Si poffer
omnia tv
unde qui afliftit iri medio eft ? Cedit ad hæc A
8c fenfus 8c fermo, 8c extra rationem huma,
nam eft veritas fa£ti. Idcirco ergo ut de na-
tivitate * fallimus, ita 8c de ingreflii Domini
mentiamur. Dicamus fa&um non fuifle, quia
intelligentiam facti non apprehend imus : 8c
ceflante fenfu noftro , fa&i ipfius ceflet effe-
dus. Sed mendacium noftrum fa d i fides vin-
•cit. Adftitit Dominus clâufa dofnô in medio
difcipulorum : 8c Filius eft natus ex Patre. Noli
negare q u od fteterit, quia per intelligentiæ B
infirmitatem, confiftentis non confequaris in-
troitum : noli nefeire quod ab ingenito Sc
perfecto Deo pâtre Unigenitus Sc perredus b filius
Deus natus fit , quia fènfum Sc fermonem
humanæ naturæ virtus generationis excedat.
, 21. Et omnia quidem infuper mundi opera
adeftè pobis, in teftimonium poflènt, ne ambi-
gere de D e i rebus atque virtutibus fas crede-
remus. Sed in ipfam veritatem infidelitas no-
•ftra procurrit, Sc violenti in excidium D e i po- C
teftatis irrumpimus. Si liceret,.corpora ôc ma.
nus ad cælum elevaremus, folem aftraque ce,
tera c annuis curfus fui limitibus proturbare-
mus , permifeeremus deceflus Oceani Sc ac-
ceflus , fluenta etiam fontium inhiberemus,
Sc d naturas fluminum referremus, concute-
* Editi,fallimur. Reûiùs potio'res infi. fallirms: Carnut. fefelli-
mus. Hæc enim hæreticorum nomme infinuantur, veritatem quam
non comprehendunt dctreâantium. Arianotum infirma: ratiéni fua
nimis credentium imitator Calvinus,iis hac parte audacior fuit
qued in Johan. 10. 19. negare non dnbitaric Chriftum per ja-
nua* claulks ad difcipulos tranfiffe : conccdit tamenjanüis eun
eo fenfu claufis ingreffum effe; quod.cùm claufæ client, aditu;
illi patefadlus non fucrit manu hominis, quemadmodum Pçtrus 1
xarcerc obferato , fed Angeli minifterjo aperto , egrelfus eft. T un
Papiftarum nomine calumniator oâtholïcis, ideô , inquit, alite:
fentientibus , ut corpus .gloriofum non modo reddant fi mile fpiritui
fed immenfum ejfe , nulloque loco conùntri obtintant : cùm ideo tantum
aliter fentiant, quia luculcnta fiint Scriptur* verba, & une
Patrum confenfu proue fonant incelleita. Sanè fruftra cft Scultc-
tus , cùm animum inducere conatur, Hilarium a Cal vino fuo nor
diflîdere. Quis enim non vidaac, ita ilium verba evangclica intel-
lexiffe, ut Cnriftum januis claufis, iifque non manu Angeli aui
aliqua omnipotentiæ divin* virtute releratis, fed cùm claufæ per-
manerenc , ad difcipulos tranfiffe crcdiderit. Non aliter ea in-
tellexit Auguftinus Ser. 147. num. i . ubi Calvinum cum fuis valut
in anteccirum refucaturus , nativitatis exemplo faitum idem
confirmât. Virgo, inquit, peperit, & virgo permanfitjam tunt
Dominus per oft ta claufa natus eft. At quomodo verum Chrifti
corpus impenctrabilem parietum ac lignorum naturam tranfeur-
xit 2 Refpondct tibi Hilarius , Faiti veritas ex verbis evangelicis
confiât, quamvis modus rationem humanam omnino fugiat : fed
non minus confiât plus Deum poffe, quàm valeat humana ratio
caperc. Neque alia eftrefponfio Auguftinj Serm. 147. n. 1. Sc
epift. 1y j. n. 8. Sc Cyrilli Alex. lib. iz . in Johan. Itapoffentab
folvi muitæ difficultates, quas circa facrofandtum Euchariftiæ là-
cramentum Calvini feitarii excogitant. Quomodo unurti & idem
Chrifti corpus in cælo & in terra, & alia hujufmodi i Noli folli-
