judicio publics; authoritatis. Sic in propofito 6c fimi-
libus multis dici poteft, quod aliqua licent Lege pu-
plica quæ non licent authoritate propria.
Confideratio Décima nona.
T U s t a Lege poteft inftitui pretium rerum venalium
J tarn mobilium quàm immobilium , tarn cenfua- *
Hum quàm non cenfoalium, feudalium 6c non feuda-
lium j ultra quod pretium non Hceat venditori exigere,
immo nec emptori dare, maxime privata voluntate.
Cum itaque pretium fit in Contrabbibus tanquam medium
adæquativum , 6c difficile fit tale medium temper
invenire, propter aftëbbiones varias 6c corruptas
hominum -, prorfus expediens eft ut illud medium ca-
piatur prout fiipiens judicabit, ficut loquitur Arilto-
teles de medio virtutis. Nullus autem debet centeri fii-
pientior in regimine Reipublicæ quàm Legillator. Pro-
ptereà fpebbat ad eum præcipuè quantum pofiibile eft,
juftum pretium ftatuere , quale non licet tranfgredi
privata Voluntate, quæ debet coërceri velligariprout
Reipublicæ depofcit utilitas. Et utinam pretia fie
omnibus rebus eflent impofita, quemadmodum vide-
mus in pane 6c vino: quot evitarentur altercationes
nedum inutiles ; ted perjuræ 6c impiæ , quas experi-
mur fieri quotidie inter ementes 6c vendentes ? quod
non fieret 11 unico verbo 6c abfoluto ftatim diceretur
pretium; ut ulna panni tantum valet, modium bladi
tant 11 m valet, hæccada vini eft hujus pretii, hie ca-
teus tanti, 6c ita de fimilibus ; tunc daret pretium qui
vellet, qui nollet, abiret 'altercationc dimiflà. Difficile
eft fatemur ; ted tarn falubriter fabbibile apud homines
bonæ voluntatis, quibus ex hoc diet pax 6c gloria
Deo.
Iftud autem inconveniens nullus Legillator Ecclefiafti-
cusveltecularis pie diceret tolerandum, laltem deEc-
clefiafticis ab antiquo conftitutis 6c approbatis, quorum
fundatio feu dotatio etfi fuiltet a principio fuffi-
ciens, delapla eft in diminutionem intolerabilem, non
tea ted temporum malitia. Si verb concedatur quod
uti poflint emptione, modo qui dibbus eft die licitus,
immo legitimus ideftLegeconftitutus, tunchabemus
propofitum. Refolventes igitur materiam ad paucos
6c claros terminos,6c dimiflis ex induftria allegationibus,
ut veritas nudè 6c aperte te manifeftet in pace cordis 6c
in lumine rationis , quod eft lumen vultus Dei figna-
tum fuper nos; cpncludamus ex prasmiflis quod fas eft
unicuique uti re tea prout fua eft : patet exterminis,
quia eft prasdicatio definitionis dedefinito, vel è contra
: aut lie fas eft , 6c licet unicuique uti re-fua prout
voluerit in emendo, vendendojlocando, dando,mu-
tuando, 6cc. 6c capitur uti contra abuti. Patet iftud
exterminis; quia detur cafus in quo quis non poteftuti
re liia , jam refpebbu cates illius non eft tea: velfic; fas
eft unicuique tanto jure uti re tea, quanto jure res eft
tea : vel f ic ; fas eft unicuique uti re fua ficut voluerit,
nil! pateat prohibitio legitima; in quo calii jam res non
dicitur die fua. Hinc dibbum eft ab aliis quod nihil tarn
naturale, quam ut quilibet utatur re tea. Et funda-
! tur in Lege naturali de dilebbione proximi, 6c in his
duobus Mandatis, Quatcunquevultisutfaciant vobis homines
, & vos facite Hits , & quod oderis ab alio tibi
fieri) alteri ne feceris : nullus enim veile debet quod
impediatur ab ufu rei teas', nifi L e x Dei fitadoppofi-
tum in hoc vel in alio cafu immediate vel mediate. Dicitur
immediate , propter Legem Evangelicam. Dicitur
mediate, propter Leges pofitivas rationabifiter la-
tas per gerentes vicem Dei.
