firmitate detineat. Quin etiam ad hujus nos A telli^endus eft ? Humana: naturæ quod agere
intelligentiæ impietatem hæreticorum fur<
re quodam.neceflariæ confeffionis compellic ,
uc ita credendum fie j quia & à Domino ica
didum fie, & videri irreligiofiffimum polfic,
pxofeffionis ejus de fe proceftacionem diverfæ
incelligenciæ noftræ opinione corrumpi.
59. Acprimùm ante quàm didi ratio &cau-
la memor.eeur, fenfu communis judicii a fen-
tiendum eft, an credibile efle poffic, uc alidefiniunc,
quancum in fe eft, præficiunc, 8e fè-
quicur gerendorum cognieio voluneacemagen-
di : Deus verô natus quod in fe '& per fe eft
nefeie ? Per eum enim eempora, 8e in eo diés
eft j quia 8e per ipfum futurorum conftieucio
eft, 8e in ipfb adventus fui difpenfatio eft;
8e eric in ea hebecudine, uc quod fibi confiât
fenfu nacuræ torpentis ignorée, ferarum be-
luarumque modo, quæ excra racionem confi.
quid ex omnibus nefeiat, qui omnibus ad id B lii providencis animatæ , ipfum quod aguntquod
func acque erunc audor eft. Si enim om-
nia per Chriftum 8e in Chrifto, 8e ica per ip_
fum , uc omnia in ipfb fint , id quod neque ex-
t:ra eum neque non per eum eft , quomodo
non eciamin feiencia ejus fie, cùm plerumque
b feiencia ejus ea, quæ neque in fe neque per
fe fine, per vircucem nacuræ c non nefeiæ appréhendât
? Ac verô quod caufam nifi ex eo
non.fumic , d 8e mocum ad id 3 quod eft ericque,
nefciunc, cùm quodam mocu ftupidæ volun.
tacis agitaeæ , forcuico ad aliquid 8c incerto
feruncur ingreflu ?
éo. Quomodo eciam Dominus gloriæ, adventus
fui ignorabili die, nacuræ efle incom-
pofîcæ imperfedæque credecur, quæ 8c necet
ucacem habeat adveniendi, 8c fcienciam ad-
vencus fui non adepea fie ? Per quod potior fie
ignoratio b Deo , quæ ei auferat cognitionis
nifi intra fe non capit $ quomodo extra ejus C habere vircucem. Jam verô quanta impietatis
nacuræ fcienciam eft, per quam 8c in qua id
quod efficiendum fit continetur ? Cogitatio-
nes namque humanas non folùm præfènci motu
incitatas , fed etiam inftindu futuræ voluntatis
agicandas, Dominus Chriftus non ignorât
, Evangelifta teftante : Sciebat enim Jefets ab
initio, qui ejfint non credent es-, & qui effet tradi-
turus eum. Naturæ ergo ejus virtus , quæ cogni-
tionem rerum non exftantium capit, 8c quief.
geminatur occafio , fi præter infirmitatem
Chrifti etiam Deo patri vitium deputabitur-,ut
unigenitum Deum , 8c diledionis fuæ filium,
diei hujus cognitione fraudaverit, malignita-
tifque ‘ affedu fcienciam futuræ confummatio-
nis inviderit : 8c cùm non ignorabilem ei eflè
pafîionis 8c diem 8c horam voluerit 5 diem vir.
cutis ejus,8c clarificandi in fandis fuis hôram
negaveritj 8c ademerit beatitudinis cognitio»
çentium adhuc animorum fubituras inquietu- D nem, cui mords indulfèrit præfcientiam ? Hu.
dines non ignorat, id quod per fe intraque fe
eft, nefeifle exiftimabitur ? Et alieni potens,
impocens fui eft de quo didum meminerimus,
Colojf.1.16 Omnia per ipfum 3 & in ipfo creata funt 3 & ipfe
ibd. 19. eft ante omnes j vel illud, Quia in ipfo compla-
cuit omnem plenitudinem inhabit are 3 & per ipfum
c reconciliari omnia c in eum ? Cum igitur omnis
in eo fit plenitudo, 8c o.mnia per ipfum 8c in
ipfo reconcilientur, 8c dies ilia reconciliationis
mana: iftud confcientias non poteft ferre tre.
pidatio,ut hoc fibi de Deo arbitrium pra:fu-
mat, 8c ei vitia humanse demutationis adferi-
bat j ut aut aliquid Filio Pater deneget , aut
aliquid Deus natus ignoret.
