& Pater unum fitmus. H æ c
eft na tiv itatis n a ru ra ,.h o c falütaris fidei facra*.
me r itum , n o ii dividere qu o d unum fu n t , * ne c
nafcentium. N am tametfi e lem en ta .illa inani-rna,i?i
ma a c cu rpia , quibus nafcendi-caufa: inchoan-
tu r , in hominem ak e rum e fflu an r , natura: tarnen
v ir tu te in tra fe ih v ic em m a n e n t : dum 8c
p e r e datam n a tu r e ejufdem o rig in em „ nafcen-
tem fequ itu r ille qu i g ig n i t ; 8c pe r acceptam
na tiv ita tem , cujus v ir tu s etfi d e r iv e tu r , non
ta rn en f a u fe r tu r ,in g ign en te fe manet ille.qui,
na fcitur. E t h o e quidem tan thm ad humane
n a tiv ita ti adimere n a tu ram , 8c e x v iv en te D e o B na tiv itatis in telligen tiam commemoratum à
v iv en t is D e i veritatem<confiteri. N o n enim eX
b compofitis b a tq u e inanimis D e u s , qu i v ita
Quidquid e f t , fubfiftit : neque q u i v irtu s e f t , e x infirmi-
in con tine tu r : n equ e qui-lux e f t , e x obfcuris
c o ap ta tu r : neque qu i fpiritus e f t , e x difpari-
bus formabilis eft. T o tum in eo quod e f t , unüm
e f t : u t q u o d fpiritus e ft,8 c ;lu x 8c v irtu s 8c v it
a fit j 8c quod v ita e f t , 8c lux 8c v irtus 8c fp i-
M*i«ch. 3. ritus fit. N am qu i a i t , E g o fum , 8c non demu.
nobis f i t , non e tiam ad perfeétum in unige-
nito D e o na tiv itatis exemplum : q u ia naturæ Nlti
humanæ infirmitas e x difparibus comparatur,,. utiin
8c e x inanimis c o n tin e tu r a d v itam. N e c
tim in e a qu o d g ign itu r v i v i t , n eq u e totum
v iv it e x v ita j cùm in e a multa f in t , quæ fine
naturæ fiiæ fe n fu , cùm e x c r e v e r in t , defecen-
tur. In D e o v e r ô to tum quod eft v iv it . Deus
enim v ita eft : 8c ex v ita non po te ft 8 quidquanv
to r : n on d emuta tur e x p a r t ib u s , n e c fit di- C e fle nifi v ivum. N e q u e e x d e r iv a t io n e , fed ex
fohan.6.j 1
verfu s -ex gen ere. Ha :c enim , qua: fuperiiis
flgnificata fimt v non e x pa rtibu s in eo funt j
fed totum h o c in eo unum 8c pe rfe& um , omnia
D e u s vivenS e ft. V iv e n s ig itu r D e u s , 8c jeterna
natura: v iv entis poteftas e ft * 8c q u o d cum f a -
cramen to fcientije fiia: e x e o n a fc itu r , non po-
tu it a liu d natum e fle quam v iv ens. N am cftm:
a i t ,S i c u t mifit me v iv en s P a t e r , 8c e g o v iv o
pe r pa trem 5 d o cu it v itam in fe pe r viv entem
v ir tu te nativitas eft. A c fic dum totum quod
eft v iv i t , 8c dum to tum , qu o d e x eo na fc itu r ,
v irtu s e ft j ha b e t n a t iv ita t em , non ha b e t de-
mutationem j 8c impertit p r o fe d um , n e c amit-
t i t naturam : dum 8c na tiv ita tem quam dedit
pe r in d ife re re natura: fimilitudinem fequ itu r ,
8c na tiv itas e am , qua: v iv en s e x v iv en te eft,
naturam na feendo non deferit.
