191 Joannis
cum prasdidto in tiiodo conftituendi: fed in hoc diflre-
funt quod in primo concedcns nullum fibi retinet rei
dominium vel jus emphiteoticum 3 fed in fecundo re-
tinet utrumque, 8c uterqueeft licitus. Tertius Con-
tragus de quo nunc inquiritur, habet (ut dicit)con- •
trarium modum ad prsecedentes, in hoc quodillequi
eft Dominus, ab initio ipfe eft quipenfionemcenfua-
lem fupra fe 8c fupra rem fiiam conftituit: propterea j non fpquitur , ft prascedentes Contradlus fint liciti,
quod ifte.
Proinde refpondendo ad quartum fundamentum,
non negamus dlibus, annua(:i npqruteitf)t aqtiuoinne se xC eanlifius ummo dpios ft&in tC iomnptoran-i
licite, .ut in fundationem Ecclefia:, ut in concdlione
quam quis fecit de re fua, ut dum aliqua Ecclefia exi-
mitur a Jurifdidlione Epifcopi, ut aliis modis fparfis
injure, ficut allegatj fed fufficit nobis conceftio fundamenti.
Rursus conceflo antecedente quinti fundamenti,
quod per titulum gratuitum fcilicet legati vel dona-
tionis, poteft annua penfio de novo conftitui, nega-
tur confequentia , vel fimilitudo ad cafum noftrum 3
quoniam in titulo gratuito nulla eft fufpicio de ulufa,
fneeceu se fht iea.d mutuum vel ad effedlum mutui reducibilis,
Refponfio.pratterea ad fextum fundamentum flat in
hoc , quod inmutuo, quantumeunque probabile du -g
btiiouimiem v eulf oprear:i,c udluem q u, a nion nc appo.t eft concludere excufe- naviganti. Seciiseftin
iClloundt rCadabpuit uvleunmdi. tionCius m& i geimtuprt iionn cisa,f ud ece qnufuoa lliofqtau:i tduer
quo quasritur , fi mutuum vel ad mutuum reducible
, non eft fimilitudo 3 attento quod pretium ut in
pluribus eft valde parvum, refpedhi magnitudinis pen-
fionis , & ad tempus eft probabiliter latis dufatu-
ruai : poflet addi (fed non tangitur hie) quod
Contradlus talis dat occafionem machinandi in mortem
alterius, vel earn optandi fcilicet illius qui reci-
pit penfionem ad vitam. Ulteriiis in refponfione
ad feptimum dicit die duos cafus pofitos ab Ho-
ftienfi. Unus eft, quod licet emere pofleffiones ad
vitam ipfius emptoris 3 fed hoc intelligitur ubi non
conftituitur frudtus de novo , 8c merx jam creata e-
mitur, nec datur facultas redimendi, & ita non eft
fimilis cafus ad noftrum. Alter cafus eft, cum quisC
tradit vel vendit oves alicui Monafterio fiib padto quod
jpurfoh bqeuta Uovbiest voavleea rte qcuipaitaut odru ovse lf oqluidinoqs,u ceu mfo lfirduodst u3 s cfued-
poft mortem tradentis omnes oves ad Monafterium
pertinebunt: 8c hoc eft licitum propter incertitudi-
inne mca fmu ocretnisf uvaelli fmtau:,l tiqpuliiaca etifot nmisu otuvuiumm vj elf eadd mfeucutus uemft
reducitur. Poftremo refpondet ad ultimum per illud
dictum d e Prabendis. Ad u lt a p e r patient mm toleran-
tHr j qu* f i dedufta fu ijfen t in ju d ic ium , ex igentejuftitid
■ non deberem tolerari.
J? C c e fiimmatim colledta eft fententia Tradtatus
quantum vifum eft fufficere ad intentionem no-
ftram, qua: verfatur non ad impugnationem Tradta-
tus principaliter aut mordaciter 3 fed ad elucidationeny
veritatis, tarn in cafu propofito quam in aliis nonnul-
lis in materia Contradtuum , qua: ad confeientiarum
ferenationem 8c Jurium faciunt intelledtum.
Attentio Prima.
