mrum Chr iflus, qui Deus ac Dominus efi 3 in illis figuratus f ît. Sic & Irenaus lib. j\ c. 1.
Prædiximu s quon iam A b ra h am & re liq u i prophétie p roph é tie è v id eb an t e um , id quod
fu tu rum era t per v ifion em p rophe tan te s . Sed quowis modo intelligantur ilia, <vifa I fiat
prope eadem v is argumentorum 3 quæ e x i ll i s Hilarius confiât.
rum opi-
niones de
Dei filio.
U A m q u A m anterioribus libellis ,
qnos jam pridem confcripfimus, ab-
folutè cognitum exiftimemus, fidem
nos 6c confeflionem Patris 8c Filii & Spiritus-
fancti ex evangelicis atque apoftolieis inftitu-
tis obtinere, neque quidquam nobis cum hæ-
reticis pofle efle commune, quippe illis divi-
nitatem Domini noftri Jefu Chrifti fine modo
8c ratione 6c metu abnegantibus : tamen etiam
his libellis quædam neceflariô fuerunt com-
prehendenda, ut omnibus fallaciis eorum 6c
impietatibus editis , abfolutiôr fieret cognitio
- veritatis. Et primùm cognofcendum e f t , quæ
' doctrinæ eorum temeritas f i t , quodve irreli-
: giofitatis periculum : dehinc quid ad vers ùm
îïdem apoftolicam , cui nos congruimus , fia-
beant fententiæ, quidve dicere foleant è contrario
, quave verborum ambiguitate fimplici-
tati audientium illudant : poftremô qua inter-
pretationum fiiarum arte veritatem divinorum
diétorum virtutemque corrumpant.
z. Non ignoramus autem , ad res divinas
explicandas , neque hominum elocutionem ,
. neque naturæ humanæ comparationem pofle
lufiicere. Quod enim inenarrabile e ft , id figni-
fïcantiæ alicujus finem 8c modum non habet :
8c quod fpiritale eft , id à fpecie corporalium
exemploque diverfum eft. Tamen cùm de na-
turis cæleftibus fermo eft , ilia ipfa, quæ fen-
lu mentium continentur, ufu a communis 8c
naturæ 8c fermonis funt eloquenda, non uti-
que dignitati Dei congrua, fed ingenii noftri
imbecillitati neceflaria 3 rebus fcilicet verbifi-
que noftris ea quæ 8c fentimus 8c intelligimus
lôcutüri. Atque hæc, ficut primo libello * te-
ftati fumus, nunc quoque idcirco à nobis com-
memorata funt , ut cùm aliquid ex humanis
comparationibus proferimus , non fecundùm
naturas corporales de Deo fentire credamur,
nec paflionibus noftris Ipiritalia comparare,
fed potiùs rerum vifibilium fpeciem ad intelli-
gentiam invifibilium protulifle.
3. Aiunt panique hæretici, non ex D eo efle
Chriftum, id e ft , Filium non ex Pâtre natum,
neque Deum ex natura, fed ex conftitutione
efle 3 adoptionem fcilicet ejusb in nomine, quia
A ficut plures D eo filii, ita 6c hic filius fit 3 dehinc
liberalitatem in dignitate, quia ficut dii plures
fu n t , ita 6c hic Deus fit : indulgentiore tamen
in eo 8c adoptionis 8c nuncupationis affe&u,
ut 8c præ ceteris fit adoptatus, 6c adoptivis
aliis major ipfe fit filiis, 8c excellentiùs cun-
<ftis naturis creatus, creaturis ipfe ceteris præ_
fter. Aiunt etiam quidam eorum Dei omnipo-
tentiam confitentes, in fimilitudinem eum Dei
creatum, 8c ex nihilo ut cetera in æterni illius
B Creatoris fui imaginem conftitijTe : verbo videlicet
de nôn exftantibus juffum efle fubfifte-
re , D e o potente fimilitudinem fui ex nihilo
coaptare.
