tum d a tu r, in quantum quis volet fumere j in A fpei pignus eft , hoc mentium lumen, hic
tantum re fid e t, in quantum quis volet prb- fplendor animorum eft. H ic ergo Spiritus,
mereri. H o c ufque in confummationem fæ- fan&us expetendus e f t , promerendus e f t , * &
culi nobifcum hoc exfpedationis noftræ Tola* deinceps præceptorum nde atque oblervatione
tiiun hoc in donorum operationibus futuræ retinendus.
L I B E R T E R T I U S .
Æternam Verbi generationem adßruit, eofque vetuncLit qui humana, advenus illm
rations nituntur: Ac i°. quidem hæc Filii ’verba, , Ego in Patre 5 & Pater in me , ubi
fenfits humani captum fitperare demonßravit 3 ex ipfa Scripturarum de Patre (êfi Filio do.
Brina luculenter explicat. Deinde ex mira aquoe in vinum converßone, (dfi ex quinque
panum increm'enüs , evincit multa Deum pojfe , in quibus deßdat humana mentis acies.
Ttm affertur humana ratio, qua nullam ex Deo nativitatem ejfe pojfe contendunt, mul.
Üfque exploditur : i°. quia ortum habet ex humana fapientia 5 quam fe pcrditurumDeus
propheticis (dj apoßolicis oraculis declaravit. z°. quia prafiat audire Chrißum , ad
hoc hominem faBum , ut rerum divinarum nobis teßis ejfet. (Hlc expenduntur verba,
quibus difpenfationis fua opus fg) officium expojuit, ac veram ex Deo nativitatem fuam
multis argumentis teßatam fecit. ) 30. quia ne confpicabilium quidem Chrißi geßorumy
ilhus V . g. ad difcipulos januis claußs ingreßus, intelligentiam affiequimur. 4 0. denique
quia ea efi mentis humana natura, ut cbm créât a SA imperfcBa f it , concipere non valeat
perfe&um (dfi Creatorem fkum. Poßremb laudatur fapiens ßultitia fidelium, qui fibi diffi
dunt ut Deo credant, nec divina ex propria rationis infirmitate moderantur, fed feem*
dbm omnipotentis virtutis infinitatem expendunt.
Filium m i. 4 F f e r t plerifqueobfeuritatem fer-
^aCr(fim& m° E)omini,cdm d ic it , Ego in P a -
fenfus hu- d* Pater in me: Sc non immerimanus
non to j natura enim intelligent!« human« ratio-
'j jj nem didi iftius non capit. Videtur namque
non pofle effici , ut quod in altero f i t , «qufe
id ipfum extra alterum fit -y 8c cum necefle fit
ea , de quibus ag itu r, non folitaria fibi e f le ,
b numerumb a c ftatum tamen fuum, in quo fint,
confervantia, non pofle fe invicem continere j
ut qui aliquid aliua intra fe habeat, atque c ita
man eat, manenfque Temper exterior , ei vi-
ciflim , quern intra fe habeat, maneat «qub
Temper interior. H « c quidem fenfus hominum
non confequetur, nec exemplum aliquod rebus
divinis comparatio humana pneftabit: fed
quod inintelligibile eft homini, Deo efle poffi-
bile eft. H o c non d me ita didum f it , ut ad
a rationem d id i d ea tantum fufficiat audori-
ta s , quod a Deo didum fit. Cognofcendum
B itaque atque intelligendum eft quid fit illud,
Ego iri Patre , & Pater in me : fi tamen com.
prehendere hoc ita ut eft valebimus -y ut quod
natura rerum pati non pofle exiftimatur , id
divin« veritatis ratio confequatur.
i . Atque ut facilius intelligentiam difficilli- cJ
m« iftius qn«flionis confequi poflimus , prius
Patrem 8c Filium fecundiim divinarum Seri.
pturarum dodrinam cognofci a nobis oportet,
ut de cognitis a c familiaribus abfolutior fermo '7
C fit. ./Eternitas Patris , ut libro anteriore tra- (ri
davimus, e locos , tempora, fpeciem, Sc quid- J
quid illud humano fenfu concipi poterit, ex-
cedit. Ipfe extra omnia Sc in omnibus , ca.
piens univerfa Sc capiendus a nemine , non
acceflu decefluve mutabilis • fed invifibilis eft,
incomprehenfibilis , plenus, perfed us, «ter-
nus , f non aliunde quid fumens , fed ad id f
qubd ita manet fibi ipfe fufficiens.