Attendatur in primis quod ofto rationes fifte pro
cenfualifta militant pro caiu noftro. Nec refponfio-
nes data: contrariantur; fed confirmant propofitum
dum concedunt fenfuales reditus rationabiliter emi pof-
fe vel inftitui, fi non appareat de corrupta intentionc
vel ex modicitate pretii, Vel ex mala lama contrahen-
tium, ut quia conlueverunt ufuras exercere.
Attentio Secrnda.
Attendatur quod prima ratio fiia contra cenluali-
^ ftam , fundans ie in hoc quod ubi eft eadem r a tio , d e bet
ejfe eadem Jur is deeijio, foluta eft per quartamde-
cimam propofitionem fecunda: partis. E t poflet re-
Ipondendo ad formam, concedi major in terminis, fi
fit eadem fimilitudo penitus; fed minor negabitur:
quoniam in ufura aperta prohibit» Legis Divinte &
humana; eft manifefta , nonfic in calu cenfualifta: e-
tiamubipeccaret, quiahoceflet occultum, aliudma-
nifeftum. Addito quod prteccpta nonobligantutfiant
ad intentionem pnecipientis, nififubconditione, hoc
eft, fi debeat finis aflequi; alioquin honorans Paren-
tes propter naturalem pietatem non referendo ad
Deum, peccaret. Similiter & jejunans fi non effice-
retur devotior, & ita breviter de quolibet Prascepto*
rum. Facit pro hac refponfione textus expreflus ex t
r a d e u furis, cap. in c iv ita te , ubi fic dicit Alexander
tertius feribens Januenfi Epifcopo. „ In civitate tua
„ dicis fepe contingere, quod quidam piper feu cyn-
,, namomum feu alias merces comparant, quae tunc
„ ultra decern lihras non valent, & promittunt fe il-
» lis a quibus illas merces accipiunt, undecim libras
„ ftatuto terminololuturos. Licet aut cm Contradius
„ hujufmodi ex tali forma non poflit cenferi nomine
„ ufurai-um, nihilominus tamen venditores peccatum
,, incurrunt, nifi dubium fit merces illas plus miniis-
,, ve,folutionistempore'valituras. E t ideocivestui fii-
,, luti luiE bene confiderent, fi i tali contradlu cefla-
,, rent, cum cogitationes hominum omnipotenti Deo
„ nequeant occultari. Poflet autem hoc in loco fieri
perquifitio, cur Contraftus hie commemoratus ex quo
non eft ufurarius, fit illicitus. Si dicatur quod propter
pretium majus & exceflivum, hoc habet locum
ih Foro conlcientiae; ficut etiam videtur notare De-
cretalis, fed non in exteriori judicio, ubirestantum
valet, fecundum Legiftas , quantum vendi poteft ,
quod intelligitur, nili fit defraudatio plus medio jufti
pretii; quia tunc Contra&us refeinditur ut incivilis,
licet non ufurarius. Si verb dicatur illicitus efle, quia
fit in fraudem ufurarum: refpondebit venditor , ne-
quaquam, fed in favorem confervationis velaugmen-
tationis propria: fubftanthe , & fuftentationis dome-
fticorum onerum.
Ecce quomodo malignantibus & volentibus inju-
fte agere, non fufficiunt Leges pofitivae contra ufu-
tarios latae; quin potius funt incidentaliter aliquan-
do in damnum Reipublicte, in laqueum confcien-
ti;c , jn ofFenfiones & fcandalum. Si autem Sen-
tentis Juris • Excommunicationum vel Interdiflro-
rum ligent abutentestalibus ContrabHbus, dumfiunt
in favorem ufurarum , licet non in fe fint ufurarii}
yideant Domini Juriftte an poenae fint ufque ad hoc
ampIi;md.L-, dum non conftat de intqntione.
Attentio Tertia.
Attendatur fuper fecundo fundamento contra cen-
fiialiftam , ubi aflumit Gloflam magnam Innocentii
D d e ufuris cap. in civitate 3 quod prima pars eft eviden-
ter quoad omnes fui claufulas pro cenfualifta, 8c pro
di&is priiis in diverfis conflderationibus. Simihter 8c
fecunda 8c tertia partes ufque ib i: fed certe bene con-
fulendum eft 3 attento quod ubi dicit in fecunda parte:
aliis videtur 8c forte melius , non negatpriores
bene dixifle^ fed ponit fub dubio fi fequentes melius
dixerint, qui loquuntur amplius pro parte cenfualifta.
