ïfal. $y. 1
*ƒ«• 9S- )■
Pfal. 84.8.
fan&üs «tclàmat, Cantate Domino caiiticum A tn tem in cordé f u o , » a i non e g it datum in
n o v u m quia mitabilia fecit. » Oftendit D o - q | „ ec H | p r o x lm o f uo m d um
minus lalütarc iu um conlpedu , • » . J 1 > v
(dp opprobr ium non a cc epit a d v e n u s p r o -
x im o s ju o s . A d n ïh ilum de d u ctus e ft in con-
J p e Ï Ïu e ju s m a lig n u s : t im e n te s autem D om i-
n u m * g lo r ifien t. Q u i ju r a t p r o x im o f i io , (jjft
n on d e c ip it : q u i p ecu n iam fitam n on d e d it
a d u ju ram , munera f u p e r innocentes
de tis, 6c audire quæ auditis. Ho c ialutare B n o n accepit. Q u i f ia c it hac , n on m ow eb itu r
Simeon ex(pe£fcavit diu , 8c cùm in mahibus in a tern um .
accepilfet^ agnovit-, Sc inter vagitus infantiæ
& cunarum fbrdes per fidem Deum vidit. In
talibus 8c agnofcens adora vit ^ dice ns, Nunc
1 dimitte fervum tuum Domine fecundùm ver-
' bum tuum in pace : quoniam viderunt oculi
’ mei falutare tuum, quod præparafti in con-
1 lpe&u univerforum populorum, lumen in re*
' velatione gentium* Ergo hoc ialutare gentium
'
fuum , in confpeftu gentium
revelavit juftitiam fuam. Et rurlum , Annun-
tiate in gentibus gloriam ejus, & in omnibus
populis Ialutare ejus. Et turfum, Oftende nobis
Domine mifericordiani ttiain, 8c falutare
tuum da nobis. Cujus fpei defideriurri Dominus
in Evangelic o ftendit, diCenS, Multi Prophetic
Sc jufti cupierunt videre quae Vos vi
T k A C T A T U S P S A L M I .
TraUatum hnnefercurrentibus nonßttis Vrimurn appare-
bat , unde ilium Hilario certo ttjfereremus. lmmo ut ei abju-
dicsremus , multum prop endebat animus. Et quidem ftilut
Ulius nonnihil efi planior quam folet. Videbatur quoque in-
viEliJJimùm fi iei ac ventatis defenforem dedecere i rnendaannuntiatur
, non carnali
jujpicione vmdicajfet. Tomm tarnen tertiö ac quarto per-
luftrantibus non defuerunt nota unde Ulius aultor inter-
nofeeretur. A c prirno quidem occurrerunt voces ei familiäres
, pnta facramentum , & virtus contuenda verbo-
rum n. i. virtus «ternitatis n. J. Dein de quod in eo-
dem num. J. habetur de Chrifti corpore, affine eft innurne-
ris prope Hilarii locis: quod Verb n. II. >’e fiducia fu i dr
infblentia, rurfum in Pfa l U- «• if- delibatur. Multa.
lia hujufmodi facilius eft di/picientibus advertere, quam
aliis demonftra
monte Dominum majeftatis exfpe&avit, vi-
d it , audivit ; qui in prophetis Iapidavit, ce-
cldit, fecuit & occidit. Sed fermo ifte omnis
ad gentes e f t , & gefitium 1 falutaris eft.
6. Ica ait : Dam awettit Dominus captivita-
tem plcbis fua:. Captiviras proprifc gentium eft,(
qui in corde fuo * dixerant, Non e(l D e n s ,
q u i. trepidaverant ubi non erat timor , qui
ipem inopis confuderant & illuferant, quia
* Dominias fpes ejus eft ; qui in generatione D f 0^
jufta Dominum habitaturum negaverant, ca- u^a
pti religionibus dwnonum , fuperftitionibus
tempomm, officiis; creaturas. H i e captivitas
( apellitur.hoc fervitium adimitur. Sed Ilrael
■ erit ille qui credit, Ilrael erit ille qui Deum
ecnlis cordis adfpiciet : quia Ifrael Deum v id
. Itaque cum etiam ei adCcribatur non
Miciacenfi codice, fe d & a Vaticano; non eft
fatis valida ut ei abrogetu' Neque enim mi-
rum , quod pfalmi , in quo, ut in exordio dicitur, non
prophetia eft, non obfcuritas, minus intricata | minus
obfeura f i t expofitio. Neque magis eft flupendum , quod.
