647
damus Iaudcm aut vituperium , tanquam fit à fiber©
arbitrio elicitivè j Sc perindç efl'entialitcr Sc intrinfecè
liberum ell hujufmodi canticordum. Nolumustamen
ab aétibus humanis extrinfecis tollere laudem vel me-
ritum i fed hoc habent ex participatione Sc origine
•primæ libertatis.
Canticum oris poteft violenter elici, fcilicetab ex-
trinfeco, non conferente vim paflo, Sc faltem divina ^
virtute. Secus invenies in noftro canticordo, ad quod
voluntas cogi nequit. Implicat enim, quod a£tus cordis
humani fit elicitus libéré, Sc refpe&u ejufdem
fit violentusj jam voluntas patiens vim conferret, nec
conferrct in a&u, quod implicat.
Canticum oris eft fubjeétivè in re materiali Sc extend
, five fit , five non fit organica. Subje&um verb
noftri canticordi, eft in folo corde rationis , five fit
portio fuperior Sc quafi vir 3 five inferior , quafi mu-
lier> five in quadam fcintilla Scapiceintelligentiæpu-
ræ, quam mentem aut fynderefimquidam appellant.
Sed ubique fuum elicit canticum fine ufu corporalis
organi requifito, quamvisad phantafmata prius afpe-
xerit, Sc ex illis fpecies intelligibiles abftraxerit : Sc
hoc fi non fit ex alto, virtute vèrbi Dei colluftrantis,
immediata revelatio.
Canticum oris fpeélat ad veterem hominem 3 canticordum
verb noftrum pertinct ad novum , qui felefte
Sc terrenum 3 fpirituale Sc carneum ; liberum Sc
illiberum 3 gratiam Sc peccatum 3 meritum Sc demeri-
tum 3 charitatem Sc cupiditatem 3 vel amorem Dei
vel amorem fui, quem dicimus libidinem. Quo fit in
Canticis, ut quicquid fpedtat ad virtutem immediate
vel mediate ,j elicitivè vel imperative 3 intrinfece vel
extrinfecè; eflèntialiter vel denominate, illud compute-
tur inter Cantica nova 3 aliud autem ex adverfb vêtus
reputetur. Colligitur hujus diftinétionis rations-
bilitas ex Apoftolo, locis plurimis. Et quia Chriftus
dixit : E x verbis tuis juflificaberis , ecce novitatem :
E x verbis condemnaberis $ Matth, xii. 37. ecce. vetu-
ftatem 3 quæ duo tarnen à cordis abundantia proce-
dunt. Stabit igitur, quod fimile Canticum fit in ore
unius novum Sc in altero vetus, immo funt in eodem
ore, tempore Sc corde mutatis.
Cur autem ifta notamus ? nifi pro coghofcenda
veriiis diftinélione Cantici cordis à Cantico oris, quæ
non fic accipienda eft, ut non plerumque conveniantj
Sc fit aliquod Canticum oris novum, licèt non intrinfece
vel illicitivè.
Sit prætereà Canticum aliquod cordis vetus, dum
ultro peflimas machinatur cogitationes , Sc ab eo exeunt,
juxtà verbum Chrifti, cogitationes mala, homi-
cidia , adulteria , fornicationes , furta , falfa teftimonia,
blafphemia , avaritia , neejuitia , dolus , impudicitia , oculus
cundùm Deum creatus eft ad imaginem Sc fimilitudi- n mains, fug erbia, finit it ia. Matt.xv. ip. Vides quàm
nem fiiam, non duntaxat in veftigio. Sequimur hoc
loco confiderationem Apoftoli de bipertito homine in
quolibct viatore, cujus intelligentiam Sc myfterium
nunc Sc hie fupponimus, dicentes confequenter, tot
die differentias aflignabiles inter canticum oris Sc noftrum
canticordum, quot Sc quantasApoftolus aflig-
navit inter noftros homines, hunc veterem , iftum
novum, fub una, Sc in una hominis naturalis perfona,
ut quod vetus tyrannizatur lege camis Sc peccati3
quod obviat Sc diflonat rationi 3 quod Legi Dei fiibje-
dus non eft5 quod captivat nos fub jugopeccati, Sc
jta dereliquis. At novusagitur, duciturSc regiturfpi-
ritu libertatis Sc juftitiae, Sc adoptionis filiorum D e i,
Sc fpe hereditatis aeterna:.
Collocato tenore dicendorum, confequenter notu-
lemus, nunc refpondendo objedtionibus, nunc noftra
ponendo. Habent in primis dubitationqm ea qua: di-
da funt de Cantico cordis, quod diftinguitur a cantico
oris, quia poteft fieri fine eo, cumdixeritChriftus
, quod ex abundantia cordis os loejuitur. Matt. Xll.
