Metrum in Genefim.
i$7»
Liquuntur maria, nee ifinem trarifilit unda,
Tunc "Oritur lux alma , dies quæ juflà vptâri y
Nà’fcenterri tefterö' perfudit famine mrindum.
MunUs opufque tuuni prodens, tua maxima dona >
Gonderé qua? génitôr parria pietate' pafabas.
Ufqtie'Kômirinm iolers pôflèt claYefeëfë vita
Artibus æthereis, quæ totas ducere luces
Gaudef, 8c ingehiuïn diverlà laude fhtigar,
Inlèquitôr nox atra diem, denfiëque ténebrae $■
Gorporibus fomnos'quæ ferrent otia fclïis,
Et cundkis unam fàciem, fimilemque figuram.
a N&mqué dies Varia * rerum difcrimiiiat ora,
Ef dat ctiique fuum disjedta nodte colorçm,
b Iriftigawjne animos b opéré ad majoré calentes,
Exacuens variis mortalia pedtora curis.
Quo mage forma dies vitæ,- nox mortis imago.
* Mf. Lau- Tune cóndens. patera!ftra.pold,ac lumine * vivens j 5
rf«».vidcns. Sidéra diftinguens variis per tedfca figuris
Lucifer exfurgit rofeus, & folgidus qre
Vêfpër, pünicêôs Ipârgit aurora câpillôs.
Anguis agit iûdum , important pléiades imbres.
Suht jifga, font plSüftrà, gemmantés flore coron* y
Signaque biflènis annum volvëntia formis.
Multaqiïe præterea celfæ domus ôrnamenta,
Queis fieelum fulrit fignis, & regia fumrtta
I Pidta parens varia ftelïarüm luce corulcat.
Sed foli lux major irieft , qüêm munere largo
Exculcum genitor pleno dignaris honore.,
Igneus ille jiibar præcelfo vertice tollit
Ora rubens parafa, cæli per meenia fertur,
Àftrôrum duétor mûndi viget, atqüe elementa,
Ecce aliud mirum, mi rum' decus, en nova curforn
Mutât luna foum, quos perdit à colligit ignés, ,
c Gornuaqué exftinguens perturbâtc lumine frontem»
Mox tarnen ardéfeit completo circulus orbe
Noclilucum lumen, pafeit là ta fidera luce.
^ Nec tamen æterno quæ machina volvitur d fethre,
Non tantum pi£tura poli eft, née cellà voluntas $
Mens ratioque fubeft, & rebusurilis ordo.
Hin'c do&rina venit terris, hinc denique cunûis
Confilium agricolis , & qui maria alta pererrant,
Ut fe quaque ferant luces prædicere pollînt}
Ventures norint imbres , ficcumque ferenum
Tempore quo taures campis inducat arator,
Et dubium tentet fecurus navita pontum.
Inftruâos ignés cælo pater optime terras
Excolere aggtederis, 8c munere donas opimo
Regnà hominum, pecudumque larem, requiemque vo=
Planefeunt campi, colles tumor ardüus effort,
Subfidunt valles, florenria prata virefeunt,
Saxaque durantur, pinguis le gleba relblvit,
e Rumpunturfontes, e fluviisgënusarduum unde eft,
Herbarum varia conforgunt gramina campis.
Jamque leges tenerâ frudtum fondebat ariftâ,
Cum juga nulla foirent, nee vomer ullus aratri,
Mugiret nullus profeilfis taurus in arvis,
Ecce etiam vitis madido jam plena racemo
Expers fàlrisàdhuc, & duri nelcia ferri,
Pampineas cellis texebat collibus umbras,
Diverlà exoritur variarum forma ferarum,
Quadrupèdes animæ, nec non repentia terris,
Nafeuntur piôtis volucres per nubila pennis.
His ubi perfedlis genitor. jam divite mundo
m i
A Cunóta videt magni curam depolcere regis,
Qui mare, qui terras , atque omnia nata- göbetnet,
Quique altum Ipeétet carium , laudetqUe potenter
Munera magna Dei, ne lint hate condita fruftra;
Tune faciamus ais hominem: die optime, cum quo
f Ntmc loqueris ? claram eft r jam'turn tibi filius'alto
Adlidet in folio, 8c terras e Ipedfcat arnicas.
