let etiam Deum in ôpeïationibus, unum ta-A datione manifeftatio Spiritus conftituta • Et tyi*
men hæ c omnia Spiriturn & inoperari & div
dere demonftrat ,/membra hæc gratiarum in
^ioncm^2- * perfeâione unius corporisdividentem.
bpcratio- 33. Nili fort è non tenuilTe rationem -unitatis
ncs & mi- jn eo Apoftolus exiftimatur -, quod dixit, Et dc-
Dcus 'fta- viftones minifieriorum funt^ idem if fe Dominus > &
cuit. divifiones operatiomm funt , idem autem Dots : ut
quia minifteria ad Dominum retulit, 6e operation
es ad Deumv non unum acque idipfum in
meritö hie dividendarum gratiarum ordo ler- ?«!
vatus eft, ut principalis eflet fermo fapientijcj &
verè enim illudeft , Et nemo pot eft dicercDomi- [•
mm ffefum , nifi in Spiritu-ftnHo 5 quia 6 nifi per i.
hoc lapientiie verbum Chriftus Dominus non
poflèt iritelligi : turn deinde fequens eflet fer-
mo feientire * ut quod fapimus, feienter loqua.
inür, ita ut fapiamus fapientia: verbum : ter-
tium veró donum in fide èflet 5 quia ilia prinminifteriis
atque operationibus videacur intelli- B cipalia & fuperiora urilitatem doni, 11 nifi Deus
gi. Accipe quam ha:c membra minifteriorum
membra operatioïium funt, cum ait, Vos eft is
corpus Chri/h& membra. Et quofdam quidem po-
fuit Deus in Ecclefia , primtlm Apoftolos 3 in quibus
eft verbum fapientiaz^fecundd prophetas 3 in
quibus eft donum feientire -y tertio magiftros,in
quibus eft doftrina fidei ^ deinde virtuies3 in qui-
« bus Hint curationes infirmitatum 3 auxiliorum po-
tefiates 3 gubernationes prophetales , & a dona
crederetur, amitterent : ut nunc inhujusma-
ximi & pulcherrimi di&i apoftolici facramen-
to , hxreticis omnibus nee verbum fapienti*
eft, nec fermo feientia: ynec religionis fides5
quia impietas, qua: non capit intelligentiam,
extra fermonis feientiam & extra fimplicitatem
fidei eft. Nec enim quifquam quod non fapit,
loquitur : nec quod ioqui non potëft , poteft
credere. Unum itaque Deum Apoftolus predi- Dam,
genera linguafum vel loquendi vel interpretan- C cans , & ex Lege veniens ,atque in Evangelium
Efhef. 4
di. Certe hæc Ecclefiæ & minifteria funt &
operationes, in quibus eft corpus Chrifti * 6c
hæc Deusftatuit. Autprofitere non perChri-
ftum ftatuta, quia ea Deus ftatuit. Sed audies
ipfiim dicentem, ZJnicùique autem noftriim data
eft gratia fecundùm menfuram donationis Chrifti.
Etiterum : Qui defcendit3 ipfe eft qui & adfcen-
dit fuper omnes calos, ut adimpleat omnia■. Et ipfe
dédit qnofdam Apoftolos 3 quofdam autem prophetas3
Chrifti vocatus, perfedæ fidei tenuit confeflio- ton J
nem. Et ne aliquam liæreticis occafionem tam_ di“‘k
quam incauti fermonis fimplicitas præftaret,ut mâ
nativitatem Filii per unius Deiprædicationem
negarent j unum Deum fub proprietatis fignifi-
catione confefîus eft -, dicens ita: Zlnus Deus i
pater ex quo omnia 3& nos in ipfo : ut qui Deus
e ft,& pater crederetur. Dehinc quia nudum
hoc, in unum Deum patrem credere, non proquofdam
autem'0 evangelizgntes, quofdam autem Dficeret ad lalutem j lubjecit, Et unus Dominus
nofter f e jit s Chriftus p e r quern om n ia , nos p er
ip fu m j nnceritatem fidei lalutaris in unius Dei
&in unius Domini pracdicatione demonftrans:
ut nobis & unus Deus pater , & unus Dominus
Jefus Chriftus in fide 1 eflet. Non enim di,
dum ignorabat a Domino: Hxc eft enim vo- f
luntaspatris mei, ut omnis qui videt Filium, t
& credit in eum,habeat vitamaternam. Sed fi- {
dei ecclefiaftica: ordinem ponens , &fidem nop
a fto res & d oH o tes, a dcon fum m a tion em fan F lorum .
c in opus m inifterii^ Numquid minifteriorum dona
Pauiusde non Chrifti funt, cüm tarnen c & Dei dona
cens^DfM! fint?
