Objeâio
qaod II rad
dicatur Sc
Filiosmeos o-enui & exaltavi : fed hoc tantum, A 16. Et nativitates quidem humanæ habent i
JPilios <remi & exaltavi. , . in tempore non fuifle : prim urn quia omnes 1
14. °Nifi forte in eo quod ait, Filius primo- ex his.omnibus, qui antè h non fiierint, na- *
gem tus meus Ifrael i quifquam hoc quod primo- fcantur. Nam tametfi unicuique nafcentium t
genitus meus dixit,ad detrahendàm Filiopro- ex eo fit origo qui fuerit 5 tamenipfeille, ex j
prietatem generations intelliget j utquia &de quo nafcitur, non fuit ante quàm natus eft.
Ifrael dixerit meus, affumtio fadorum filiorum Dehinc ipfe qui natus eft, poft quàm non fuit
pro nativitatis proprietate ufurpata fit? &. idcir- natus eft, tempore antè manente , quàm naco
non fit nativitati Dei proprium,quod de eo fcitur. Nafcens enim hodie,ineo quod hedidum
eft:, Hic eftfilms meus dilettus > cùm meus fternum fuit non fuit }8c in id quod eft, ex eo
etiam illis proprium eflè dicatur,quos non natos B quod non fuit, coepit ; 8t intra intelligentiam
efle manifeftumeft. Non natos autem efle, li- noftram eft , hefterno id, quod hodie nafcicctnati
efle dicantur,velexeo docetur cum
dicitur, Populo qui nafcetur, quern fecit Dominas.
ij. Ergo popuius Ifrael a nafcitur, ut fiat:
neque per id quod nafci dicitur, non intelli-
gitur 6c fieri. Ex adoptione enim * eft filius,
non ex generatione, neque ei proprietas, led
nuncupatio eft. Nam licèt primogcnitus meus
de eo fcriptum fit : longé tamen multumque
tur, nonfuifle. Atque ita nativitas ejus , per
quameft,poft id quôd non fuit manet jquia
hodie primiim poft hefternum tempus eflè ne.
ceflè eft, ut ei fit in temp ore nonfuifle. Ethæc
quidem communia in rerum humanarum origine
funt, ut omnia initiuin fui, cùm antea
non fuiflènt, accipiant : primùm quidem, ut
docuimus , per tempus, deinde per caufam.
difFert, filius meus dïleUus , 6c filius primogeni- C Et per tempus quidem non ambiguum eft,quin
tus meus. Ubi enim nativitas eft, ibi filius meus
àilettus : ubi verô eledio ex gentibus eft, 6c
adoptio per voluntatem eft, ibi filius primogeni•
tus meus. Hîc quôd fuus eft, ad primogenitum
eft : illic quod fuus eft, ad nlium eft. Et
in nativitate 6 filius primùm fuus 6c fie dile-
dus jôc ineledione filius primùm primogeni-
tus, 6c fiepoftea fuus : ut adoptato ex omnibus
populis filio Ilfael proprium eflèt , quôd
ea, quie nunc cceperint , ante non fuerint:
per caufam vero, quia his non * ex caufa conflict
efle quod maneant. Revolve enim omnes
originum caufas,6c intelligentiam in anterio-
ra converte : invenies nihil ccepifle per caulam
, dum omnia per virtutem Dei ad id quod
funt creantur, non etiam nafeunturex aliquo.
Ex quo etiam unicuiqilt generi per lucceffio-
nem ipfam naturale eft,ne non fuerit 6c cceprimogenitus
eft }c nato vero uni Deo mani- D perit, dum 6c poft tempus in tempore eft : 6c
/It* a/To nn A/l Aline Cit- \Tnn ri'iifl fcmnpr nriiwprf<i nnlr fpmniic «nf ronAm
propnc n
lius, qui
fit cùm ne
fuilTcc.
feftum fit proprium elle , quôd filius fit. Non
eft itaque vera 6c perfeda nativitas, ubi depu-
tatur magis, quàm generatur : quia non ambiguum
eft eum populum, qui in filium nafea-
tur, 6c fieri. Quod autem fit cùm non fuiflèt, 6c
per id quôd fadum eft dicitur nafci 5 non eft in
1 eo vera nativitas, quia antè aliud quàm na-
tum eftfiierit. Etidcirco d non fuit ante quàm
nafeeretur, id eft, ante quàm fieret :quia qui
cùm femper uhiverfapoft tempus fint, caufàm
fui quoque de antea non exftantibus fumunt,
dum ex his nafeuntur quæ antea non fuerint :
ipfo illo primo humani generis parente Adam
ex terra, quæ ex nihilo eft, 8c poft tempus, k id.
eft, poft cælum , tqrram, diem, folem, lunam
6c aftra formato, qui 6c 1 originem non habue-
rit nafeendi, 6c coeperit cùm non fuiflèt.
