18 3 ffom nii
tione locum habet in Conftitutionibus pofitivisutpo-
fitivæ fim t, & non in pure naturalibus & Divinis.
Ad habendum verb plenam hujus propofitionis intel-
ligentiam, neceflària eft cognitio quid fit de Jure pure
pofitivo, quid de Jure Divino 8c naturali. Cujus
rei ignorantia vel inadvertentia conturbationem invo-
lutam 8c perniciofam in dodtrina Jurium fæpè tacit :
fed quantum fufficit ad præfèns ( quia alibi traditum
eftI confiât quod per eafdem caufas res ipfa diflolvi-
tur, per quas oppofito modo fè habentes exorta eft.
Confiât prætereà quod Leges pofitivæ tuncfbliimin-
llituuntur cum promiilgantur -, 8c vim obligationis
habent, dum moribus utentium approbantur.
Dicamus igitur quod ubi Papa vel Ecclefia vel Le-
gillator fciunt quod Conftitutiones fuæ vel non pu-
blicantur , fed dantur oblivioni $ vel non approbantur
moribus utentium, fed paftim fit in oppofitum j Conftitutiones
illæ definunt habere vim obligationis, tan-
quam abolitæ per non ufiim vel confiietudinem oppo-
fitam, quæ eft non Legum omnium , fed pofitiva-
rum optima interpres : alioquin tolerantia Papæ vel
Legiflatoris effet libimet repugnans 8cpopulis noxia,
fi vellet quod Leges fuæ haberent vim obligationis,
8c tamen illas neque publicaret neque exequi manda-
ret. Fundantur in hac radice abolitiones Conllitu-
tionum quafi fine numéro pofitarum in Decretis,
quæ etiam traditæ flint in Conciliis generalibus, ut
dejejunando Quinquagefimam, vel diem Sabbati, vel
quod Sacerdos celebrans habeat duos aftiftentes, im-
mo plus 5 quodnullus præfumat eligere Confeflbrem
nifi cum certa authoritate ; cum tamen paftim quili-
bet Sacerdos fècularis audiat in Confeftione alterum
Sacerdotefn, quia fic eft (utdicunt) conflietudo quæ
ft dicatur corruptela, vix apud Sacerdotes erit falutis
flatus : quid prætereà de tot Conftitutionibus 8c re-
gulispofitivistraditis pridem 8c non obfervatis, nunc
in Religionibus, nunc in Ecclefiis Cathedralibus 8c
Collegiatis nunc in Univerfitatibus 8c Communita-
tibus , nunc in ipfis etiam Juribus pcenalibus dicere-
tur y nifi velint aflertores oppofiti, abfque ulla mife-
ratione homines de omni ftatu præcipitare perlaqueos
tranfgreftionum , in damnationis interitum cum fuis
Prælatis atque Rcétoribus , fi cum tanta aufteritate
fàciant ardlam viam Domini, 8c prægravent intolera-
bili jugo cervices fubditorum.. Verum de hoc alibi
latiùs.
Propojitio Décima feptima.
Lex civilis tolerans ufiiras aliquas , non ideb fem-
per dicenda eft contraria Legi divinæ vel Ecclefiæ.