dc FilioDfl- 34. Sed d fi id fibi ufurpavit impietas ,, ut
mmtu. noa quia ait, idem Dominus & idem Deus. non fint diltmxic -1 • cosnatura. in umtate naturje : adjungam vero huic mtel-
1. cor. 11. ligentfa: tuie, ut putas, .firmiora praefidia. Ipfe
s'& I ’ enim Apoftolus ait: Sed nobis unus Deus pater
j . Cor. 8.6 quo omnia, & nos in ipfo } & unus Dominus E ftram in Patre & Filio ftatuens infeparabilis
ffefus Chriftus per quem omnia, nos per ipfum. illius atqüe indiflolubilis unitatis & fidei facra-
+• i ■ Et rurfilm: ZJnus Dominus, unafides, unum hap=-
tifhta. ZJnus Deus & pater omnium e ^ per
nes & in omnibus nobis. Per id enim, quod dE
citur unus Deus & unus Dominus 3 Deo tantum
quafi uni Deo proprium deputari videtur ut
Deus fit : cùm proprietas f unius conlbrtium
non patiatur. alterius. O plané rara ac diffici-
lia charifinatum dona, & verè in hac utilitatum
a Y at. baf. mf. dona gentium. Alii nonnulli , neenon Lipf. 8c
Par. dona gtntrum. Pr*efcrcndum cum Bad. Er. Sc pluribus pro-
bsenoc« mff. dona ( feil. vel loqutndi vel interfretandi ) gentra lin-
guarum.
b Carnut. codex Sc Martin, ut in grxco textu, evangelifta*.
e Editi ac plures m(F. én inopérantes Dei. Rcttiùs abeftinoperan-
lis à priftantibus mff. Colb. Carn. & Gcrm. cùm rcfpiciatur fuprà
allatus Apoftoli i. Cbr. ia. 17. locus, Ef quofdam quidem pofuit
Deus, ubi nonadjicitur verbum inopérant. Cujus loei compara-
tionc cum alteró ejuldem Apoftoli Ephcf. 4. rï. proximè memo-
rato,in quo eadem minifteriorum dona à Cluifto induira efle de-
claratur : jam tandem clariùs conficitur , Chriftum effe dono-
nmi largitorem , próindequc unnm.cum Pacre Deum , unum
Spiritum. Quod (juidem pedetentim cfficit, Sc , uti nobis videtur,
non tam ex 1'ua quam ex fententia advcrfariórum, quibus nonnihil
largitur, ut omnem eis evadendi aditum claudac. Primùm enim
cis ultro dat Spiritus.fancli vocé quandoque Patrem , intcrdüm
Filium aut Spiritum-Iandlum figmficari. Turn quofdamPaulilo-
cos.quoslib. a .o .35. 8c J4. ad Spiritum-famftum retulit, per-
mittit etiam ad Patrem Sc Filium referri. Hir.c ab ipfis quærit, à
quo Spiricu vclint dona fpiritalia proficifci. AC derpum illos eo
mentum locütus eft, dicens, ZJnus Deus, & unus
Dominus.
3 y. Ac primùm e!xtra apoftolicum ïpiritum s>d®"j
vivens, ftultitiam tuam hæretice intelîige. Si
enimprofelfionem unius Dei ad id ufurpas,ne unus&a1
Chriftus Deus fit-quia ubi unus eft , folitarius
fit intelligendus, & id ^ k quod unus eft , pro- jflfl
prium ei fit ac fingulare qui unus eft : quid de
perducir, ut negare non valeant, minifteria in Ecclefia ita à Deo ftus.
efle pofita , ut etiam à Chrifto dicantur conftituta ; adeoque Chri- k
ftum à Patre neque altcrius efle poteftatis , neque altcrius nature.
Itaque argumentum à num. 29. inftitutum ad hoc valet, ut dona,
quæ Spiritus-fandli vulgo nuncupantur>Cotius Trinitatis', ac nomi-
natim ipfius Chrifti efle doceamur ! ut quolibet modo Pauli verba
interpretentur hæretici, iis tarnen naturalis in Patre 8c Filio ;uni-
tasconfirmetur. Quod operofiùs dcmonftranduni duximus ; quip-
pe quiadvertimus Hilarium non latis intelletftum.
d Parricula fi omittitur in mf. Martin.
c Excufi hîc addunt, quifuper omnia : que verba non habent
infra lib. i l . initid , neque hîc exftanc in mfl. quorum in nonnullis
pro é ‘ f*r omnes, legitur é - fuper omnes , in Carnutenfi autem, qui
t Sic mfl. At editi, unitatis.
