funt i per quæ liquidum 6c perfpicuum erit, rationem,
voluntatemque in eo pieniiiimum fuper fenfoa-
S i mentis , f i plura cupis , jugum j f i duceris ira 5
Serviti i patiêre tolerabis iniquas
litatem habuiflè dominium , ita ut nihil horridum,
Interiùs leges 5 tunc omnia ju re tenebis,
nihil difficile voluntati imperanti fenfualitas refuta-
Tragicus Cùm poteris quoque Rex effe Seneca tui. :
Erat in Monafterio Regalis montis quidam afpedhi
Nefcitis cupidi Regnum quo jacet loco. Et fequitur :
foedus atque horribilis, lividus ei color, confoffi 6c
Rex eß qui pofiit me tus & diri mala peüoris, quem non
contra&i, immo penitus abfumpti oculi, tenuiffima
ambit io impôt en s , & nunquam fiabilis vulgi favor movet^
prse qui eß in tstto prfitus loco, 0 “ omnia infra fe videt, non'
led Iqualore,raucedine vox 6c lcabciae j poubtf,i tufump e,r ctirluiunmcaqsu nea nreosn, pqiluiass,
abjbnè ab eo fito quod Sapiens ait : Aîelior eft qui domina-
lepra jam antiquata (ut folet) depaffa erat, adeo ut
tur , Quippè animo (fi Senecæ expugnatore urbium. Prov. credimus) gentes barbaras,XVI. im-7,z. nil cartilaginis reliquum (pet: defluebat ab eis, os
adufque, putridus, oblcenufque humor j ubique ulce-
patientefque alieni imperii, faciliùs eft regere, quàm ra, ubique fanies, 6c (ut brevi abfolvam verbo) plu-
animum foum continere , & fibi tradere : quod in A ra fuo in corpore quatriduani cadaveris, quàm homi-
Alexandro magno verum fuifle, idem Seneca ait,
iEnpqiufitto l,a rum fuarum Lib. z . Epiftola 7. Alexander , omnia potius quam affeblus fitos in fita habebat
pot eft ate. Et iubdit : Imperare fib i maximum eft Imhis
figna crant. Quid putas egeritRex nofter, cùm
primo fuis oblatus eft afpeólibus ? Retorfit fortafle
oculos, cervicem retroflexit, humi fpuit, faciem ri-
;avit, 6c figna cetera horroris ac indignationis oftenperium
j quemadmodùm non tacuit Lyricus ille Ho- dit j minime equidem. Sed illico corpus fuum ad
ratius, Oda tertia. eum dirigens, diutiffimè coram eo genibus flexis fle-
Latius regnes avidum domando tit, ac in menfa hoc modo eidem miniftravit, manii
Spintum, quam f i Ltdiam remotis propria carnes quas fcidcrat condiens, 6c in ose jus
Gadibus jungas, & uterque Poenus mittens j neegraviffimum anhelkûs fetorem , ncc fa-
Serviat uni. ciei deformitatem, nec quod virulentus fanguis per
Unde 6c Valentius Imperator adhuc virgo triumphis labia fiflà diftillabat exhorrdeens. O profundiffimam
fqrueoqude ntiffimus ait, una fe tantum vi&oria gloriari, Regis noftri humilitatem , nullis unquam verbis ad tnimicorum , inquit, nequijfimum domm carnem plenum cxtollendam ! Obene Regiamcjus voluntatem,
me am. B cujus Edicto, quamquam duriffimo, ferva fenfualitas non
EftigiturRex nofter ccleberrimis attollendus præ- potuit refiliendo contraire ! Putallès eum non tan&
co ncaiirsn, iq ufoi rfteiitpcfru imm pfuear ainv ipt oteqfutaotde ohfatbeunidte, qreu ci aunraimboo ,f ufoi
prius de hujus Regni inftitutione pauca viderimus. Nam
interrogabit forlan aliquis: quopadto in homine Regnum
Imperatori terreno, fed Deo miniftrare, 6c ita
fane eidem in fuo paupereminiftrabat. Egitipfenon
inferioris tolerantise 6c humilitatis opus in bello ultra-
marino, dum cad aver a casforum vermibus jam exun-
ponitur, cum ille fitunus, Regnum verb non-
dantia , 6c qua: tanta putredine labefadta erant, ut
nulla vix nervorum compage pars parti cohaereret,
regiis humeris humanda deportabat. Adde quod ex
