Xij à P R Æ F A T 1 0.
majoris Uboris (èfi difficultatis- Triplex illud periculum fenfit ac timùit Hilarius.
Unde lib. i. n. z. vicem fuam dolet , quod h&reticorum blafphemantium <vitïo illicit
a. Agere , ardua f i Andere , ineffabilia c la qui , inconcejpi pr&fumere compellatur : ut
quæ contineyï religione mentium oportuiffent , in periculum humant cloqua proferAntur.
Turn verb num 5. animi fenfa propria explicare non valentis æftum & anxieta-
tem déclarât his verbis : Mihi certe his refipondenti in curis <eßus eß , in finfu la-
bes eß , in intelligenÜA fiupor eB s in fiermone Autem non Jaw infirmitatem 3fid filen-
tium confit ebor : cùm, inquit lib. de Synod, n. 5. difficillimum fit , fenfum ipfitm
proprine me* fidei ficundum intelligently interioris Affe Bum loquendo proferre. Demum
ab auditu fibi timet, dum libri ejufdem num. 65. ait : Mementote , non finfium
mihi deeffe , fed verb a : arguam forte in eo naturam me Am , non tAmen argUAm volun-
tAtem s (djr ignofio natura , fi loqui de Deo quod vult non poteß. Confcius enim fibi,
quod in rebus divinis * verborum Ad hue fignificatio angußior qmm intelligenÜA fit,
tanto magis formidabat ne aures ofFenderet , quanto minus turn dé vi cujufque
vocis inter homines convenerat -, cum plerumque , ut loquitur ipfe lib. de Synod,
n. 8. ignorAt a verborum opinione plurimum inter le digladiarentur. Quippe , inquit
Gregorius Naz. Or. zi. n. 97. cum exigua res quottdie accederet, qua molefitam affer-
ret j eh tAndern res adduBa eß , ut periculum effet ne orbis terrarum fines unil cum fil-
l&bis abrumperentur.
36. Quocirca verba de Deo faéhirus , ut fibi reeftè fèntiendi ac loquendi difK—
cultas complanaretur , ipfius opem fiipplex implorabat. Expofui, Cariffmi, inquit
lib. de Synod, n. 65. qmntum humant confuetudo patiebatur , & dominus mihi
s e m p e r ut ipfi feit a me o R a t u s indulfit, communis fidei confiientiam. Ita
etiam quo faciliùs cogitata ipfius ab aliis perciperentur , ea variis modis expla-
nabat : ut fi cui una ratione obfcura eflent , ea altéra fièrent apertiora. Quam ob
rém eloquentiæ fuæ vires exferens j de Deo quàm altè lentiret, infignibus fpecimi-
nibus ßepe numéro comprobavit. Non enim , inquit ibid. n.J 6z. infinitus immenfus
Deus brevibus humani fermonis eloquiis intelligi potuit , vel defendi : fiillit
enim plerumque audientes & docentes brevitas fermonum. . Cùm igitur Hilarius, veri-
tus ne falleret brevitate , fermonis copiam fe&atus effet ^ leétorem jure ac merh-
to admonet lib. de Synod, n. 6. ne de 1came fermonis conjùmmationem per litiera-
rum exordia exifiimet judicandum.
37. Quam precem cùm num. 66. répétât , rurfumque inculcet Fragm. il n. 7.
nemo negaverit ei concedendum ,quod in aliorum Patrum lèétione etiam obfer-
vandum Eulogius Alexandrinus apud Photium cod. zij. præcipit : Oportet igitur
fanBorum , qui certis temporibus Ecclefia DoBores exßiterunt 3 do Brin am intégré perle -
gere, gÿ non ex parte ïllorum pro ferre fintentias , indeque de tot a eorum mente non fine
periculo conjcBuram faccre. .. quando quidem ex uno aliquo diBo , five epißola 3 five
lucubratione , tot a ficriptons pietas oßendi non poteß. Præterea verba illius non fem-
perad noltros loquendi modos funt exigenda. Eorum enim plurimi, quos poftea,
Augullino præfèrtim Doétorè, invexit ufiis aut comprobavit ^ Hilarii ævo autinau-
diti erant, aut nondum fatis recepti : ut merito dixerit cum Ambrofio epift. 48.
ad Sabin, num. 4. Verbum ß offendero , virtutem profejfionis interrogator Si , inquit
idem num. 6. verba movent, non prajudicant fidei. Etenim firmonem mens non dubia
obumbrat, défendit à lapfu. Ita fiet, ut neminem offendat perfonoe vox eo fenfu
accepta, quo nunc nature vocabulum 4 aut ciim uti Deo pro frui Deo occurretj&
alia hujufinodi quæ recenfere longum effet. Pollremb quia in Latinis non habuit
quos in rebus à le traébandis imitaretur -, ad mentem Græcorum , quorum ei lectio
familiaris erat, multa eum expreffifle advertendum eft. Ex qua , ficut & ëx
fuperiori obfervatione conficitur, illius fermonem cum Græcis , aut certè Latinis
Patribus qüi eum præcefïèrunt, non cum iis qui eum fecuti funt, efte comparan-
dum. Quod fi præftitiftènt, qui pluresineo opiniones ac dicendi modos fingulares
notarunt, in nullo fére eum fingulariter aut fenfifle aut locutum efle deprehendiflent.