citus effe de modo ; cùm tantum te certum voluerit Chriftus de
fadlo. Erunt fortè, qui etiam modos explicabunt : ut modo non
défunt philofophi, qui hune Domini ad difcipulos januis claufis
& nullo paûo apertis ingreffum explicate fe putant. Cùm
enim, inquiunt, confcrvatiofit continuata crcatio , tam facile fuit
Deo corporis Chrifti creationem immotis corporibus intermediis
cootinuare in diftanti loco, quàm in proximo ; licèt fecundùm
communes naturæ leges, non continuer ullius corporis creationem,
nifi aut in-eodem aut in proximo loco, & eo quidem corpore, quod
in Hlo contmebatur, priùs c fuo fitu dcpulfo. Deo quippc facilli-
mum fuit, ut corpus, quod uno temporisarticulo volebat effe extra
cubiculum , qua voluntary extra cubiculum creabatur, fubfc-
quenti voluerit effe intra cubiculum , quo adu neceffc eft , illæfls
etiam & immotis parietibus ac foribus, fit intra cubiculum. Ea
quidem ratione vidit Hilarius Chrifti faftum explicari poffe.
Sed hîc illudere folent phantafmata , quibus corporis intra parier
« illæfos ingreffum excogirare non finimur, nifi corpus illud
prius extra prorfus aboleri, ac deinde intra de novo créa ri po-
natur. Unde nofter Hilarius hîc , Corpus Domini « fefe non déficit,
ut fefe refumat ex nihilo. Attamen corpus nunc extra ac
proximè poft per creantcnj,aut potiùs confcrvantcm,Dei volunuremus
fundamenta terræ, toto in hæc opera
Dei parricidio defæviremus. Sed bene, quôd
nos intra hanc modeftiæ neceflitatem natura
corporum detinet. Certè non fallimus, quid
fi liceret , efiemus fadluri. Namque e quia
polTumus, profanæ voluntatis audaciâ natu.
ram veritatis convellimus, & bellum diftis Dei
comparamus.
22. Filius dixit, Tetter manifèfietvi nomen tuurn ^.,1
hominibus. Quid ad hæc calumniamur ? quid (S
æftuamus ? Patrem tu negas i f Atqnin hoc ma- p:
ximum opus Filii fuit, ut Pattern cognofee-1
remus. Negas plané , quand© fecundùm te ü
Filius non ex eo natus eft. * Et cur filius di- J
cetur, fa&us pro voluntate quafi cetera ? Ad.
mirari Deum poflum conditorem mundi Chri.
ftum creantem : & digna Deo virtus eft, ut
effe&orem Archangelorum & Angelorum, vi.
fibilium & invifibiliùm , cæli atque terræ , &
univerfæ hnjus creationis effecerit. Sed non
hic labor Domini eft , ut omnia in creandis
rebus Deum polie tu fentias ; fed ut feias Deum
patrem ejus efle filii qui loquitur. Virtutesin
cælo plures funt, & efficientes, &. hæternæ : fed
unus unigenitus eft filius, non à ceteris fbla dif-
ferenspoteftate, quia per eum cundta funt. Sed
quia verus unus eft filius, non 1 fiat degener,
tem intra cubiculum à fefc non deficit, cùm nullo cemporis mo-
mento exfifte're definat : aut catenus deficcrc dici queat , quate-
nus ex natura fua indiget fir- quolibet cemporis memento creeiur :
ficut per mocum dici poffic dcficcrc in loco in quo non amplius
creatur, & crcari in co in quo conlcrvatur. Sive hoc, five alio
modo fa ft us fuerit hic Chrifti januis claufis irigreffus : quod
infirmæ rationi fuæ plus æquo credenribus ancea videbatur , jam
non videcur repugnare. Icactiam erit fortafiè, qui ratiUnculas,
aut potiùs cenebras, quibus iidem Calvini difcipuli Corporis &
Sanguinis Chrifti in Euchariftiæ facramento veritatem obfeurare
fe putant, depellcc. Tutius interim éric cum cota Ecclefia faéli veritatem
renere, quamvis ratio qua id fiat ignoretur.
