mes Pr«ceptis. Hanc latitudinem intendebat Chri-
■ ftuscum ait: Si vis ad vitam ingredi, ferva Mandata.
Matth, xix. 17. Ita per argumentum ä contrario ftn-
fu Mandata non fcrvantur, fi per ea non ingrediamur
ad vitam, hoc eft, fi non mereamur. Non aliter di-
ceremus dc pr«ceptis politiarum , quod fi operantes
ea non attingant finem 6c intentione# praecipientis,
non irnplent prsecepta hoc modo qo ftrictus eft 5 ut ^
agcns bene folum moraliter pro -empöre quo non
aftringitur ad opus ex charitate r quia dum ad hoc
obligatur , jam non bene ager<t etiam moraliter , fi
ex Charitate operari defillerer* Demum quarta lati-
tudo omnium ftridtiflima af%natlir ? ff1192 no^ lonini
obfervationem > fed obfc™6on\s exigit perfettionem.
Ho c modo dicere vid^ur Dominus : Eflote, inquit,
perfect , ficut & dater vefier caleßis perfetlus eß.
Matth, v. 48. S; m perfeBus ejfie 6cc. Ibid. c. xix. 21,
Ad hunc in^Ik&um ponebat Auguftinus Pr«ceptum
de dile&ione Dei non pofle ä viatoribus hie impleri.
Tertia Jatitudo dici poflet Confilium. Quarta perfe-
Äionis complementum. Quamobrem utendo nomine
Prascepti in quadruplici hac latitudine, quarum ultima
ftat velut in indivifibiii, a6his quilibet liber non lo-
lum mortalis aut venialis , fed qui eft bonusJola bo-
nitate morali, aut imperfe6tus in bonitate meritoria,
diceretur aPr«cepto deviare, nec illud implerej quia
tarnen a&us boni moraliter aut imperfe&i meritorii,
licet fint qu«dam imperfe&iones, deformitate tarnen
carent culpabili, non habet ufus eos dicere efle contra
Prseceptum. Quoniam infuper peccata venialia
nequaquam tollunt amicitiam D e i, nec inducunt mortem
«ternam, ufus fuit communior Dodorum dicere
ea non contra, fed praster Pr«ceptum 5 quamquam
alius modus loquendi tolerabilis fit, attento quodhu-
iufinodi funt obliquitates qu«dam, feu injuftiti«, de-
formitates 6c offenfas, 6c res illicit«, 8c monitioni-
bus ländis adverf«.
L E C T I O s e x t a .
V I U l t a jam diximus > fed pro magnitudine &
militate rei Vereor ne pauca 5 veruntamen ut-
non permittit reda ratio tit pro quibufqUe noxiis 6e
levi Conftitutionum tranfgrelüone poffit à Superiori-
bus ftatui poena mortis , quanto minus ipfi poffiint
aut debent imponere reatum mortis æternæ ex frivo-
lis caufis 6c ex qualibet violatione Conftitutionum
fuarum, quaium multas aboleri plus haberet utilita-
tis quam nocumenti. Hinc opinatus eft unus ex
Dodoribu s, quod pro furto fimplici non eft aliquis
morte pledendus j quoniam Dominus qui dédit hanc
Legem : Non occides , non excepit in fua Lege rigo-
ris 6c talionis cafum furti fimplicis, quanto minus
hoc in Lege mifericordiae 6c mititatis: ita fàtuüs effet
Prælatus qui pro fui libidine aüt motu capitis fe pu-
taret habere poteftatem mox excommunicandi aliquem.
cumque iter patefecimus ad ulteriora pergere völenti-
bus 6c valentibus. Aperuimus infuper lerieftram ad
videndum magis ä priori diftindioneiii mortalis ä ve-
niali. E t quidem ficut voluntatis diVinsfe nulla eftra- (
tio quasrenda prior j fic de duabus offenfis, cur iftam
velit/carere venia, 6c alteri veniam praeftare, non
poflumus ab alio priori quam ä voluntate divina re-
diflime judicante fumere rationem : cui autem pla-
cuerit curiofior in hoc perferutatio , legat Braguar-
dinum in Summa contra Pelägianos. Porro juxta hu-
manam rationem 6c «quitatem civilis 6c apud nos Politic
(quae ratio 6c «quitas exemplar fuum ä Deo
trahunt) deducimus aliquem a6tum efle dignum mortis
exterminativ«, quia de per fe eft diflblutivus ami-
citiae Legalis , aut illius quae eft fuiipfius ad Princi-
pem fuum aut aliorum cum feipfo j vel iplbrum ad
invicem 6c ad Principem ut eft crimen laefae Majefta-
tis , ut eft feditio 6c fchifma, 6c civium crudelis diff-
fipatio, 6c h«refum dogmatizatio, cum fimilibus:
dum verb talis amicitiagjegalis ordo nexufque lolum-
modb turbatur paulilper per aliquem adum auttenui-
ter impeditur, autliabet circunftantias aliquas excu-.
