Matth- iS .
l f.&C.
Gallis
epifcepis
gratulacur,
d
vobis frequenter admonitis non iicebat , )
mihi quoque apnd vos tacendum arbitrabar,
dominicæ fentcnriæ admodum memor , qua
poft primam atque iteratam conventionem,
eos, qui etiam fub teftimonio Ecclefiæ inobe-
dientes exfifterent, haberi ficut ethnicos pu-
blicanofque juflillet.
i. Sed beatæ fidei veftræ * litteris fumtis,
quarum lentitudinem ac raritatem de exfilii
mei 6c longitudine, 8c fecreto intelligo con-
ftitifle j gratulatus fiim in'Domino, incontami-
natos vos & illæfos ab omni contagio deteftan-
dæ hærefeos perftitifle , vofque comparticipes
exfilii mei , iii quod me Saturninus, i plain
confcientiam fuam veritus, circumvento b Inv-
peratore detrulerat, negata ipfi ufque hoc
tempus toto jam triennio communione , fide
mihi ac fpiritu cohærere : 6c miflàm proximè
vobis ex Sirmienfi oppido infidelis fidei im—
pietatem , non modô non fufcepilïè, fed niin-
tiatam etiam fignificatamque damnaflè. Ne-
ceflirium mihi ac religiofiimintellexi, ut nunc
quafi epifcopus epifcopis mecum in Chrifto
communicantibus falutaris ac fidelis fermonis
colloquia tranfinitterem : 6c qui per metum in-
certorum , confcientiæ tantùm antea meæ,
quód ab his omnibus effem liber, gratulabar,
nunc jam communis fidei noftræ integritate
gauderem. O gloriofæ confcientiæ veftræ in-
concuflàm ftabilitatem • O firmam c fidelis pe-
træ fundamine domum ! O intemeratæ voluntatis
illæfam imperturbatamque d conftantiami
1152,
A Manfic namque, atque etiam nunc permanet
poft fynodi Biterrenfis profelfionem, in qua
e patronos hujus hairefeos ingerenda: quibufi.
dam vobis teftibus denuntiaveram ,innocens
( inviolata, religiola.
3. Exfpedaftis enim fanche 6c indemutabi. h
lis perfcverantias gloriofum triumphum , non p[
cedendo Saturnini minis, poteftatibus, bellis: |
6c cum omnia inchoandce blafphemixin Deum pc
certamina moverentur, manentes nunc ufque fl
B mecum in Chrifto fideles, nequeantea adoc-
cafionem proruptura: h*crefeos ceffiftis, 6c nunc
omnem ejus petulantiam in proruptionis con-
greflione fregiftis. Viciftis enim, Fratres,cum
ingenti fidei communis gratulatione : 6c gemi-
nam habuit i\\x(x « conftantia: veftra: honor
gloriam, de integritate fcilicet confidential, &
de exempli audoritate. Nam fidei veftra: im. A
perturbatcC inconcuifieque fama , quofdam ic
Orientalium epifeopos fiero jam ad aliquem 0
C pudorem nutrita: exinde hasrefeos au<5fceque l
commovit: 6c auditis iis qua: apud Sirmium *
confcripta impiiflimb erant ,irreligiolorum au-
dacige quibufidam fiententiarum fiuarum decre-
tis h contradixerunt. Et licet non fine aliquo
aurium ficandalo 6c pia: follicitudinis ofFenfio-
ne reftiterint: tarnen adeo reftiterunt, ut ip.
fos illos, qui tunc apud Sirmium in fiententiam
Potamii atque 1 Ofii, ita 6c ipfi fientientes con-
firmantefque , conceflerant, ad profeflionem
D ignorantia: errorifque compellerent 5 ut ipfi
rurfium fubfcribendo damnarent quod fecerant.
* Si quidemiis-licterisdidicit, Gallos ediram anno;ƒ7. con-
feffioncm Sirmienfem ( vcl ut confiante! ex flat in mfl’. Sirmen-
fiem ) non modo non fufcepiffe , fed & damnaffe ; liquet eas aut
exeunte an. 3/7. auc an. 3/8. ineunte ab ipfo fuifle acceptas.