34. Cum praeterea certum fit, nullam vocem, qua:
eft fbnus ab ore animalis prolatus, fieri fine corde,
quod eft principium vita: Sc motus.
Refpondemus, quod ubique funt in aliqua difcipli-
na, feu veritatis cognitione diverfi termini, quorum
quilibet habet acceptiones multiplices, feu per analo-
giam, feu per aequivocationem •> reftriétio vel limita-
tio poteft,Sc debet primitiis fieri vel fupponi ad certum
aliquod fignificatum 3 alioquin incidcret ftatim
confufioSc ex confufione deceptiofeufophifticapara-
logilatio. Propterea fi debet in primis prmfupponi
quid nominis, ficut debet 3 oportet confequenter illud
efle certum, vel quia fic vult impofitor, cum nomina
fint ad placitum jvel ex ufii authentico Majorum colligitur.
Fatemur itaque, cor dici multipliciter Sc ad
multa, fimiliter os. Placuit nihilominus ex caufis pra:
pravum cor tale, qujim difionum, Schorribile.
Opponetur hie forte nobis de pueris, quinondum
habent ufum cordis intelledlualis , quod eft judicium
liberum rationis. Nonne fequi videtur ex prsenotatis,
nullum in ipfis efle Canticum novum , neque vetus,
plus quam in beftiis Sc avibus 3 cum tamen Chriftus
approbans Cantica puerorum Hebrceorum confirma-
verit didlum fuum audtoritate Prophetica: E x ore in-
fantium & laElentium ? See. Pf.vm. 3. Proindc fruftra
ponerentur inEcclefiis pueri, qui tamen videnturgra-
tiflima portio chori cancntium. Quid iterum dice-
mus de bcato illo infante Joanne Baptifta , in mater-
no utero geftiente, faltante Sc exultante ? Nonne
fuitifta fpiritualium novitasgaudiorum, cuimoxcon-
cinebat Mater, exclamans voce magna: Bcneditta tu
in mulieribus} Luc. i. 42. Canticum infuper addit
fuum Maria dicens: Magnificat anima me a Dominum.
^.46. Fuit plane novitas in hujufmodi beato puero
cum novo cordis: aut quia prseacceleratum eft in ipfo
judicium rationis: aut quia fpiritus Chrifti movit -cor
nefeientis ad exultationem novitatis. §ic de pueris He-
brarorum, immo Sc de Propheticis viris, Sc de ipfis
etiam Apoftolis die Pentecoftes dici poteft , dum divina
patiebantur, prout de Jerotheo loquitur Diony-
fiusj dumquerapiebantur, ducebantur, agebantura
bono Spiritu vehementius quam agebant. Quo contra
de vefano vate dicitur,
In malum dat fine mente fbnum.
In ilia fiquidem , Sc fimilibus , fpiritus pithonicus
non erat fubditus illis 5 quemadmodum de Prophetis
affirmat Apoftolus , quod fpiritus eis fubjeElus eft ,
1. Cor.xiv. 32. fubje&ionem intelligit, non fervitu-
tis, fed conaefcenfivse pietatis > ut Chriftus Jofeph,
Mariseque fubjedlus.
Ceterum de pueris aliis fpecialiter non infpiratis,
pofitis coradtare fermonem, modo qui diShis eft, ut D cantantibus tamen in Ecclefia, Deumquelaudantibus.
cor fignificet hie in homine liberum arbitrium rationis
: os verb notet organum carnis $ quamvis etiam
cor ita fiimptum,habet fuum os intrinfecum, utibij
Labia dolofa in corde corde locuti funt. P f xi. 3. Os
carnis pari modo fuum cor habere invenitur, ut ibi : In
ore fatuorum cor eontm. Eccli.xxi. 29.
Confequenter notandum eft, juxtà divifionem Apoftoli
de duplici homine, novo Sc veteri, quod duplex
eft in genere Canticum -, unum novum, vetus alterum.