b Ita Bad. Er. & mff. nec erat cur Lipfius reponéret , film
Dei natus fit.
c Editi, annul curfus fuis limitibus. Vécus codex Colb. anntus
curfus fuis limitibus. Alius Colb. cum Sorbon. annttos eorum cm*
fus fuis limitibus. Leiftio, quam exhibemus , eft plerorumque
mff Confer Trail. Pfal 154. n. n . ubi Hilarius rcpræfencat in-
demutabilem celi firmitatem, foiem annuis curfibus indefffifque modérât
urn , vicefque anni définit is limitibus temper antem See.
d Duo mff. Colb. cum Germ, naturas hominum. Turn editi cum
duobus mfl. rccenrioribus, refrenaremut, & in uno mendosè refer-
naremus. Præferimus cum ceteris, referremus : quod verbum ma-
gis Hilarianum eft, ut obfervatum eft pag. 371. not. f.
* .Editi, quia nonpojfumtts, additâ particulâ negante contra fi-
dem mff. & mentem H ilarii, ex iis quæ contra veritatem faciunt
hæretici, quia id pro ingenii fui libertace poffunt, quid facerent
contra rerum naturas , fi paricer poffe datum cis effet , collif
Ita feribimus hanc vocem ad imitationem veterum librorum :
quod Sc apud Tcrcullianum præftitum eft.
8 In vulgatis, cf* cstm filius dicitur. Subinde apud Lipf. quia fie
cetera-, Sc apud Par. quia fit cetera: leiftio depravata, quam cxci-
piebac vitiofa interpunûio, adeo ut argumenti vis jam nulla prorfus
apparcret. Reftauracur ope mff. Hoc enim fibi vult, ut qui
Filium ceterorum inflar pro voluntate faftum affcrit, neget rc
ipfa filium j qui negat Filium, neget & Patrem 5 qui vero negac
Patrem, neget id quod Chriftus hîc doccre maxime ftuduir. Non
enim admodum ci cur* fuit, ut eum nobis Deum & Chrifti omnium
conditoris creatorem incuJcarcc, cùm tamen bine mulcurn
apud nos eum commcndare & admirationcm ci noftram cxcitarc
valuiflêt : fed ut mauifeftaret eum verumreffe patrem, qui verum
haberet filium. Hoc Chrifti opus, hie labor erat.
h Virrutum catleftium nomine Angelos ab Hilario intelligi lb-
lere uepius obfervavimus. Has virtutes »cernas nuncupat, non
quod ca s ab æcerno, fed quod non interituras credat. Qua ratione
in P fa l. itp . num. 6 . homo fecundùmanimam eternus pnedicatur.
Hîc Arianorum fententiam notât, volentium Chriftum hoc tan-
tùm ab illis virtutibus differre, quôd hs aliqua dumtaxat cfficiant,
cùm per ilium cunfta fine. Ex quo pacet, malè in priùs vulgari9
obtinuiffe per eum creata funt, ubi cx mff. reftituimus per eum
cunBa funt.
} Lipf. Sc Par. non quia degener : abfque auftorirate.
ut nat-us ex nihilo fin. Audis Filium •• crede A Si jfimilitudo non fibi eft. D eo autem fimile aliquia
filius eft. Audis Patrem: memento quia
_ater eft. nominibus fufpicionem,
malitiam , audaciam interferis ? Secundum
nature intelligentiam nomina divinis rebus
» aptata Tunt. Quid affers vim verborum ve-
ritati ? Audis patrem & filium: ne ambigas efle.