61. Nefcit autem Deus aliud aliquando
qudm diledio efle , neque aliud quam pater
efle. Et qui diligit, non invidet: 8c qui pater
eft, non etiam non pater totus eft. Non enim
fit» C°eft no^-ræ exfpedatio fitrhanc ille diem ignorât, E admittit hoc nomen portionem, ut ex aliquo
cujus 8c in fe tempus eft, 8c per facramentum f
ejus eft ? Etenim adventus fui dies ifta eft If;
Co'.ojf. 3.4. de qua Apoftolus ait, Cum autem Chriftus ap-
paruerit vita veftra, tunc & vos cum eo appare-
bitis in gloria. Nemo itaque quod per fe8c intra
fe eft , nefcit: Chriftus aderit, 8c adventus
fui diem ignorat ? Dies fuus eft, fecundum
i.Thtfs.i. eumdem Apoftolum, quia dies Domini ftcut fur
nofte adveniet: 8c ignoratione ejus detineri in_
pater fit, 8c ex aliquo pater non fit. Pater
enim univerfitatis k ejus quæ in fe eft pater
eft, omnem fe in eo habens, cui non fit ex
portione quôd pater eft : non quod fibi eorum
quæ fua funt pater ipfe fit , fed quod in his
quibus ipfè eft, ei qui ex fe eft, pater totus
fit. Et cum fecundùm humanorum corporum
naturas, quæ ex difparibus conveniunt 8c ex
compofitis confiftuiit, non poflit nifi omnium
• Vat. baf. mf. fenfum communis judicii interrogo, quid fentien-
dum eft : gloilema fubolec, ficut 8c Martin.* in quo legitur, inb
Excufi, feienti* ex etiam, omiflo ejus, quod (>robè exhibent
mtr. Chriftus ut caufa generalis, proximè omnibus ad id quod funt
atque erunt auclor aflettus eft : hie verb ut cauia particuiaris,
apprehendere dicitur quae neque in fe neque per fe fint, puta, co-
gitationes aliénas. Rurfum movere poteft cur plerumque: an non
omnia apprehendit ? Apprehendit quidem omnia, fed fuam de
nônnullis dumtaxat fcienciam manifeftam fecit. Hie enim voca:
bulum plerumque, non majorent partem , fed indefinitè aliquant
figiiificat : qua intelligent aliis etiam Patribus, fed maximè Gregorio
Papa: familiare eft.
? Apud Bad. & Er. non nefeiens. In uno mf. Vatic. & altero
Sorbon. non nefeiat & appréhendai•
* Duo mff. Colb. cum Germ. & ne mo turn. Turn apud Bad. ad
id quod eft exterior eritque , in uno codice Vatic. Tell. & Vind. ad
id .quod eft exteriorque j in Sorbon. ad id quod eft exterioraque :
mendosi. Hoc iplum argumentum fic paucis.perftringit.& explicat
Cyrillus lib. thelauripag. u8. Proprium eft Verbo,quatenus Verbum
eft, nojfc eorum qua ab ipfo condita funt principia & fines. rUnum
verb eorum, qua ab ipfo condita funt, eft tempus: & qui tempus
condidit , quam diu duraturum fit novit.
c Ira m(T. quomodo Sc lib. 8. n. ƒ. conlentiente grxco tis dvn.
At edit;, in ipfo. . \ .
r Icilicet difpenfationis & a flume* carnis, in qua venturuseft
judicare vivos & ntortuos. Quocirca dies ilia Cltrifti eft ut hominis
} Ci quidem Pater omne judicium dedit Filio, quia filius hominis
eft, ut feriptum eft Johan, ƒ. 11. & 17. Diei quoquetempus
eft in ipfo ut Vcrbo temporum conditore.
8 In duobus mlT. deeft Deo : qua voce intelligitur Pater, cui
omnium cognofccndorum virtus neganda, & ignoratio attribuen-
da litpotius, quant ea invidix labes, qua diledto filio cognitio«
nem aliquam lubtrahere credatur.
h Bad. Sc Er. generatur occafio per infirmitatem Chrifti. In alii*
quoque editis defideratur fequens particula fi.