38. Quanto
P R Æ F A T I 0. xiij
58. Quanto difficiliora hadtenus judicata Cant Hilarii (cripta , tanto operofiùs
enitendum duximus, ut ea difficultas Cablevaretur. Hujus rei gratia fingulas fin-
gulis Operjbus præmifimus Admonitiones aut præfationes , in quibus quidquid
ad Operis occafionem , tempus, fcopum , veritatem & alia id genus ipedtat, pro
noftra virili parte explicuimus. His interdum fiibnexa eft totius Operis fynopfis:
quod præiertim ad libros deTrinitate vifum eft quodam modo neceflàrium. Turn
ut ledtor in aflequendis Hilarii fenfis minus laboraret, præcipua ipfius argumenta
, quantum per oram libri licuit, brevibus fiammariis comprehendere curavi-
mus. Ut autem haberet,ubi periodorum longitudine fatigatus requielceret,Tra-
«ftatus finguli varios in numéros fiant diftindti. Ea quoque ratione citationum
copamoditati confixltum eft , ne paucos verfiis recognoicere volentibus tori libri
efïènt pervolvendi.
39. Sed in redintegrando textu, ex cujus depravatione obfeuritas ut plurimum
creabatur, noftra potiffimùm cura ac ftudium fiait. Et fi autem quàm plurima,
nihil tamen nifi prævia diligenti ac morofii confideratione immutatum. Qua in
re maxime ipedtavimus leriptorum codicum in unam ledtionem conlpirantium
antiquitatem , finceritatem , multitudinem , fi præfèrtim alias in mendofis lo-
cis diifiderent. Nam conciliare lolet veritas , quos falfitas diflidentes facit. Sic-
ut autem mlf antiquitatem ex feriptura & charadtere perlpeximus , ita ex con-
ftantia quadam in retinendis iis loquendi modis , qui in aliis exemplaribus ob
fingularitatem fepe mutatifiant, eorum probavimus finceritatem. Ad horum veritatem
ita fcrupulose expreflimus omnia, ut ex iis etiam verborum ordinem re-
vocaverimus. Si quid vero caftigatum quod non oportebat, nihil tamen ereptum
ledtori : qui ad oram libri, quidquid in prioribus editionibus , quidquid in mill
occurrit, quod alicujus momenti f it , pro libito feligendum inveniet.
40. Importuna quidem fiant, & ab audtore intentionem ledtoris nonnihilabducunt
notulæ frequentes. Sed plerique refeire cupiunt, quo jure quave audioritate mutatum
fit,quod prius obtinebat : & nullias eft, cui fi placeant fola audtoris verba, notas ièor-
fim ab iis pofitas non fit liberum præterire. Ita etiam ubi quædam notata fiant
quæ minoris momenti videbuntur ; hoc paucis præftitum eft , & in eorum gra-
tiam , qui in Dodtore Ecclefiæ antiquo ac difficili,& de re in qua ex verbis inordinate'
prolatis fæpe incurritur hærefis tradtanti ,• nihil negligendum ducunt. In
aliis majoris momenti locis mutationes Facias aion fola mif audioritate fed &
quàm paucioribus verbis licuit , ratione eft demonftratum. Quod faciendum
prælèrtim cenfuimus, quoties qui Hilarium antea recognoverunt , à vero illius
ïènfia aberrantes , fallàs fubftituerunt ledtiones , quæ quamdam veritatis Ipeciean
præ le ferrent. Iifdem notis illuftrantur & explicantur locuriones inufitatæ im-
plexæ phralès, lèntentiæ fingulares. Hilarii enim feripta non tantum à mendis
pura & integra , fed & ledtu faciliora exhibere fuit animus : & locorum nonnul-
lorum lenfiam non fine labore aflècuti, aaoftri officii exiftimavimus elle ut aliis
hie labor levaretur. Eamdem ob caulam ex eruditorum operibus eligere non gra-
vati lumus, fi quid ad geftorum , quæ Hilarius attingit, notitiam faciliorem con-
duceret. Denique quæ in eo pugnantia, quæ lulpedla videbantur , componere
& ab omni errore vindicare ltuduimus , non vanis aut aliunde accerfitis rationi-
bus , led ex ipfiulmet verbis. Illos enim locos,, aut ex adjundtis expendentes aut
comparantes cum clarioribus, deprehendimus quàm jure Hilarius , de locutione
non ita, ut de fide lua lècùrus, monuerit atque enixè rogaverit,ne de iplo ante
ablolutum feranonem judicaretur. Quofdaan ex illis celebriores atque difficiliores
ab iplo exordio tradtare juverit : quo cùm commodiûs quàm in oram conferre
liceat , quidquid in unam eamdemque rem diverfis Jocis dixerit ; ex mutua plu-
rium locorum collatione vera illius lèntentia manifeftiils apparebit. Et certe vi-
lum eft expedire , ut tanti viri feripta non. prills offerrentur , quàm præcipuæ
lulpicionum nebulæ prorlus fuiflènt diffipatæ. In his dilputationibus aliorum etiam
d