quiefcentium rcquies eft : à qua furgere ju- A dandi temporis difpenfatio refcrvatur.
a . * ^ n I r M B « _■*bentur, qui ad perfedam hanc civitatem fint f l* A.irom m v l fîk i
comparandi.
rmem do- rj. Et qui tandem fuut ifti, qui furgere poft
lorisedunt, quam federint jubentur ? Nempe a qui man-
bonumTec ducatis panem doloris. Panem doloris mandu-
Aifufuóva- cat, quifquis Te hominem in vitiis natum ac
lent confe- v j v e r e meminit. C ü m enim voluntas noftra
qm' a per Dei metum h & fpem xternorum adper-
k leda innocentix opera contendat 5 6c contra
i<k.(Jt autem, quando fibi furgendum eflet JWm
cüm federint, fciant 5 temporis ipfius demon- |||
ftrata eft e plenitudo : Cüm dederit 3 inquit, t
dilettis fris fomnum. Mortem fandorum Deus
fomnum frequentilTimè nuncupat : f ut ad J
hunc eumdem David, Cümdormieris, 6cre- Moist,
quieveris cum patribus tuis, tune excitabo de 9
femine tuo, qui mihi erit in filium, 8c ego u j
ero ei in patrem 3 6c Dominus de Lazaro,
naturaîis quædam nos coniùetudo vitiorum B Lazarus dormit j Ôc Apoftolus de refurredu. fafl
in ipfis illis*, è quibus emergere nitimur, de.
moretur : vitæ dolorem c per infirmitatem de_
ftitutæ voluntatis accipimus, fecundùm di-
dum prophetæ , Qui apponit fcientiam,' ap-
ponit dolörem. Cüm enim veritatis cognitio
voluntatem noftram adprofedum confequen-
dæ utilitatis inftiget, 6c naturæ confuetudo
voluntatem fcientem fe proficere oportere de-
tineat j profedus feientiæ, profedus doloris
ris ait, Quoniam nos qui vivimus, non prx.
veniemus eos qui dormierunt. Plenitudine ita-
que gentium poft fomnum mortis recepta, 6c
Ifrael reliquo falvato, tune poft hanc fêflionem
atque fomnum, refurredionis eft tempus. ‘ Et
quia dum temporum plenitudo concluditur,
gentium quoque crediturarum, fecundüm Apo.
ftolum, confummabitur plenitudo •, idcirco ait, pS
Cüm dederit dilettis fris fomnum S hoe furgendi 6 u
eft : cüm in tantum fè per naturam doleat C & fedentium, quod 6c dandi diledis lomni tem.
detineri, in quantum naturam fibi per cog-
nitionem intelligat relinquendam. Hinc ergo
dolor vitæ eft, hitte panis doloris eft. Cujus
vitæ 6c doloris hic idem propheta memi-
. nit, dicens, Cibabis nos pane lacrymarum,
6c potum dabis nobis lacrymarum in menfura.
Pfal. 7 9 -
Tenden- Tendendum autem eft femper, non etiam de-
pcrVdTd finendum : neque idcirco ad perfedum non
«juodperfe- contendendum, quia doleamus id quo tendi-
pus eflè demonftrans, id eft, omni plenitudine
jam recepta.
16. Qui autem fint dormientes h diledi, 6c H«d
refurreduri fedentes, continué cum quadam Doniil
fignificatione rei præfentis oftendit, dicens, | | j
Ecce here dit as Domini. Sandi fcilicet dormieö- F“
tes , 6c refurreduri fedentes hereditas Domini„“5'
eft : non ille carnalis Jacob, neque terrenus 1
Ifrael, fadus ex divifione gentium portio 6c
tur non pofte contingi. Sed in ipfa conten- D funiculus hereditatis, fecundüm Moyfen di.
dendi pertinacia , dolendum eft non contin- centem, Cüm divififfèt Excelfus genres fecungere
nos pofte quó tendimus. Doloris hujus
M*uh s s- Dominus meminit, dicens, Beati lugentes,
quoniam ipfi confblabuntur j beatitudinem
confblationis ob ludum 6c dolorem non ade-
ptæ conliimmationis impertiens.