4. Quin etiam id adjiciunt, cùm unius fub-
ftantiæ Patrem 8c Filium efle audiunt ab artte.
xioribus c epifeopis prædicatum , ut id fiibtili.
terpèr fpeciem hæreticæ opiniônis infirment:
dicentes eos verbi hujus fignificationem , id
e f t , unius fubftantiæ , quod græcè ôfzoÿaiov du
C c itu r , hoc fenfu ufurpare atque eloqui, tam-
quam ipfe fit pater qui 8c filius, ex infinitate
videlicet fua protenfus in Virginem , ex qua
corpus aflumens, fibi in eo corpore,quod af.
fumfit, filii nomen addiderit. Et hæc quidem
d de homoufio eorum falfitas prima eft. Sequens
ilia e f t , quôd affirment id enuntiatio-
nem homoufii fignificare, quód rei anterioris
atque alterius communio fit duobus , 8c tam-
quam prior fubftantia vel ufia materiæ alicujus
D exftiterit, quæ participata duobus, 8c in utro-
que confumta, utrumque ilium 8c naturæ anterioris
, 8c rei efle teftetur unius. Atque idcirco
improbare fe homoufii aiunt confeflio-
nem, quod enuntiatio ejus neque Filium à Pâtre
diftinguat, 8c e pofteriorem Patrem mate-
r iâ , f quæ fibi cum filio fit communis , often-
dat. Tertip quoque hanc improbandi homoufii
caufàm comminifèuntur , quôd fecundùm
verbi hujus fignificationem , ex divifîone pa-
£ ternæ fubftantiæ efle Filius s exiftimetu^ tam-
quam defe&us ex eo fuerit, ita ut in duos fit
res una divifa 3 8c ideo fubftantiæ dicantur
unius, quia portio d e fe âa de to to , in natura
ea fit unde defecta eft : nec pofle in Deum ca-
dere divifionis paflionem, quia 8c demutabilis
* Ita in mff. At in Vulgaris, communi.
b Editi, ejfe in nomine. Abeft ejfe à mff. quorum aliqui fubji-
ciunt, quia fient f lures Dei filii, ita & hic filius Dei fit.
c In cxcufîs , ab anterioribus efle epifeopis, redundac ejfe, ncc lia-
bent mil. Vocabulum liomoufion ab anterioribus epifeopis, proedi-
catum tcftacur épiftola ad Paulum Samolàt. Tom. 1. Concil. Dio- 1
nyfîo. -Alexandrino adfcripta , ipfe fatetur Eufebius Csefar. apud
Socrat. 1- 1. c. ƒ. Nonnullos, iuquit, veteres epifeopos & feriptores,
vires’fane difertosatque iliuflres, in divinirate explicundahoc verbo
c o N s V È s t a N T i a Zlufosfuifft eognovimus. Inter eos, qui ufi
fine, duos Dionyfios recenfet Athanafius lib. de‘Synod, pag.^18.
Tercullfanus quoque adversùs Praxeam num. i . Patrem & filium
unius fubftantia przdicat.
a Mff. de homoufio». In hoc nomine feribendo non fibi confiant,
illad quandoque per cafus infledlcntcs, fæpius non. Hoc
vocabulum priorc illo fenfu à Paulo Samofatenfi pradicatum, &
ab AntitfchcniS Patribus rejeftum indicàbat épiftola Orientalium
Sitmium délaça, cujus argumentum refertur lib. de Synod, n. 81.
e Unus codex Colb. cum Vi£t. & Sorbon. potiorem : non malo
lènfu , fi deindc fubjiccretur, Pâtre materiam. Vcriùs tamen alii
habent pofteriorem, uti confiât ex lib. de Synodis num. 68. Hune
alterum fenfum, cùm à Paulo tahtùm per cavUlationcm ingeftus
effet, ftatim ab Antiochcnis Patribus explofum fuiffe tradit Athanafius
lib. de Synod. p. 9 x o . quod cum Orientalium fententia pro-
ximè à nebis memoratâ num ftare polfit, fuo loco ad librum de
Synodis expendemus.