Confideratio Vigefima.
JU s t a Lege poteft inftitui aut permitti tanquam
licitum 6c expediens in certis cafibus pro qualitate
S E C U N D A P A R S
P R I N C I P A L I S :
perfonarum , quod fiat venditio 6c emptio legitima
cum exprellione pabbi de redimerido , 6c pro certo
pretio etiam minori quam res emeretur vel vendere-
tur fine tali piibbo. Ponamus, exempli gratia 6c rei
qLum agimus, duas aut tres generales circunftantias, C
quas non finguntur , ted reperiuntur in multis parti-
bus. Gonftitutum- eft ä Legiflatore 6c cönfuetudine
fervatumiriunaPatria, quod nemö vendat cenfiim an-
nualem perpetuum, quin poflit redimi totiens quotiensl
Statutum eft prasterea certum pretium, ut pro dena-
riö quindecim. Hoc irotum licet, ut patet ex prasdi-
cbis. Sunt in ilia Patria, ficut die debent, Ecclefia-
lbici plures nolentes’ mendicare; ted de reditibus in
eommuni vel proprio vivere , 6c hoc utique licitum
eft juxta determinationem Ghrifti 6C Apoftoli 6c ob-
fervationem totius Ecclefias: Dignus eft enim ogerarius
mercede f u a 1 Tim. v:. 18.; Denique detralientes Ec-
clefiafticte d'bfättohi' propter hoc damnati funt uthas-
retici, etiam noviffime in Concilio Conftantienfi. Et
base eft caulaqua; Märtyrern Thomam fecit. Addamus
Con tequenter ficut res habet,quod non inveniunt Eccle-
fiaftiei prasnominati poffibilitatem faciendi perteyelper
alios affignationes quorumcumque redituum, nifi fabba'D
pabbiöne de facilitateredimendi; nihilominus plus cur
perent inyenire fi poflent, etiam cum majori pretio,
cum purä inteper6cfimpliciinterjtionevacua ab omni
quaslbu , nediini' uterario ; ted quomodo libet illicit©
•vel illegittmo. • Quaritur qüid .agendum fit apud Ec-
clefiafticos hujufmodi ? Si nofint emerc propter feru-
piiium , vel lie vidCantur dare' fcandalum in favorem
uterariorum, ipffi-patientur famem, nec fubfiftent;
fed’ neccfiärio difpergentur , 6c ita 6c Miflärum 6c
aliorum obtequiorarh Divinorum cultus remanebit.
ponit cafum aclum in qttodam Monafterio
exponens circumftmtias (fir Jingula qu<e
in emptionc reddituum perafta,
dignofeuntur.
PC s t materiam de Contrabbibusrefolutam per
definitiones 6c modos fignificandi metaphyfi-
cales 6c Theologicos ufque ad genus generalifli-
mum quod eft juftitia, 6c hoc teb viginti confideratio-
nibus; defeendendum videtur ad particularem cafum:
deinde circunflantix notabuntur quo faciliiis 6c verius
pofiitfabbum , vel unde Jusofitur teiri. Traditus eft,
autem tails cates. Communitas alicujus terra: Hcen-
tiam habet a Domino teo de certa impofitione facienda
teper his.qua venduntur infrafiiosfines, utproquali-
bet libra duos denarios, 6c quod teper hujiifinodi o fr
ventionibus poflit certum annuum centem vendere,
addita tamen facultate redimendi, pretium quoque
ftatutum eft quindecim, pro uno. Quoddam Mona-
fterium emit ab hacCommunitate, jus reCipiendi centum
florenos annuatim pro duobus millibus floreno-
rum, in numerata pecunia datis, 6c adjebba facultate
redimendi.. Quasftio eft, fidibbusContrabbusfitute-
rarius, vel alius illicitus.
Nunc igitur circunftantiasiexplicemus.