Poflèt hic fieri declaratio quid fpeclet ad Legem
Civilem, 8c quid ad Canonicam, 8c quid ad Theolo-
gicam i fuper qua re alibi traditum invenitur. Quantum
verb fpeélat ad præfèns, fàtiseft dicerequodLe-
giflator civilis attendit confiftentiam Reipublicæ ad
confecutionem pacifici conviclusinter cives, utquod
non fiant furta, rapinæ , homicidia , & cetera hu-
manum convidtum turbantia : fed quia frequenter ef-
frenata nequitia non poteft ex toto compefci, agit
more prudentis Medici, toleratminora mala, utpejo-
ra vitentur. Datum eft jam exemplum de meretri-
cibus, 8c in antiqua Lege de libello repudii, 8cdeu-
fiaris dandis alieno , ficut eft textus Deuteron. xxm. -
jam allegatus & xxvm. Foenerabis gentibus mult is , &
ipfe d nullofcenus aerifies. Apparuit autem minus malum
quod ufùræ leves fierent pro fuccurfii indigen-
tium, quàm ut inducerentur per indigentiam furari,
rapere, aut. paftim diftrahere fua bona mobiliavelim-
mobilia vilfftimo pretio , cum damno longe majori
quàm eflet moderata receptio flib ufuris : nec inde
Judæi viverent in otio per oppreflionem incredibilem
Chriftianorum quibus foenerantur. Confiât autem
quod hæc tolerantia ’confona eft didlamini naturalis
rationis, irnmb & divinæ Legis , præfuppofîto pec-
cato : confiât prætereà quod Papa ficut non eft im-
mediatusDominus bonorum temporalium, præfèrtim
laïcorum, fic non debet paftim irritate Leges utiles
pro difpenfiitionc talium bonorumconftitutas, utiles,
inqliam , civiliter, licet fiant cum peCcato quod im-
pedit quoad finem beatitudinis confequendæ. Sufficit
1 quod Papa vel Ecclefia fignificent vel prædicent tales
Contraélus illicitos tôle de Jure Canonrco & in Fo-
ro confcientiæ: fi autem ultra voluerit Papa proCede-
re per irritationem etiam civilem omnium hujufmodi
Contradluum per pcenam Excommunicationis 8c aliter
, ficut videtur fèciflè in quadam Conftitutione 8c
Concilio generali, non eft noftrum os ponere in coe-
lum. Supponimus bonis rationibus 8c circunftantiis
motum efte , 6c nolle moderationibus utilibus obvia-
re.
Propojitio Décima oBana.
Le x antiqua prohibens Judæis ufiiras proximis
fiiis, fed dealienisconcedens , invenitur apud Dodlo-
res habere multiplicem intelleélum : dicentes enim fic
ufuram efte illicitam quod nullomodo poteft bene fie-
^ r i, ficut nec mendacium ; ponunt confequenter Ju-
dæos peccaflè dandoalienisad ufuram, 8c quod Deus
fiifficienter edocuit eos fuper hoc per viros elevatos8c
propheticos, commendantes eos qui pecuniam fiiam
hon dant ad ufuram, ficut in Pfàlmoxiv. f . 8cinE-
zechiele xxvm. non plus loquendo de proximo quàm
de aliis, quia etiam omnis homo cenfendus eft nofter
proximus. Exponunt ulterius quod dum permitti-
tur Judæis Deuteron. xxvm. pro benediélione quod
foenerabuntur extraneis, foenus hic accipitur pro fii-
perabundantia, non pro ufura: vel dicunt quod reci-
piendo ultra fbrtem, non recipiebant nifi remquæ a-
liunde erat fua, propter tyrannidem occupantium terrain
fuam, ficut mutuati finit vafà abÆgyptiis. Pro
quo dicunt fàcere verbum Ambrofii, quod licet eos
opprimere ufuris , ejuos licet interficere. Sed fuper
hoc quia jam aliqua notata fimt parte prima , 8c ni-
mia fubtiiitas non eft femper expediens in moralibus
difeutiendis , propter abuti volentes ; hæc tetigiflè
'.fuffecerit, 8c dicere pro régula : quod omnis Con-
Jtra6lus qui ex fuo genere vel ex circunftantiis debet
efte gratuitus, fi interveniat pabhim de recipiendo ultra
fortem, ef&citur ufurarius, ficut eft in mutuo 8t
commodatione. Et propriè folus talis ufiira nomi-
natur.
Propojitio Décima nom.
Le x humana ftatuens nullos reditus poftê vendi
nifi cum facilitate redimendi, non facit- quod Con-
trablus aliunde licitus,fitufiirarius, aut fblum pigno-
ratitius, aut quod in redemptione debeat fieri fruétuum
perceptorum dedudtio.
Ponamus itaque reditum vel fundum perpetuum,
quem prius licebat emere pro mille francis. Accédât
Le x dans in Contra&u fimili facultatem redimendi,
qua non obftante datur fimile pretium, immo forte
' majus : qualis quæfo poflèt in hoc cafu efte ratio Con-
trablus ufiirarii ; aut quod in redemptione percepti
fruclus debeant deduci plufquàm fi in priori cafu fie-
ret venditio redituum perpetuorum poll perceptio-
nem fruétuum decern aut viginti annorum.