14. Propheticam autem virtutem ipfe illé
r difpofitus in tempora verborum ordo ferva-
vit, dicens, Surdité poß quüm federitis. Quorum
Qb pro-
phctiæ^c
dum numerum angelorum Dei, 6c fada eft «
portio Domini Jacob , funiculus hereditatis«
Ifrael. Et quia jam hic Ifrael ob impietatem
ftiam effe non meretur hereditas j qux hereditas
eflet oftendit , dicens , Ecce hereditas Domini
* filii 3 merces fru ftus ventris. Ea ergo in plus * i
Domini hereditas eft, quam ex mercede frudus
ventris acceperit. Non enim inanis hic
prafenti alterum in præfens eft, id eft, furgite, ne fi- E frudus eft, ‘ cùm ex virginali ventre manens
3cciud riInpofun-- d1 es tI a m q u■am dI e- i■ n ce rIBtiSs — 6Oc. dJu- .bLi.iIs. a—m bI i‘ g._e_r_e_t : TA #1... « — /%!*.. — XT * —. .—. n...* 1. aMn
turum. ciim veluti prxfentem efficientiam veritas prophetical
admonitionis afFerret, ,& vivis nobis
i fiduciam fpeid non cundantis infereret. Tern-
pus autem hujus, quod prxfens eft, mandati
diftulit in futurum in eo quod ait, cum federitis.
In non ambigendis ergo mandatis pr*fends
eft veritas j in confequendis autem exfpeantea
Deus nafeitur. Nam merces ejus hereditas
eft, 6c hereditas filii funt. Quotquot, in- fa
quit, eum receperunt, dedit eis poteftatem fi-
lios Dei fieri: 6c rurfiun , Filioli, adhuc pu- fa
fillüm vobifeum fum. Hi ergo filii hereditas eft,Fru
6c hxc hereditas merces fruHüs ventris. Eft ergo rw
Dominus frudus ventris, quern k ex fe in vita:
noftra: frudum pariens Virgo progenuit. Et
* Sic mff. Reg. & Turon. Alii verb libri, qni manducant. Vi-
dendus Hieronymus epift. 141. ad Marcellam , ubi allatis Yariis
lcdliombus, ex quinta editione & T heodotione funem tdolorumyi-
derur prarferre, non panem doloris.
h Reg. mf. cum T uron. ad fpem tier nor urn ac perfect innocent it
opera.
* In mox diftis mff. & infirmitatem. Magis nobis probaretur
tx infirmitate. Hic diferre docec Hilarius non lolabi ad perficien-
dum opus bonum lufficcrc vericatis cogniciouem.
<* A pud Zenon. non c unci unter.
* In /nff. Reg. Sc Turon. valitudo.- quod poteft referri ad vim
furgendi.
* Apud Zenoncm> ftt adprophetam David: toliicur diflficultas
nata ex his verbis ad hanc eumdem David. Iis enim David-hujus
au&or PTalmi lignificatur, qui camcn ex regulis Pnsfacionis num.
x. dicendus effet Salomonis, cujus nomcn in titulo praifcribicur.
Attamen fupra num. 1$. confenticntibiis Zenonis exemplaribus,
rurfum habetur, Cujus vitt & doloris hic idem Propheta meminit,
See. Tama vis eit con&iccudinis, qua P&lmi illi David genera-
tim dici confueverant^ut traditas de Pfalmorum au&oribus regulas
üias Hilarius noftcr incerdum obiiius fit : fi tamep hic oblitus dici
I polfic y qui num. }. meminit quod titulns antflatus Salomonem tu-
Sorem pfalmi hujus ejfe demonÜret.
8 Turonenfis codex, furgendi d[edendo. Reg. furgendi fedendum.
h In mff. Reg. Sc Turpn. omittuntur verba dUefti refurre-
(turi fedentes, qux ex Zenonis exemplaribus exprefiimut, cüm an-
tca lcgcretur, dilefti & ftjfuri refurgentes.
1 In vulgatis, etiam Zenonis, que cum. Rcftiüs abeft qu a mff.
Reg. ac Turon. Deinde manens antea Deus, id eft, exfiftens an-
tca. Verbum manet amatiHilarius ad fignificandam Dei exfiften-
i tiam, qua: initiura Sc finem nullum ltabuerit. Locum hunc il-
luftrant hare vulgaci Hieronymi: Ipfe Dominus natas ex Virgir.t
fallus efi fruSus ventris .- cujus ajfumta humanitas hanc acctpit
mercedem, ut gentes vocatt in filiis fint hereditas ejus.
k Illud ex fe ad Verbum , non ad Virgincm referri fuadenc
multa iib. io . de Trin.quale eft hoe num. i/. §jtfodfi afjumtafibi
per fe ex Virgint carnt, ipfe fibi & ex fe animam concepti per fe cór-
poris coaptavit: Sc poft pauca : fi non potente Vtrbo Deo ex ft &
carntm intra Virgintm ajjamere. ËXprefsè autem notat Verbum ex
le de Virginis utero conccpcum, ut oftendat conccptum abfque
viri opera. Mox ia m f Turon. fruffus ventris ejft voluit.