Cum autem inconcufla ilia in damnanda .przdiCta confeluone
Gallorum conftantia Orientalibus innotuerit ante Pafcha an. 338.
hoc eft , prias quàm Ancyrz convenient ; needle eft çafdein lit-
teras non poft menfem Martium an. 358. Hilario fuifle redditas.
Valde enim probabile eft, Orientales per ipfum audiifle quod in
Gallia fadtum eft. At certè ab Orientalibus ipfe non audivit primus,
qui ante has littcras de Gallorum fide incertus erat &
b Con flan tio fcil. qui turn Mediolani degebat. Videfis lib. 2.
ad Confiant, n. z.
c Gallos hîc laudare videtur Hilarius, quod confefli fint filium
D e i, alludens nimirum ad confeflioncm Petri, de qua lib. z. de
Trin. n. 13. 'Unum igitur hoc eft immobile fundamentum, una hec
felix fidei petra Petri ore confejfa , Tues films Dei vivi : Sc lib. 6.
n. 3 6. Super hanc igitur confiejfionis petram Ecclefia adificatio eft.
d Aliquot mfl. confcientiam : malè j jam enim confcientix Habilitas
laudata. Minus male in Carn. fiententiam.
* In fex mff patron»»m quem commode intelligere effet Sa-
turninum Arelat. Arianarum partium, uti cum vocat Sulpicius
pag. z63. duccm. Sed cum in Yetuftioribus legamus patronos ; unà
cum Saturnino defignati hie videntur Urfacius & Valens, quorum
in Concilio Mcdiolan. an. 3 j j . ad ingerendam hziefim co-
natus & artes narrat idem Sulpicius pag. 247. Quibus favet quod
ait Hilarius in Confiant n. z. fe cum Gallicanis epifcopis proximè
poft Mediolan. Concilium« Saturnini & lU'facti&Valentis
communione difedfifle, indulta ceteris eorttm confiortibus refipificendi
facultate.
f'Editi excepto Bad. inviolataque religio : quod Sc habent duo-
mill fine particula que. Ceteri autem cum Bad. inviolata, religio-
fia : fupple, conftantia.
I Ita prxcipui mff. At excufi , confidentie.
h Hîc notantur Ancyranæ fynodi décréta. Deinde poft verbum
contradixerunt, in priùs vulgatis fubjiciebatur, Etfi diligenter
fententia hec expenfia effet, forti totius T met at us mei ratio non
fuiffet fiufipiciofa. Non enim tacuiffiem illic, quod non nifi cum ficandalo'effet
audiendum. qux verba reliquæ orationi non coherent,
neque exftant in mff. probae not* Colbertinis duobus, Germ.
Carn. Habentur tarnen in veterrimo ecclefix Yaticanse codice,
Corb. aliifque pluribus. Quis non videat, ex not is apologeticis,
de quibus in prsfatione diâum e ft, hanc unam effe , qux refpi-
ciat verbaar licet non fine aliquo aurium ficandalo toe.Re ip fa enim
hac una fententia probe expensâ, rclitftus non erat locus ililpi-
cioni, in quam Hilarius ob nunc Traftatum venir, quafi Orientales
catholics veritati per omnia congruentes exiftimarit : cùm
conceptis verbis moneat , qusdam in proedida fynodo décréta
fuifle, qus pias aures offenderentî-’Ubi non obfcurè notât duo
poftrema décréta, ab F.piphanio relatà harr. 73. n. 11. quorum altéra
Patrem non fubftantiâ folùm, fed & auftoritate pattem
afferebant j altera autem homoiifion damnäbant. Illaquidemiu
hoc T radatu prudens fupprimit Hilarius, quia nimirum Orientales
ipfi Sirmium accedcntes ea primi retkuerant : fed corum
tarnen fe confcium fuifle, tum h îc , tum alibi indicat. Quocirca
in apologetica nota , pro non enim taeuiffem ilhc, haud'dubiè le-
gendum non enim tacui eße illic. Item in primis verbis, Er f i diligenter,
fupervacanca eft particula & , neque ex flat in mff.
