ï 8 7 Joannis Gerfonii i88 lio Conftanticnfi querela detollendo fimoniam, fimi- tolerantie vel diflimulationi Romane Ecclefie tan-
lita* 6c ufuram tanquam peflimas in Ecclefia peftes, quam 'valido fundamento.
motus ex hoc fecundo 6c ex tertio didto, exclamare
nonnunquam coadtus fum. Deus equiffimè, quis ne- P Onfequenter defeendens ad partem oppofitam que
feiat 6c fimoniam 6c ufuram modis omnibus extir- fecundum eum indubie vera eft , 6c divinojudi-
pandas efle? Sed primitus declarandum fubquibusca- cio , confcientiae otio 6c rationis didtamini audadter
libus 6c qualibus intentionibus propriè didta fimonia concordans j 6c ita determinat idipfum de quo licit
vel ul'ura committitur > ne damnetur juftus cum im- Ä queftionem
pio, nc prxterea dotationes Ecclefia: 6c obventiones
omni jure debite penitus elimenentur, quafi fint
ut vulgus infipiens 6c malignum , 6c prout heretici
criminantur) fimoniace, aut ne fimiliter detur ulure
titulusjuftis 6c neceflariis Contradtibus.
^ „ Primum fundamentum ponit > quia ubi eft eadem
„ ratio, débet eflè eadem Juris decifio : fed eädem ra-
„ t io prohibitionis quæ eft in uftira aperta 6c manifefta ,
„ occurrit etiam in didto cenfuali Contradtu : igitur,6cc.
Deduxit utramque partem per rationes, excmpla 6c didta
Nunc autem induxit me didtum primum ut curio-
fius litteram quarumdam allegationum proprio confi-
derarem intuitu, ne fine Lege (ut ajunt) loqui vide-
remur > unde fedtum eft ut ex allegationibus clarius eni-
teret pars prima juvantibusadhocTheologicorumLi-
bris Dodtorum.
Redeat igitur ad difcufiionem Tradtatusvehemen-
ter invedtivus contra cenftialiftas : fic enim nominat
utentes Contradtibus in cafu propofito vel fimili: 6c
incipit. ContraUus quidam 5 6cc. Ceterum Author
non nominator, nec opus eft.
A R G u i T primitus pro parte quam abfqne ulla du-
Dodtorum, fuper quibus inrefponfionealiquatan-
gemus.
Secundum fundamentum fumit ex Glofla magna
Domini Innocentii de ufitris. cap. in civitate , quam
inferit 6c poftillat 6c ex ea concludit conclufionem
unam fub hac forma. „ In cafu quo pertinaciter te-
„ neretur, quöd ideb Innocentius ufus eft verbis con-
„ f ilii, quia dubium fibi erat an Contradtus eilet illici-
„ tu s vel non, etiam in tali dubio fidelis Chfiftianus de
„ necefiitate falutis tenetur à tali Contradtu abftinere :
„ nam in tali dubio Contradtum ipfum iniens , diferi-
„ mini fe fupponit, 6c fic mortaliter peccat. Deinde
nititur juftificare Contradtum ad vitam , dicens non
Lbitatione dicit elfe fallam 6c pefiimam l nos verb g fufticere dubium feu periculum, quod imminet ad ju-
veram 6c licitam : ita tarnen fi conveniamus in cafii ftificatiönem.
cum circunftantiis noftris. Contradtus, inquit, ven-
ditionis 6c emptionis eft de Jure gentium , 6c utro-
que Jure Canonico 6c Civili pro licito habitus. Sic
eft in ilto Contradtu : quia conftituitur certus reditus
annuus qui eft merx j ponitur etiam certum pretium,
6c fic funt ibi fubftantialia quæ complent Contradtum
emptionis 6c venditionis. Allegat ad majorem 6c
minorem, ficut ibidem poteft infpici. ff. 6cc. in Le-
Deinde objicit contra fe in quarta Conclufione, quod
Innocentius locutus eft de facultate redimendi. E t re-
fpondet quod verum eft: fed magis improbaflet fi hoc
intellexiflet. Multis autem omiflis placet inferere
Glofiäm Innocentii 6c admittere divifionem illius
quadrimembrem, ad quam difeutiendam poftmodiim
revertemur : quia nifi fellat animus, multum pro nobis
eft.