Sed faciamüs ais hominem, eujus vultus jmago
- Noftet erif ,• manibülque mets procédat in. xvumi,
Inde opifex rerum adfomis mollia terrx,
Atque virum formas ? cujus h de cofta cupido
Fit muiter dultu, muller ae cofta viri fit.
B Quo Inage cara viro, & lateri lït cönjögis apra.
O -felix animal, furnmi cui dextra conanris _
Eft pater! ó felix nimiüm, qui ducis olympo
Et genus & for mam ! Si te non noxia terra:
Decipiant vitia, nec blandus fubruat error •
Numen eris, cxloque redux mirabere regna,
Qure promilia bonis fido pater exhibet ore.
Nam tibi multa Deus naicénti contulit ultro,
^Etheream faciem primilm 3vultümque paternum j
Incefliimquê pedum reótum, foblimia coHa,
Ne qüa mora in cslum oculis Ipeftantibus eflet,
Tune alacrës promtalquë mariiis, vitxque miiiiftras,
^ Atque domum diva: peótus rationis, & alti
Sedem confilii, * fundendx Vocis hönorcm.
Hxc foli concêïla homini > nam cetera * mutum
Eft pecus, obtihuit ventrem, prxcordia, nervos,
Venarum rivos ,& Iparfom corpore languen ,
* Jufte, * levique limul lenfolque dolores.
Tu veró Omnipotens privato münere largus
Erga hominem, manibulque tuis operifoue favore
Impendens patria pignus 'pi'etate cole'ndo,
Ne quid divinis modo delit vultibus, ignem
iEtheris inlpiras, & lacrx mentis opimam
£) Indulges partem, 1 permixtus corpore' toto.
Tune meminilïè licet veteram, prxlèntia nolle
Hinc datur, atque anima: fes eft ventura videre.
Hincloqüimur canimulque Deum, hinc fidera cun&ai
Terrarumque viget cultus, pontulque movetur.
Hinc artes, nomenque, pudqr, prudentia, juftum.
Hinc animx forgunt fortes, hinc pergit honeftum
Et via qus ducit caftos ad limina csli.
Ergo hominem pleno perfectum munere terris
Prxponis genitor, & rerum tradis habenas j
Cunéta habeat, fobdatque fibi, m fieretque
Telluris dominus, famulus tuus omnia mundi
■ E Poffideat, tantum Domino tibi lèrviatuni.
Poft quam primus homo vetito le pafetre lignö
Non timuit, captufque dolis fe prxbüit anguif
Stat reus, & nudüs dejeëto lumine veftem
Implorans, Dominumque fugit, vultumque recondit.
Culpa comes fequitur, peccato obnoxia vita
Debilitat vires, cxlo venientia dona.
Aïthere demiflus paulatim deficit ignis.
Frigore peccati torpentia corda rigelcunt ,
Cura cibi ventrilqüe fobibat, cura tegendi
Corporis, & lacrum fiibeunt mortalia peëbus.
P Nafoitur hinc proles peccati, germinat inde
* Deterior foboles multö, pejorque priori
Progenies fequitur, gradibus ad crimina crefcens:
Crimina, qua: ftimulis acuunt dementia corda •
Teque pater variis armant. "
Tum primftm venit opere incumbere terris
* Non placet cum Veiczio vuritu . . . . or as. Namquc t ic os
pro forma & facie ponitur.
b Editi, tfyera: renitentibus mff.
e Itamf. Laudun. At editi ,'hmitg.
• Ve:tz. axe; '& mox, volants, non voluntas.
e Reponit Veitzius, ctm&is genus amnibus unde eft fed non
reddit lententiam auiSoris, quippe qui fluviis originem arduam
attribuit, quia ex fontibus oriuntur , qui in arduis efle foient.
f Ita mi. Colb. cum Veitz. A liis , Non lo^ueris clarum.-jam
8 Nunc videtur pedis pars ad verfus complcmentum deefley
fed non apud antiquos, quibiu id moris eiat , ut exffeotat lc-
• In mf. Laudun. facundt vocis.
r Vci tZC LetititquefinusdurifenfufqHt doloris: nonnihil fa vei
ml. ViCt. i i . manu.