Non eft æftimandum quod Legiflator aliquis (fit
Princeps, fit Communitas, fit Prælatus) vellet tali
modo omnes Contraélus reddere ufurarios, 6c clau-
dei’e viam hominibus, præfèrtim Ecclefiafticis, quod
non poflèntuti rebus fuis, nec habere fufficientem pro
Dei
T)e Contra&ibus. 18 ^
i8y
Dei fervitid celebrando luftentatioflem. AlioquinLex
effet nedum ftulta, fed impiiij nequam & faerilega,
& ex confequenti per Papam & Ecelefiam cum omni
feveritate tollenda: fed non eft ita priefuinendum de
Legiilatoribus & intentione fua, quin ve'llcrit etiam
quandoque minus pretium dai-i vel ftatui propter il-
lam facultatem redimendi. QuoCirca pollunt tam ex
clefiafticos fpiritus aVaritia:, tanto nequior, quanto
palliatus 6c obumbratus accedit fub fpecie non corn-
modi proprii, fed communis. Tutius efte videtur apud
Ecclefiafticosvivcntes ex dotationibus fidelium, quod
recipiant redditus jam aflignatos , quam pro noviter
eihendis numeratam pecuniam.
Tutius infuper efte videtur apud Ecclefiafticos vipræcedentibus
quàm ex modo diélis notari vel elici^ ventes ex dotationibus, pauciores efte in numéro Momorales
quædam regulæ.
Frima Régula. Omnis Contraélus quo licite ven-
• duntur vel emuntur reditus perpetui, poteft fimili-
ter eflè licitus, fi eodem Contraélu fimiliter fe ha-
bente, detur facilitas mutua redimendi, præfèrtim in
Foro confcientiæ. Secunda Régula. Omnis Contraélus qui ex fuo généré
debet eflè gratuitus , poteft ex circunftantiis
quàndoque effici licite nec debitus, nec gratuitus,
mutando fpeciem in genere moris , ut de commodatione
poteft fieri locatio. Super his autem unétio,
L e x ,6c ratio judicabunt. Tertia Régula. Omnis Contraélus qui ex fuo genere
vel circunftantiis non recipit quod fit venditio
vel emptio ad perpetuum, non videtur fècurè;' fieri,
interveniente paélo de facultate redimendi, 6c hoc maxime
in Foro exteriori j fècùs eft in locatione 6c con-
duélione, quæ fieri fblent ad tempus.
nâfteriorum vel perfonarum vel Ecclefiarum Collc-
giatanim, quam fubire nimias follicitudines 6c peri-
culofâs anxietates in corpore 6c anima, in reditibus
comparandis 6c augendis -, maxime fi fpeciem ufura-
riæ vel fimoniaeæ pravitàtis apud fimplices habere vi-
deantur, ut fi fiant de pecuniis collatis probabiliter
venientibus ex rapinis, furtis, ufliris 8c extorfionibus
publicis, nifi fieri conftet hoc propter reftitutiones
incertas 6c vagas. Tutius eft prætereà apud Ecclefiafticos
recipientes vitæ neceflària, ut obfequio Divino
defendant in Miflis 6c Obitibus celebrandis, quod
eorum intèntio non fit obligate fe, nifi quantum 6c
quoufque obventiones datæ fùftècerint pro vitæ fù-
ftentatione competenti, ut unélio 6c ratio judicabunt.
Tutius ad extremum eflè videtur ( etfi non forte
neceflàrium, fed Jure fupponendum) apud Ecclefiafticos
viventes (ut diéhimeft) quod fuam interitionem
Quarta Regula. Omnis Contraélus fufpeétus habe- ita regulatam exponant fuis benefacloribus, fundato-
tur, fi appareat intèntio probabiliter mala in contra--“ ribus 6c fùftentatoribus> qui fi ex fincera charitate,
6c non pompofa vanitate procedunt, non retrahentur
a propofito fu o , 8c perfe6tius apud Deum mere-
buntur: nihilominus compatiendum eft humanse fra-
gilitati, quas raro producit granum virtuofie charita-
tis fine multiplici palea vanitatis. Quod fub alia me-
taphora notavit Ifaias dicens. c. lxiv. 6 . Omnes jufti-
tia noftra tanejuam pannus menftruata. Propterea non eX
operibus juftitice noftra, fed ex fola Dei gratia falus
noftra.
hentibus, ut quia negotiationem folam mcrcenariam,
aut quællum lucri turpis intendunt. Juxta quodpo-
nitur vigefima 8c ultima Propofitio Principalis.
Propojitio Vigefima in ordine.