Prima circunftantia eft ex parte ementium, quorum
vita rationabifiter prasfumere' farit, quod non in frau-
dem ufurarum vel illiciti qiiasftus vellentinireGontra-
bbum aliquem teienter uterarium , etiam pro morte
temporal!.,,
Secunda quiaparati fuerunt 6c funt flare judicio pe-
ritorum , ficut 6c ab initio 6c cohtequenter confiilue-
runt plurimos ,' tarn in viva voce quam per fchedulas fee
fcriptuferipturas
j quorum fuit confiliüm, quod licitus erat
eis Contrabbus teus, immo fortaflis eflè potuit quod
ille vel fimilis erat eis debitus , ne defblaretur Mona-
fterium 9 cui fuccurrere debitum habent, nec aliter
inveniunt.
Tertia circunftantia, eft quod ultra pretium fblitum
per Dominum Patriæ conftitutum , legitime tradide-
runt quartam partem , 6c quantum dediftent pro re-
ditibus perpetuis. Et fupponitur quod augmentum^
pretii fiierit de contente Domini vel verb vel interpretative.
/
Quarta : quod venditio tarn efficax fuit ex parte eo-
ium, tarn in voluntate quàm in opere tranflationis,
quod nullam fibi retinuerint facultatem retrahendi pretium
datum.
Quinta circunftantia, eft paupertas ementium, immo
defolatio, finon invenirent venalesreditus, quos mal-
lent eflè perpetuos ; tednoninveniunt, obftante circunftantia
Patriæ, in qua prohibitum eft Lege tepe-
rioris Domini ne fiat venditio redituum perpétua;
fed temper cum facultate redimendi.
Sexta: quod fi vellent procedete ufurario titulo piano
Vel palliato,reperirent pro pecunia data in pretium vendi-
Profo/itio Tertia.
Prasdibbus Contrabbus non eft ufurarius. Patet ex
prxeedentibus 6c ex uteras deferiptione, qu^ tecun-
dum Dobbores non nifi in mutuo invenitur. Unde ft
fiant alii Contrabbus illicitis módis,etiam pejoribus quam
fitufura, non tamenufurariidicendi funt.
Propofitio Quarta.
Prasdibbus Contrabbus non eft illegitimus Lege di-
vina vel naturali. Et ita fi debeat illegitimus dici,
oportet Legem oftendere pofitivam irritantem hujuf-
modi Contrabbum , quas nondum palam oftenfa e f t :
quod fi quis dixerit Contrabbum eflè prohibitum L ege
divina vel naturali, oftendat illud ; fibi enim in-
cumbit probatio , fed attendat ubi reperiat. Deinde
tequuntur Propofitiones in cafibus aliis particularibus,
unde fumi poflunt rationes vel fimilitudines ad juftifi-
cationem noftri cates. Et fit hasc Propofitio quinta
in ordine.
ditionis longe ampliorem centem annualem; ut fi poteif- Propofitio Quinta.
