47Primo in omni Gonftitutione per fuperiorerri édita
rcfervatur femper ejus autoritas, immö nec poteft
cxcludi, qüantumamque aliquis juret fe nolle un-
quam inpofterùïiî uti difpenlàtione feu rclaxatiöne
per fuperiorem facienda , quin fuperioris autoritas
fit in hoc füperior. E t ita ufus habet in Privi-
legiis per Summos Pontifices collatis tarn in Univer-
fitatibus quam Officiariis Dominorum :quamvis au-
Corollarium Decimumquartum.
Veile omnes Excommunicationum 8c Sufpenfio-*
num 6clrregularitatum Inftitutiones quæ feriptæ funt,
pro non abrogatis exequi, videtur irrationabile & Le-
|P __ ______ __________ a ........... gibus tam divinis quàm humanis adverfum: confiât
ideretur eflè tutiùs explicate fuanl intentionem A enim omnes hujufinodi Conftitutiones aut ferè omnes
in priricipio juramenti, iftud tamen non exigitur
ad evitationem perjurii, nam a Lege fufficienter explica
tur.
Rui-fuS juramentum ficut 6c votum non obligant
libi vergunt palam ad deteriorem exitum, idcirco re-
cipiunt dilpenfiitioriein aut relaxationem aut commu-
tationem , ut fapiens preefertim fiiperior judicabit.
Amplius juramentum non plus debet obligate quam
voluerit, aut rationabiliter velle debuerit obligate or-
dinator talis juramenti, 6c in ejtis favorem fit. Hinc
fiilvatur quod diCtum eft de prxftatione juramenti
apud Univerfit^tes 6c Collegia fuper multis qua: ma-
nifeftum eft nullo mbdO cuftodiri: habenda eftitaque
prafliimptio quod exigentes talia juramenta non intending
obligate ad ea qua: nec ipfi nec Patres eo-
rum obfervarunt; fed fubintelligitur femper, etfinon
explicetur, hascaut fimilis additio. Si & quantum raeflè
de Jure pure pofitivo : conftat prætereà multas
earum in difl'uetudinem venifle per non tifiitn aut ufum
contrarium, feientibus Prælatis nec obviantibus,
immo nec obviare debentibus : conftat denique quod •
tanta eft hujufinodi Inftitutionum multitudo, quam
fi teneretur in fuo rigore, maxima pars Ecclefiæ dam-
naretur, 8c Chai'itas quæ eft finis totiùs Leeis etiani
divinæ læderetur. Attamen omnis Lex tantum præ-
cifè habet de bonitate 8c ftabilitate, quantum participât
de Charitatis Lege quæ eft finis Præcepti, &
fecundùm quam debent cetera moderari. Et quo-
niam materia ifta de Excommunicationibus perplexa
eft confufequetradata, ego aliquasPropofitionesexa-
minationi fuperiorum ac prudentiorum decrevi propo-
nendas abfque aflèrtione earum quas ipfi afl'erendasju-
dicaverint ad quos fpe&at.
i Profofitio. Expediens videretur nullam Extionabiliter
talia cadunt fub juramento, juxta confuetu- g communicationis ferri Sententiam, nifi pro manifefta
dinem 6c utilitatem Politics. De hoc rurfum infra di-
cetur.
E t fi per pccCatum etiam pöfüt aliqiia Lex abrö-
gari aiit per malitiam fubditorum. Puto enim quod
fic & quod ad mülta agenda vel omittenda Prariatus
aliquis poteft obligati propter generalem malitiam aut
ertorem fubditorum, quorum oppofitaaliquandoage-
re vel omittere teneturj ficut in materia nunc cur-
rente dixifle 6c feripfifle memini: qiiod etiam ubi via
ceflionis fuiflet minus bona, tamen acceptareeamde-
bebat Dominus BenediCtus fcilicet Petrus de Lima,
attenta deliberation Regni Francice 8c aliorum fub*
ditorum fuse obedientice. Sed de his alibi 8cc.
Poftremo cenfendus eft fuperiör revocare fiiam Le*-
gem pöfitivam de qua femper löquimur > quando co-
gnofeit fubditos paflim 8c publice illam tranfgredi,
8c patitut neque contradicit ■, aiit fi contradicit, tamen
damnöfe contradicit, aut foils’ verbis cum debecontumacia
, qua fe monftrat aliquis audire Eccle-
fiam non paratum. Ratio eft, quoniam dum femper
paratus eft audire Ecclefiam , cur habebitur ficut
ethnicus 8c publicanus ? Cur ab eadem præfcirt-
detur? Hoc tenet Scotus in ïv. Sententiarumdiftin.
i f . 8c allegat ad hocTextumChrifti, in quo funda-
ta eft autoritas excommunicandi, 8c corre&ionis fra-
tetnæ. E t hic fiimitur validum à contrario fènfii argumentum.