L e x carnis contraria Legi fpiritus , ac perindè ty-
rannica, infeélum habens 6c tenebrofum cordis ocu-
lum per cupiditatem 6c avaritiam, faciliter inducitur
in tentationem 6c laqüèos diaboli, quos fibimet mul-
tiplicat 6c inquirit per dévia Contraéluum. Legimus
hoc proh dolor! in experientiæ Libro, 6c in feriptis
Doétorum, qui perplexos cupiditatis modos vix fciunt
evolvere, quibus fè malignis adinventionibus circum-
volvit, junélis maxime tot Excommunicationis Sen-
tentiis. Accipit infuper, dereélè diélis 8c faélis, bonorum
fcandalum fibi 8c offenfionem 5 quamvis fcandalum
T e r tia Pars qua fe q u itu r , p o ß ilU t quemdam
talefitàreélè docentibus 6c ambulantibuscontemnen- ^
dum, quia non datum eft, fèd nequiter acceptumj
quare dicebat Chriftusfandalum ejfe Pharificorum. Non
enim minîis agerent quæ agunt fi ceteri quiefeerent.
Abjicienda eft ergo avaritia, ut mundus fimplex 6c
lucidus haberi poflit intentionis oculus in Cordis dire-
élione fecundùm Regulas juflitiæ, quas fæpè magis
doceat unélio quàm ratio. Orandus eft idcircoDeus,
6c cum Pfàlmifta dicendum. Inclina cor meum Deus
in teflimonia tua & non in avaritiam : Pf. cxvin. 36.
Cujus verbi latentem energiam expertus eft pridem
unus, prout eodem telle cognitum eft j qui cum Dominica
T r a l l at um confcriptum in materia Contra-
B um in Valentia ^Arragonia per unum D0B0-
rem Canonicum fu p e r h is cafibus qui incipit.
Contra&us quidam eo quod idem videtnr habere
zelum Reipublicje exceftivc.
O t u e r a n t pauciora etiam fufficere quam
feripta funt flib duplici partitione pro decifio-
ne cafus traditi in materia Contradhium, eorum
pnefertim quibus 6c pro quibus feriptuseft, ftatu
penfato: verum fuccrevit ex agitatione folius re-
cordationis pr^ecognitorum in lumine rationis, fervor
infpedtionis nov« Do6lorum nedum T h eolog ie, fed
6c Jurium. E t venit in mentem didtum triplex prae-
clai'iflimas memoriae Pr^ceptorismei Domini. P.Car-
dinalis Cameracenfis. Expertus fum, inquit, dum in
allegationibus purium mihi veritas impugnari videbatur j
quadàm in Ramis Palmarum avaritiæ morfum f i dimijfis glojfis fitper glojfa recur fus *mihi fiebat ad nu-
repente in corde fentiret, ipfe colleélo in Fide 6c fpe dam textus litter am: mox apertiorpatebat intelleüus, fa-
devotionis fpiritu , defigens in imaginem Grucifixi, tentibus hoc idem & mirantibus allegantibus in adver-
veluti in fèrpentem Moyfi myfticümratiôhisoculum, fum.
profundiùs ingemifeens filenti defiderio clamavit. In- Alterum ejus diélum poll determinationem quam clina cor meum Deus in teflimonia tua, & non in ava- adverfùs fimoniam celebriter fecit, hoc fuit. Homi- ritiam. Necfiuftraj mox enim fènfit à corde vèlut nés ^ inquit, f i dirigèrent intentionem fuam in Jpiritua-
a quadam introrfum manu revellente, negotium avaritiæ
perambulans in tènebris ejici. Ejiciat6cà nobis
avaritiam Deus, ut avertat (juxta Propheticum fe-
quens votum ) oculos noftros ne videant vanitatem ;
fèd veritatem,: quæ vanitatem exfüfflat, 6c abfeonfas
errorum decipulas producit in lucem.
Hum datione vel receptione, multi funt fimoniaci qui non
effent.
Tertium ejus didhim eft illud. Super ContraUibus
humanis, qui pr<efuppofito peccato, funt naturales atque
necejfarii, non debet leviter reprobatio fieri feu reflriUie
vel ad ufurariampravitatem reduSlio. Movit me plu-
ries didium feeundum, loqui 6c feribere qualis diet
jp Uflumus autem in hac luce veritatis fuperaddere habenda diredlio cordis in adlibiis tam dandi quam re-
moralia qusedam confilia, ne fubincret apud Ec - cipiendi fpiritualia : Quin etiam dum fieret in Conci-
M 3 lio