confuetudine lordidos pauperum pedes abluebat, ad-
jungebatque nonnunquam ofcula piis lachrymis roran-
tiaj edebat abfque ullo naufeaz; figno cibos manibus
eorum contredlatos j infiftebat vigiliis , jeiunia mul-
tiplicabat, 6cculcitra utebatur, qualem laudarefole-
bat Attalus, ut refert Seneca, quae fcilicet refifteret
caopprpaorcrrie, n6oc nin p qoufaie pto.ll: dormitionem jacentis veftigium
Plurima funt his fimilia, qu^ a provido Rege'ideo
aflidue agebantur, ne quando ferva fenfualitas extol-
leretur incpnfuhe, utque maligrios ejus conatus aut
lis quippè appetitus, fi per rationem indubtus fit, na- C effringeret, auttentaretj noverat enim, quod qui tus eft obtemperare rationi atque voluntati j licet abfque
delicate à pueritia nutrit fervum fitum , pofteà invenit afluefabtione hujulmodi eidem adverfetur, 6c obvier,
prout idem Philofophus dicit, 6c experientia
docet, 6c Paulus non tacet, dicens: Sentio aliamle-
aem in membris me is repugnantem legi mentis mea : ad
Rom. vu. 12. Ifta eft nuditas quam in Eva 6c Adam
inobedientiæ peccatum intulit, 6c transfùdit in po-
fieros ; reformatur autem per virtutes difciplina, 6c
•difluetudine conquifitas, Propterea quanto poten-
tia aliqua voluntati fubje&a pluribus honeftis 6c lau-
dabilibus informata elt habitibus, tar.tb ipfius vocontumacem.
nifi in multorum hierarchica cocrdinatione confiftit?
HDuo;Culso raeumte mA uqguuafetfitniounmis i anp Leirbta. eftfolutio, fi magnum Deftpiritu & anima cap.
32. (ut communiter ei alcribiturj infpexerimus. Hie
Regnum hominis inftituens, Regem in eo dicit efle
voluntatem: conformiter illi quod ab Ar ift. 9. M e - /^pLintranflatione antiqua didtum habetur, quodFö-
luntas impetrat. Pro Confiliario autem ponitur ipfa
intellcdlualis ratio, qua femper (ut idem Philofophus
ait) ad optima deprecatur. Servos verb 6c fubditos ef-
fdei ddfcicatiut mip lfouse rlietn, li6isc ,p eqru iv oidluipnftuamte mq uimodp epreart urmat,i oncxeme-
quantur: Iftud dominium fuprä fenfus pofitum eft ä
Philofopho 1. Pol. efie politicum 6c regale. Senfuatum
Prov. xxix. 21. Quis autem ifte
lervus nofter eft , nifi fenfualis nofter appetitus 5 in-
gratiffimus equidem, & meritb odiofus fervus : nam
quo plus ei indulferis, quo ampliùs eum fibi ipfi de-
reliqueris, tantb immitior, eoque in perniciem tuam
pronior conftituitur. Ac perindè fit, ut Regnum animas
in perverfiffimam dilabatur tyrannidem, dùm voluntas
ferva efficitur, 6c obfequitur miferabiliter fen-
fualitatis imperio, quod heu, inquam, plurimis plus
quàm fatis experimento cognitum eft, 6c à Seneca
commemoratum Epiftolarum fuarum Lib. 2. E - luntatis dominium majus , nobiliufque. Eft enim Dpift.%. Voluntas itaque jpùm circa moderandos fentunc
pluriumoperationum Domina, prout in cantori-
bus , 6c artificibus, 6c univerfaliter in omnibus quæ
nonnifi per afl'uefabtionem adipifei contingit, perfpi-
cimus. Enitendum idcirco eft ad Regni hujus dilata-
tionem faciendam, optimis, 6c quamplurimis habitibus
decorari , 6c maxime virtuofis, quos qui plures
6c illuftriores habet, latiùs régnât 4 eftque infignior ,
atque nobilior, 6c plus habens pulchritudinis 6cdeco-
ris. Qua in re gloriofiffimum Regem Ludovicum latif-
• fimè ac honeftiffimè imperaflè magis conftat, quàm
ut declarationemr meam expoftulet. Dicam tamen
aliqua quæ mihi ex Legenda lùa ad manum oblata
fuum impetus lenta, negligenfque eft, vires paula-
tim a aflumunt, 6c diuturnitate temporis adaugent.