hæc ejus merces eft, quiexVirgine nafcendo A Verùm hîc de ultricibus lagittis dici aliquid,
frudum ventris eftè fè voluit : u—t e--i gen—te -s , intelligi non poteft : quia nunc ficut fay.ttoe in
quas in filios per fidem generarèt, hereditas
fit. -
dem 17- Quod autem, quia frudus ventris effe-
^quia ^us ft ,'hanc mercedem hereditatis acceperit 5
f10" pfalmus alius teftatur, dicens, Pofce d me , 6c
s. dabo tibi gentes hereditatem tuam, 6c polïèf-
fionem tuam terminos terra:: teftatur 6c Apo-
L 6. ftolus, dicens, Qui cüm in forma Dei * eflet,
manu pot entis , ita f i l i i excufj'orum. Pharao in
mari rubro in interitum ob crimen impietatis
excuflus eft. d Excuflinn quoque apoftolicis pe-
dibus pulverem , feimus fententiam elfe raa-
ledidi. Et quia five prophetæ ipfi, qui excuflo-
rum, id eft, peccatorum 6c maledidorum filii,
tamquam volantes 6c fideles fagittæ dodrinæ
cæleftis emiffî funt : vel Apoftoli ecclefiarum-
non rapinam .arbitratus eft effe fè æqualem B que do&ores de excuflis per impietatem fuam
pf i).f. tf.
1 Deo : fed fe exinanivit, formam fervi acci.
) piens, infimilitudinem hominumfadus, 6cha.
> bitu repertus ut homo j humiliavit fe , fadus
> obediens ufque ad mortem j- mortem autem
> cruris; propter quod exaltavit ilium Deus, 6c
> donavit illi nomen quod eft fuper omne nomen,
> ucin nomine Jefu omne genufledatur, cjele-
> ftium 8c terreftrium 6c infernorum, 6c omnis
> linguaconfiteatur, quoniam Dominus Jefus in
in maledidum gentibus e crediderunt : idcirco
ait, Tamquam fagittæ in manu potentis, ita filii
excufforum : orbem terræ volatu peragrantes,
infidelia corda dodrinæ telo vulnerantes , 6c
peccatorum omnium incentiva falutari jaculo
pungentes.
20. Atque ut id ex his didum mtelligi poflèt,
quos Deus de excuflbrum filiis ad dodrinam
falutis modo emitteret fagittarum i id confecugloria
eft Dei patris. Hxc ergo merces fru- C turn in didis eft, Bedtus vir}qui implevit defi- f .;.
dûs ventris eft, quæ donatur in nomine, quæ
defertur in honore, quæ præftatur in gloria.
Et hanc habet retributionem ab immortali e-
jus naturâ humanæ infirmitatis fufeepta nativi-
tas : ut quia frudus ventris fadus ipfe eft,
merces quoque ejus gentium fiat hereditas, 6c
hereditas ipm fint filii.
.. 18. Dehinc fequitur : Si eut fagittæ in manu
fotentis, ita filii excufforum. Sagittarum hic ufus
derium frum ex ipfis 3 non -confundentur, cüm lo-
quentur inimicis fuis inporta. Beatus ergo ille eft,
qui ex ipfis defiderium fuum potuerit implere,
id eft , vel de fagittis, vel de filiis exfcuflorum 5
defiderabilibus fe fcilicet dodrinx verbis re-
plere, 6c de f prxdicatis frudibus futurorum
bonorum exfpedatifque fatiare. Atque ut hos
ex Dei dodrina xdificatores efle illius, quam
fuperiüs memoravit, civitatis oftenderet - ideft
, ut emiflæ celeri volatu ferantur , 8c ad D circo ita claufit, Ex ipfis non conj
Ifto-' deftinata quxque jindeflexa lineä. dirigantur.
p 7>;
Efle autem fagittas , quibus Dominus utatur,
ita legimus cüm ait , Mifit fagittas fiias, 6c
diffipavit eos. In Efaia quoque ita feriptum
eft, quod etiam de ipfo Domino b di dum efle
poflitlntelligi : Et pofiiit me tamquam fagit-
tam eledam, 6c in pharetra fua ablcondit me,
8c dixit mihi, Magnum tibi eft hoc. vocari te
puerum meum. Sunt ergo iftiufmodi Dei faloquentur
inimicis fris in porta. Quod ait, ex ipfis ,
five ad beatum virum pertinet, qui defiderium
fuum implevit ex ipfis : vel ipfis filiis excuflbrum
erit proprium , quia ex ipfis non con-
fundantur , cüm in porta inimicis fuis lo-
quantur.