Quæ diftiri&io fumitur penes virtutem Sc vitium} coequid
dicemus ? Nunquid damnabimus? vel inter vetera
, quafi fblius oris fint, aut carnis , numerabi-
mus ? Poflèt quoque fieri quæftio de muficis organis
tam in veteri, quàm in nova Lege , ad divinas laudes
cantandas ordinatis , de carminibus dcniquequæ
non intelliguntur, ut fæpiùsà multis cantantibus qui
fùnt fine literis idiotæ. Suppetit hoc loco neceflària con-
fideratio de libertate a6tuum,quam alibi latiùsexpofitam
breviter hîc rccenfèmus. Eft itaque liber aSfcus ille fi)lus
formaliter Sc extrinfecè, qui elicitur à voluntate libéra
for-
649 f ‘ p ~ & efleaaaBter.: & tale eft Canticordum
noftrum, id eft, Canticum cordis, prout expofuimus,
quod repofitum eft in organo cordis, & digitur ejus
at> Quiftuis igitur in has forte literas incideris, vigili
corde femper intellige , coaptationem liane noftram
de corde ad fignandum duntaxat liberum fpiritum _ . _ _ _
I umanum quamvis inveniatur didhim cor carneum A que afteftu feruntur in Deum, ficut de fe refert At»' II . . , x r- J ______A „ „ „ —.... As, 1 Cr, W o r n niii (*■ (](■ * nli.iCdiflT'rTmnic Tim
roruto ad elevationem mentis in Deum. ■ Faciunt infuper
ilia Cantica fua efle, dumeavelpercipiunt, vel
inftituunt, vel approbant , vel ipfis fiemet afficiunt j
quamvis non eft omninb tollendum qualecunque meritum
ab ipfis pueris , qui gratiam baptifmaljem habent,
Sc quorum Angeli femper videtit faciem Patris $
Matt.xviii. ip. qui denique parvi non parvoquandoguttinus.
Namevenk, ibi efl'e plusaftèclionis, ubi
minus cognitionis naturalis pofitum eft. Patet in ani-
malibus Sc feminis.
Caderct hie querimonia , nullis pro fuaindignitaje
verbis explicanda , de peflimis feduótionibus puerorum,;
quorum puritas ut Angelica venerari , fervari-
que deberet i quos ad Cantica modefta, fanétaque,
juxta ctiam Philofbphi traditionem oportebat inftj-
tui. Sed v£e , Sc vïe carni Sc fanguini! ; quoniam
praeter Sc ultra, corruptionem naturalem perverfieori-
ginis, gaudet malignans flagitiofitas majorum demer-
gere collotenus parvulos in obfcoenorum gurgitem
verborum , fabtorum , Sc canticorum. Confblatur
tamen Apoftolus elebtos Dei, quibus dicit omnia coo-
perari in bonum, Rom.vm. 28. miris prorsus Sc ih-
comprehenfibilibus modis. Et quemadmodüm de ve-
neno componitur theriaca > fic perditio malorum, fal-
vatio fit elebtorum. Fit demum operatio eadem (ut-
& lapideum 3 fed apud nos cor dibtum de fpiritu fe-
cundiim conditiones fuas arbitremur. Sunt aliiabfcus,
qui dicuntur liberi participative, eb quod imperantur
à voluntate libera, Sc hoediverfisordinibus, yclgra-
dibus proximis, aut remotis , in ordinc ad fpiritualis
cordis imperium. . v
Exemplum in Cantico, quod chcitur primo a mente
cordis j hoc enim verbo utitur Maria in fuo Magnificat.
Deindè formatur in corde carnis per imagina-
tivam virtutem Canticum fimile per imperium voluntatis.
Procedit deinceps ad fenfusexteriores, præ-
fertim ad os , ubi fit fonus vocalis ; aut progreditur
ufque ad percuflîonem inftrumentorum muficorum,
in quibus fit refonantia, quæ licèt fiat in rebus non
animatis, neç ullo modo libertatem habentibusj dicuntur
tamen hæc Cantica libera , quia funt laltem
mediate à libero arbitrio imperata.
Exemplum de fagitta, quam ad occifionem homi- .. . - . i
mifîàm dicimus libéré moverij probatio : quia mors ß puta Canticum oris puerilis ) uni ad vitam , alteri ad
lé fecuta libéré fabla judicatur Sc punitur. mortem , ac proinde diverfis refpebtibus idem Canti-
^ cum vita, Sc mors nominatur.
Surgit alia dubitatio, ponendo differentias Cantici
cordis Sc oris. Dibtum eft, Canticum cordis efle liberum
Sc intrinfècè, ac proiride laudabile, Sc in noftra
poteftate. Videtur experientia -contradicere, cùm
querelis devotorum. frequenter lamcntantium illud de
Pfâlmis : Cor meum derelicjuit me. Pf. xxxix. ï 3. Nam
cur pro magno Sc præcipuo dono loquitur David ad
Dominum: Invemt fervus mus cor fnum f i t oraret te ,
2.Reg. vn. .27. fi paffim omnibus hoc concedi vidé-
ret. Supcradditur objebtio non minus plena murmii-
ris apud multos, dicitur enim : Si Canticum côrdis
fuflicit apud Deum , cur addita funt tot Cantica oris
quæ corpus atterant fui multiplicatione , Sc mentem
divertunt à fua devotione, Sc non nifi faftidium frequenter
fuarepetitionenaufeanticaufànt? Eft alia quæftio
fuper modo traditionis noftræ de Canticordo no-
vo j quod videtur fùa novitate vel arrogans, vel inu-
tilis, vel confibta, vel verbofa.