Deinde velut indomiti 6c eftrenes tauri contrahunt
impetus furentes, 6c nequaquam ultra ipfius voluntatis
fubire dignantur dominium fed earn veluti Re-
gem inertem, torpentemque, 6c nil virium haben-
tem, contumaci cervice fpernunt 5 nec Ipemunt mo-
deaorn, fdeedi ndcueripss a cf tfroirntgibuunst vmitiaoleru mm uclacteennitsiu cmir caufmfelbilguaunmt,
compedibus, 6c vaftiffiraa tandem, ac onuftiffima
conluetudinis mole, nerefurgat, opprimunt. Quod
fi quandoque voluntas fua: npbilitat^s ac generofitatis
confeia exurgere tentet, 6c vim fibi faciens indig-
niflimum jugum fatagat excutere, fæpè fruftrà eft.
Nam confeftim ex adverfo infilit ferva fenfualitas, 6c
unbfcis earn manibus apprehendens ad fe trahit, 6c
contrabtam humi fternit ; ficque invita patitur illam
quam negligenter lùbiit fervitutem, quemadmodùm
fabulofus ille equus, cujus Ariftoteles w Rhetor, memi-
nit, qui cùm per hominem frenum fibi imponi ad
cervum è pafcuisdepellendum permififlet, licet poft-
modùm reniteretur, in perpétua tamen fervitute per-
manfit. Confulit fæpè ratio ut voluntas ab hujufmodi
tuytr manonriecsa c odmompoinnaatito, n6ec fuet fdueb ducat, ut vitam mutet, ^ in quamplurimosgaudet diffundere voluntatem. Ob Mirra: 9 . M e t am. Na-
fo aitj fic fe non falso moneri : fed difficultate rerum
exterrita, aut ad hæc agenda minimè enititur,
aut in primo conatu debilitatafrangitur, tamfirmum,
6c tenax eft perverfæ conluetudinis vinculum, tam
gravi falbe quicquid amplexatur obruit.
Plerumque etiam rationis vocibus obliirdefeit voluntas,
Ludovicus, qui prout noftro in thematè præmifiùm
eft, 6c in dedubtione utrumque dedublum, ver cD o -
tmisin us extitit, vere regnavit, 0 “ decorem verb liberta-' indutus eft. Hæc de principal]’.