1 In duobus mil. effe flu.
k id eft, Pater Filium generando dat ei univerfa qu* in fe funt.
fuorum quis a pater pater efle, dum quód in A ignoratio ejus, fecundùm quod omnes thefauri
unoquoque eft generum ac partium, id in fï-
Iiis nativitas perreda confervet: omnium ergo
fuorum quis pater pater eft, dum ex omnibus
nativitas 8c in omnibus manet. Et ctim in Deo
non fint . corporalia, fed abfoluta j neque par-
ticulata, fed tota 8cuniverfa *, non vivificata,
fed viva 5 totus vivens, 8c unumb totus Deus
in eo feientia: latent, difpenfatio poti^s quam
ignoratio fit 5 habes caulam ignorandi fine in«
telligentia nefeiendi,
63. In omnibus enim^ qua: ignorare fe Deus
loquitur, ignorantiam quidem profitetur, fed
1 ignoratione tamen non detinetur: dum ad id
quod nefcit, non nefeiendi infirmitas eft, fed
Detis qui
nefeire aus
jam feire
quid dicaeft
dum non ex portione compofitus eft, fed aut tempus eft non loquendi,aut difpenfatio eft
ex fimplicitate perfedus eft : necefle eft , ut non agendi. Loquitur ad Abraham Deus di.
fecund dm quod eft pater, ipfe fit omnium fuo- B cens, Clamor Sodoma & Gomonha impletus eft
rum ei quern ex fe genuit pater totus , dum
eum pat'rem ex fuis omnibus nativitas filii per«
1 fefta confummat. Si igitur proprius Filio Pater
eft j in ea necefle eft Filium manere pro-
prietace qua Pater eft. Manere autem quomo-
do exiftimabitur, fi extra prafeientia: naturam
fit, 8C aliquid nativitati ejus c ex audore de«-
fuerit? deerit enim prope totum, fi quod pro-
prium Deo eft, non habeat. Proprium autem
peccata corum magna valde. Dcfcendam ergo
& videbo 3Ji fecundùm clamorcm eorum k confum-
inantur : quod f t non, ut ftciam. Habemus ergo
nefeientem Deum, quod tamen non nefeiat*
Nam cùm peccata magna valde feiat efle, 8c
rurfum defeendit ut videat * an* confiimmata
fint, 8c fi nondum confummata funt, ut feiat :
intelligimus eum 01 non nefeire, quia nefeiat -,
fed turn feire, quia tempus ad agendum fit*
Deo quid aliud, quam cognitio futurorum eft5 C n Scire ergo Deum, non eft ignoranti« demu.
ut res nondum manentes, manfurafque pofte-
riùs, invifibilium ac nondum exftantium gene-
rum capax natura contineat?
<; 2. Non patitur autem in nobis dodor gen-
J tium Paulus hanc impii erroris profeffionem,
ut ignoraflb aliquid unigenitus Deus exiftime-
tur : ait enim, Inftituti in dilcBione in omnes di-
' vitias adimpletionis intelleclus 3 in agniiionem fa «
cramentid Dei Chrifti 3 in quo funt omnes tkefauri
tatio , fed temporis plenitudo. Exfpedatur
enim adhuc ut fciat : 8c cum non poffimus id
de eo intelligere quód nefeiat 5 cum tamen
adhuc exfpedet ut fciat, necefle eft, ut id quod
fciens nefcit , ’8c nefciens feit, 0 nihil aliud
quam vel loquendi difpenfatio fit, vel gerendi.
64. Non ergoambigi licet, Dei fcientiam
ex tempore potids efle quam ex demutatione,
cum ad id quod Deus feit, profitenda: potifis
fapientioe & feientioe abfconft: Deus Chriftus fa« Dfcientiæ tempus fit, quàm adeptæ : ut etiam
cramenturn eft, 8comnesfapientiæ 8c feientiæ ex hoc docemur, quod ad Abraham didum
in eothefauri latent. Portioni verô , 8cuniver- eft, Ne injicias manum tuam inpuerum3 & ne
fitati non poteft convenire : quia neque pars facias illi quidquam : nmc enim cognovi quia ti-
omnia intelligitur, 8c omnia partem non pa- mes p Deum tuum 3 & non peperciftt filio tuo di.