S Apud Par. defideratur nifi. Mox in aliis etiam edit, habetur
poteft, non pflet. ■
h V etuftior e mfl! Colb. nifi Dominus crederetur.
1 Lipf. 8c Par. effent : renitentibus aliis libris.
k Unus codex Vatic, quod unum. Alter Sorbôn. hîc 8c infrà,
1 quod unius eft. Ver ids in aliis, unus, qua fl, quod aliquis unus eß.
eo profiteberis , quod Jefus Chriftus unus eft A Deum , dicens , Quorum patres , & ex quibus
Dominus ? Si enim fecundum te, qu6d unus Chriftus h , qui eft fuper omnia Deus. Non hie
Pater Deus eft, Chrifto non reliquit ut Deus creatura in Deum deputatur: fed creaturarum
fit: necefle eft, ut etiam fecundfim te unus Do- Deus eft, qui fuper omnia Deus eft.
minus Chriftus Deo non relinquatut Dominus 38. Qaam ver6 fuper omnia Deus & infe-
fitjquia quod unus eft, proprium ei velis efle parabilis fit1 a Patre Spiritus, difee etiam hoc
qui unus eft. Si itaque unum Dominum Chri- ipfo de quo nunc agitur Apoftoli dido. Confef-
ftum effe etiam Deum negabis , unum quo- fus enim unum Deum patrem ex quo omnia
que Deum patrem efle negabis & Domi- funt, & unum Dominum Jefum Chriftum per
num : & quid erit in Dei virtute, nifi Domi- quem omnia: qusero quid diverfitatis attule-
nus eft, & in Dominia poteftate,nifi Deus eft} B rit, dicens ex Deo omnia, & per Chriftum om-
ciim &Deum id perficiat efle qudd Domi- nia ? Anne k poffit feparabilis i fe natural
nuseft,& Dominum id conftituat efle quöd
Deus eft ?
' 3 6. Sed faerämentum di£ti dominici Apoftolus
tenens, quod eft , Ego & Vater unum fumus3
dum utrumque unum profitetur, unum utrum-
que fic fignificat, non ad fölitudinem Angularis
, fed ad fpiritüs unicatem: quia unus Deus
Pater & unus Chriftus Dominus, cüm uterque
fpiritfis intelligi ex quo, & per quem omnia?
Omnia enim per Filium ex nihilo fubftiterunt:
& ad Deum ex quo omnia, ad Filium ver6 per
quem omnia Apoftolus 1 retulit. Et non inve-
nio quid differat, efim per utrumque opus fit
virtutisejufdem. Si enim ad univerfitatis fiib-
ftantiam proprium ac fufficiens creaturis eflet
quod ex Deo funt j quid habuit neceflitatis
& Dominus &. Deus fit, duos tamen in fide no- C memorafle, quod qua: ex Deo funt, per Chriftra
nec deos b patiuntur efle nec dominos.
Unusigitur uterque eft: ôtunus cùm fit, uterque
non folus eft. Nec loquifacramentum fidei
nifi apoftolica voce poterimus. Unus eft enim
Deus, & unus eft Dominus:& per id,quod unus
eft Deus & unus eft Dominus, in Deo demon-
ftratur c & Dominus , ficut & Deus demon-
ftratur in Domino. d Non tenes unionem , ut
Deus fingularis fit : nec tamen dividis fpiriftum
fint, nifi qu6d unum idem eft, per Chriftum
efle & ex Deo efle ? Sed quemadmodum
m Dominum & Deum utrique eorum, ut mutuum
eflet, adferiptum eft: ita ex quo & per quem
relatum ad utrumque eft, & ad demonftratio-
nem unitatis utriulque, nec ad intelligentiam
fingularis. Non patetad occafionem impietatis
" ipfius fermo , & apoftolica fides non eft extra
pradicationis diligentiam. His enim fe verbotum,
ut uterque e non unus fit. Neque in uno D rum proprietatibustemperavit, quibus nec duos
Deo & in uno Domino difeernere poteris po- deos intelligeretur fignificare , neque unicum :
teftatem : ne qui Dominus eft, non fit & Deusj dum & unionem deteftatur, nec feparat unita-
vel qui Deus eft, non fit & Dominus. Cavit tern, hoc enim ex quo omnia, & per quem omnia3
enim Apoftolus, per eloquia nominum, duos licet non fingularem conftitueret in poteftate
vel deos prædicare vel dominos. Et idcirco virtütis , non tamen diverfum demonftraret
ufus eft eo generedodrinæ, ut in uno Domino
Chrifto unum fignificaret & Deum, &; in uno
Deo patre unum fignificaret & Dominum j
f nec tamen impiam nobis ad perimendam uniin
efficientia j cum ex quo omnia ,* & per quem
omnia, ejufdem nature ad id demonftraret au-
dorem. Utrumque autem ejufdem nature proprium
efle declarat. Namque poft illud divigeniti
Dei nativitatem inveheret unionem, & E tiarum & fapientize & feientia: Dei protefta-
Patrem profeflus 6c Chriftum. turn profundum, 6c inferutabilium judiciorum
37. Nifi forte eo ufque ultimo defperatio- confeflam p inintelligentiam, &inveftigabilium
nis furor audebit erumpere, ut quia Chriftum viarum demonftratam ignorationem , humana:
Dominum Apoftolus dixerit, nemo aliud eum tamen fidei ulus officio , hunc honorem in-
preter quam Dominum debeat confiteri j 6c veftigabilium 6c inferutabilium cadeftium fa-
habens Domini proprietatem, non habeats Dei cramentorum profundo reddidit, dicens, quo-
veritatem. Sed non ignorat Paulus Chriftum niam ex ipfo, per ipfum, ^ in ipfo funt omnia3