tent in dwnbio ufurario mille francos, habuiflent centum
francos annuatim vel ampliiis, ubi non habent pro duo- Si quis bona intentione vendere vel emere rem alibus
millibus Francis nifi centum Francos. Ethinc patet ß quam primo fimpliciter, deinde dare gratiam quodres
eos neque fraudem ufurariam committere, neque fcan- vendita vel empta poflit retrahi ad tempus, vel ad femdalum
utabaliiscommittaturdare, qubd bene notan- ' ~------- 1 •• • ' - -
dum eft. Deinde poflent induci ex parte vendentium
Cert£E circunftantize teu caulk pro juftificatione Legis
conditas quas dibba eft, nefcilicet diftrahantur hereditates,
aut ne Communitates perpetuis reditibus oneratas
tandem depereant. Addita eft prxterea limitatio pret
ii, ficut potuit rationabifiter inftitui. Data eft inteper
licentia Communitati vendenti de qua loquitur cates,
qubd imponeret duos denarios pro libra, adevitandum
fortaflis gravius inconveniens de diminutione moneta-
rum, ficut experimur efle graviorem quam impofitio-
nes teu vebbigalia, quk funt nervi Reipublicas fecun-
dum Ciceronem. Amplius non eft leviter prxtemen-
dum, qubd vel Dominus Patrias illius vel Communitates
fint immemores fälutis te « , quin bona intentione
6c bono fine fecerunt ea quas fecerunt, velobtervant,
ex quo de te non tent ilficita; fed poflunt bene 6c faper,
hoc poteritfierinedumlicite, fedmeritoriè. Patet
ex terminis : quod fi quis dixerit, magnum temporis
lapfum requiri ut hæc fiant, primo venditio,
deinde facilitas redimendi ; animadvertat quanta fit ce-
leritas voluntatis humanæ, præfertim in hominibus fpi-
ritüalibus 6c abftrabbis, ita ut conjunbba realiter, poflit
intentionafiter dividere 6c pretiofumàvilifeparare; ft-
cutin odio 6c amore peccantium, peccatum feparat à
peccante; peccansamatur, oditurpeccatum, quanto
magis hoc fieri poterit in his quorum quodlibet per fe licitum
eflè poteft, ficut in propofito y 6c maxime quoad
Forum confcientiæ 6c ad Deum.
Propofitio Sexta.
Si quis præftet pecuniam alicui per mutuum ufque
ad certum terminum cum adjedlione poenæ, quod
lubriter fieri, quamvis etiam poflent abufus commit- q nifi folvat in illo termino , ob’ligabitur" folvere pecu-
t i : fed fuper illis non eft habendum judicium teme- niam ultra fortem> hoc in cafu poterit bona intentio-
rarium per alios, fpecialiter per Ecclefiafticos. Illud ne & charitative fieii & pcena recipi. Patet in cen-
Apoftoli potius obfervandum eft, nibil inquire»tes prop
e r corfcientiam. I Cor. X. 17. E t illud Chrifti. No-
lite judicare. Matth, vu. I . E t illud Juris. Quilibet
prxjimendus eSl bonus, cum ßmilibus multis.
Eliciuntur ex prædi&s circunftantiis Propofitiones
quæ fêquuntur. E t confequenter regulæ fequuntur per
modum conclufionum, refhficantes emptionem St di-
ftinguentes a mutuo, prodecifionemateriæ.
fibus pluribus tali pafto folvendis : eft autem bona in-
tentio , fi mutuaps mallet habere pecuniam fiiam in
termino quam alter incurrat poenam in differendo ,
quia forte tunc indiget pecunia fua, & remanere vult
indemnis.
Propofitio Septima.
S E Q U U N T U R
PROPOSITIONES.
Propoßtio Prima.
J P R jE d i c t u s Contrabbus non eft miituum , nec
.Pe.r ^ d um mutui. Patet ex quarta circunftantia
principaliter junbbis aliis.
Propoßtio Secunda.
Prasdibbus Contrabbus non habet fpeciem mutui vel
tavons ufurarii. Patet ex omnibus circunftantiis, praller
tim tertia 6c fexta. ; *'
Torrn II I , Pars t ,
Si quis neceflitate compellatur recipere ad ufuram ali-
quam pecuniam, ne forte damnificetur in quadruplo
vel in rebus, five in vita; tafis poteft fine peccato recipere
ad uteram. DobboresinhoCconveniunt, falvan-
tes quod mutuum recipiens non communicabit cum
ufurario in peccato fuo: 6c ita erit hie Contrabbus ute-
rarius, 6c uteras peccatum, in uno tamen contrahente.
Notetur declaratio per fimile ad Divinam Providen-
tiam, quas bene utitur malis alienis. Si autem ex hac
radice 6c prioribus poflit juftificari cates nofter ex parte
ementium, quidquid fuerit de vendentibus, poterit in-
telligens judicare.
Propofitio OBava.
Si quis vendat bladum vel vinum vel aliquid hujuf-
modi ad credentiam pro majori pretio , quam eflet
M yen