{ Par. cum vetere mf. Colb. que, fibi de filio. Forcé, que fibi o*
filio.,
8 Tertium hune fenfum, quem Manichæi fuiffe liquet ex n. n-
teftatur Eulcbius apud Socrat. lib. 1. cap. y. Conftantinum ipfum
refpuiflè, & Confub ft antiale de corporeis affeclionibus non poffe intel-
ligi , neque Filium Dei vel divifione vel defectione , ut ita dicam,
jconftare Sec. Hucufque ac dcinceps Hilarius.Filium confubftan-
I tialcm Patri ita cautc przdicat, ut omnem horum pravorum feu-
fuum fufpicioncm procul amovcac.
erit fi imminutioni per divifionem fiat obno- A fuperiüs vitiis caufifque a fmetis 8c c dodrinä
xius • 8c imperfedus efficietur, perfedionis fuae D e i calendbus viris efle memoratüm 3 ne quis
in portiónem alteram decedente fubftantiä. forte exiftimaret adimi per ufiam nativitatem
N ec non in eo fe eleganter dodrina: pro- ünigenici F ilii, quód Patri homoufios dice-
r phecica:, fed 8c evangelicje atque apoftolica: retur.
poflè fè exiftimant contraire, ut Filii nativitatem
intra tempora prjedicent. Cüm enim vi-
tiosè ä nobis aüerant d ici, Fiiium femper fuifl^
necefle e f t, excludendó quód femper fuerit,
nativitatem ejus confiteaiïtur ex tempore. Si
enim non femper f u i t , erit tempus quo non B nes eorum ftultas ac mortiferas inftitutiones
fuir. Et fi eft tempus quo non fu i t , erit ante
eum tempus : quia qui non femper e f t , efle
ccepit ex tempore. Qu i autem caret tempore,
non poteft eo carere quod femper eft. R e -
fpuere fe autem id , quod femper Filius fuerit
, ob earn caufam affirmant, ne per id , quod
femper fu it , fine nativitate efle credatur: tam-
quam per id , quod femper fuifle dicitur, in-
nafcibilis prsedicetur.
7. Sed ut fufeepti hujus utriufcjue d verbi
neceflitatem 3 8c contra debacchantes cum hæ- 1
reticos ad maximam fidei fecuritatem ufur- '
pad, e rationem intelligamus : refponderidum i
efle exiftimo hæreticorum p e rv e r fta ti, 8c omevangelicis
atque apoftolieis teftimoniis coar-
guendas. Videntur enim fibi definguiis, quæ
aflerunt, præftare rationem : quiafingulis afler-
tionibus fuis quædam ex divinis voluminibüs
teftimonia fubdiderunt, quæ corrupt© intelli-
gentiæ fenfu folis tantùm ignorantibus blari-
diantur, fjpeciem veritatis fecundùm pravita-
tem interpretantium præftatura.
8. Conantur enim, fola D ei patris divinitate
6. O ftultos atque impios metus, 8c irreli- C celebrata, Filio auferre quod Deus eft : quia
giofam de Deo follicitudinem! H«ec , q u s in
liomoufii fignificatione 6c in eo quod femper
■ Filius efle dicitur arguuntur , Ecclefia abomi-
' natur , fe fp u it , damnat. N o v it enim unum
Deum ex quo omnia: novit 6c unum Dominum
noftrum Jefum Chriftum per quem omnia-
unum ex q u o , 6c unum per quem 3 ab uno uni-
verforum originem , per, unum * cunctorum
creationem. In uno ex quo , auctoritatem inferiptum
f i t , Audi Ifrael 3 Dominus Deus tuus
f unus efi. Et id ipfum ad legis do&orem, inter-
rogantem quod precept um maximum eflet in
le g e , Domino dicen te, Audi Ifrael 3 Dominus
Deus tuus unus efi. Et rurfum Paulo ita pra:-
d icante: f/nus enim Deu s, dr unus Mediator Dei
dr homimrn. s Tum quod folus fapiens f it, ne
quid fapientia: Filio relinquatur , fecundfim
Apoftoli dictum , Ei autem 3 qui fiotens eft confirpiunt
Arianafcibilitatis
intelligit 3 in uno per quem, po- D mare vos fecundùm Evangelium meum dr proedi-. d,f •
teftatem nihil differentem ab auctore venera-
tur : cum ex quo 6c per quem , ad id quod
creatur, b in his qua: creata funt communis
aucfcoritaS fit. N o v it in Spiritu Deum Spiritum