quod nuncupantur. Summa difpenfationis eft
Filio ut noveris Patrem : quid irritum facis
opus prophetarum , Verbi incarnationem :
quid e fle, nifi quod ex fe e rit, non poteft. N on
enim aliunde e ft, quod in omnibus fimile e ft :
neque diverfitatem duobus admifeeri alterius
ad alterum fimilitudo permittit. N e fimilia permutes
, neque fibi ex veritate indifereta disjun-
gas : quia qui d ix it , Faciamus hominem ad ima-
pnem & (tmilitudinem noflram : invicem efle fui
fimiles, in eo quôd ftmilitudinem noflram dica t,
oftendit. N e contigeris, ne contre&averis, ne
2inis partum, virtutem operationum, crucem B corruperis. T en e naturæ nomina , tene Filii
Chrifti ? T ib i hæc omnia impenfa , tibi præ- ™ c*ir.~x«ä . a*
flita funt : ut per hæc manifeftus tibi & Pater
effet & Filius. Supponis nunc b voluntatem,
creationem, adoptionem : infpice & militiam
& ftipendium Chrifti. Nempe proclamât, Ta-
ter manifeftavi nomen tuum hominibus : non audis,
creatorem cæleftium creaftij non audis ,
effedorem terreftrium effecifti : fed audis, T a ter,
manifefiavi nomen tuum hominibus. Utere Sal-
{jrofeflionem. Nolo aduleris, ut Filium de tuo
audes: bene habet, ut iis qua: funt feripta con-
tentus fis.
24. Non eft autem in tantum confidendum
prudentia humana, ut perfedum fe quis putet
fapere qubd fapiat: & in eo arbitretur abfo-
Iuta: rationis fummam contineri, quod ipfa
mente pertradans, jequabili undique apud fe
exiftimet veritatis opinione conftare. N on
Prudentia
humana in
deficit.
vatoristui munere: feito patrem effe qui ge- C enim conci piunt imperfeda perfedum,
c\:__ „tTr. 1 ..: -/l. a v n P n u p niinH p y o lin ^ f i ih f i l nuit, filium efle qui natus eft j natum ex eo r i t . flhfolnff*. v p I
patre , c qui e f t, veritate naturæ. Memento
non tibi patrem manifeftatum efle quôd Deus
eft,fed Deum mànifeftatum efle quôd pater
eft.
23. Audis, Ep> & Taterumm fumus. Quid
difleindis & diftrahi's Filium à Pâtre ? Unum
funt : fcilicet d is qui eft, nihil habens quod
non fit etiam in eo à quo eft. Cùm audis Fineque
quod ex alio f fiibfiftit, abfblutè vel au-
doris fui poteft intelligentiam obtinere , vel
propriam : fe quidem in eo tantum quod eft:
fentiens, ceterüm ulteriüs fenfum fuum quam
fibi conftituta fit natura non tendens. Motum
enim fuum non fibi deb et, fed audori : & idcirco
id , quod 8 in aliud ex audore fubfiftit,
imperfedurn fibi eft, dum conftat aliunde} &
necefle eft:, ut in quo fe perfedum putet fapere,
lium dicentem, £go & Pattr umm fumus ; per- D d e% iat : quia naturæ fuæ non moderans ne.
fonis rem accommoda, gignenti & genito pro.
feffionisfuæ permitte fententiam. Sint unum,
ut funt qui genuit de qui genitus eft. Cur naturam
exciudis ? cuir veritatem intèrimis ? Ain-
dis,, Tafer in me , & ego in Tatre : & hoc de
Patre & Filio Filii opéra teftantur. N on * corpus
per intell.igentiam noftram corpori immit-
timus, neque ut aquam vino infundimus : fed
eamdem in utroque & virtutis fimilitudinem
ceflitatem, & omnia infirmitatum fùarum exi-
ftimans terminis contineri, falfo jam fapientiæ
nomine gloriatur : quia fapere fibi ultra fenfus
fui non liceat poteftatem , de quàm infïrmum
fubfiftendi eft virtute , tam fenfus fit. Atque
ob id imperfedæ naturæ fubftitutio , perfedi
fenfus fapientiam obtinere fè glorians, ftultæ
fapientiæ irridetur opprobrio, Apoftolo dicen-
te : FTon enim mifit me Chrifius baptiz^tre , fed
Defipit
ftum lape-
& deitatis plenitiïdinem confitemur. Omnia E evangelipire , non in fermone[afientia, ne inanis
enim Filius accepit à P a t re , de eft D e i forma,
de imago fubftantiæ ejus .e Eum enim ab eo qui
e f t , imago fubflantia tantùm ad fubfiftendi fi-
dem, non etiam ad aliquam naturæ diffimili-
tudinem intelligendam difeernit. Patrem autem
in Filio , de Filium in Patre e fle , pleni-
tudo in utroque divinitatis perfeda eft. Non
enim diminutio Patris eft F ilius, nec Filius im-
perfedus à Patre eft. Imago * fola non e f t ,
flat crux Chrifti : verbum enim crucis ftultitia eft
his qui pereunt , iis autem qui falvantur, virtus
Dei eft. Scriptum eft enim, Teraam fapientiam fa-
pientium , & intelleBum intelligentium reprobabo.