21. Neque ambiguum eft, qui in porta lo- j
quentur ædificatæ per prædicationem fuam à 1
Domino civitatis. Meminimus autem pfalmo ,
gittæ volatu citx, c idu fideles : quas, quan- E altero didum , Qui exaltas me de portis mor- pfai. ?. ij.
tum ratio fpiritalis demonftrat, fignificare do.
drinas propheticas atque apoftolicas, in qui-
bus Dei verbum eft, oportet intelligi, ubique
miflas, compungentes, arguentes, volantes.
19. Quamquam plurimis locis meminerimus
efle 6c mortiferas 6c letales fagittas, de quibus
qui. 14. feribitur, Sagittas fuas arfüris operatus eft.
* Reg. & Turon. mff. effet conftitutus.
b In mff. Vatic. & Mic .forte dictum■ Eadcm verba de Domino
abfolute interpretatur Hilarius in Pf. n j . n. 8. Sagittam autem
ipfiim Dominum nuncupatum in codem Efaia meminimus hoc modo: Et
pofuit me tamquam fagittam.
c Ita Sc apud Zenonem Sc in mff. Reg. ac Turon. In aliis verö
libris yjaclu. Quid fibi vclit iätt fidelesbis poftremis numeri fub-
feejuentis verbis exponitur, infidelia corda doärins. telo vulnerantes,
& c.
d Hieronymus epift. 141. ad Märcellam putavit hunc locum ab
Hilario allatum , ut ex co Apoftoli oftenderentur filii excufforum,
quianimirum julli fint pulverem c pedibus cxcuterc. Quam inter-
pretarionem cüm non probarec, quia hac ratione excutientcs feu
excufforcs potiüs audirene Apoftoli, quam cxcufli; cüm etiam Hi-
arium pra reverentia reprehendere non auderet, lapfum rejecit
111 Prcft>ytcrum Heliodorum , quo > inquit, Hilarius fam>h*ritcr
utebatur; adeo ur ille ab Hilario confultus , nec habens ex Orige-
n.e ^Uld refpqndcret, opinionem magis infinuarc fuam, quam infci-
tiam voluerit confiteri. Atpacctanci viri dixerimus, vocabulum
excufforum non intelligit Hilarius aiftive, fed paffiye:eique filii ex~
eufforum perinde eft ac filii malediltorum feu eorum qui func
roalcdifti. Ad hoc autem dumtaxat prsemifit locum de excuffo pultii>
,ut annuntiem omnes laudes tuas in portis
filiæ Sion. Et hîc quidem plures portæ funt,
in quibus Propheta à portis mortis exaltatus
omnes Dei laudes prædicat : fed feimus unam
efle portam regiam, dominicain, cæleftem, de
•qua didum eft , Hæc eft porta Domini, jufti pf. n7.x
intrabunt per eam. Et cùm non confundenvere,
ficut Sc de excuffo Pharaone, ut inde oftenderet verbum ex-
eufftu in Scripturis maledi<ftionein fonare. Demum Hilarii inter-
pretatio ea ipfa eft, quæ Hieronymo in prædiâa’ epiftola tanto-
pere arridet. Sic enim poft varias ex hcbrxo incerpretationes fub-
j.ioir : Legi & cujufdam librum, elegantem in eo fenfum reperi,
cctijfos -fudttos dici à templo & lege & gratia Domini, pro eo quod efi,
probos ; & eorum effe filios Apoflolos, qui ex ipforum femine pro-
reentur, & in fimilitudinem fagittarum manu Domini continean-
*r. Sed hæc , ut aïe ipfe ,furtivis operis feribens, Sc gravi ftomachi
dolore preffus, non fatis attendit quid hoc loco nonnihil perplcxo
Hilarius (entiret.
e Hîc fubinteiligitur nati : adeoque fuperius vocabulum Apoftoli
non fignificac folos duodecim , qui de gentibus nati non funt,
led viros apoftolicos & ecclefiarum doftores > qui fidem Chrifti
longé latéque prædicarint ; qua ratione incclligendum eft idem vocabulum
in P lai. 14. n. 5. ubidicuntur Apoftoli per omnes orbis terru-
rum partes, qu&cumque adiri poffunt, quin etiam in Oceani inftdis habi-
tç.tiones Deo plurimas paravijfe. Aur certc fi ad duodecim referatur ;
illud de excitffis gentibus, id eft de populis ac nacionibus ma led its.
f Editi, ’(permis. Varie, mf cum Reg. precatis. Revocamus ex
Zenonis exemplaribus & ex mf. Turon. predicatis, puca ab Apo-
ftolisac Prophetis ..qui filii excufforum fuperiùs intellefti func.