Deus dicido
feire 3 ‘
quod modo
profert.
tiuntur intelligi. Filius enim fi diem nefcit,
jam non omnes in eo feientia: thefauri funt 1
e diem non ignorat, omnes in fe feientia: the«
fauros continens. Sed meminifle nos convenit,
occultosin eo iftos feientixthefauros efle, ne«
teHo propter me. Deus itaque mod6 feit: mod6
autem feire, anterioris ignorantia: profeffio
eft. Quod efim in Deum non cadat, neque * ut
ignoraverit antea fidelem fibi efle Abraham,
de quo didum eft, Credidit Abraham Deo,
queidcirco, quia occulti fint, non inefle: cum E 8c deputatum eft ei ad juftitiam : hoc quod
per id, quod Deus eft, in eo infmt 5 per id nunc cognovit, tempus eft quo Abraham te-
vero,qu6d facramentum eft, occultantur. Non ftimonium accepit, non etiam* feire Deus
occultum autem,neque ignoratum nobis eft fa« ccepit* Abraham enim, holocaufto filii, dile-
cramentum Dei Chrifti, in quo abfconfi om« dionem quam ad Deum habebat docuerat:
nes feientia thefauri funt. Et quia facramen- Deus turn cognovit, cum loquitur. Et quia
turn f ipfe eft 5 videamus an in his, qua: nefcit, ante nefeire non intelligendus eft j necefle eft
ignorans fit. Si enim in ceteris profeffio igno- idcirco tunc intelligatur cognofle, quia loqui-
randi non b habet nefeiendi intelligentiam 5 ne tnr. Et de plurimis quidem, qua: de feientia Dei
nunc quidem quod nefcit ignorat. Nam h aim Teftamento veteri continentur, ha:c tantum
a In vulgaris hie & infra noi
repccicur pater : moxque habetur
b Ira optimus codex Colb. i
m Martin. & Germ. Alii v
In uno e mlT. Vat. Sc Carnut. ex auflorirate: IcCtio non fpe
da ; id enim Hilario eft aufloritas, quod nobis principium.
Lipf. Sc Par. Dei patris &> Chrifti: confentientibus noftris (
textus cxemplaribus: fed renitentibus Bad. Er. & mff. necnon
je£ta vcrboriim illorum expofltione.
: Removimus hinc , Gfuod fi in eo omnes feientia thefauri funt,
Tiff. iCtorit;
■ In duobus mff. in fe eft : quod non placet. Superiùs <
C h r i f t u s f i t e r a » » » / « » » non femel p r c c d i c a t u r , hoc e f t , D e u s abfeon-
ditus, cujus forma per fufeeptionem humilitatis corpore* fuit
exinanita. Pofteamf Martin, qua ex fe funt, pro qua nefcit.
S id eft, non ea eft, ut intelligatur ignorare. Sic infra , Hales
caufam ignorandi fine intelligentia nefeiendi, hoc eft, habes cur
fe agat ut ignorans, nec tamen' intelligatur nefeire.
b Particulam cum omitcunt dutf mff.Colb.unus Sorbon. & Germ.
* German, codex, ignoratio tamen non datur. Deinde Lipf. &
Par. dum id , expunito ad abfque uUa auCtoritate.
c Umis mf. Vatic, com Rcmig. & Theod. hie addit, ad mo
ientem. Turn in folis Martin. & Vat. baf. confummabuntur.
Potiores mff. an confummati fint , & fi nondum confummati
fint. Martin, ah confttmmandi fint, & f i non confummandi fint.
* Sic mff. uno excepto Vind. in quo exftat, non ea feire, quia
nefeiat. At excufi, non ea tunc feire , quia prius nefeiat. Pro quia
nefeiat, fenfus exigere videtur quia nunc fciat. Et quidem cùm vete-
‘ibri nunc duabus litteris nc exhibeant , nec verba ullo modo
e feparent , ex nefeiat facile confeétum fit nefeiat-. Deinde
mf. Martin, fed turn feire , citm eft tempus ad agendum.
“ Loco verbi feire pr*tulit Eràfmus nefeire, quod deindearri«
runt Lipfius & qui in poftrema editione Par. corrigenda ope-
1 navar-unt : omnibus propè mff. relu&àntibus. Hoc fibi vult :
1 Deus feire dicitur, non fit in eo dtmulatto ( male apud Bad.
Er. & in mf. Martin, diminutio ) ab ignorantia ad fcientiam , fed
icatur temporis plenitudo. , »
• In plcrilque mff. Sc apud Par. repetitor hic particula «
P In vulgatis , Dominum Deum tuum. A beft Dominum à
mff.
Abcft mxterea tuum à grxco Sc latino Scriptur* textu.
q Poft neque reticetur cadat. adeoque particulam ut fubfequen-
em à Lipfio perperam cxpunclam reftituifnus ex Bad. Er. Sc mff.