Verumtamên expediamus duasanteà propofitas du-
bitationes, Sc dicamus ad primam de libero ufu Canticordi
noftri, quod intelligimus cum præfuppofitio-
ne, Sc non aliundè 9 fcilicet impedito Sc abfbrpto ;
fed liante judicio rationis. Nam Sc arbitrium dicitur
liberum de ratione judicium. Hoc autem impedimen-
tum fit aliquando non imputabiliter ad culpam exto-
to, Sc quandoque ex tanto ; modi quoque caufàntes
hæc impedimenta alibi traditi quærendique fùnt. Ce-
terùm liante judicio rationis poteft novus homo re-
gèneratus in Chriflo , libéré Canticum novum cordis
exercere, vel elicere modo tali aliquo , qualem
notabimus fècundùm voces, Sc per voces affeéluum,
etiam ubi Canticum oris nullum fequeretur j alioquin
Apoftolica monitio , tàm Pauli, quàm Jacobi, fruftra
eilet.
indè..................... , *
Quocircà patet refponfio , cur poflunt inter Cantica
nova numerari 3 immo Sc dici meritoria multa
quæ carent fenfu, quanto ampliùs ea quæ cum aliquo
fenfu fiunt, Sc cum quadam inclinatione fponta-
nea 3 non ficut in pueris eft , nam Sc bruta participant
aliqua tali fpontanea, licet non libera motione3
quia non ita prorsùs aguntur , quin coagant. Tanta
denique viget in aliquibus æftimativæ virtutis claritas,
ut participes eflè libertatis Sc divini haullus (ut de api-
bus Poëta dicit) videantur. Et undè hoc , fi non ex
Lege divinitatis à Dionyfio tradita 3 quod infimis
fuperiorum conjungunturfùpremainferiorum. Quem-
admodiim igitur convenit lpiritus humanus croi An-
gelis in apice mentis 3 ita Sc brutalis cognitio cum hominis
imaginativa virtute.
Placeat ultra progredi 3 videbimus quod nulla peni-
tùs operatio in univerfb, quantumeunque naturalis
habcatur, quin relata ad primum principium dicatur,
Sc fit libera, tanquam ab eo liberrimè produéta. Et
ita quælibet operatio laudabilis eft Sc collaudanda.
Sicut elevati Prophetæ, confiderantes omnia in ordi-
ne ad fùum principium , collaudare dixerunt ipfùm
Deum, Sc ad collaudandum Sc benedicendum, con-
gratulando, complacendoque funt hortati. Quæ con-
fideratio quàm latè pateat ad Cantica cordis noftri
formanda, feiet cor illius qui ex fententia dicet cum
Propheta : Viam Mandatorum tuorum cucurri , cum
dilatafii cor meum. Pf. cxvih. 32. qualc Salomon
dicitur habuiflè latum nimis. Quanto ampliùs ilia
Beatorum Beatiflima , cui conveniebat illud Ifàiæ :
Tune videbis & afflues & mirabitur & dilatabitur cor
tuum'j Ifaï. lx . f . quæ in omnibus, Sc fuper omnia
videbat, Sc audiebat cantantem Filium fuum, Dei
Verbum. Invenimus prætereà rationes alias in pueris, cur’ad
Ecclefiaftica Cantica mancipantur , quamvis nondump) Hoc autem fieri femper pofle , idcirco quibufdam
plenus fit in eis ufus rationis 3 primo quia tollitur otium non apparet 3 quia vel non fentiunt hujufmodi afrc-
iners quod multa mala docet 3 dehinc habitus bonus £Hnnes in corde fiio carnali« ouales diéte funt, Sc
facilitans acquiritur 3 recondit infuper memoria fibi
Cantica, qux poftmodum meliusintelligentur, diim
quafi ruminanda deduéla fuerint ad dentes pi«e medi-
tationis, 8c judicii rationis.
Videmus ita fieri circa difciplinas alias: ut in Grammatica
pueri memoria: commendant Donatum, cu-
jus nulla eft in ipfis tunc intelligentia. Adde, quod
affiftentes magni. recipiunt hujufmodi Cantica pueéliones
fuo carnali,quales diélæ fùnt
pofitæ fùnt paffiones à Philofbphis, quafi fblæ , Ut
fpes, moeror, metus, gaudium 3 aut oppofitasvo-
luntati fùæ pafîiones , taies ipfi patiuntur inviti.
Hæc eft fàtemur non mediocris , neque rara Cort-
queftio, timoratarum quoque confcientiarum vehe-
mens exagitatio. Cuî fub unius cafus exemplo
conabimur refpondcre , aperiendo dicendis infrà
viam. ^
S s 3 Ce