Jüxta hoc videre eft qualiter impoffibili-
tas parendi Mandatis Ecclefiæ, fecit ut quis apud
Deum nulla fitExcômmünicatione ligatus, qui tamen
in fecie Ecclefiæ habetur Excommunicatus : quod fi
talis impoffibilitas notoria f it, impedit ne quis poffit
ab Ècclefia per Excommunications Sententiam juftè
feparari. Ad hoc videtur ufiis Ecclefiæ dum quis
Excommunicatus pro debitis abfblvitur, dum eedit
bonis fuis omnibus, quia fecit in hoc ultimum ejùs
quod poteft. Ceterum dum aliquis ex ignorantia
ret uti faôtis. Notetur hic Sanóhis Thomas 11. 1. q.^quamquam culpabili, aut ex infirmitate 8c palfione
T n i - a j i _ _il.:.:__pv. Item Gandenfis. Ad hoc Corollarium p’_ri:_nci:_pa^
I ___. .0__
le eft exemplum multiplex in corpore Decretorum,
übi magna pars etiam eorum quæ ftatuerunfc genera-
lia Concilia, non fervantur: namjk in primo vigo-
re Ecclefiafticæ difeiplinæ mültâ • fevero rigore ftatu-
ta funt, quæ modo defluentibus in’ pejora moribus
non folum inutilem fed impoffibilem haberent execu-
tioriem. Hoc attendenS Legiflator nofter Chriftus
vir SapientiffimuS, judicialia omnia tanqùam variabi-
lià reliquit eorum judicîa, quibus dixltj:, Qjd vos audit
, me audit Luc. X.’ 1(5. ita tarnen üt noverint fe
pofitos ad ædificationem, non ad deftrudionem ôc
ut fecundùm Legem Dei, quæ régula eft generalis
omnis Chriftianæ ReligiOnis profeflorum flib uno Abbate
Chriftö ipfi judicent, earn non ampliantes,
neque reftringentes, neque duriörem facientes quàm
éxprefîêrit Chriftus, qui'jugum fiiùm dixit efl'e fùa-
ve, & onus leve. Matth, xi. 30. Non enim plus havitiofe,
non tamen contumaci, fecit aliquerrT adtum
pro quo ftatuta eft Sententia Excommunicationis Ia-
tas Sententite ab aliquo Pr^latorum videant Juri*
fta: & judices fi talis pofletdiciExcommunicatusipfb
fe6to} cum femper fit & fuerit promptus flare cor-
redioni Ecclefi« fuper delido fuo, prout fiipponi-
tur, quia non ex contemptu clavium & Jurifdidio-
nis Ecclefiafticae, fed aliunde motus (ut didumeft)
malum fecit : non enim quaslibet inobedientia eon1
tumacia reputatur &c.
Secunda Propojitio. Expediens videretur tit nul-
lus teneretur alium vitare quantumeunque Excom-
municatum a Jure, nifi poftquam denunciatus fuerit
efle talis a. fuo Judice. In omni quippe alio cafu fere
poteft homo rationabiliter praefiimere proximum
fuum non efle Exeommunicatum , & oppofitum fe-
ciens exponit fe frequenter diferimini peccati morta-
lis, alienum fervum temerarie judicando. Exempli
bent in poteftatc Prxlati Ecdefia: ligare fubditos ad^Dgratia. Video Petrum interficere SaCerdotem , aut
euni vulnerare. Si judico Petrum Exeommunicatum,
poflum errare, quoniam vel ä Judice potuit
habere Mandatum ut hoc feceret, vel ebrietas aut
furor eumdem excufet j aut aliquid aliud inteWenit,
propter quod in Judicio contentiofo dum ad illud ve-
nerit abfolvetur.. Prastereä quidquid fit in pta:fentia
fad i, nefcio tamen infra biduum an ä fiio Judice fuerit
abfolutus, quam abfolutionem neque mihi neque
ceteris tenetur nupciare. Secus eft dum judicialiter
eftt
quze non fimttradita in Regula Evangelicapro-
feflä ab' Omnibus Chtiftiariis, quam habent Abbates
fuper Religiofis fuis ad obligandum eos prseter regulärem
pröfeffionem fuam, de quibus tamen eft Sen-
tent-ia Sandi Thoiiice &- aliorum Dq&orum concor-
diter , quod non poteft Abbas Mbnacno prascipere
ahCid'qiiam in Regula fua profeflüs füerit : htec enim
eft voti obedientia: inteiqrretatio, quod ejus profeflores
fecundum Regulam oBcdldites fe prseftabunt.