Amtes, tunc judicio noftro illi adui fola debetur ci-'
vilis punitio temporalifque. Sicut enim natura abjicit
a fe penitus quae fui ipfius deftrudiva d ien t , alia
compefeit, moderatur 6c corrigit* ita corpus myfti-
cum Politic refecat ex toto partes putridas 6c conta-
giofa pemicie nocituräS aliis fanioribus j aegris verb
partibus , non tarnen ulquequaque corruptis , mede-
tur lenioribus p«narum ferramentis atque cauteriis j
neque pari punitione utitur apud eum qui levibus verbis
injuriatur proximo, 6c qui occifor ipfius eft, Ita
Quainvis de primo cafü poflit haberi ratio
fuffîciens exceptionis ab hac Lege : Non occides,
dum furtum nimis 6c nimis invalefceret in politiis,
fi non tali rigore puniretur , quemadmodum de fal-
fis monetariis dicunt : eft enim L e x Dei 6c Naturæ
ut auferatur malum de medio noftri, fi corpus to-
tum myfticum nimis inficere aut perdere fbrmido'
fit.
Expedit opinor ; quia particularia magis erudiunt ad
eadem defeendere, non quidem ad omnia, hoc enim
quis facere fperaret, fed vel ad pauca ex quibus potent
juxta univerfales régulas antedidas aflumi de re-
. liquis fecuriori facilitate judicium. Dicamus igitur
quod non omnis profitens Legem Evangelicam , 6C
ad obfervationem lui fe obligans, peccat mortaliter in
omni tranfgreflione cujufcunque contenu in eadem
Lege. Hoc priùs deducebatur in antiqua L e g e , 6c
æqualiter eft de nova. Hujus ratio e f t , quoniam in
Lege antiqua 6c nova multæ fiint traditiones quæ
quandoquePræcepta, quandoqueMandata, quando-
que juftificationes, quandoque Leges divinæ nomi-
nantur, quarum tarnen aliquæ fiint Præcepta ftrido no-
mine fecundùm primam latitudinem, aliæ funtmoni-
tiones bonæ, juxta fecundam latitudinem, aliæ funt
conlîlia, aliæ conlummata juftitia : non eft autem par
tranfgrelfio in primis 6c in tribus reliquis. Quod lî
quis dicere voluerit quod profitens Chriftianam Re li-
gionem in Baptifino, 6c ad ejus obfervationem femet
afti ingens , non intendit fe obligare nifi ad ilia quæ
caduntfuntPræcepto propriè d id o , reliqua veroob-
fervabit prout mandantur, monitiones fcilicet ut mo-
'.nitiones, confilia ut confilia, êc ita de confiimmata
' juftitia : talis itaque Itc iôqiiens convenit in re nobif-
cum j non enim aliud dicimus intelligendum fiiifle
apud antiquos Judæos dum fub v o to , promilfione 6c
anathematizatione jurabant expreflè & publicè .feom-'
nia obfervaturos quæ L e x mandabat, hoc eft quæ Le-
gillator Deus mandare 6c qualiter mandate volebat :
quis enim time vel modo poflèt ablque manifefta te-
meritate .jurare quod nunquam peccaret vemaliter,
quod à nullo Connlio Evangelico recederet, quod per-
fectam in omnibus juftitiam fequeretur. Non minor
effet temeritas omnia accipcre pro Præceptis proprie
didtis, quæ Le x Evangelica continet, 6c quæ profefi1
fi fiimus 5 fic enim omnis ebrietas, omnis crapüla,
omnis cura feculi, omne verbum otiolum, omne
mendacium, omnis vana gloriatio, 6c lollicitudo pro
temporalitatibus , 6c talia fine numéro fieri non poP
fent ablque perjurio 6c prævaricatione profeflionis’
fuæ. Adjicimus fubinde quod in nulla Religionc
^ quantumeumque voto firmata , Cadit obligatio liib
poena peccati moitalis ad omnia fervanda quæ in R égula
continentur. Oppofitum afferentes Pharilàica
præfiimptione delirarent, qui traditiones lùas plus^'
quàm Legem Evangelicam obligare defenderent. Itaque
fi in Evangelica Lege quædam mandantur lut>
quadruplici latitudine re£titudinis præexpofita, nullus’
mirabiturfi Sanâi Patres ad exemplar illius Legis mul-
ta ftatuerunt, non lùb rigore Præcepti propriè di£fci y
fed quædam ut monitiones, quædana ut Confilia, quædam
ut perfeôbiones. Quis nefeiat plui*es elfe Confti-
tutiones in qualibet Religione immo 6c Politia, quæ
magis fiint ad quamdam decentiam 6c honeftatem, ad
pcrfeèlionis induétionem quàm ad neceflitatem. Cujus
ponit çxemplum Magifter Nicolaus de Ly rafuper
illud Matthæi xv. Non lotis manibus manducare 5 6cc.