1 Solus Veitzius fermiftens: qui deinde legit cum n)(T. Vi(£t
Colb. corpore totam -. ac rutfum iolus fubjicit, bint meminiffe.'
® Colb. mi. vueretque cunft*. Vi£t. fecundis curis, vtvnu
ferenms.
“ Inrhf.Vift. i i . manuhic adfuitur.adfulmina faciis: ap
Vcitzium autem, funire feticlit; ac deinde, Tum frimïm m
tapcrunt.
m i Metrum in Genefim. »374
A Poft qilàm diluvii cecidit tumor, unda refedit,
Aies paciferæ folium portavit olivæ ,
Jam ficcis revolans pennis dédit omnià pacis.
Tùm pbpulûs forgit melior,tum puriorundis
Gens hominum tpàgnos terris pâritura nepotes.
Indelàcerdotisincæiumdedita corda,
Hinc inter flammas pueri cantare parati,
Et puer imparti quem non tetigere leones,
Tum reges cecinere Deum, tum vera prophetis
Ora fônant , cæli fobolé Iplendentia terris.
Quamvis eunfta Deo fervirent crimine vidto ;
Attamen antiqui etiarii nunc gutta veneni
3 Spargebàt populos, & erant veftigia fraudis,
Quæ bonus ablueret doétor melioribus undis.
Intempeftivus delcendere nubibus; imber,
Fulmina turn primum caelo dejeda fereno,
Horrida turn grando turbatos verberat agros,
Et tonitru altifonp inftadus murmiirat a:ther. '
Nec tamen ifta malos revocant: fiiror impius orbem
Obfidet, & laxis rabies defcrtur habenis.
Bella placent ,ca:defque fimul, perjuria, fraudes,
Mentirique.libet, rapere eft amor , abdere furta.
Nulla fides populis, nulla eft jäm Veritas ufquam.
Diluvio abluitur terrarum crimen & undis :
Virqueunus refidet'generis populique refedorf
Area tegit paucos caftorum femina fervans,
Jam tum ventiiri facies monftrata lavacri,
Atque unus multis , per quem a data luce renati,
Sulceptor fid‘0! fervans Ecdefia partu.
a p0ft c l. Zehnerum Veitzius, dat luce renatis, Sufcebtts fervans 'Ecclefia partus. Alii editi, data lance renati, Sedfceplosfervans Ecdefia
partu. Sequirhur mf. Laudun.
L I B E R
DE P A T R IS E T F IL I I U N I T A T E ,
ET ALIQUOT LOCORUM SACR^ SCRIPTURE INTERPRETATIO.
Qui hunc librum anno f f f f . typis Frobenianis edi cüraverunt , v ix ilium e prelo fubd u xe ra n t, cum
compererunt ilium non novum H ila rii Opus, f e d rhapjbdiam eße ßudiofi cufufpiam, tum e fecundo libro
de Trinit a te , turn maxime ex nono confdrcinatani , cui aliunde adtexta .efi appendix.de variis. Cbrißi
coqnominibus. F ia c porro appendix deferipta eß ex cap. 6 . libri de fide orthodoxa, apud Ambrofium &
apud Gregorium JSfa^. v u lg a ti, quern Gregorii JBcetici eße plurimi arbitrantur. E x eodem additamento
conficitur Sermo in appendice Auguftini nunc j x $•.
turn eft. ./Eftuo, difforor, hebefeo & unde incipiam ne-
feio. Nefeio enim quando natus fit Filius: & nefas eft
mihi feire quando natus fit Filius. Quem imprecer ? quem
implorem ? ex quibus Iibris ad, tantarum diflicnltatum
narrationem verba pralumam ? Evolvam omnem Grxcix
feholam ? Sed legi, ubi lapiens ? ubi feriba ? ubi conqui-
fitor fieculi ? In hoc ergo mundo fophifta: multi & läpien-
tes font : lapientiam autem Dei reprobaverunt. Scribam
legis confulamlSed ignorat , 8c crux Chrifti feandalum
eft. Hortabor forte vos connivere , & tacere : quia ad
venerationem ejus laris fit, quod in Evangeliis prxdica-
tur tanta inter homines fecille ftupenda prodigia..
