facramenti dotftrinam reliquic, nec nos in am- A 35. Sed commovit apoftolum Philippum no.
biguæ intelligentia: deferuit errore. Et audia^
mus eum omnem fidei hu jus cognitionem Apo-
ftolis revelantem ; ait enim, Pgo fum via & veritas
& vita : nemo venit ad Patrem, niß per me.
Si feit is me 3 &. patrerti meum feitis : & à modo
* fcictis eum 3 S' vidiftis eum» Ait (lli Philippus >
Domine , oftende nobis Pattern 3 & fujficit nobis>
JDieit ei leftts a Tarait tempore vobifeum fum 3 &
non noftis me, Philippe ? qui vidit me 3 vidit &
Vitas di&orum. Homo cernitur, Dei le filium hoci«
confitetur , cognito fe cognofcendum Patremp'
fatetur. Patrem d vifum effe dicit , 8c per id cog.
nofeendum efle quia vifus fit. Humani iftud
animi infirmitas non capit, * nec fidem fiimit
tarn diverlarum rerum profeffio j ut qui tunc
vifus fit, nunc cognofcendus fit ,, cum vidiffe
f cognitio, fit 5 ut fi Filius cognitus fit , 8c Pater
cognitus fit >. cum cognitionera Filii ipfe
Patrem. Quomodo tu dicis 3 oftende nobis Patrem I B fecundùm hominem corporalis Sc vifus Sc ta
Non crediP' mihi 3 quoniam ego in Pâtre 3 & P,
ter in me eft $ Verba > qua ego loquor vobis 3 nor
à me loquor > fed Pater 3 qui in me manet 3 ipfe facit
opera, (ùa. Crédité mihi 3 quoniam ego in Patres
& Pater in me. Sin autem3 velpropter opera ipfa
crédité. Non nos in erratica atque in in via de*
dfcus ingeflerit^ cognitionem autem ex eo Pa-
tris, ipla ilia difFerens ab eo confpecti hominis
natura non prasftet, Sc frequenter Filius Patrem
a nemine vifum efle teftatus fit. Proru-
pit igitur apoftolica 8 familiaritate Sc conftan-
tiä Dominum interrogans Philippus: Domine3 un
ducit ille qui via eft, neque illudit per falfa qui oftende nobis Patrem 3 & fufficit nobis. Non fides Q«:
veritas e f t , neque in mortis relinquit errore qui nunc periclitatur : fed ignorationis hic error J1^
vita eft. Et quia hare benigna ad falutem no- eft. Vifum enim jam, Sc A. modo cognofcendum rogi
ftram difpenfationis hue nomina ipfe confti- C Dominus Patrem dixerat: fed vifum efle Apo-
tuit, ut nos tamquam via in veritatem deduce- ftolus non intellexerat. Denique non vifum ne.
ßhan.14.6.
ret, Sc veritas conftitueretin vita* cognofcendum
eft, quod illud obtinenda: vita: facramen-
tum efle demonftret. Nemo venit ad Patrem niß
per me. Iter ad Patrem per Filium eft. Et qua:*
rendum eft utrfim hoc per do&rina: admonitio-
nem, an per natura: fidem fit: quia videri pof-
fumus per doctrinam Filii potiüs ad Patrem,
gavit,. led oftendi fibi rogavit: neque oftenfio-
nem veluti corporalis contemplationis defide-
ravit, led demonftrationemintelligendi ejus qui
vifus eft poftulavit. Filium enim in habitu hominis
viderat: fed quomodo per id Patrem viderit,
nefeit. Nam ad id quod dixerat * Domine 3 oftende Mi l.|
nobis Patrem 3 ut oftenfio illa intelligendi potiüs
quàm per confeffionem paternæ in eo divinitatis effet demonftratio, quàm videndi, fubjecit, é
venire. Intelligentiç igitur fenfum in confequen- Dfufficit nobis. Non ademta eft fides dicto jfed
ibid. 7.
tibus requiramus, N on enim fides exarbitrio
noftro, fed ex dictorum eft ineunda virtutibus.
34. Nam hoefequitur : Si feitis me 3 & pa-
î trem meum feitis. Homo je fus Chriftus cemitur:
: 8c quomodo fi ipfe cognitus fit, erit cognitus
Pater j cùm naturæ fuæ , id eft , hominis in eo
habitum Apoftoli recognofcant, 8c liber à cor*
. porali Deus carne, non in hac corporalis car-
nis infirmitate nofeendus fit ? Sed in facrâcognolcendi
demonftratio eft poftulata, quæ
h fufîiceret ad fidem didti : quia per Domini pro-
feflionem audoritas effet non incerta credendi.