Hilarius Origenem , cui cum pluribus aliis mendac-un
officiofum non videbatur illicitum, legens ac nonnttmquam
excerpens re non multum difeuffa in Ulius abierit fenten-
tiam, qua fu a ipfius indoli in beneficentiam propenfijfma
plurimum faveret. Sed & f i men i a d um officiofum cari-
tatis fpecie Hilario no fir o impofuit , cum mendacium per
e o s 'e ft, qui poll: captiviratem averfam hoc
D e i falutare cognofcir. Latatur J acob, l« a -
tur & Ifrael captivitate averfa , libertate con- r HR H H H I • - - , . H
celTa, Deo contemplato Abraham & Jacob , .r w, AuidUdin oc ja to o XEL feu ssW ^uM^u j7hn us Hhb. contrIa mHendaaum Mdem oHn(Iravit :
jatribus per adopnonem familiae nuncupatis. multa & praclara complettitur ifte Trait
In his ergo læremur, & in his exfultemu'si-
feientes per noftram redemtionem ob unius
pamitentis falutem elTe in cadis gaudia An-
gelorum : & cùm cæleftis lætitia pro nobis
l i t , oportet inC hrifto gaudianoftra elle perpétua,
qui eft benediftus in fæcula fæculo-
rum. Amen.
P S A L M U S X I V .
T~\ 0 M 1 N E , q u is h u b ita b it in tu b er -
- T V n u m b t a o , n u t q u is r e q u ie f ie t in mont
e fa n c lo tu o ? Q u i in g r ed itu r f in e macula.,
(efi op e ra tu r ju f t it ium ,• q u i lo q u i tu r w e n -
a Ex mf. Vatic, verbum oftendit prills omiflum rcvocamus.
b Par. inmorte. Ac Vaticanus codex in monte. Rclpiciciir tem-
pus quo Ifracliticus populus legem accepit, non quo Dominum
--fixit. Mox exfpeclavit videtur anuquo more feriprum pro
ßeäavit.
£ Poftrema editioue Par. rc
-mlT. Habemus in Pfal. 66. n:
frofrietatis fermo eft. Alibi huji
eft falutare, renirentibus
n faintarem diet, iffe ille
ad mores
optimos fpeltantia pracepta adversus arrogantiam 3 ufu-
rarn , de ufu munerum & alia Hilario dignijfma. In his
non eft tacendum, quod quam libera, quam conftans, quam3
ut ita dicamus ,fuperba adversus potentes ac principes ini-
qua jubentes debeat effe Chriftiana humilitas, ut geftis
oftendit, ita etiam htc num. 12. & feriptis commendavit.
1. I S a l m u s qui le&us eft j inferibitur
pfahnus David, j quia per eum Spiri-
tus-fanclus h x c locutus eft. Et reefce ita
competit pfalmo 5 nihil enim in tempus alte rum
deftinatur, nihil ex occultis profertur, fed
omne opus ejus in pnefens eft. Deniqiie ita
incipit : Domine, quis habitabit in tabernaculo
tuo 3 aut quis requiefiet in monte fitnllo tuo *
Oratio eft limplex Dominum precantis , &
e pptantis ab eo nofeere, qui mores, quod
ftudium, q u x voluntas lit cohabitaturi cum
d Ita mf Vatic. At Par; indu*»rant.
e Apud Par. quia a Dominoß e s ejus. mox omifto jufta.
f Olirn apud Par. & in mf Mic. ä prima manu, appdlatur,
deinde pellitur. At reftius in codem mf reftitutum cA apellitu/
verbum Hilario föllemne. 1 *
8 Apud Par. orantis, & mox, qui habit atari. Scquimur mf.
Vatic. •
* Hil. i
gnificat,
Pfalmi It
pus.
f - r-
B
Deo Sc in excelfis ejus Sc cadeftibus quie-
turi. N on eft enim humilis cujufdam animi
n e c mediocris operis admifeeri 1 D e o , mereri
ejufdem domicilii communipnem. Ergo de
quibus quieritur, ftatim refpondetur : ut quia
arduum eft atqtie difficile h x c obtinere, quibus
modis id confequendum lit intelligatur.