1 In vuigatis ac pluribus in ff! proprietate. Malumus cum Carnuc.
Martin, ac nonuullis aliis,potefiate; cum hic non tam fpeftetur proprietas
, ijuam natura.
b Ita mff. potiores : ubi in excufis Sc aliquot mff. patitur.
c Farticulam é ' > qua; ut Iscpc alibi perinde eft ac etiam, refti-
tuimus ex mff. H ic verbum demonjlratur idem fonat, quodfignifica-
tur. Et plcrumque infra eadem eft verbihujus vis.
d Editi, excepto Bad. neenou mf. Vat. baf. ac plerique alii hic
adjiciunt, ut ( vel $•) in uno Deo patre unum fign ficaret é ' Dominum.
Qua: verba huc malè interj efta flneeriores mff. Colb. Carn.
& Germ. non habent, fuumque infra locum reifte obtinent.
* In vuigatis ac pluribus mff non unum fint. In Martin.
mum fint, omifsä particulä negante. Reiftius in aliis non inferioris
nota:, non unus f i t , fupple fpiritus.
f Editi, ne tamen, mox poft verbamprofeffus adjicicntcs fubftan-
tiyum eft. Èx hoe alterove loco num. SS- ubi inedit. Bad. Sc vetu-
ftioribusmff. legere eft impium, non impiam, nomen unionis Hi-
lario mafculini generis fuvfl'e fufpicamur.
8 In antiquo codice Colb. Domini veritatem. Proximè , habens
Domini proprietatem, id eft , cum proprium ei fit efle Dominum,
quia feil. unus eft. Ex hoe forfiranloco fupra n. }ƒ. pro poteftate,
pofitum crat proprietate: led non par ratio.
b In codice Vat. baf. ac Martin, hic adjicitur, ƒ««»<&»» carnem.
‘ Ita melioris notse mfl. At apud Bad. Sc Er. d Patrefpiritu: apud
Lipf. Sc Par. d Patris fpiritu.
k Mf. Corb. ab antiqua manu lecunda, pojjßnt. Deinde in excufis
, feparabilis d fe natura 0» fpiritus. In' omnibus fere mff fepa-
rabili d fe natura & fpiritu: quibus verbis Carn. prsepofitionem in
praifixam habet. Sequimur exemplar Vat. bafi quamvis ceterorum
lciftioncm haud aliud fonantem non refpuamus.
1 Editi, retulerit. Melius mff retulit. Has voces, ex quo omnia,
ad Patrem ; iftas verb , per quem omnia, ad Filium retuliflc Apoftolus
enarratur. Mox Bad. & Er. cum utrumque appofuit ( duo mff
chm per utrumque oppofuit) virtütis ejufdem: mendose.
1,1 Vat. baff mC.per Dominum. Malumus fimpliciter Dominum,
täcito verbo effe.
° Editi excepto Par. cum aliquot mfl. pius. Retinemus cum ve-
tuftioribus ipfius, id eft Apoftoli : ubi peflim£ inmf. Vat. baf. fus..
° Ita caftigatiorcs mfl. Editi verö , in efficientia poteftate. Martin,
mf. in efficientia poteßatem.
P Bad. Par: ac plures mfl! intelligentiam : caftigantur ex Er.
Lipf. & mf. Corb. Mox repofuit Eraftnus ininveftigabilium, cum
in mff & Bad.exftet inveftigabilium. Uli tarnen fufrragatur unus mf.
Colb. lib. io . n. 6$. Ufuporro vcl abufu experimur nomen in-
veftigabilis vimobtinere negandi, quamvis verbum inveßigare ha-
beat affirmandi. ■
Q»qq y
&