Magnam femper gloriam adepti funt, 6c illuftres
habiti, qui Rempublicam aut armis, aut confilio,
aut officio aliquo protexerunt, 6c qui publicos hoftes
leox teqrumipipnèa the oftmudinuuemru nntu,m aecrloù bre jpuognuumn tmuri tqteuroesj Pinla itlo-
optimos éfle cenfùit, qui fcilicet fead homines juvan-
dos natos exiftimant, in hoc Deum imitantes, qui fuam
obdifibnos, incompofitos, 6cmalefuadostu-
multuantium ho Ilium ftrepitus, quos ferva fenlùalitas
patentibus undique fenllium januis introduxit. Intro-
greditur nempè per oculos elata inflataque fuperbia,
6cinfatiata cupiditas -y per tablum , feeda, pruriens,
ener vataque libido -, fubeunt undique vaftatrices curæ,
6c iqnumera alia improborum hoftium genera quam-
primùm oculos rationis aut effodiunt, aut obtene-
brant, 6c in fententiam fuam ducunt. Deinceps mi-
feram deturpant animam , transfigunt, cruentant,
Deoque 6c hominibus abominabilem efficiunt j 6c non
jam unius Domini voluntas ferva eft, fed ( ut Augu-
ftinusait: Lib. 4. de Civ. Dei.) Tot Dominorum, quot ■ vitiorum. JHultis fervit (• inq%it Seneca ) qui corpori
fervit : accedit fuperbia & vult effe Rex j avaritia cla-
mat, ego regnabo } gula dominari q'uarit j luxuria imperare
fat agit. Ira , detraSlio, invidia cert ant , cujus
potifftmum homo effe videatur. Hanc vitiorum alterca-
toimoniettmo. Pe*rfius graviter expreflit Satyr a 4. Verba ejus
acrCi eArunditiiosq, uqàuma mm iaffefirdaunad amperdoirtsaùtisomneu tdaotimoi,n a6tci oq uhàæmc
fduegcileinnadvai te :f tc, uqjuuse mReadgmnuomdù nmu ninqculaymtu so Rcceuxp aàv ifte a ivllaarmi
tia, nunquàm fuperbiæ aditus patuit, nunquàm molles
libidinum inconceflàrum afïèblus, quantùmcunque
fubdolos, 6c blandosvultus prætenderent, locum re-
dpieæri rceo pncoetfuleùrsu enftt; alniqounainrædo,n inotnrodietutrsa 5b lnioecn iu,n nquoanmin vlai--
hoc in fomnio Scipionis ( quod a Cicerone compofi-
tum Macrobius expofuit) dibtum ita habetur 5 Sic habe-
to , omnibus quipatriam fervaverunt, adjuverunt, auxe-
runt, certum effe in ccelo deftnitum locum, ubi beati ftmpi-
terno avo perfruantur. Inlpiciendum in hoc eft, quanta
efle debet Regis noftri gloria, cui femper in animo voluntas,
6c in opere fedulitas fuit,maXimam 6c prasclarifli-
mam Regni liii politiam quamoptimisLegibus guber-
nare, 6c infeftiffimos non fui tantum populi, fed totius
Chriftianitatis holies lubjugare , ita ut fibi apte con-
veniat illud quod optima: politiae Leges ftatuensVir-
gilius 7. sAineidum Romanis appropriat:
Par cere fubjeSlis , & debellare fuper bos. O fi ilium attigiflet prifea astas , magnorum abluum
imitatrix , 6c ilia prior feriptorum elegans induftria j
magno certatira conamine in fuis haffiflent ablibus de-
B bfeermib e,n dfiibs,iq u6ce tpootutmiu sal,t ilqounaims i fluluof AtraLfnieenat: ,v eMrfaibrous p Orare--
conium illud adferipfiflet.
Fama fuper other a notus.
• Singulos Reges ac Imperatores fingulis efferunt
lfainugduibliuss o: risf eIdpa roloms n,e si ng hloorci seu,n o aRc elgaued inso tfittruol ocso nin-
gpeerfiteots. efle, quifquis Lcgendam luam intuebitur, re-
iEneam a pietate Poetaoptimus commendat, quia
ePfatr ielnlutdem. Anchifen e mediis furripuit flammis. Hinc
Sum plus tAlneas.
Nofter autem Rex non ad Patrem tantummodo
( quod nature juflu agere compellimur) fed ad
paupercs , 6c «grotos efficaciffima pietatis exhi-
buit obfequia 5 ita ut etiam inftar Tobia: ad fepe-
liendum mortuos fua fe Majeftas inclinaret. In-
fonuerat enim auribus fuis illud Apoftoli.' Piet as ad.