Rursiis fecundo arguit in effedtu , dimifla prolixi-
tate verborum. Pra:didtus Contradtus nön eft mutuum
, ergo non eft ufiirarius. Probat confequen-
tiam per diffinitiones uliiras datas ä Dodtoribus, quöd
eft lucrum proveniens ex mutui Contradtu.
Rursus tertiö notat allegatioiies plurimorum Dodtorum
pro parte cenfualilhe; fed quia didta non ponit,
nihil hic elici poteft centum nifi Libris inlpe-
dtis, 6c ex his qua: dixit in lölutione iftius rationis ,
funt Glofla: fuprä cap. Conftitutus de Religio, do
mibus.
Rursus quartö fumit quöd prarftationes funt approbate
j nec reputanturufurarie: ergo, inquit, ita di- ’
cendumerit de preftatione annua proveniente ex didto
Contradtu cenfuali. Antecedens probat per multipli-
catas allegationes; fed confequentiam ubi nodus jacet,
linquit ut claram, nec allegat quod evidenter pro nobis
eft.
Rursus quintö, annua penfio poteft imponi de novo
per titulum gratuitum , puta per titulum legati,
6c eadem ratione per titulum donationis inter vivos >
ergo multö fortius poteft imponi per titulum onero-
fiim, puta per titulum emptionis 6c venditionis. Probat
confequentiam quam concedimus, per multa Jura,
6c confequens fimiliter.
Rursus fextö defeendit fpecialiter ad Contradtum
qui dicitur, ad vitam j juftificando ilium ex dubio 6c
periculo quod imminet circa vitam per argumentum
de ufiiris cap. in civitate , 6c cap. naviganti. 6c iftud
fimiliter concedimus vifo textu.
Rursus feptimö produxit ad idem probandum glof-
fam Hoftienfis in Summa de ufitrü qua: fententialiter
licitam dicit eile venditionem rerum ad vitam certa:
perfonte vel perfbnarum, ratione incertitudinis, etiam
fi emptor inde lucraretur.
Rursus odtavö non per modum rationis j fedinve-
dtionis contra cenfualiftam, dicit enim videlicet inniti
Prima Pars.
E x hacDecretali ( inquit Innocentius) fetisinnuituf
quod fi aliquis pro certa pecuniæ quantitate emeret ali-
quem- redditum grani vel vini, vel alium confimilem
redditum, perpetuo fibi 6c luis heredibus dandum à
venditore 6c fuis heredibus vel etiam ad certum tem-
pus, vel adtempusvitæ alicujus, quod licitus eft hu-
jufmodi Contradtus, dummodo redditus annuus com-
muni æftimatione non excedat redditum quem haberet
vel habere pofl'et, fi terram de tanta pecunia emiflèt :
quidam tamen dicunt, quod quando in perpetuum
emit, quod nunquam poteft efiè illicitus Contradtus
quantumeumque fit magnus redditus refpedtu prepii,
quia licet in Contradtibus fe decipere. ft', de mino. in caufa. 7>. §.fi.
Secunda Pars.