D e hoc genere fiint ferè omnes Inftitutiones régulaputativa
fan&itate condémnet, quos Mâgiftrâ charitas,
aut charitatis cornes neceflitas, aut conliietudo lauda-
bilis per liiperiores tolerata vel impofita exculàt ablbl-
vitque. Sed heu rarus valde cafus talis, utinamere-
brior non effet tranfgreflio per exceflùm quàm per di-
minutum. Proptei’eà non diximus eâ quæ diximus ad
laxandum frena luxuriæ, gulæ 8c inobedientiæ , non
res in Religionibus, ut de filentio tenendo, dc difci- . ad diffolvendum rigorcm regularis difeiplinæ , non
plina in Clauftro, inmenlâ, in Capitulofervanda, 6cA ad habendum vçlamen malitiæ libertatem , feorlum à
generaliter,de omnibus Præceptis quæ Bernardusfàétitia
nominavit. Verum arguat ita aliquis. Omnis vio-
lans juramentum aut votum peccat mortaliter 5 nam
quis negat omne .perjurium efle mortiferum: fed Joan-
nes Monachus juravit 6c vovit haze 6c h«c omnia
fervarc quse funt in Regulaj non enim fecit exceptio-
nem, ficut nec cum juravit 6c vovit m omnibus obe-
dire fiiis luperioribus : igitur in omni tranlgreflione
hujufmodi voti 6c juramenti 6c obedienti«, peccat
mortaliter : propterea loquela ejus in Clauftro erit
mortalis,. inobedientia fimilitcr cuicunque mandatofi-
bi per Abbatem fa6to 5 alioquin quid adderet luper
feculai*es Profeflio regularis ? Rursus 11 fecularis vo-
vet yel jurat quod ibit_cras peregre ad noftram Domi-
nam, aut quod dieMercuriiabftinebitacarnibus, aut
nobis hoc lacrilegium. Scd quod interim quan'imus
inveftigare quoulque 6c quantum obligatio regularis
extenditur, ne vitare cupicntcs Scyllam nimias laxa-
tionis, prascipitemus nos 6c alios m Carybdim falfie 8c
auftcraz; obligationis, quoniam dilplicet infidelis 6c ftul-
ta promiflio j infidelis fi non impletur, ftulta fi difi
cretione non falitur. Prsedicabam aliquando peccato-
res non obligari ftatim ad confitendum poll peccatum,
fed certis temporibus, ut femel in anno 8c in articulo
mortis, 6c dum fufeipiendum eft Sacramentum, quamquam
Confeflio crebrior proficeret. Inculpatus fii-
per hoc ab aliquibus quaff laxarem habenas peccanti-
bus j relpondi primo quod Deus non indigebat meo
mendacio ad convertendum citb peccatores. Deinde
addidi quid proficeret, inquam, immoquidnonobefaliquid
hujufmodi priùs indifférais, fi ,tranfgredia-g fet generare confcientias eironeas apud populum, quia
tur ultra , nonne criminaliter dejerabit: nonne fra-
6tionis yoti reus tenebitur ? Cur non fimiliter Reli-
giofus in votis Regular fuas ? Relpondemus ad h x c :
primo dicentes, quod ficut in prseceptis ita in Votis
6c juramentis 6c obedientia quadruplicem latitudinem
reclitudinis fas eft affignare, 6c proinde aliqua imple-
tio juramenti erit de neceflitate, aliqua de congruita-
te , aliqua de confilio, aliqua de perfe&ione, fimiliter
de voto 6c obedientia. E t quidem de obedientia
communis eft apud Do&ores talis diftin&io, ut aliqua
fit de neceflitate, aliqua de perfe&ione. Confequen-
ter diceretur non omnem juramenti aut voti aut obe-
dientiae tranlgreflionem efle mortaliter, immo nec ve-
nialiter culpabilem licet femper imperfe&am. Sicut
e regione dicimus nihil efle adeo confilium, quin in
calu cadat in prasceptum, immo ad prasparationem
animi femper ligat. Quod fi quis abhorret hunc ref-
ponfionis modum, accipiat alterum* feiat tamen u-
triulque fimilem efle in re fententiam. Juramentum
ergo 6c votum nunquam ita proferuntur abfolute, quin
nec illis fe confonnarent magis quam prius eundo ad
Confeflionem, 6c ita peccarent, nec ad gratiamiulci-
piendam nifi in Confefflone fe difponerent, quoniam
hoc pofle defperarent. Ita dum fanare vulnera false pu-
tarem, ego verb ilia lacerarem 6c augerem. Denique
jufto ftria:ior confcientia quandoque nocet amplius
quam laxior, Et quod Gregorius ait: Bonarum men-
tium ejfe illic agnofeere cnlpam ubi non eß. GloflatUf
agnofeere, id eft ,jformidare, exemplo Job qui verebatuf
omnes abiusluos.