Hinc autem oftendendiPatris petitioortaeft,
* quia didus eflet vifüs eflè, 8c per hoc nolcen-
dus eflè , quia vifus fit» Nec impüdeûs erat,
oftenfionem ejus qui vifus eft poftulare,
3 6. Dominus itaque didis Philippi hæc red- ü
didit : Tanto tempore vobifeum (iim 3 & non noftis QÄ
mento affiimti corporis divinitatis paternæ na. E w , Philippe ? Arguit Apoftoli in cognofcendo
turam in fe Dominus confirmans, hune ordi* fe ignoratiônem ‘ quia fuperiùs fe cognito Pa-
nem tenuit : Si feitis me 3 & patrem meum feitis: trem quoque cognitum efle dixiflèt. Sed quid
& à modo feietis eum 3 & vidiftis eum. Tempus illud eft, quôd»queritur fe tanto tempore cogvifionis
feparavit à tempore cognitionis. Nam nitum non fuifle ? Scilicet quia fe cognito, pa-
quem cognofcendum ait, eumdem jam dixit
8c villim : c ut naturæ jam pridem in fe con-
. fpedæ feientiam ex tempore nunc hujus reve-
lationis acciperent.
a Antiquiorcs mff. hie 8c infra n. }4. frith, ednfentiente grscco
• textu, fed aliud tarnen poflulantc Hilarii enärratione.
•> Ut agrseco textu aSeil mihi, ita etiam hie aduobus inff. Colb.
in quibus tarnen exftat inferius.
c Par. cum vetufto codicc Colb & Germ. & nntutA: quod etiam
habuit Corb'. a prima manu. Et quidem advertimus jam non lemcl,
1 particulam eamdem vim habere atque ut. Divinam autem na-
turam in Chrifto per miracula confpeftam effe infra declaratur.
a In vulgatis, vifum fe vtfo dicit: ineptd, cum refpiciatur illud,
vidiftis eum. Proximdante in mf. Cam. cognitum, non cognofcendum.
e Jn codiceunoColb, & Carn.fedfidem. Rctincndum cumaliis
nec fidem, fupple, humanam.
f Exemplar Corb. cognitionis fit. Ea eft argumenti hujus vis, ut
cum , Chrifto ipfo teftantc, qui ipfum novit, noverit & Patrem;
Patrem autem non uoverit, qui humanam dumtaxat naturam illius
novit : hinc manifefti fequatur aliam in Chrifto naturam efle
carnalibus oculis latentem & abftrufam, qute a paterna minimi
•. diferepet. Quod pro more imitatus Fauftinus cap.i.No» qui corpo-
reis,inquit,oculis in corpore vidiffetftefum,vidiffe Patrem refertur; alio-
quin abfurda eft inerepatio Domini ad Philippum &c. Quid ergo eft,
. Qui me vidit, vidir & Patrem? Intende cordis aciem , vide fe-
cunditm fidei fpiritalis obtutus Chriftum filium Dei non creaturam
terna: in fe 'natune eflet intelligenda divini-
tas. Gum enim ea, qua: gereret, propria Deo
eflent, cal care undas, jubere ventis, k inintel-
Ieda demutatione vini incrementoque panum
effe, fed creatorem..........& per omnia talem qualis eft Pater qui
eum genuit: & ita videns Filium, Patrem quoque te •vidiffe nondtt-
bium eft. Brevius Tcrtullianus adv. Prax. n. 14. Pater in Filio non
vifu, fed fenfu videbatur.
8 Recentiores quidarn mff. familiaritas & confcientia.
h id eft, qua: idonea eflet perfuaderc aliqua ratione , quod jam
propter ail&oritatcm dicentis ccrtum & indubitatum tenebatur;
t efletrfides jam rationabilis fcientin, quemadmodum vocatur lib. I ■
* Ita mff. Atediti, quia diclum effet vifum effe, & per hoc nof-
cendum. Mox aliquot mfl. nec imprudent erat.
Bad. & Par. intellect a. Er. in intellecla duobus verbis.' Lud.
Mirteus poll Erafmum conjcdtat legendum efle, inintcllcSlamdemur
at ionem vini incrementaque panum congeftorum. Tantum ad
verbum gerere vocabulum inintelletta referendum eft , quafi res
non intelleftas: quia iiimirum Chriftus in vino demutando & mui-
:iplicandis panibus ea geflit, qua; intelligentia humana non afl’e-
^uitur : & tam cn cum geflorum fide , quorum tarn multi.fuere
ccftes oculati. De iifdcm geftis lib. j. n. iS. Res cernitur, & nefei-
tur; fit,& non intelligitur; ratio non apprehenditur,& effe Hut ingeritur.