E t modus loquendi communis notat eumfentirequod
melius, licet alii bene. Deinde cum dicit: Sedcerte
jp y L>e Gontraaibus. i ^
tc bene confulendum eft. Patet ex modo loquendi quin fibi contradiceret, fed accipitur ufüra pro fuper-
qui conformât fe verbis Decretalis, in c iv ita te , quod abundantia in Contra&ibus, prout etiam gloffat San-
non lpquitur nifi propter dubium intentionis contra- élus Thomas illud Deuteronomii xxvm. Foenerabis
hentium. E t ex illo quod affii’mat ftatim in quarta gentibm multis. Et in Evangelio Luc. xviii. increpa-
parte, dicens: Illud autem penitus videtur illicitum tur piger fervus qui non dedit pecuniam ad ufuram,
quod idem qui dicitur emptor, in fe conftituat redi- quamvis fit hie metaphorica locutio’, ficut ibi. Foe-
tum,8çç. Ubi notet leéloi; de correélionéquàmTra- neratur Domino qui miferetur pauperis. Prov. xix. 17.
élatus fecit, dicens per vftium feriptoris faclum efle, A , ut dicatur emptor pro venditor, quia non poflet (in-
quit) bene exemplificari quod emptor conftituat re-
ditum in fe. Sed hie cognofcitur inadvertehtia magna
3 quoniam emptor 8c venditor fe häbent cöiTela-
tiye, & poteft ille qui emitconftituere fe venditorem
per reditum vel a&ionem qua fe obligat ad plus dan-
dum, vel in .pecunia vel in fpe, quam acceperit. Et
hoc, obfecro, tu ledlor vigilanter attende, 8c cognof-
ces quod affedtio nimia impugnandi cenfualiftas- fecit
aliter fonare verba Innocentii quam fua. fuerit. inten-,
tio 3 ficut de fonitu campanarum vulgafitei^ experi-
mur. Proinde fuper reliquis conclufis contra cenfualiftas
ad vitam, 8c de regulaifta: Qui dubio fiante agit
aliquid, mortaliterpeccat , didtum eft prius in propofi-
tione tertiadecima fecund^ paitis.
Attentio Quarta.
Attendatur pro refponfione ad tertium fundamen-^
turn, quod cenfualifta bonam habens intentionem, ficut
habere prasfiimitur incafii noftro, non agit in fraudem
Legis, nec contra Legem. Nec illud quod indqeunirairtiuurs
,e xq uuai:u driaf,f e8recn etixa fCito,n ftir andohni pceonffliiita rlie creipcii puineuns-
tur plus quam centum, concludit. Et patet refpon-
fio per exemplum datum in materia defimonia, quia
Sacerdos celebrans Miflas poteft recipere cqntum
francos pro fuftentatione vite fua:, 8c non poflet recdiepnearrei
uumn.um denarium pro commutatione Miflie ad
Attentio Quinta.
Attendatur circa quartum fundamentum, quod fop-
ponitur illic efle fraus ufurarum , turn ratione mino-
ris pretii, turn ex conditionecontrahentium : 8c ideo
niliil contra cafum noftrum vel fimilem 3 quoniam
pqruestfituumm .asquatur venditioni , nec fit ad ufurarium
Attentio Sexta.
Attendatur fuper cafii civili quinti fundamenti illud
quod tadhim eft in recitando 3 quod fcilicet ilium cafum
non vidi in textu Legis , cujus fiippono bonum
intelledtum. Vidi autem Dominum de Palude, qui
fSueint tmenatgianruusm J urifta 8c Theologus, qui fuper tertium difi. 57. ubi communiter Dodtores
Theologi tradlant materiam de ufura , 8c ibi requira-
tur : hie inquam Dodtor ponit cafum Legis 3 quod fi
Petrus vendat Communitati aliquam domum vel here-
ditatem centum francis , poteft ftatim emere decern
libras ad vitam fuper eadem hereditate Verum eft
quod exhibitus eft mihi rnodo textus Legis prasdidta:,;
qui fic habet : „ Si cui quantitas certa legetur , 8c
,, quoad pra:ftetur in fingulos annos certum aliquid
,, veluti ufuras juflerit Teftator prasftari, legatum ^a-
„ le t: fed in ufuris hadtenüs valere debet, quateniis
„ probabilem modum ufurarum non excedat. „ Ex hoc
textu patet primo quod fecit pro nobis 3 quia dicit
rqauroudm lehgiea tnuomn avcacleipt.i turP a, tept reotuiatm h aqbueotd m naolmitieanm uffiubi
convolutam , ficut eft nomen furti Scrapnae , alio-
rTon*i I I I . P a r s I .