E x pröedibtis deinceps äd alia clarefcit refponfio.
Fatemur itaque juxta prsefatum relponfionis modum
quod omnis violatio juramenti 6c voti 8c obedientia^
mortalis exiftit, ut in Majore lumitur j fed Minorem
negamus quod juramentum 6c votum cadant ifto modo
fiiper omnia qu« in Regula continentur. Super
quze igitur cadunt 6c fuper qu£e non, tu forlan inquires.
Accipe regulam generalem Riper fola pra^cepta
proprie dicta, hoc eft fecundum primam latitudinem
confiderata, cadit hoc modo votum 6c juramentum
interpretationes, conditiones, glofl’as, 6cciviles intel-C profitentis Regulam. Plane quidquid aliud verba foligentias
fufcipiant, ut lapiensepikeies judicabitj hoc
jam lupra dixifle meminimus, nec dellmt Jura ad hoc:
cum enim finis omnis Legis fit Charitas fecundum
Apoftolum 3 cum prasterea Religiones 6c autoritates
Pnelatorum data; fint ad asdificationem, non ad liib-
verfionem 6c illaqueationem fidelium, fe eis lubmit-
tentium, quis audeat dicere vel cogitare quod lan&i
viri Spiritu fanbfco pleni fupra jugum Chrifti feave 6c
fiicilitatem Legis fux adjicere voluerint onus grande
tot 6c talium Conftitutionum lub obligatione pari ad
Prascepta pure divina, hoc eft fub reatu damnationis
«tern«. Hoc fe baculo refponfionis tuebaturolim
Dominus Petms Abbas Cluniacenfis, inEpiftola mif-
fa ad lan£tum Bernardum \ ubi deducit omnem regulärem
Inftitutionem inviolatam manere quantum-
cunque mutetur, dum charitatis L e x 6c Regula in
his qu« fiunt cuftoditur. Quamobrem efus camium
nant, interpretatio talis habenda eft, turn perre£tam
rationem, turn propter fuperiorem diferetionem, turn
denique per Legem quæ major eft, Legem divinam,
Legem charitatis. Objicies fortaflede multis fimplici-
bus immo 6c literatis, qui Religionem intrantes 6c Regulam
audientes, putant exintentionevovere fe 6c ju-
rare fervaturos ablque exceptionis 6c conditionis adje-
étione omnia quæ illic contenta lunt. Relpondemus
quod fi humiles flint ficut elfe debent, non ita adhærent
fenfliifiio, quin explicité vel implicite, aèluvel habitu
parati fint ftare in talibus ad interpretationem 6c judicium
prudentiorum. Proptereà ficut in adoratione
imaginum per Ecclefiam & aliis pluribus fimplicitas
aliquorum errat, quos tarnen falvat pia Fides 6cinten-
tio làltem generalis faciendi ea 6c non aliter quæ 6c
qualiter Ecclefia intendit 6c tenet. Non fecusin iftis
exiftimandum puto, 6c jam ita fuperius relpondifle me-
6c ulus pelliciarum 8c aliorum hujufmodi, quibus li- D minimus de juramentis fa£tis in Univerfitatibus 6c Colcet
regularis Inftitutionis fuperficies adverflui vide-
tur, eidem confonat in cafii charitatis 6c necelfita-
tis. Cujus fimile in Libello De Pr&cepto & Dijfienja-
tione dicit Bernardus quod ubique regulariter vivitur,
ubi confuetudines laudabilts fro tempore & loco ob-
fervantur. Ita ex his ego vidcam concludendum
quod aliquando Monachus niger abftinens a carnali-.
bus, dum ferupulofus obfervator Regul« viderivult,
^rit ejufdem violator, 6c hoc fi tanquam fingula-
ris ferus turbet alios , 6c quafi reos 111« abftinenti«
Tomi III. Pars I.
legiis, quæ ab hominum memoria nunquam impleta
lunt: ita dicimus (ne repetere nosoporteat) de omnibus
Statutis Collegiorum Univerfitatum 6c Capitulo-
rum, cum dicitur alicui : „ T u juras fervare inviolabiliter
„ omnia Statuta,Jura,Privilégia, Libertates,conlue-
„ tudincs laudabiles, nec ipfis quomodolibet contraire
„ clam vel occulte, direélè vel indirecte, 6c obedies tali
„ vel tali fliperiori tuo in omnibus licitis 6c honeftis :
dehinc particularia leguntur quorum non eft numerus.
O quam' horrendum onus, qüam intolerabilem
E farci