7. Sed unigenito Deo , cui non præeft 1
ex gentibus filius eft , gens eft ante quàm fi- E tempus anterius, non relinquitur ut aliquando
lius : * ac per id non verè filius , quia non
femper filius. Unigenitus autem Deus neque
non f fuit aliquando non filius , neque fuit
aliquid ante quàm filius , neque quidquam
6 aliquid ipfe ni fi filius. Atque ita qui femper
eft filius, non reliquit id .de fe intelligentiæ,
ne aliquando non fuerit.
non fuerit , quia m iplùm iîlud aliquando jam 1
prius eft, deinde non fuiflè jam temporis eft: ‘
6c incipiet non poft eum tempus eflè, lèd ipfe
eflè poft tempus, çui in eo quôd ante quam
nafcitur non fuit, id ipfum in quo non fuit
præferetur. Deinde qui ex eo qui eft natus eft,
intelligi non poteft ex eo quod non fuit na-
1 Exemplar Vac, baf. hie prz fe fere ita; quod tacjtum intelli-
gere eft. Subinde in pluribus probz not* mil’, neque per id quod
b In antiquioribus mlT. Colb. Rem. See. dcfidcratur vox filius:
cujus loco habcnc Bad. Er. Lipf. Sc plurcs m(T. filii: quod przfc-1
rendum, li pofteacum iiIdem edit. 8c omnibus propft mflV ante-
ponatur & jn elections filii. Lcdlio, quam recinemus , eft Par. mf
Martin. 8c aliquot aliorum.
* Vat. baf. mf. nativitate verb .- minus placet. Turn editi ex-
cepto Par. uriigenito Deo : imminucam exhibent Hilarii lenten-
ciam, qua vult m i, id eft foli, Deo nato proprium efle quod films
fit.
d Particula negans in vulgatis omifla fuppletur ex mlT. quorum
vetuftiores lubinde , ut & alias , habent, ante quam nafcitur.
Proxime poll verbum fieret , ut antca poft non fu it, rcticetur
&>»*•
* Codex Vat. baf. fufrragante Martin, at per id qssod non vere
filius,gens eft : imprudentis interpolatoris opera.
r Illud non ab Erafmo primum mlT. renitentibus expun.Clum
revocamus. Pleonafinus eft, ut Grxcis , ita St Hilario ufitatus,
negationis prim* vim non tollens > fed augens, quafi, neque pror-
fus fuit aliquando non filius.
t Editi, aliud ipfe. At mlT. aliquid ipfe, nifi quod in veccre
Colb. Sc Germ, aliquid ipfi.
h Hujus loci emendationem debemus codici Vat. baf. alteri
Vaticano, Martiniano St Pratellenfi : cum in aliis defiderecuc
particula negans.
‘ id eft, non ex caulk prim* fubftantia $ adcoque ex nihilo
habent initium. Animus nic ad primos ulque parentes noftros
rcvocatur, ut ex iis qui ex nihilo condici fine orcum habere
convincamur.
k Scultecus cum Hilarium arguit, quod contra Atofen, Deum
fimttl & femel omnia creafft fenferit, atque in hujus ccnfurz fuse
fidem unum citat librum n.de Trin. vel bine indicat fe etiam
in ceteris non Tatis xquum fuifle judicem fententiarum, quas Pa-
tres tuentur. Ccrt^ fi homo poft tempus, quia poft cxlum, terrain
Scc. formatus $ non fimul ac lemel omnia creaca funt.
1 id eft, cujus prima origo non eft nativitas ex fubftantia pa-*
rencis, led creatio ex nihilo.
“ Vc ter rim i codices , ipfud illud. Turn editi except Par. alt-
uando jam temforis eft : incipiet Sc c. reftaurantur ex aliis Uris.