1 In antiquis libris Ofii nomen cum duplici ff. conftantcr pin-
gitur, puta , Ojfii- Tum in vulgatis, ita ut ipfi confentientes. Ex
potieribus mff. reftituimus ita ©> ipfi, ex omnibus autem fientientes.
Quod hîc delibat Hilarius, pleniùs profequiturnum.78.
& 7<>. ubi déclarai quofdam coaäa ignorantie fine profit ff one 8c
nova fubferiptione, quamvis fibi fufpcdâ, damnafle quod fecerant
; tum verö Urfacium & Valentem nominatim exa«itat ut
quibus ignorantiam obtendere minimè licuerit. Quin lise iliorum
coaäa lubfcriptio proximè poft Ancyranam fynodnm contigerit,
qiiando fcil. Bafilius aliique legati hujus fynodi décréta ad Impe-
ratorem detulerunt, nulla videtur dubitandi ratio. Sed & ingens
fufpicio eft, hue referenda effe, qus ait Germinius Fragmento
x v . n. 3. nimirum Bafilio, Eleufio, Valente Sec. prselentibus
coram Imperatore habitam uique ad noblem de fide difputatio-
nem, ( ni fallit conjeftura, illis Ancyrana décréta, his fubjedam
Ofii blafphemiam defendentibus : ) tum veroomniumcalcdîoele-
dum fuiffe Marcum Arethufium ad confcribendam formulai», cui
finguli fubinde fubferipferint. Exiftimari etiam poffet Germinius
formuls hujus à Marco confcriptz verba exprefliffe Fragmento
x i n . ubi verum Dei Filium ante omnia genitum, divinitate, cantate,
ma je ft ate, vir tute, claritate, vitd, fiapientid, ficientid Patri
per omnia fimilem profitetur. Harc enim videntur confulto oppo-
fita Ofianz blafphemiz , qua Patrem honore, claritate, majeftatt
atque ipfo notmne partis Filio effe majorem pronuntiabant. Unum
tarnen hoc nosmovet, cur Hilarius in hoc Opere, in qüoom-
nes Orientalium formulas pollicetur, hanc poftremam reticuerit,
quam ut publicaret, maxime ad fcopum ipfius pertinebat. Quam-
quam re^oni queat, hoc ünum de illo congreffu tum difleminatum
effe, quod Urfacius, Valens aliique fe per ignorantiam deliquiffc
profem, Bafilii fociorumque placitis fubferipfiflent j formulam
1 veto ibi editam fingulos apud fe fccretam tenuiffc.
Quod
115?
Q u od urique ici-
damnarenr.
fecerunt , ut aliud antfe A Iniquum eft enim, non compertä ufque ad fi-
4 . Sed ten e t etiam nunc invieba fides veftra
fpo&abilem b con fcien tiæ luæ gloriam : 6c
. nihil fufidolum, nihil am b ig u um , nihil trep i-
dum agere c o n t e n ta , e fecurè*in C h r ifto li-
bertviris fiue pro fe flîon e p e r f i( lit ,a b eorum fe
communione , qui epifeopos blafphemiis fuis
con trad ic en tes in ex lilio d e t in e n t , abftinendo,
nem radone diftorum, pranudicatam fenten-
tiam ex initiis quorum caula adhuc ignoretur
afferre: ciim non de inchoatis ad cpgnofccn-
dum,fed deabfolutisad cognidonem fitjudi-
candum. Eft enini mihi non de vobis,ut Do-
minus fenfui meo confcius eft, fed de quibuC-
dam nimiurn apud le cautis 6c prudentibus me-
tus , e non intelligentibus perbeatum Apofto-
neque fein injufti judicii reatum per afienfum lum fibi, ne fuperfaperent , pr^ceptum : quos
dimmulationis fubdolae aggregando. Nam poft B vereor nolle omnia ea , quorum abfolutio a
muitum 6c gravem omnium noftrfim ob eas me in confummatione erit pneftanda ,h cog-
qux irreU<no$fe ab impiis gerebantur, do- nofeere, dum verum intelligiex iis qureabfollorem
ex eo d intra nos tantùm commumo ventur évitant. Sed quifque hæc Iegenda 6c
dominica continetur, ex quo his perturbatio- cognofcenda fufeeperit , modum fibi atque
nibus vexari Ecclefia ccepta eft , ut exfulent mihi patientiæ fidelis indulgea.t, 6c ufque ad
epifcopi, demutentur facerdotes , plebes ter- abfolutionem univerfa 1 percenfeat. Fortè o pCrisutireantur’
fides periclitetur , humano arbitrio enim omnishic fidei meæ fermo præftabit,ut ne- litasac
potentate dodrinæ dominicæ décréta fta- que fiirtivi hæretici quod volunt fallant, 6c per-
tuantur Hoc fides illæfa veftra neque nefeire fefti catholici quod defiderant confequantur.