, . f. x ' . T --------------- p .o...m.....n....i..a... .....v....a...ilet t. . U 1. . lTU iWmU. Uivt . L8U.U l ICdUeoque cum eo di- ftpruonlicau lroepruomrta fillteo rgulomri aatluiqs ueifst dj e qeuoi ntn upmotpiuhsa vfloel,u nataust ^ ceba^t : Quis inftrmatur. .&... .e.g..o. ..n.o..n.. .i.n..f.ir mor 2- Cor‘ cvuelmu t Simenpeecraio, laf eD moamjoirneam, eefioef d6ecm a da bmjeacjiot,r a rgeceongitiatamns,
quam ut mancipium fieret corporis fui j 6c quod pef-
fima eft fervitus voluntaria, quam ubi quis male vi-
vendo fibi impoluerit, non jam liber, immo nec homo
, fed beftia dicendus eft. Quare illud ? Quia in-
telleblu, qui antonomatice homo diblus eft, non uti-
etufler } befefdti adlee sg, revgiteaimll opreucmu deufmt, eqliugoesn Ptehsi.l ofoQpuhiufqs udisic fiet
tfaalmcmili a e,x hfeibrvuuesr ietf, t ,e tipamrofui ti nC iacmerpoli fifliima al unaa itnuast tfiunegrii-t
bili facundia in Paradoxis Paradoxa quarta often-
dit. Horatius Flaccus etiam dominii, 6c libertatis
22. Cicero frequenter fuis in orationibus, 6c Seneca,
fecundo D e Ira , JuliiCælàris humanitatem atque cle-
mentiam ergà devotos hoftes concelebravit. Aft Régi
noftro virtus hæc non defuit. Nam fuis in bellis
Ediblo publico vetuit, nc Saracenorum mulieres,
6c parvuli perimerentur j 6c quotquot alii ablque mort(
eu tl udbej uMgaoryi pfeo fdliècnittu, rf)c rvarentur ad vitam. Erat enim vir mitiffimus ftp er omnes qui
mDoarvaibda,n tquur ii n terra.Num. xn. 3. fimilis in hoc ipfi in fua mifericordia conficutuseft fedem Regni.
1. Mach. 11. 77. Nam thronus Regis dementia r<t-
boratur. Prov. xx. 28. Oblaviani Augufti parcimo-
niam in potu 6c cibo extollunt Valerius 6c Oro-
fius } fed multùm ille-in hoc Rege noftro inferior
materiamgraviter, & eleganter éxecutus eft, in fer-D fu it. Nam (ut multapaucis abfolvam) abftineiitias mmnonnnumm , five fatyrarum fCu.._ar_u_m_ fCi._na1l • i, rfi _c •i_n_c•i p■i en.t e: r . ... 1_ _ . _
Jam dudum dftulto ': ubi fervum fuum Davum fe-
cum colloquentem introducit, 6c fervitutem Domini
fui cum fua comparantem. Boëtius infuper quarto D e
Confolatione, idipfum demonftrans fic ait: Anhelos quos
vides celfi folii culmine Reges , purpura claros nitente,
feptos triftibus armis, ore torvo comminantes, rabie cordis
detrahat f i quis fuperbio vani tegmina cultus , jam
videbit intus artlas Dominos ferre catenas & c . Hos inter
fervilesReges non annumerandus eft gloriofus Rex
Tomi I I I . Pars I I I .
liias , non Regis illas efle, fed viriaufteram Religionen!
profeffi, reperies } non magni seftimabat quam
delicato cibo ftercus conficeretur , nec coquus ver-
mium efle volebat: viderat quippe propter crapulam
Holofernem capitc obtruncatum , Adam a Paradifo
eje&um, Jonatham anathemate percuflum^ Noe denu-
darabtuitmra,b aLtuort ihll ucdu m filiabus ftuprantem, fibique didlum Noli Regibus, b Lamuel, nofi Regibus
dare vinum^quia nullum feretum ubi regnat ebrietas. Prov.
xxxi. 4. Refert prxterea Macrobius * In Saturnalia
Z z i z 2 bus,