Argument urn hie habetur graviflimum adversus Arianos,
qui in formulis fuis , Antiochena fcilicct, utraque • Sirmjenfi,
necnon pfeudo-Sardicenfi See. Filium ante fiecula Sc tempos
profitebantur.
rus eflè : a qùia ei is qui eft , ad id quod eft, A ut quod eft nafeatur : cùm ftâfei quid ob id
caüfaeft j non etiam id qi^od non eft , origo
nafeendi eft. Ergo cui neque in tempore eft,
b ut aliquando non fuerit j neque in patre, id
eft .auefcore eft,ut fubfiftat ex nullis:.non reliquit
id de fe occafionisut aut ex nihiio na-
tu? fit, aut non. fuerit ante quam nafeeretur. ;
! iS. Nonfiim autem nefcius plerofque eb-
rum,quibus aut per impietateit)' obtiila mens
facramentum Dei non capit, aut per adverfi
tantum ut fit , ^ non qtiia erat , necefle fit.
Quod cùm cbncellum fuerit à- nobis, quia re-
cftè conceditur j exutik fidei confcientiâ, capti
jam impiis atque alieni? ftudiis acquiefcimus.
10, Quod providens; ante beatus apoftolus
Paulüs,mm frequenter ofteftdfmils j üt cave-
remus admonuit ', <licens , Vtdèïe ru! quis Htos
fpoliet per philofophiam & indftêrü deceptionerH 3
fecundùM traditioilèm hôminum 5 ficu'ndàm elle-*
fpiritus dominationem fub fpecie religipnis B mentd mündi} & non fecundùm t^hriftum f in qüé
H* non
cavcndz
tantum, lcd
& confu-
Colof i. S.
& 9‘
obtreftandi Deo furor pronus eft , affirmare
fimpliciorum auribus id folere: nos cum femper
Filium fuifle dicamus ^ neque aliquid aliquando
fuifle, * quod non fuit j fine nativita^
te eum per id, quod femper fuerit, pr£edicare:
quia humani fenfus d opinioneid, quod fem-
> per fuit, non patiatur ut natum fit 5 nafeendi
1 autem caufa fit, ut fit quod non erat: efle ve-
• rb quod non fuit, nihil aliud fub communifeninhabitat
omnis pUnitudo -divinitatis cOrporaliter*.
Cavenduni igititr adversfiirn phildfophiam eftj
6c humanarum traditionum non tarn evitanda
funt fiudia, quam refutanda. Neque enim hi§
ita concedendum eft , quafi viricatlt pdtiusj
qu^m fallant: quia nos Chriftiitil EJei Virtutenl
6c Dei fapientiam pr^dicantes ^ ifeqiium efl
humanas do&rinas iloii tarn diffugere, Pudm
refellere 5 6c 1 fimpliciores \ ne ab- his fpolienfu
eflè, quàm nafci. Adjiciant verô hæc argu- C tur, 8c obftuere 6c inftrüéré. Naifi cum poflit
1 tafatis atque auditui placentia : Si, inquit , na-
tos eft , coepit} 6c eum coepit, non fuit} 6c
cùm non fuit,non patitur e ut fuerit. Atque
ideirco piæ intelligentiæ fermonem efle con-
' tendant, Non fuit ante quàm nafeeretur : quia
» ut eflèt qui non erat , non f qui erat natus eft.
Neque eguit nativitate qui erat, cùm ad-id ut
eflèt qui non erat nafeeretur.
19. Ac primùm o por.t u e r .a t horrtionmia,
6c “ ineä ipsä ömniafäpienter Deus
poflit} nee virtuti ejus rätio, nefc rätioni virtus
"abfiftat} oportet eos, qui Chriftüm prxdicaht
mundo ,irreligiofis mundi imperföaifque dö-
ftrinis per feientiam fapientis dmnipotentiaä
contraire, fecundüm illüd beati Apöftöli dictum
: Pfoßra eriini drma non fiuht carhälia, fid
potentia Deo, ad defiruftiontm mwtiiÜonum , Yak ‘
tiones defirueritia, & oninem altitudinem elevatam
Lp- nes religiofam divinarum rerum fcientiamD adversùs càgnitionelnDèiiY lisiiA. non nudää!