5». AfFert au tem pro pa rte fidei hujus figni- M
Patrem inefle. D e h in c c um d ic it ’ S icu t ènim D fic a tio n em , ignis in fe ign em h a b e n s , 8c in p
■ 6. p acer h a b e t v itam in fem e t ip fo , fic 8c F ilio d e ni
d it v itam habere in femetipfo $ omn ia viva' fua
e x v iv en te te ftatu s e ft. Q u o d autem e x v iv o
v ivum natum e f t , hab e t na tiv itatis p ro fed um
fine n o v ita te natura:. N o n enim novum e f t ,
qu o d e x v iv o g en era tu r in v ivum ^ quia n e c e x
n ih ilo ad na tiv itatem v ita qiucfita e f t , 8c v ita ,
qua: n a tiv itatem fiimit e x v i t a , ne cefle e ft per
n a tu r e u n ita tem , 8c p e r feda : a tq u e inenarranig
n i ignis manens. N am efim fit in eo fplendor
lum im s , n a tu r e c a lo r , virtus u r e n d i, mobiliras
a:ftuandi j to tum tamen ignis e f t , 8c ha:c uni-
v e r fa , una na tura eft. H a b e t quidem e x infir-
mitate , q u o d p e rm a te r iam fu bfiftit a c v iv it y
8c cum e a pe r quam v ix e ra t deficit. Sed h o c ,
q u o d h incomparabile D e i eft , comparatione
e x pa rte cogno fcim us : u t non in credibile in
D e o f i t , qu o d pro pa rte a liq u a in terrenis redæ
na tiv itatis fa cramen tum, u t 8c in v iv en te vi- E pe ria tur e lementis. Q uæ ro ita qu e nun c utrtim
Quîiii
v a t , 8c in fe h a b e a t d v itam v iv entem.
i8 . Admonu ifle nos in exord io * fermonis
no ftri meminimus, humanas comparationes d i-
vinis non fa tisfa cere exemplis j tamen pro parte
■ in telligen tiæ n o ftr e fenfum formis c o rp o ra li-
bus erudiri. Humanæ na tiv itatis confcientiam
d iv ifio a c fepa ra tio f i t , cum ignis e x ign e eft..
A u t numquid abfeiditur n a tura ne m a n e a t , aut
non leq uitu r n a tu ra ne in f i t , cum a c cenfo lu-
mine e x lumine pe r quemdam q u a fi nativitatis
p ro fe d um n a tu r e n u lla * d e fed io f i t , 8c tamen
fit lumen e x lumine ? A u t numquid h o c non
1 Editi, c nativitatis. Rcftiù m(T. n s malè in Martin
mf. uc infra habet inania, pi
1 at. baf. atque inanibus. Curb.
. Deinde in omnibus ex ft at infiy
inantma ; ita & hie can
prima manu , neque e»
ibus, ubi in vulgatis in-
firmioribus. Turn verbo continetur, pro confiât
imraiplïi
idetur ufus Hiltaex
Patrc prodiifle filius exiftimetur, ut non femp<
l contineaturac maneat. Sicquippelib. 6. n. i j . Pattern
confitetur natum , in quo te generation!! ex te veritas
comma et, & quern in te manentis ex te nativitatis natura retineret.
* Editi hîc, propter Patrem, fed lib. 8. n. 16. per Patrem: quam
leCtionem con ft an ter exhibent mff. confirmantque proximè fiib-
^ In raft-. Colb. & Germ, vita viventem.
e Editi, datam a fe. Abed à fe à potioribus m(T. Acute hîc ex-
plicatur qui filius in pane , & in filio pater. In filio pater eft, quia
nafeentem fequitur illc qui gignit, dum hujus natura in genitui
quodam modo trajicitur. Ilia autem natura à filio accepta, dum
non amittituc à paire, fed in eo manet, id filio przftat, ut etiam
in ipfo genitore maneat.
f Mid. Corb. Prat. Vind. See. auferatur. Antiquior Colb. au-
5 Mf. Carnut. aliud effe.
h A pud Bad. & Er. defideratur incomparabile. Deinde apud Lipf-
Par. & in plcrifque mil. ex comparatiorutm parte cognofcimus. Mimus
comparatione
rum Vatic- quibus confentiunt Bad. & Er. Mox mil', habent.in
Deum f i t , non in Deo fit.