I Et num • a o . Dicamus faSfum non fuiffe. quia intelligent!am falti non
| qpprehendimus. . . Sed mendactum noftrum fatti fides vincit.
cum geftorum fide gerere , fugare da:monas, A
morbos depellere, damna corporum rependere,
emendare vitia nativicatis, peccata dimittere,
vitam mortuis reddere 5 8c hxc agere carnalem,
& Dei fe filium inter ifta profitentem: hinc que-
relse omnis orta conqueftio eft > quod in facra^ .
mento nativitatis humana:, a geflifle ha:c in ho-
mine afliimto Deimon intelleäa natura eft,
3-7. Et idcirco arguens, cur cüm ha:c tanto
tempore gereret, agnitus non fuiflet i poftu-
fius lancibus ut fibi Patrem oftenderet, ait , Qui B
me vidit 3 vidit & Patrem. Non hie ille con-
templatibnem corpoream & vifum oculorum
carnalium lignificat, fed eorum. de quibus di-
\.}j xerat, Nonne vos dicitis, quoniam adhuc qua-
„ tuor menfes funt, 8c meflis venit? Ecce dico
„ vobis, levate oculos veftros , 6c adfpicite re~
„ triones, quia alba: funt ad meflem. Nec tempus
patitur, nec albentium ad meflem regio-
num lignificatio permittit , aliquid hie terre-
num 8c corporeum intelligi: fed ad perfedo- (
rum fru&flum beatitudinem contuenaam., in-
telligentix juflit oculos elevari,ut nunc di-
cens, Qui me vidit, vidit & Patrem. Non enim
hoc, quod ex partu virginis carnale eft , ad
contemplandam in eo Dei formam 8c imagi-
nem proficit: neque ad incorporalis Dei naturam
videndam aflumti hominis fpecies in
exemplo eft. Sed agnitus in eo Deus eft, fi quibus
ramen ipfe agnitus eft, ex virtute natura:;
8c irltelle&us b Deus Filius id pra:ftat, ut in. ]
tellédus 8c Pater lit t dum ita imago eft, ut
non difterat genere , fed lignificet audorem.
Imagines enim cetera: ex diverfis aut metallis
aut fucis aut generibus aut artibus reddunt eorum
fpecies, quorum funt imagines inftituta::
fed numquid ut imagines yerx lint, exxquari
poflimt inanima viventibus, 8c vel pida vel
fculpta vel fufa nativis ? Filius autem Patri non
am ad fecuüdüm * hxc imago eft: quia, viventis vi-
vens imago eft, 8c ex eo natus non habet natura:
diverfitatem, 8c in nullo diverlus tenet naturx
ejusc ex qua non diverfus eft poteftatem. Quod’
ergo imago eft, eo proficit, ut Patrem Deum
unigeniti Dei lignificet riativitasj fignificet autem
, ut forma d ipfe 8c imago invilibilis Dei: 8c
per hoc non amittit natura: unitam fimilitudi-
nem, quia nec careat virtute natura:.
38. Et hinc illud eft, Tanto tempore vobifeum
;°;b. fum 3 & non noftis me 3 Philippe l qui vidit me 3
bcUS vidit & Patrem. Quomodo tu dicis 3 oftende nobis
I is Patrem? None credit is mihi 3 quoniam ego in Patre3
lr . & Pater in me eft? N on r e l i c t u s e s t
hominum eloquiis de Dei rebus alius prarter
a ïta plürcs ac potiorcs mff. At editi gejfijfet hoc. In homine
&c. male. Non enim Chrifti querela fuit quèdgefferit, fed quod
in geftisdivinaipflus naturaintclle&ai Philipponon fuerit.Quam-
quam ndli difpliccret, quod ettm in facramento nativitatis humane
geftiffet h.tc &c. In mf. baf. Vat. legitur, gelferit.
b In quibufdam mfl". Dei filius: quod minus probatur.
c Par. in qua, Melius alii libri , ex qua , feil, eft lea fubflftit
non diverfus. ‘ |
4 Apud Lipf. & Par.defideracurvoxfp/e.proquaapudBad.Er.
& in duobus niff, exftat ipfa. Mox in editisa/w/rtaf, non unn mfl.