i . D ic it enim ad id quod quantum e f t ,
q u i ingreditur fine macula operatur juftitiam 3
- Sc cetera b pfalmo conlequentia. Talibus pr^-
ceptis formatur , talibus monitis inftruitur,
cui ad Deum iter e f t , cui ad fubiimitatem
ejus adfeenfus e f t , cui in «terms ejus eft re-
quies. Pncceptum autem omne brevitate col-
letftiun e f t , ut memoria: mandetur, ut h«reat
animo, ut foris ac domi, public^ p rivateque,
die ac node retineatur, obtemperetur, infte-
tur. Eft enim h«c brevitas locuples Sc infi-
n ita , 6c ex omnibus veteris ac novi Tefta-
menti pneceptis inftitutifque decerpta, infantibus
, reminis, viris, fenibus aptilfima. Atque
ut brevitatis ipfius commendabilior eile polfit
opulentia, quid in lingulis verbis lacramenti
fit c profequimur. N on eft M e prophetia, non
obfc.uritas, non exemplum. Vpx interrogan-
tis eft , bonitas refpondentis, d confirmatio
audientis. Sed in his virtus eft contuenda
yerborum. Diftinxit enim ita , habitationem
in tabernaculo, requiem in monte : 6c prior
eft habitatioin tabernaculo, pofterior requies
in monte. Ut ergo habitationis 6c requiei di-
ftantia intelligatur, njontis 6c tabernaculi pro-
prietas explicanda eft.
. 3. Et tabexnacula qu« prius fuille legimus,
■ fuerunt levia, caduca, arefeentia, ad tempus
j ex frondibus t e d a , qualia interdum a nobis
effici folent vitandi «ftds causa, ut infra urn.
bram eorum ardorem folis «ftumque vitemus.
Iftiufmodi enim tabernacula populo funt per
Moyfen inftituta. Sed h«c arefada funt Sc
difloluta. Erant enim imaginaria , . e 8c fada
ad exemplum. A it enim ita D eus M o y fi: Vide
ut facias ompia fecundum Ipeciem, quam
oftendi tibi in monte. David quoque tern-
plum «dificare optans , tabernaculum f co-
gnominavit,ficuti a it , N on dabo fomnum ocu-
lis mei^, donee inveniam locum Domino, tabernaculum
D eo Jacob. Sed 6c e Moyfes 6c
A per omnes orbis terra rum partes, quæcumque
adiri h poflimt, quin etiam in Oceani infulis h
habitationes Deo plurimas paraverunt. De
quorum gloria teftatur Spiritus-fandus, Quàm pfal. 8j.
amabilia funt tabernacula tua, Deus virtu- 1- & 3-
turn j concupifcit 6c deficit anima mea in atria «
Domini. Non ergo unum tabernaculum,
vel per Moyfen frondeum, vel per David
exoptatum, vel per Salomonem omnibus hu-
manis operibus ordinatum, Propheta defide-
B rat j fed multa 6c innumerabilia : quia etfi in Ecclefia in
orbe Ecclefiauna fit, tamen unaquæque urbs muIcis una-
ecclefiam fuam obtinet j Sc una in omnibus
»eft, cùm tamen plures lint, quia una habe-
tur in pluribus.
4. Primus itaque 6c maximus gradus eft ad Templo-
cæleftia adfeendentibus, habitare in hoc ta-
bernaculo, 8c. illic nodibus diebufque vitam quàmfclix.
ævi totius agere, amotum à fæculi euris, Sc
negotia mundi hujus relinquentem, ficut plu-
C res fandorum numquam à tabernaculo recef.
ferunt : ut de Jefu JSTave feriptum eft, Et
Jefusjuvenis non egrediebatur tabernaculum j
8c Anna Prophètes non dilcedebat à templo, Luc-1-17>
jejuniis Sc oblecrationibus lerviens die ac node.