Excufi , defcctio, Sc'mox-fine defdlione.- caftigantur ex mff.
c I'pedat quod Tatianus Or. cont. Grxcos ait, Nat us eft auparticipatione,
non abfeiffitme. §luod enim abfeinditur , a primo
feparatur; quod ver'o communicatur , id funSiione donatum propria
nihil imminuit ilium a quo vim fuam fumfit. §luemadmodum enim
ab una face alia multa accenduntur, nec tamen prima facts lux itn-
minuitur propter plures inde accenfas : fic etiam Verbum e Patris virtute
progrejfum non reliquitgenitorem Verbi expertem. Tatiano pra:i-
verat Juftinus cont. Triph. doccns Filiurn ex Patrc genitum non
per abfeiffionem , tamquam difpertita ejfet Patris fubftantia, pront
alia omnia divifa & fed a non eadem funt, qua anti fuerunt quam
feinderentur. Atque. exempli gratia illud fumfi, quod ex igne ignis
alios accenfos videmus , tllo nihil diminuto, fed todem manente unit
multi accendi pojfunt ignes. Ubi indicat quod longe anti in eodem
dialogo prxmilerat his vetbis .* §ljttmadmodum in igne videmus
I ahum fieri, non decrefcente illo unde faSla eft alterius accenfio, fii
1*» eodem ftatu permanente ; qui ex ipfo accenditur, etiam ipfi eJlf
lapparet, non imminuens ilium unde eft accenfus. Hinc patet cur Fi-
lius acatholicis di&us fit lumen de lumine, & cur hanc nobis en-
pere notionem Ariani molici fine.
manet in e o , qu o d e x fe fe fine d efe ftion e fub- A refufionemque mutuam e fed p e r v iv en tis na.
fiftit ? A u t h o c non in eft in e o , a unde non reci.
fum eft , fed cum unitate fubftantiæ naturalis
e x iv it ? E t quæro an n e n on unum f in t, cùm lumen
e x lumine n e c d iv ifione feparabile f i t , n e c
o-enere n a tu re ?
° 30. E t h æ c , u t d i x i , ad in telligen tiam fidei
5 tantùm compara ta fint , non e tiam ad D e i
d ignita tem j u t nos po tiù s in tellig en tiam in vi-
fibilium b e x corporalibus fume remu s , non uti
turæ p e r fe ftam n a tiv ita tem . I ta in D e o patre
8c in D e o filio neque duos f connumerabis f
d e o s , qu ia unum u terq ue fimt j neque fingula-
rem p red icab is , qu ia u terq u e non unus eft.
N o n ha b e t ig itu r fides ap o fto lic a duos d e o s , Patrem di*
q u ia ne c duos patres h a b e a t , n e c duos filios. ^'p^iim.
Confitend o p a t r em , con fefla filiurn e ft 5 cre-
d ens in filiurn, cred id it 8c in patrem : quia 8c
nomen pa tris b habet in fe nlii nomen. N o n g
que u t aliquod n a tu r e D e i fa tis fa ce ret com - B enim nifi per filiurn p a ter e ft : 8c fign ifica tio
parationis exemplum : eftm dignum 8c ju ftum ^
e flet teftanti de fe D e o c red ere . Sed qu ia fim-
pliciorum fidem furor h x r e ticu s tu r b a r e t , u t
id de D e o cred i n o n o p o r t e r e t , qu o d d iff ic ile ,
nifi pe r corpore am c om p a ra tio n em , p o ffe t in-
te llig i : id c irc o fe cun dum illud jam etiam fu-
perius memoratum a nobis D om in i d if tum ,
Q u o d d e c am e n a fc itu r , caro e ft 5 quod autem
de fp ir itu , fpiritus e f t , quia D e u s fpiritus
f i li i , demonftra tio patris e ft j quia non n ifi e x
pa tre fit filius. In unius itaqu e confeffione non
unus eft : dum 8c P a trem confummat F iliu s ,
8c F ilii e x P a tre nativitas eft. N o n demutatur
autem p e r na tiv ita tem na tura , ne fecundum
fimilitudinem g en eris fui eadem fit. Eadem autem
ita e f t , u t pe r na tiv itatem 8c g en era tio-
nem u terque po tiu s unum confitendus fit e f l e ,
non unus.