* Confiftitenim meumin patrocinium meditatarum dif- '
ficultatum pifeator egens , ignotus , indodus , manibus :
lino occupatis, vefte humida, pedibtis limo oblitis, torus e
navi. Qua:rite & invenite, uuum mirabilius foerit mortuos
fufeitafle,animperitofeientiamiftius dodrinae intimalle?
Ait enim, In principip erat Verbum* Tranfeuntur tempo-
ra , tranfoiittuntur Ixcula, tolluntur states : pilcator meus
illitteratiis liber a tempore eft, vicit omne principium.
* Tradantes ante paucos dies de indifterenti natura
Dei patris 8c Dei filii &c. u/ejue ad hue run. 44. Ac \
lie perfcdam fidem docuit, ci\m id quod modo eft, ejufi.
dem temporis opus'fit >& id quod öperarar Pateropera-
tur & FiliuV, extra fingülaris fit unionem.
* Denique pro'captü, pro viribus , pro fide noftra in- ,
tueamur Deiis quid lit : & videamus an illi polfit aliquid 1
comparari. Certe hoc eft Deus, quod 8c cum diciour -non a
poteft dici j cum xllimatur , non poteft xftimari j cum
comparatur, non poteft comparari; cum definitur, ipla
definitione foa crefeit: qui cxlum manu lua operit, pugno
omnem mundum clandit, quem totum omnia nefeiunt, 8c
metuendo feiunt, cujus nomini 8c virtuti famulantur, hunc
orbis ex ipla elemenrorum fibi luccedentium momenta-
nea vicilfitudine teftatur.
TTt t ij
Eus * qui ubique eft, & ubique to- C
tus eft, ita regimen intelligentiæ exce-
dit, extra quem nihil eft , cui femper
fit , ut hoc modo fe velit in veritate
iacramenti intelligi. Hoc imperlpica-
bilis naturæ eft nomen in Patre , quod
Deus invifibilis , ineflàbilis, infinitus,
ad quem & eloquendum fermo fileat , & inveftigandum
fenfos hebetetur,& compleëtendum intelligentia.coartetur.
* Deficit eïgo in nüncupatione confelfio , 8c quid quid
illi fermonum aptabitur, Deum uteft, quantufque eft,non
loquetnr. Perfe&a feièntiaeft , fie Deum feire , ut licet r\
non isnorabilem, tamen inenarrabilem feias. Credendus ^
eft intellioendus,adorandus eft, & iis officiis eloquendus.
Eft autem Filius * progenies, ingeniti, unus ex uno, ve-
rus à vero, vivus à vivo, perfedtus à perfefto, virtutis vir-
tus, làpientiæ làpientia, gloria gloriæ , imago invifibilis
Dei, forma patris ingeniti : * habet igitur nativitatis hu-
jusutique fecretum.Ec fi quis forte intelligentiæ foæirn-
putaverit , generationis hujùs làcramentum non polfe
confequi, cvfm tamen & Pater fit abfolutè. intelledius , 8c
Filius nëc ma j or eo, nec minor; fine dôloreà me audiet,
Ignore, ego nefeio, non require. Confolabor me tamen :
Ar.changeli nefeiunt, Angeli non audierunt, Propheta non E
fenfit, Apoftolus interrogavit, Filius ipfe non edidit. Cef-
fet dolor querelarum. Non te, quilquis es qui hæc quæris,
revoco in excelfîim, non in amplitudinem tendo, non de-
duco in protundum.
* Hæc de natura divinitatis àtrigimus., non fiimmam
intelligentiæ comprehendentes, fed intelligentes incom-
prehenfibiliaeflè quæ loquimur. Nullum çrgo, dicis, offi-
cium fideieftjfinilpoteriteomprehendi. Immo hoc offi-
ciùm fides profiteauu , id unde quæritur incompreheh-
fibile fibi elfe fe feire. Supereft de inenarrabili genera-
cione Filii adhuc aliquid : immo aliquid illud adnuc toi
l