fe fimulat, neque pati boffe profitetur, non fe C 7. Obfequor igitur Caritatis Veftræ impa- H M
- ■ • • /* -if---- tientiflimæ voluntati:6comnesfides,extra confcientiæ crimen futuram intelligens quæpoft v
ex ipfo diffimulationis affenfu,
5. Et quidem quamvis in omnibus , quæ
' geffiftis 6c geritis, conftantem fidei veftræ li-
bertatem 6c fecuritatem teftemini s tarnen
etiam in eo ferventis fpiritûs ardorem proba-
tis , quôd nonnulli ex vobis , quorum ad me
potuerunt feripta deferri, quæ exinde Orientales
in fidei profeffionibus gerant 6c geflèfan&
am fynodum Nic^nam diverfis tempori-
bus 8c locis edita: funt, cum fententiarum om.
nium atque etiam verborum additis per me
expofitionibusdeftinavi. In quibus fiquidk vi-
tiosè inefle intelligitur , nemo mihi vitium
poteft aflignare didorum : internuntius enim,
ut voluiftis, fum ipfe, non conditor. Si quid
veró rectum atque ex dodrinis apoftolicis
runt, fignificari vobis humilitatis meæ litteris D1 præfcriptum deprehenditur , nemo ambigit
defideraftis : etiam hoc mihi onus imperitiflimo non interpretantis in eo efle gloriam , fed au-
atque indodiflimo omnium ex affedu carita- doris. Ego tarnen quæ gefta funt, fideliter
tis addentes, ut quid ipfe fuper omnibus di- tranfmifitvos an catholica, an hæretica fint,
sdif- dis eorum fentiam indicem j cùm difficillimum fidei veftræ judicio comprobate.
fit fenfum ipfum propriæ meæ fidei, fecundiim
intelli^entiæ e interioris affedum loquendo
pro ferre , nedum modo facile fit intelligen-
tiam eorum quæ ab aliis dicuntur exponere.
6. Oro autem vos per Domini mifericor.
8. Quamquam enim refponderi litteris ve- Quis fco-
ftris neceffarium fuerit, quibus communionem P1“-
mihi dominicam fidei veftræ fcriptis-miferatisj
6c quidam etiam ex vobis ad fynodum quæ in
B ich y nia m futura videbätur acciti, firmiflimâ
diam ut quia fmihi ad vos de divinis, ut vo- E fidei n conftantia intra communionem Ie meam
.l uiftis' , re.b us 6_ c d, e fni dI e•i nonft rx in.t e__m_e_r ata c_o_n - A /'nrofie Pvfr'l fïlllioc -inmnP
feientia erit per has litteras fermo , ne quif
quam de me ante fermonis confiimmationem
per litterarum exordia exiftimet judicandum.