Attentio Septima.
- Attendatur pro fexto fundamento, non femper verutti
efle, quod fi dilatio traditionis mercis facit pretium di-
minui, Concradlus fit ufurarius5 quia cafus eftoppo-
fitus in terminis c. in c iv ita te , priiis allegato , 8c ta-
dtum eft in una propofitione fecundæ partis, quo pa-
dto fit hoc fedlibile.
tAttentio O&oevd.
J Attendatur poft difeuflionem aliqualem prædidli
Tradlatus, quod pro omnibus didlis in prima parte fob
X X . Conflderationibus, font Dodtores Theologi in va-
riis paflibus, confequenter ad Legem Evangeficam 8c
naturalem , cum quibus Legibus loqui, non eft fine
Lege loqui. Nominatim fandhis Thomas 1 . 1 . quæ-
’ ftionibus diverfis circa materiam dejuftitia3 nunedi-
videndo Juftitiam in Commtitativam 8c diftributivam,
quærendo confequenter de Contradlibus emptionis 8c
venditionis, de ufora 8c fimilibus 3 ficut poterit invenire
ftudiofos fine quotatione ad quodlibet verbum, quoniam
juxta didhim Senecæ : N o n minus culpanda eft nimia
divifio quam pauca$ confujionem enim g en e ra l, Jicut p a tet
in pu lv er e : fi prætereà caufet turbatioüem memo-»
riæ 8c intelligentiæ magnam involutionem , quæra-
tur ab expertis.
Attentio Nona.
Attendatur quod .pro, didlis in fecunda parte fob
X X I V.Propofitionibus funt Dodtores Theologi,quantum
libros habui 8c videre potui. Primo ad conclu-
fionem refponfelem in forma concordat Joannes An-
^ dree in Summa Confefl*. qui Theologus fuit 8c ma-
^ gnus inveftigator etiam Jurium pofitivorum , Lib. 2.
titul. 7. de ufuris. quæftione z f . Çujus hæc verba
font in forma : ,, Quid fi vendidi prædium tali con-
,, ditione adjedla, ut quandocunque folvatur pretium
,, à me vel ab herede meo rehabeam prædium , ego
,, vel heres meus 3 vel quod ufque ad tot vel tot an-
,, nospoflimrehaberefbluto pretio: nunquid eft ufo-
,, rarius contradlus? Refpondetur fecundum Raynal-
,, dum §. 6 . I tem cjuidf i . Ad hoc dico quod non eft mu-
,, tuum, 8c emptor facit frudtus foos fine periculo u-
„ foræ, licet venditor juxta venditionis formam po-
,, fteà recuperet prædium. Et hoc intelligas nifi in
„ fraudem ufurai'um fit fodta talis venditio vel c6n-
„ ditio , quod præfomitur ex his conjedluris, fcilicet
,, ex eo quod modicum eft pretium refpedhi valoris
,, rei, ut extra d e empt. & v en d it. a d noftram. Item
,, ex eo quod aliquid perfolvit ultra fommam rece-
,, ptam: puta fuit vendita pro centum, 8ceft in pa-
),, cto quod cum refeindeturvenditio, reddantur 120.
,, ex tra d e pignoribus, illo nos. Item ex eo quod em-
„ ptor confoevit exercere uforas, ut in prædidlaDe-
,, cretali, a d noftram. Idem Hoftienfis v e r . 9. Et
„ Bernar. in gloffi fuper cap. conqusftus. ,, Hæc ibi.
Facit etiam Guillelmus compilator optimæ Summæ D e
visits & virtutibus , Tradlatu de avaritia , parte d e ufura.
dum numerans Contradlum cenfoalem inter u-
fiirarios hanc aflîgnat rationem , quia rcs longe pro
,,'minori pretio recipitur ad annuam penfionem pro-
N ,, pter