impaflibilem 6c indefecabilem 5 didicit enim a
. Domino, fpiritui carnem 6c ofla non efle : ne
fortfe cadere in eum corporalium paflionum
detrimenta credantur. N o v it unum innafeibi-
lem Deum : novit 6c unum unigenitum Dei ficationem
left Chrifti, fecundüm revelationem fa -
cramenti temporibus ßecularibus taciti 3 manifeftati
autem nunc per Scripturas propheticas fecundüm pro?-
ceptum tetemi Dei 3 in obedientiam fidei in omnes
gentes cogniti, foli fapienti Deo per lefiim Chfi-
ftum> cui gloria in fecula ßeculorum. Tum q u ö d
folus innafeibilis, 6c quod fblus verus f it, quia
Efaias d ix e r it , Benedicent u te Deum verum. 2
Qubdque id ipfum conteftatus fit Dominus in
lium. Confitetur Patrem æternum 6c ab origi- E Evangeliis dicens, H a c eft autem vita oeterna, -t
ne liberum : .confitetur 6c Filii originem ab
asterno: non ipfum ab initio, fedab ininitiabili3
non per fe ipfum, fed ab eo , qui a nemine
femper eft, natum ab xterno, nativitatem videlicet
ex paterna xternitate fumentem. Caret
ergo fides noftra hasretica: pravitatis opinio-
ne. Edita namque eft fenfus noftri profeffio, licet
nondum fit ratio profeflionis expofita. Tamen
ne quid, in homoufii a patribus nuncupaut
cognofcant te folum verum Deum, dr quem mi-
fifti Iefum Chriftum. Tum quia fblus bonus, iie
quid fit bonitatis in Filio 3 quia per eum di-
&um fit , Nemo eft bonus nifi, unus Deus. Tum
quôd folus potens fit 3 quia Paulus dixerit,
Quem temporibus ftcis oftendet nobis beatus dr folus
potens, Rex regum 3 drDominus dominantium.
Turn quôd hune noverint inconvertibilem 6c
indemutabilem 3 quia per propheta.m dixerit,
ti enuntiatione, 6c in ea quôd femper fuerit F Ego fum Dominus Deus vefter 3 dr non demutor:
confeflione, fufpicionis relinqueretur 5 ifta me- 6c Jacobus Apoftolus dixerit, Apud quem non
r -~~ -o- eft demutatio.’ Hunc juftum judicem * , quia
leriptum e f t , Deus judex juftus, fortis drpatièns.
Hunc cun&is procurantem 5 quia Dominas dixerit
, cùm ei de avibus fèrmo e f fe t , Et pater
vefter coeleftis pafeit1 ilia : 6c rurfum, Nome duo
e Perantiqui mff. Vat. baf. & Colb. ration*: quz vox HiJario
familiaris pro jure ac meriib. '
f Ita melioies mff. conftanter , nonnumquam eciam con fen-
tientibus excuiis , in quibus hie, mox, 8c Izpiùs alibi repeticur
morata funt , quibus 6c fubfiftere Filium in
fubftantia qua genitus ex Pâtre eft cognofce-
retur,6c Patri de fubftantia quamanebat per
Filii nativitatem nihil efle decerptum , 6c ho-
moufîon Patri Filium non de commemoràtis
* Vêtus codex Colb. cum Par. cunftis creationem. Univerforum,
utpote ipfius etiam Filii, à Pâtre eft origo.
" Vat. baf. mf. ei in his. Alii recentiores ,ér in his.Hoc fibi vult,
Patri ex quo 8c Filio per quem omnia, quantum ad viçtutem crean-
di 8c rcfpcftu rerum crcatarum, communcm efle auftoritatem.
c Er, Lipf 8c Par. doftrinam Dei callentibus : non malè, fi quis
vetus liber fuffragarctur.
d fcilicet Filium 8c femper efle , 8c ejufilem cum Pâtre efle fub-
ftanciæ. Quàm autem neceflariô ad fidei feeuritatem vox homou -
fion inventa fit, vide apud Athanafium lib. de Synod. p. p u . 8c
Grcgor. Naz. Or. n . n. zy.
Maiach. }.
6. ■
fa. i.lT
* fupple hic
& infra,
n o v e rin t.
Pfal. 7 . i t .
Matth, lo .
E Verba fequentia in exeufis fuo loco mota, reftituimusad nor-
mam mff. ’
■> In edit, te folum Deum. Abeft hîc/ô/«»»à mff. ficut 8c 1. y.n.iy ,
8c 1 6. ubi hunc locum ab hzreiicis corruptum efle demonftratur.
‘ Edit, illas. At mff. ilia, fupplc volatilia, ut legitur cap. y. in
Match, num. p.
G.gg üj