- Salomon,tabernaculum condidit 5 Sc deinceps'
Apoftoli plurima tabernacula condiderunt, 6c
a Rcftituimqs Deo. cx mf. Vatic, in quo deinde, tmfeeri ejuf-
dtrn domicilii contmunione; Sc paulo ante, cujufdam nominis, loco
b Ita ipf. Vatic, cum.antea legerctur pfalmi confequentis.
c Apud Par. profequitur. Rcponimus cx mf. Vatjc. profequimur,
ex quo fuperius adjecimus voeem ipfius.
d Vaticanus codex ..conformatio. Hu jus au&oritate mox fub-
ftituimus contuenda. cum obtinuiflet conjicienda.
c V,atic. mf & effettade excmplo.
c Par. cognominavit foedus. Non dabo &c. caftigatur opemf.
Vatic-. '
B Vaticanus codex , Sed&• Moyfi,fjj. Salomoni tabernaculum condidit
, fed deinceps, omiflo apoftoli; qua voce expurnftaIegendum
dcindc plurimi , non plurima. Nil tamen immutandum. His Emile
eft illud Tertulliani 1. de Praefcript. c. 10. Statim ititur ,'m-
quit, Jipoftoli. . . . primo per fud&am conteftata fide in fefum C. efi.
tcclefeis inftitutis, dehinc in orbem profetti eamdem do&rinam ejufdem
fidei nationibus promulgaverunt, (fiproinde ecclefias apud unam-
quamque civitatem condiderunt, it. quibus traducem fidei (fi femina
doctrine ci * exinde tcclefia mutuata funt, (fi quotidie mutuantur
Poll quæ in monte Domini quiefeendum
eft : hinc enim proficifcentibus eo iter eft, Ad«lum
8c 1 non nifi per hanc habitationem iter uL "b^ cciefia
him eft. Ergo quærendum priùs de habitatio- i
ne tabernaculi fuit} quia ex eo in montem
D effet adfcenlus , deinde * habitatio eft tem-
poris Sc laboris. Quies ver.o non interpellat
e extrinlpcùs, fed otium eft juge, perpe-
tuum, moieftiâ carens, quod in ftatu fuo ma.
n e a tceterùm fi inquietude fe mifeeat, otii
8c naturam 8c nomen amifit.
. 5. Sed mons Domini nullus in terra eft :
omnis enim terra jam pridem per vitia ho-
minum maledidionibus * noxia eft. Nam 8c
in Adæ operibus, 8c in- Abel fanguine meruit 11
E offenlam, 8c lub Noë habitantium peccatis }
fuit plena, 8c nunc quoque édita 8c excella
quæque montium fanis, templis lacrilque maculante.
Ergo non in k his talibus exlpedan-
dus hie mons eft* Sed ut editiffimæ humipar- •
;es montes nuncupantur, ita necelle eft in
his quæ cæleftia funt maxima atque fublimia
fub montis nomine opinari. Et quid fublimius
Chrifto;?1 qujdve excelfius Deo noftro ? Mons
autem ejus eft illud quod ex homine corpus
ut ecclefia fiant; ac per hoc efi ipfa apofiolica deputantur, ut f oboles
apoftolicarum tcclefiarum. Omne genus ad origtnem fuam cenfeatur
necejfe eft. Itaque tot efi tanta ecclefia una eft ilia ah Apoftolis prima, ex
qua omnes.. . Sic omnes prima efi apoftolica,. dum unà omnes probant
unitatem. Sic de unitate Ecclefia? Cyprianus : 'Ecclefia una eft,qua
in multitudinem latists incremento fecundit at is extenditqr , quomodo
folis mtUti radii, fed lumen unum. .Sc cpift. f t . Zina ecclefia, una
per totum.mundum in multa membra divifa.
h Ica mf Vat. concinniùs quàm apud Par. poteft , Quin etiam
cx Oceani infulis. Si cui fcrupulus lixferic an Hilarii state in
Oceani infulis ecclefia; fuerint , ipfius librum de Synodis adeat
Britanniarum epifeopis unà cum aliis inferiptum.
• ‘ Ut enim ait -Cyprian, de unit. Jiccl. Si potuit evadere qui extra
arcam Noe fu it , efi qtti extra Ecclefiam foris fuerit evadit, See.
k Sic ml. Vatic. At apud Par. non in ifta tibi exjpeftandus, See.
Ubi exfpectandus, id eft, fpeefandus. Ex proximè diâis liquet hoc
opus feriptum cùm-ferveret idolorum cultus. .
1 Hxc .verba, quidve excelfius Deo noftro, cùm priùs deefient,
hue revocamus ex mf- Vatic.
quo quies,
corpus