e ft, u tile e x iftima vimush«ecpro p a r te in fe re r e C 3 1 - D u o s ita qu e p r e d ic e t d e o s , qu i po te ft Epilog»
comparationis e xempla : ne mentiri de profef-
fione fua e x if tim a r e tu r , cùm divinæ nobis pro-
feffionis in tellig en tiam e x aliquo na tura lia c re a -
turarum e xempla p r e fta r en t.
i 31. Icritur e x v iv e n t e c v iv en s D e i filiu s , 8c
e x D e o D e u s , 8c n a tu r e infeparabilis a tq u e in-
diflimilis un ita tem 8c facramentum na tiv itatis
oftendens , a i t , Ego & Pater unum Jiimus. E t
quia calumnia d id i tamquam infolentis exfifte.
unum predicare fine uno : aut fing-ularem QH! PaIcr Deum dA oceat, qui poeinr t negare unum0 uni per &d cFuisl iuunsus
naturæ virtu tem 8c pe r facramentum g en e ra - & non fi>-
tionis 8c na tiv iratis non in efle . N a tu ram qu o - u *
qu e h diverfam d ep ute t a d utrumque , q u i h
n e feia t Patrem 8c Filiurn q u ó d unum fint p r e d
icate s . D e le a n t hæ retici e van g e licam Filii de
fe pro fe lfion em , Ego in Patre, & Pater in me :
’ u t poffint v e l duos deo s p ræ d ica re , v e l lb - *
ret 5 u t con fcientiam potiùs naturæ d em o n f t r a -D lum. N o n funt naturarum fign ificationes in
r e t in d id o , fu b je c i t , Dicitis quia blafphemavi, - - - - - -- T'‘ —
■ quoniam dixi^ Filius Dei fum} unita tem na turæ
e x n a tiv ita te e fle con teftan s . A t v e r ô u t nativ
itatis fidem profeflio ab fo lu ta firm a r e t , n e c
n a tu re tamen afFerret na tiv itas p ro fe fla difîî-
dium • h an c totius refponfionis fuæ te n u it ab-
fo lution em , Operibus crédité , quoniam Pater in
r me 3 & ego in Patre. Q u id h i c non naturale
r ap proprium fub facramento na tiv itatis often -
naturæ unius p ro p r ie ta te : n e c duos deos D e i
e x D e o v eritas p e r fic it, n e c fingula rem D e um
D e i pa titu r n a t iv ita s , n e c non unum funt qu i
k in v icem funt. ïn v ic em autem fu n t , cùm unus k
e x uno e ft : qu ia neque unus uni aliud p e r ge- invicem
ne ra tio n em quàm qu o d fuum e ft d e d i t , n equ e ^unt'
unus ab uno aliud pe r n a tiv ita tem o b tin e t
1 quàm unius. A p o f to lic a ig itu r fid e s , five P a - l
trem p ræ d icab it, præ dicabit D e um unum 5 five
fum eft ? In fun t fibi in v icem , dum non e ft E Filium c o n fite b itu r , con fitebitur D e um unum
nifi ex patre nativitas, dum in Deum alte-
rum d naturæ vel exterioris vel diffimilis non
fubfiftit ) dum Deus ex Deo manens non eft
aliunde quod Deus eft. Infer duos, fi occa-
fio patet, fidei Ecclefiæ deos : aut folitarium
Deum vel falfa faltem mentire ratione : Filium
, fi potes, à Patre abfque nativitatis tantùm
confefTa veritate difeerne. Filius in Patre
eft, 8cin Filio Pater, non per transfufionem
* Un us è mff. Vatic, unde non receffum eft : corruptè.