præferentes, ubi evangelicæ atque apoftolicæ
prædicationis veritas e præferebat , càllidæ
philofophiæ tortuofas quæftiones abjicere , 6C
fectari potiùs fidem quæ in Deo eft : quia fen-
fum infirmum facilè fidei fuæ præfidio fophif-
ma fyllogifticæ interrogationis exueret, cùm
captiofa propofitio refponfionem fimplicem,
fibique fecundùm interrogationem rerum ob-
fecundantêm, ad ultimum jam fènius fui inter-
Apoftolus atque itidpeift rationis reliquit : quæ
quamvis potiffima ad falutem fit} tamen! nifi
per doètrinam inftfuatur, habebit quidêm inter
adverlà rutum 0 réfugiendï recefllim, non
etiam retinebit conftantem F obnitendi fèeui
ritatem 5 eritqueut infirmibus * funt poft fu-
gam caftra , non etiam ut caftra haberitibüs
adeft interrita fortitudo. Contundendæ funt
ergo infolentes adversùm Deüm difputatio-
Fidcs do£la
quid præ-
jftet indorogatione
fpoliaret} ut quod profeflione ami- E nes, 8C deftruenda rationum fallaciüm muriifiifet
, id jam confcientiä non teneret. Quid
enim tarn necefiariö interrogationi obfecun-
dabit, quam ut cum a nobis quxratur, Eftne
aliquid ante quam nafcitur ? in profeffione no-
fträfit, non fuifle k ante quod nafcitur ? Neque
enim aut in natura aut in neceflitate eft,
menta, 6c elevata ad impietatem ingeiiiä con«
terenda , nec earnalibus armis , fed fpiritali-
bus} nec terrenâ doftrina, fed cælefti fapien-
tia: ut quanta rerum divinarum hümanarum-
que diferetiö eft , tanta 1 ultra terrena ftüdia
ratio cæleftis excedat.
* Editi, quia ejus qui eft i tum Lipf. & Par. ad id quod eft,
taufa pater eft. Caßigantur ex ttiif Superius oftenfum ell, nobis
ortutn eile ex nihilo, Sc non ex caufa : nunc Filii origo ex cau-
la , non ex nihilo demoiiftracur.
b In vetuflo codice Coib. Sc Germ, necnon Martin, ut non aliquando
non fuerit. Melius in aliis particula negans non gewina-
tur- Hoc enim fibi vult : in quem non cadit aut refpeStu tem-
poris aliquando non fuifle, aut refpeftu au&orisex nullis fubfißc-
rc &c. Quippc voce patris quxlibet caufa hic fignificäcur.
* Iidem codices , quo non fuit t neque hic placcnt. Negatur
Filius aliquid aliquando fuifle, quod non lemper fuerit, feu quidquam
comparafle quo aliquando caruerit.
* Editi, opinio : refragantibus mfl'. Verbum patiatur referendum
ad id, quafi , id nbn admittat ut natum fit.
^ e Aliquot probz notz mfl". ut non fuerit. An pro, ut non non
f Bad. Sc plures mil", non quia erat : Sc mox, quia non trat
«Er. ac (equentes editiones , prtcellebnt. At Bad. Sc m(T. prt-
feribat', feil, rerum divinarum feientiam. Egregium monitum , ut
tibi fidei dodrina affulget , captiofis philolbphorum quzllioni-
buy non przbeamus aurem, nec ab ca nos ulla ratione divelli
patiamur. Q.uocirca non placet cum codice Pratel. prtfertbam
1 Sic Par. cum potioribus mfl". Alii vero libri ,
Antiquior codex Colb. cum Martin. Sc Germ, non qui erat,
ornifsä ant^voculä quid : non ita mald.
k In vulgaris , fidei feientia. Veriiis in mtlioribus mfl". fidei
confcientiä : ut, quemadmodum fuperids habetur , quod profejfio-
ne amiffiffet, id jam conjcientid non teneret.
I Codex Var. baf. fimplicium fenfum. Unus Colb. c
a Martin.
Sorbon. & Mirai edit, fimpliciores fenfu.
m Bad. Sc Er. ea omnia. Mirzus reftitucns in
ipfa. In pluribus mfl". defideratur in. Retinendum ct
& in ea ipfa , feil, fapientia. Exemplo Del, qui
quxChriltuseft, Sc omiiia poteft, 8c fapienter poteft, monentur
fidei propugnatores, ne aliunde virtutem St fapientiam quzraht.
| “ Editi, obfiftat. Redlifts mfl". abfiftat, id eft, nec virtus ra-
tione , nec virtuce ratio deftituta fiel
' ° In mfl". Vat. baf. Carnut. Sc aliquot aliis, defugiendi. Mojt
j in uno Vatic, obtmebit, non retinebit. P Lipf Sc Par. obtinendi : reludlantibus' Bad. Er. Sc mfl".
! q Editi, excepto Bad. ßn t; ac pöflea adfit, non adift: 8t inter
à potioribus
) fapientia,
hzc , arma habentibuc, pro caftra habintibus: quod cX Eraöni
margine obtinuit.
- V? Ra potiores mfl". At editi , tantum. Mox Pratcllcnfis codcX,
ratio fe ctliftis extindat.