eft condemnatusj quia Judicio publico deb^t abfol-
v i, fi non vult evitari. Qusereret aliquis. Quidope-
rantur tunc Excommunicationes lat^e Sententia: per
Can ones? RefpondeO ficutaccepia Prseceptoremed,
eas taritundem operari ut abfque proceflii alio judi-
ciali, aut nova Conftitutione,poffit Judex ftatimpro-
bato fad o , vel confeflato, ferre Juris Sententiam &
cas meretrices ? Sic Presbyter etiam meritorie tradi
poflèt morti. Ad hoc fecere videtur Decretalis immediate
præcédens : multa ihfuper Décréta j quæ non loquun-
tur in hac rriateria nifi de Saccrdotibus fententialiter
condemnatis fi bene videantur j aut fialiquafbnant aliter,
poteft ëis non incongrue interpretatio talis kdaptà-
ri. Et videant obfecro oppofitum fentientes, qüam ireamdem
publicare: non fie ubi Canones eflènt folùm ^ rationabile f it , ut Prælatus communiCet cum Curato
ferendæ . Sententiæ > quoniam-monitiones & procef-
fus fecundum terminos Juris prærequirerentiir mul*
tiplices.
E x eadem radice videtur quod nullus parochiä*
nils debet evitare Curatum fuum, à fuis fe Ofticiis 6c
Minifteriis Altai'is publicè fubtrahendo, nifi prævia
Parochiali, falteni dum tolefat cum feitum efle talcm >
& parochiani eumdem evitare non dico poterunt, fed
debebunt. Quod fi quasfierit aliquis quid valcbit ergo
ifta diftin&io famofe inter fornicatbrem notorium 6c
nonnotoriuni? Plime ad hoc refpondetur quod noto-
rius poteft abfque alio Juris ordine protinus condemnari
rise dijudicationis cujufcunque alterius, quoniam ifta
funt peccata graviffimaj fed dare licentiaiii vel pne-
ceptum confufum quod fubditi vitent Curatos fuos,
non praevia Sententia 6c publicata, eft eos prasdibtis
peccatorum periculis exponere: itaque cum laici Cle-
ricis fint infefti, poterunt leviter dicere de fuis Cu-
ratis quod fint fornicatores publici,fi forte eolloquitim
vel confortium modicum viderint apud eiim cum mu-
lieribus. Rursiis 8c fi Curatus fuerit heri fornicator,
ipfc poteft aut debet fta tim jüdicialiter pro evitando ju-
dicari. Judicari dico non àfubditis , fed Prælatis:confue-
tudó iinmo 6c utilitas publica videntur pfo hac inter-
pretatione militare, 6c hanc reddere non diftortam-
Pro di&is omnibus funt Gloflæ ordinariæ, Augufti-
nus, 6c Ambrofius fiiper iïlo. 1. ad Cor. v. 11. Si cjuis
frater noniimtur 8cc. Similia diccrefnus de Sententiis
promulgatis genéi-ali modo loquendi, abfque nominum
expreflione per Ecclefias, utdicendo: Excommunipotuit
tamen poenitere, 6c fecundum judicium fui Su- „ camus omnes fortilegos, omnes impedientes Juftitiani
perioris 6c Confeflbris obtulit fè dimiflürum concu- D Ecclefiafticam , omnes qui talém rem furripuei-unt
binam fuam tempore 6c locoj quia non fiibito tene- 6cc. Talis modus loquendi generalis cönfufus hoh litur
femper hoc facere, ficUt nCc pcfenitefls aftringe-
retur .removere fiibito ä fe quidquid fhit aut eft oc-
cafio peccati: tune parochianus vitando iftum vere
abfolutum quomodb non peccabit ? - Non autem debet
leviter fufpicari nunc aüt alias qüod vei'o careat be-
neficio Abfolutionis, nifi dum per Sententiam Judi-
cis fuerit ut talis ptomulgatus: fed tunc tamdiü. vi-
tabitur quoadufque fuerit publica denunciations rio-
viter abfolutus. Adde quod ftabit tunc efle diem
Dominicum, dum parochianus primö inciperet fufpicari
vel judicare quod Curatus fuus eft fornicator
publicus 6c ita vitandus, quid aget in hoc cafu? aut
vitabit eum, 6c hoc erit contra Praeceptum Eccle-
flae de audiendo Miflam die Dominicoj quia aliam,
lit fiippono, non poterit illo die procurarej aut
g at, ut videtur, audientes ad evitandum illos quos in
particulari tales cognovei'unt, nifi per Judicium tales
efle nominatim promulgentur : non enim parem habet
efficaciam generalis modus loquendi cum fpeciali. Si-