einem adferipfit nature nativitasfimilitttdihem: malc.'Unitamfimi-
litudincm cam H ila riu s vocat, qiue cum naturx imitate conjuncta
fit. Vide refponfa apologetica ad librum de Synod.
quàm Dei fermo i omnia reliquà 8c àrta 8c con-
clufa 8c impedita funt 8c obfeura. Si quis aliis
verbis demonftrare hoc ^ quàm quibus à Deo
didum eft, volet* aut ipfe non intelligit, aut
legentibus non intelligendum'relinquit. Dominus
dixit, cüm rogaretur ut oftenderet Patrem
, Qui me vidit 3 vidit & Patrem. Hoc de-
mutare antichrifti eft, hoc negare Judæi eft,
hoc nefeire gencilis eft. Sed fortè intelligentiæ
lènlus in crimine fit.f Sit iii fide noftra vitium, f
fi in didis Dei refedit obfeufitas. Nam nec fo-
litarium fermo lignificat, 8c indiflèrentem tarnen
natutam profeffio docet. Vifum enim in
Filio e 8c Patrem * nec Angularis poteft efle, g
üec dilparis ; quia per hune ille vifus, neque
non unum funt in facramenti profeffione, neque
unus. Et quæro quid fignificafle in eo Do*
minus credatur, cùm dicit, Qui me vidit, vidit
& Patrem ? Non tenes unionem , ubi per con-
jundionem ipfam paterni ilominis fignificatur
adjedio. Cum enim dicitur, & Patrem, exclu*
la eft lingularis atque unici intelligentia. Et
quid reliquum eft, nifi ut per naturæ unitam
fimilitudinem Pater per Filium vifus fît > Et ne
hoc incertum nobis ad fidem relinqueretur •i.
Dominus fubjecit, Quomodo tu dicis , oftende nobis
Patrem / Quæ enim ignorandi Patrem aut
oftendendi ignorantibus neceffitas relinqueba-
tur, cùm Pater in Filio vilus eflet ?
39. "Vilus autem adeo eft ex proprietate na* PaceHnFi-
1 turæ , dum ex indifFerentia atque in genere 1,0 v‘. * ^
veritatis unum funt natus 8c generans, ut hie Lrur«.
Domini fermo lequeretur : Non cteditis , quo- ibid. 10,
niam ego in Patte, & Pater in me ? Infeparabi*
les effe pef naturalem fimilitudinem Patrem
8c Filium, non poflumus verbis aliis docere,
nili Filii. Non enim hie per demutationem no- Contra Sa»
minum atque Ipecierum Filius, qui via eft 8c bclllum-
veritas & vita, mimis theatralibus Iudit : lit in
afliimto homine fe filium Dei nuncupet, in
, natura-verô Deum patrem, 8c unus ac lolus
perlonali demutatione le nunc in alio mentia-
tur. Non itaque ipfe lolitarius, nunc fibi filius
eft, nunc fe fibi profitetur in patrem, & natù-
ræ nomina infert ceflante narurâ. Alia hîc ver-
borum fimplicitas eft : nam 8c Pater pater eft,
8c Filius filius eft. Sed in his nominibus ac rebus
nihil h in fe novum, nihil diverlum , nihil- h
que peregrinum eft. Tenet enim naturæ veri* Contra a -
tas proprietatem $ ut quod ex Deo eft, Deus num-
' fit, 8c nec ‘ deminutio fit nativitas, nec di- i
verfitas : dum 8c Filius non in naturam exter-
nam ac diffimilem patri Deo lubfiftit, nec Pater
alienum quid fit à fe k nativitati Unigeniti ac- k
e Sic mff. & editi num. 40. qui hîc & num. 39. habent, credit.
f Editi, in crimine f i t , f i in fide : cmendantur ex mff.
% Conjunctio eft, ex qua maxime pendet vis argumenti contra
Sabellianos, in vulgatis omiffa reftiruitur ex mff.
h Illud. in f e , quod ad naturam refertur, adjecimus auftoritate
mff. Proximè ante Corb. codex, fed in his omnibus rebus : male.
i Bad. & Er. nec diminutions fit nativitas. nec diverfitatis, Lipf.
8c Par. nec demutatio fit nativitas, nec diverfitas : caftigant mff,
! His verbis Arius refcllitur , qui Chriftum aut diverfie fubftancis,
aut certè divinitatis infetioris & imminucæ prædicabat. Vide fu-
prà'num. 6.
k Unus codex Colbertinus per nativitatem. Alter Sorbon. na-
tivitate.
O 00 iij