b Excufi, ex comparabilibuscmendancur ope nid.
c Er. Lipf. & Par. ex vivente Deo Patre : quod non difplicerec,
nifi refragarentur àntiquiores ac plerique mil.
d Ica optimus codex Colb. cum Germ. Alii vero , natura vel
* vel ut Fauftinus fepe jam laudatus enarrat c. i. non utique per
quamdampajfivam confufionem fed quia confequens eft ut ubi Pater
eft, illic efte cognofcatur & Filius ; ubi Filius eft, illic etiam Patrem
exftare cognofcas.
f In mf. Mart, connumerabiles. In ceteris, connominabis vel cog-
nomnabis. Retinemus connumerabis propter illud num. 13. Non
duos deos connumerat nomen unum.
8 Ita Hieronymus dial. cont. Lucif. docet filii nomen in patre,
& patris nomen in filio effe : nimirum quia pater cogitari nequit,
quin filii etiam cogitatio fimul obverfetur.
h Apud Lipf & Par. difparem diverfamque : prater fidem libro-
rum aliorum. Eodem Scripturse loco diverfam naturam excludi défendit
Auguftinus lib. 6 . de Trinic. c- J. Nefcio, inquic, utrism inventeur
in Scripturis , unum s o n t , quorum eft diverfa natura.
UndeColl. cum Maximino fie cum alloqmtur n. 14- §luanq
u ia 8c e adem a tq u e indiffimilis D e i na tura fit
in u t ro q u e , m 8c q u o d dum 8c P a te r Deu s 8c
F ilius D e u s eft/, 8c unum fit n a tu r e nomen
u tr iu fq u e , unus utrumque fign ificat. N am e x
D e o D e u s , v e l in D e o D e u s , n e c deos duos
p e r fic it, cum unus e x uno n in natura 8c nomine
manea t unius j nec in folitarium D e um d e f i c i t ,
cum unus 8c unus in fignificatione non folus fit.
33. N o n in ce rtam au t dubiam D om in u s tan ti
do mihi protttleris quod unum fint qua funt diverfa fubftantia, tunc
cogitabo quid debeam refpondcre.
* Removimus hinc, Ego & Pater unum fttmtts quod hie per-
peram immiferac Lipfius, cum fiibjefta nequaquam hunc locum
refpicianc, fed tantum (upetiorem , Ego in Patre & c.
* Bad. Er. Sc Lipf. cum mf. Corb. in invicem funt. In invicem
autem. Abeft in a Par. & plerifque mff. Sic num. 31. Infunt fibi
invicem. Sunt autem invicem , quia , ut proximo dicebacur , funt
in natura unius proprietate , hoc eft , uterque unam & eamdem
naturam habet propriam.
1 Bad. Sc Er. quam unus. Redtius alii libri, quam unius-, fiib-
audico quod, puca, quam quod unius eft. Sic infra unus ex uno in
natura & nomine unius manere prsedicamr.
Editi, omiffä hie conjundtione & , mox fubjiciunt utrifque,
-iufque 1 cum hoc vocabulum ante Sc poll numero fingu-
larr , non plurali exhibcant. Reftaurantur ex mff. Hanc (entea-
tiam fic licet exprimere : c3* ^um & Fater Deus & Filius
Deus eft dum utriufque eft unum natura nomen 8c c.
* Er. in natura & nomine. Turn Lipf. Sc Par. cum mf. Mart.
in natura nomine unius maneat: confuse. Ibi quippe unius perindc
effe videtur, ac ejus qui unus eft.
O o o ij