3. H ie ergq ingenitus ante omne tempus
a In mf. SilvjE-majoris additur hie , adorandus eft. ,
b Addimus hie «cjfof«»» autoritäre mff. Tell. Colb. ac Sorbon.
StatUs nomine fubftantiam intclligit Tcrtullianus contra Praxeam
n; ubide Trinitace air }Tres autem non ftntu fedgradet .■ & paulo
poft , unites autem fubfiantU, unius flatus , uni us poteftatis. At hie
potius exfiftendi rationem ac fitum fonat. Mox verbum tontinere,
regitur a fuperiore videtur.
c Tres mff. recentiores, atque extra maneat: mali. Hoc enim I
fibi vult: videtur non pofle effici, ut qui aliud intra fe habet, quod
femper Gc maneat intra (c, nec Aatum mutet, ita fit exterior ei rci}
quam intra fe habet, ut ei viciflim fit interior.
d In duobus mlT. ea tamen. In aliis libris, ea tantum; quod fub-
fequentibus magis conlentaneum eft. Hzcab Hilario preflifis di-
Ä a , fufiüs edifletit Auguftinus epift. n o . ubi Confcntium , fidci
totum , rationi nihil conccdcntem non probans, ait num. 4. Monet
apoflolus Petrus paratos»os effi debtrt ad refponpoatm ornni pofeenti net
rationem de fide & fpe noftra. Et num. $. Abfit namque, ut hoc in
nobis Deus oder it, in quo nos reliquis animantibus excellentiores créa*
vit. Quibus aliifque Confcntii errorem depcllit, fideique intclli*
gentiam , ad quam ratio vera perducit, fides animum préparât,
præponendam docct n. 6. & 8. quamvis tamen rationabile prscc*
j ptum fit, ut ad magna quedam, que caps nondum poffunt, fides pri‘
cedat rationem. Immo, inquit n. 3. Si hoc prxeeptum ratioimbiU
eft, procul dubio quantulacumque ratio, que hoc perfuadet, etiam iff*
antecedit fidem. Fidem enim ca przeedit ratio, Deo feil, qui neC
falli nec fallere poteft, credendum efle. Hanc regulam in omnibus
fccutus eft Hilarius, primé Dei didtis firmiffime credcns, ac
turn fidci fux rationem reddere non contcmnens. Videfis lib. 8.
num. i. See.
* Editi, locum : repugnantibus mff. Sic & in Pfal. 138. n. l8*
Patris natura dicitur ultra omnes locos efle.
f Ita mff. At editi t non aliunde quod eft fument.
fe filium genuit, non ex aliqua fubjacente A unitas, hæc virtus , hæc caritas, d hæc fpes
materia, quia per Filium omnia 5 non ex nihifo
- uja ex fe filiuma j non ut partum , quia nihil
in Deo demutabile aut vacuum bft y non partem
fui vel divifam vel difeiflam vel extenfam j
quia impaffibilis & incorporeus Deus e f t , hæc
autem paffionis &: carnis fun t, & , fecundùm
Apoftolum, in Chriflo inhabitat omnisplenitudo dd.
vinitatis. corporaliter. Sed incomprehenfibiliter,
inenarrabiliter , ante omne tempus & fæcula,
hæc fides, hæc veritas, v ia , vita , non calum.
niari de virtutibus fuis D e o , nec e per fècre-
tum ac poteftatem nativitatis obtreftare Filio j
Patri ingenitó nihil comparare , Unigenitum
ab eo nec tempo re nec virtute difeernere,
Deum filium quia ex Deo eft confiteri.