cut Sacerdos literatus poteft dicere quod oriiriisfur eft
fiifpendendus, nec Irregularitatem incurrit j quia iri-
ridderétur fi diceret, hie fur fufpendio ma-uit interi-
mi. Aliæ caufæ patent ex prædi&is. Denique ratio
ad propofitum eft, quoniam magna eflèt pôena, magnum
infiiper eflèt diferimen confcientiarum apud innocentes
-, fi propter aliorum deli&a ipfi paflim 6c abfque
judicio tenerentiir excoihmühicati. Audivi de
Papa Urbano quinto, quod gloriabatur fe Papam ef-
fè , ob hanc præcipuè caufem, quodnullis poenis Ex-
communicationum 6c Irregularitatum erat obnoxius :
communicabit, 6c hoc a i t contra confcientiam, Sc q qui fi dilexiflèt proximers fuos ficut fè ipfiim, 6c hoc
ædificabit ad gehennam. Poterit etiam felli (ut di-
6him eft) de impeenitentia Sacerdotis forte pceni-
tentis 6c abfoluti judicando, immo eum potiùs debet
judicare poenitentem 6c bonum quam oppofitum ;
cum fiibito potuerit à Spiritu fenéto vifitari 6c poenitere,
6c Confeffionem a£tu vel voto perficere. Po-
ftremo quis non videat hanc licentiam efle fomitem
fchifmatum inter fubditos, aliis dicentibus de Curato
, quia bonus eft, aliis non, fed vitandus -, quia nec
eft par omnium affe6tio, nec par diferetio, ncc par
eorum quæ Juris 6c Fa&i funt cognitio. Objici-
tur fortaflè nobis ilia Dea-etalis cum fuis gloflis,
Qmfitum de cohabitatione Clericorum & mulierum :
ubi per argumentum à contrario fènfii trahitur,
quod fornicator notorius, qui fciliçet nulla tergivei'-
fatione negati poteft efle talis, vitandus e f t , etiam’
non expeétata Superioris Sententia. Hic dicimus ali-
qua, vel quod confiietudo oppofita ôc Prælatorum
tolerantia quæ non exécuta eft hanc D e a -etalcm in
advertiflèt, relaxafîèt fortafîîs tot laqueos, totonera,
tot pericùla ab eorum cervicibus, ut aliquali 6c fî non
pari ad ipfiim libertate gratulari potuifîènt.
Tertia Profoßtio. Expediens videretur ut omnes Seh-
tentiæ Excommunicationis, quarum ufiis nullus eft,
aut plus obeft quam profit, tarn in Ecclefia Univér-
fali, quàm in Provinciis 8c Dioecefibus exprefîàrevo-
catione caflàrentur. Rationabilitas patet ex præmif-
fis. Et fi confiderèmus quod Excommunicatio quæ-
libet medicinalis eflè debet, ficut finis àmaræ potio-
nis eftfenitaSj ita finis Excommunicationis eft emen-
datio aut confèrvatio Charitatis 6c unionis in fùbditis.
Proptereà quàndocunque Excommunicatio vefifimili
conjectura non præfiimitflr utilisReipublicæ , nec fubditorum
correétionem afferre, ilia aebet omitti : tune
enim locum habet quod dicit Auguftinus Lib. 11. contra
Epiftolanfi Palrmeniani in Decretis x x i n . q. 4.
c.Quißjuis 6c itap lane 1. q .j.quotiens. ftipra e. I f fa pie-
tas. 8c ix. qu. i . ordinatiories. Reverà cum contagio1
Curatos 6c fubditos, interpretatæ flint illam LegemD'peccandi multltûdineminvafèrit, confilia feparationis,
non efle feiTandam > vel quod ante Sententiam Superioris
6c quamdiu toleratur, nihil proprie debet
ita notorium crimen a; fubditis reputari, quin ali-
qua poflit tergiverfatione negari. Jufte quidem, aut
propter infpirantem gratiam, ut diCtum- e f t , quse
nefeit vifitando tarda moliminaj autquk nefeitur operands
Sacerdotis intentio aut caufa. Nonne poflet
mulier in cafu frequentari a Curato, pro fua con-
verfione, ficut egerunt aliqui SanCtorum erga publi-
Tomi II I . Pars I.
id eft Excommunicationis 6c inania flint 8c perniciofe
atque fecrilega,quiaimpia6cfiiperba funt 6c plus perturbant
infirmos bônos,quàm coifigant animofos malos.-
E t Gregorius de quibufdam peccàntibuS ait : Zinde nec
a tali confuetudiné averti fojfunt, & idea cum venia fuo
ingenio relintjuendi funt. Et Matth. xin. dicebat Chri-
ftus dimittenda eflè zizana ne èradicaretur triticum.
Sic palea dimiftitur cum grano donee illud introdu-
catur in- hon-eum : fic fagena Ecclefiaftica omne genus'
d m