'Ubi fapiens ? ubi fcrib a l ubi conquifitor hujus f e -
culi l Nome ftultam fecit Deus fapientiam hujus
mundi l Quqniam quidem in fapientia Dei non cognovit
h mundus per fapientiam Deum, decrevit Deus
perftultitiam pradicationis falvare credentes: quo-
* Ita mff. At editi, apta funt.
b In mf. Carnut. voluntate .-.cui leftionifavet quod initio hujus
numcri filius ex fententia hsercticorum faftus pro voluntate dicatur.
* In vulgatis, qui eft ex veritate natura. Abcft ex a mff. Horum
verborum nativus ordo ac fenfus eft : natum veritate natura, feu
Vera nativitatc c.um natura ejus cx quo nafeitur , ab eo patre qui
eft, hoc eft, cujus proprium eft a fe effe , & non ab alio, vel qui
eft principium onivcrlorum. Sic lib. 1 . n. 11. habes : 'Eft Filius ab ■
eo Patre qui eft; hie vero, ut mox videbimus, Vnum funt fcilicet
is qui eft j nihil habens quod non fit etiam in eo a quo eft; ubi is
qui eft, Patrem , is a quo eft, Filium fignificat. Quamquamlib. 1.
n. 31. Filius refpcftu Spiritus-lanfti aicitur is qui eft, Sc ejus rc-
fpeftu Spiricus-fanftus, is cujus eft, quafi is qui ejus cft.
** In uno codice Rcmig. necnon Theod. is qui eft, & de quo eft,
nihil habtns See. gloffcma. Quippe cur unum fint pater Sc Filius,
h!c ratio redditurj quiartimirum is aui eft principium generationis
, nihil habcat quod non fit in eo a quo eft, hoc eft, qui ab eo
eft, feu qpi ab' eo otiginem ducit. .
* In vulgatis SC aliquot mff. eum enim qui eft ab eo qui eft imago
fubftantiu : aliud glofiema , quod caftigatur ope mff. Carnut.
Colb. Vindocin. Vatic. & Vift. Quippe eum enim refertur ad Fi-
liam : turn ab eg qui eft dicitur de Patre. Subinde imago fubftantia,
( ubi in uno mf. Colb- imago confubftantia) materialitcr accipitur.
Hinc praftat mox intelligendam difeernit juxta plerolqueac potio-
rcs mff. quam quod apud Lipf. Sc Par. intelligentia difeernit.
f hoc eft, ex alia fubftantia : cui locutioni opponitur ex fe in
his numeti fuperioris , Deo autem fimile aliquid effe , nifi quod ex
I fe erit, non poteft. Turn duo mff. Colb. cum Carnut. fubftitit: Sc
paulo poft ft quidem, non fe quidem.
8 Abcft in altud a vetuftioribus mff. Colb. & Rcmig. quod in
.Corb. additum eft a fecunda manu. Lipf. & Par. particula in cx-
punAa,tantum retinuere aliud. Ex hoc loco intelligendum eft illud
Trait. Pfal. 134- n. 10. non fe fibi debet. non omnia poteft,
dum A potiore fubfiftit.
h Carnutcnfis codex, hie mundus, addico pronomine hie, quod
Sc fuperids nuro. 6 . addebat vetus Colb, Mox in diito Carnut.
aliifque falvos facere, pro falvare: Sc paulo p6ft, ficut Sc invetufto
Colb. quod mfirmius eft........ quod ftultius eft. -Jam admonuimus
eofdem Scriptur* locos ab Hilario repetitos non eadem
ratione referri.