* Edici, ftcerant. At mff fecerunt: quod dc Orientalibus di-
flam videtur , to'^èntentiz fuperioris quardam repetitio : puta,
ideo coegcrunt illos ad ïuWèribendum , ut hac fubferiptione dam-1
narent quod Sirmii antea eg«»ttt.
b Carnutenfis codex cum paucis aliis, confta
Hilarius primiim pofuit Gallorum conflant
ob exomplum fcilicet, Sc ob conic
Tum quid profuerit corum exemplum expli
illxlx ipforum confci
* Septem mff fie
malè. Quippc
duplici gloria
: integritatem.
Nunc quz lit
1 Quos fpectet illud in
im in Bithynia erant
Ilias abftinerent. Ncgat
communio,
gloria enarrat.
ra nos, aperitnum. 8. ubi qui ad fy
acciti , laudantur quod d ceteris ext
autem videtur litterarum dumtaxat
non colloquiorum. Nam quemquam
quam Ic criminis loco duxille teflatur
cmuym h, xreti■c i• s colloqi
Hsiarius ipfe lib, in Conflant.
* V ocabulum interioris , quod in una tant
exprimitur, exflat in omnibus mff. Quam ii
fi.lc fibi difEdat Hilarius, videfis lib. z. de T:
lib :
im Mirzi editione
cxplicanda prop:
in. n.$. Sc feqq. &
f Lipf. 8c Pat.quia nihil ad vos : entendant alii libri. . •
6 In mff non intelligentmm. Mox in Carn. ne fiuperbe fiaperent.
In Corb. k l'ecundâ manu, ne fuperba fiaperent ; quod cxin
pluribus àliis obtinuit. Librorum aliorum leftionem conf
grxeus fermo fttl > necnon illud lib- xo. dc Tiin. n.
Nome incumbet fuperfapere volentibus ftultitiat
b Ita mff ubi in vulgatis , cognofci.
* Yctus codex Colb. cum Germ, ptrgens eat. Adeo non credit
continentes, à ceteris extra. Gallias abftinerent:
6c dignum fané erat epifcopali minifte-
rio ac voce , in tanto hæreticorum furore , ali—
qua vobifeum per litteras piæ fidei confilia
Hilarius catholicos eile, quorum confefltones carholicè exponit,
etiam furtivos hereticos exiftimari poffe fubinde infinuet.
diti, vitiofium : refragancibus mfl'. Verba hzc ,fi quid vitiose
inefte, necnon internuntius fium ipfe non conditor : fit quid vero re-
Stum See. in ipfas Orientalium formulas cadunt, non in earum
:pretacionés } funtque timentis, ne quas benignè excufat, approbate
vidcatur.. . . . . . . .
1 Addimus ex mff. Sc Mir. prtficriptum : quod in aliis editis
omiflumcrat. Proximè Hilarius , uti jam obfervatum , prudentcc
reticens quid de Orientalium fide ipfe fentiret, cam etiam hzre-
ticani poffe judicari non diffitetur.
m Nicomcdiz videlicet, ubi propter terra motum, quo hzc
urbs die 24. Augufli an. 3j8.concidit ,ncquiit cclcbrari, uti narrant
Socrates lib. 2. c. 37- & Sozomenus lib. 4. c. 16.
* Plures mff fed non potiores, conficientia. Ex iis, quzJiîc feri-
bit Hilarius , confici quidam putant , epifeopos Gallicanos ad
fynodum Nicomedienfem accitos, jam adipfummec in Phrygiatn
ufque perveniffe, cùm hoc Opus aggreflus eft. At non neceffaria
:ft hzc confccutio. Quid enim vetat, quo minus eos intra fitam
pfius communionem fe continentes eo fenfu nunc dicat, quo lupe-
riùs num. 2. d ix it, Galliarum epifeopos fibi fide ac fpiritu cohz-
tere,& quoeofdemnum. 4. laudavit, quod in propofito perfifte-
rent ab eorum fe communione abftinendi, qui epifeopos hzrefi
adverfantes in cx-filio detinent ? Quod fané etiam Galliarum fines
non egreflis przftare cis licuit. Sed quidquid fit , iili ab epifcopis
qui non effent Galli abflinucrunt, ut decreto fupcriùs num. 4.
memorato parcrenc.
EEee