5. Sunt iftiufmodi in Deo poteftates, qua-
rum cùm ratio intelligentiæ noftræ incomprehenfibilis
eft , fides tamen per veritatem effi-
Unigenitum ex his quæ ingenita in fe erant pro- B cientiæ f in abfoluto eft. N e c hoc in fpiritali
creavit, omne quod Deus eft per caritatem at-
que virtutem nativitati ejus impertiens : ac fic
ab ingenito, perfefto, æternoque P atre, unige-
nitus & perfedus & æternus eft Filius. Ea autem,
15 quæ eifunt fecundùm corpus quod aflum-
fit bonitatis ejus adfalutem noftram voluntas
eft! Invifibilis enim & incorporeus & incomprehenfibilis,
utpote d Deo genitus, t a n t u m
in fe 6e materiæ Sc humilitatis recepit, quantum
bus tantüm, fed etiam in corporalibus depre-
hendemus •, non ad nativitatis exemplum, fed
ad admirationem fa&i intellieibilis ß oftenfum.
Nuptiarum die vinum in Galil«a ex aqua fa-
dum e f t : numquid confequetur aut fermo no-
fter aut fenfus, quibus modis natura demutata
f it , ut aqu« fimplicitas defecerft , vini fapor
natus fit ? N on permixtio fuit , fed creatioj
& creatio non a fe ccepta, fed ex alio in aliud
Dei poten-
cia fe ge (lis
oflendit :
m nobis erat virtutis ad intelligendum fe 8c fen- C exfiftens: non per transfufionem potioris ob-
tiendum & contuendum -y imbecillitati noftr« tinetur quod infirmius e f t , fed aboletur quod
potius obtemperans, quam de his in quibus erat e r a t , & quod non erat ccepit. Sponfus triftis
l r 1 r . 5 A m i l i i rn r h a tu r (fillpmn itftS n u n t ia lis COn- [ ipfe deficiens.
4. Igitur perfedi patris perfedus filius, Sc
l ingeniti Dei unigenita progenies , qui ab eo
; qui habet omnia accepit omnia, Deus à D e o ,
j fpiritus à fpiritu, lumen à lumine, confidents.
ter ait, Pater in me, & ego in Patre : quia ut
- fpiritus Pater , ita 8c Filius fpiritus j ut Deus
e f t , familia turbatur, follemnitas nuptialis con-
vivii periclitatur. Jefus rogatur : non exfù rgit,
aut infta t, fed quiefeentis ejus hoc opus eft.
Aqua hydriis infunditur, vinum calicibus hau-
ritur j infundentis feientiæ fenfus non conve-
nit haurientis. Q u i infuderunt, hauriri aquam
exiftimant : qui hauriunt, vinum infufiim ar- « . 71 WVmm__i- „a. h .. —
i pater ita & Filius D eu s ; ut lumen Pater, ita D bitrantur; tempus, quod in medio e f t , b non t
__? . _ .. 7 t \ ___c . . . n i r m - u Hr Hr n p r .
& Filius lumen. Ex iis e rg o , quæ in Patre
funt ea in quibus eft Filiu s, id eft , ex toto
Patre totus Filius natus eft ; non aliunde, quia
nihil ante quàm Filius ; non ex nihilo, quia ex
Deo Filius ; non in pa rte, quia plenitudo dei.
tatis in Filio $ neque in aliquibus , quia in
omnibus : fed uc voluit qui potuit, c ut fcic
qui genuit. Quod in Patre e f t , hoc Sc in Filio
eft j quod in ingenito , hoc Sc in unigenito
proficic ut liquoris natura Sc nafeatur Sc per-
eat. Ratio fàûi Sc vifum fruftratur Sc ten-
fum : virtus tamen D e i in his quæ funt gefta
fentitur.
6. Sed & de quinque panibus non diflimi-
lis fa â i admiratio eft. Incrementis eorum, quin,
que millium virorum 6c innumerabilium mu-
liérum ac puerorum fames vincitur : fugit ocu-
los fenfûs noftri, operis intelligentia. Quinque
aut quomo-
do quinque
panes ex-
creverinc.
Wit UUUU All ItlRVUiiu , «.V --- o --------> ' I _ r f Η
alter ab altero', Sc uterque unum -y non duo E panes ofreruntur Sc franguntur , iubrepunc
” ' ' præfringentium manibus quædam fragmentorum
procreationes. N on imminuitur unde præ-
fringitur -y Sc tamen femper præfringentis ma.
num fragmenta occupant. Fallunt momenta
vifum j dum plenam fragmentis manum feque-
ris alteram fine damno portionis fuæ contue-
ris i inter hæc fragmentorum cumulus auge-.
unus, fed alius in a lio , quia non aliud in utro-
que j Pater in F ilio, quia ex eo Filius -y Filius in
Patre, quia non aliunde quod Filius -y unige-
nitus in ingenito , quia ab ingenito unigeni-
tus. Ita in fe invicem -y quia ut omnia in ingenito
patre perfeda funt , ita omnia in filio
unigenito perreda funt. Hæc in Filio & Patre
* Addunt hie duo oiff. genuit: quod in aliis libris probè rcb
In vulgaris, que ejus funt; Sc mox > utpote ab eo genitus. Magis
placet ei, & Deo, cum mf. Vat. baf. & altero Colb.
« Editio Par. ad Nivellianam exprefla, utfit qui genuit: men-
dosè. Hie refpicitur illud., Nemo novit Filium , nifi Pater, See.
Cùm proximè ait Hilarius , ut voluit qui potuit, Sc alia hujuf-
modi lib. 6. n. n . & cap. 16. in Matth, n. 4. Patris voluntati
Filium videtur fubjicerc, tum ut fit, tum ut zqualis ipfi fit. Contra
Athanafius Or. x. conc. Ar. p. 333. hoc inter cr'catara rem &
Filium diferimen ftatuic, quod hie fit proprium paternx fubftan-
tix gertnen, ilia vero quid extraneum, quod ex Patris vohmtatc,
cuiille non fubjacet, pendeat : v i*it minuet,'**- aiàfan eTj' ots
/V ftxAeraj Sn/MMçyoc ipyétyTcti. v Si yttn/ta. » ßVA?irer Xueoxetrcq,
«Met «1s •SoioA îJVou/s. Sic & Cyrillus lib. 7. Thefauri : In natter
ulibus nulla precedit voluntas, que locum in iis folum habet, que
funt extra deliberantis fubftantiam. At fententiam fuam ipfe cx-
plicat Hilarius 1. de Synod, n. y8. ubi primùm cum Athanafio &
Cyrillo confentiens ponit, Omnibus creaturis fubftantiam voluntas
P*i attulit: fed naturam Filio dédit.. . perfecta nativitas, See. Tum
indicar fe Filium volente Patre natum ad hoc tantum prædica-
> ne invitas Pater 8c non fine paflionc cum genuiffe cjciftimecuf.
Qua ratione Cyrillus lib. 7. Thefauri: Licet non ex voluntata
genuerit Filium, non tamen invitus habet eum; vult enim Filtum&
atnat: ficut qubd bonus & mifericors f i t , licet non habeat precedents
voluntate & eleSlione , non tarnen invitus hec habet; vult enim td
elfe quod eft. Eadcm ferc repetic dial. x. de Trinic.
d Apud Par. omittitur hec fpes. Mox verbum calumnsari poluum
videtur pro imminuere & detrahere Deo aliquid de potentia fua.
jam leeimus in Pfal. 137. n-1«. in calumnia veftis, pro , quandp
quis vult auferrc veftem : 8c lib. 10. de Trin. n. x8. legere eft in
ipfa trunci corporis calumnia, pro, in ipfa auris amputationc.
e id eft, propter fecretum ac poteftatem nativitatis, quo non
penetrac mens humana. , _
f hoc eft , ratio noftra certo percipit effcCtum efle a Deo ,
quamvis non comprehcndat quomodo faftum fit , aut etiam qua
ratione fieri potucrit. _
e Mf. Colb. cum Germ, eft oftenfum. Mox reftituimus ex mtt.
in Galilea, ubi vulgacum erat in Cana Galilee. .
h Editi cxccptoPar. & plures mff. nonfufficit. Retinemus Ie-
äionem Par. qux eft vetuftiorum mff. Tum apud Er. Lipl. 8c Par.
ut in liquoris natura. Melius abeft »’» ab aliis libris : hie enim /*-
quoris vocabulum 8c viuum nafecns, 8c aquam pcrcuntem pariccn
enuntiac, r r .. f ff‘j