Aliis videtur ôc forte meliiis, quod fi quis emit redditum
conftitutum ante Contradtum vel adtionem ven-
ditam, five conftitutus fuerit in re, putain domovel
poflèflione vel aliis hujufinodi, five in perfona, puta
îèrvi vel liberti vel ruftici vel adtio vel nomen. Item
five fit certus reditus puta quia reddit decem, five in-
Vertus, puta quia redditquartampartemfrudtuumqui
percipiuntur de aliqua domo vel de opéré alicujus perfo-
næ. Item five fit perpetuus Contradtus , puta quia
extenditur ad heredes utriufque contrahentium five
fit ad vitam hominis, five fit ad certum tempus ; puta
ufque ad quinque annos. Item non refert fi reditus
fit in pecunia, five in aliis rebus, five in fadtoj fèm-
per in omnibus præmifiïs reputant Contradtus licitos,
quia eft ibi purus 6c licitus Contradtus venditionis $ nam
eft ibi pretium, fcilicet ccrta pecuniæ quantitas. ïtem ibi
eft
i 8p T)e Contra&ïbuÈ. 190
cftmei*x fcilicet certus reditus, vel cenfiis, vel anno- ptionis, permanentibuseifdem effedtibus. E t allegat
na C. de Sacro-fanü. Ecclef.jubemus inprincip. in au- multa Capitula Juris, 6c làndtum Thomam 6c Joannem
-n de reb. Ecclef. non alia. Item adtio. cap. heredibus in Summa Confefiorum, jungens illam regulam. Cum
vel acquit, per totum. Sed his videtur eflè contrarium
quöd dicit hæc Decretalis > quia non eft dubium quöd
ufque ad illud tempus, fcilicet longum, pluspercipiet
de reditu quam fit pretium, 6c in actione confiât, quod
plus eft in nomine quam fit pretium. Solutio, licet cer- j
turn fit quöd ufque ad 40. annos vel fo . vel ulteriores
plus accipiet de reditu quam fit pretium quod dat j tamen
hæc certitudo non fàcit illicitum Contradtum venditionis,
cum hoc etiam fit m venditione alicujus pofiêf-
fionis : ubi certum eft fecundùm inferiorcs caufas,
quöd plus accipietur de frudtibus ejusquàm fit pretium
quod pro ea datur, etiam fine expenfis vel labore, dan-
do earn ad vidturri eertumvelemphiteofim: hic enim
tantum reprehenditur , quando carius vendit mercem
propter terminum quem dat prolixum emptori ad fol-
vendum pecuniam 5 vel quia pro minori emit inercém
quiaftatim dat pecuniam , 6c prolixius tempus exfpe-
«a t mercem , quæ penitùs fiint illicita -, quia hic lo-
lum vendit tempus pro ipfa pecunia, quæ venit 6c ju-
ftum pretium excedit. Quod ex eo appatet, quia fi
utraque parata eflènt 5 pretiuni 6c merces pro minori
fièrent. Et in cafii noftro omnia fimt præfentia nec
venditur tempus, quia res ipfæ dequibusdicimus, fen
licet reditus vel adtio tantum valebit vel ad minus credi-
tur valere fublequentibus temporibus quantum modo
valet, vel ad minus eft dubium. Et hoc lüfficit ad hoc
ut Contradtus fit licitus, ut hic.
quid una via prohibetur alicui , ad id alia admitti non
debet. Addit veruntamen ex Glofla regular, quodre-
fpedtusprincipaliterhabeaturad prohibitum, 6c non ad
viam, 6c hasc eft rationabilis modificatio.
I Qiueriturconfequenteraceniualifta, qualis rcfultat
utilitas fi ex mutuo mille lolidorum non polfit penfio
unius denarii recipi 6c ex Contradtu cenluali fumeretur
plulquam centum.
Quaitum fundamentum afliimit ex parte Contradtus,
qtuerendo quomodo dum res aliqua venditur minor!
pretio cum facultate redimendi quam fi perpetuo ven-
deretur,talis Contradtus non cenfeatur pignoratitius, 6c
per confequens in fraudem ufiirarum exceptus,ficut allegat
Gloflam ordinariam Hoftienlem Joannem Andree,
quöd talis Contradtus conditionalis eft ufiirarius: quod
fine, inquit, videtur intelligendum, cum propter pa-
dtum res venditur minori pretio. E t poft oppofitio-
nemfibimetfadtam, declaratquöd minoritas pretii fe
referat ad id quod ipfa res valeretin cafu quo perpetuo
alienaretur, fine facultate luendi vel redimendi. Deinde
allegat opiniones quorumdam Juriftarum cum fuis
allegationibus, 6c exponens Dodtrinaliter 6c bene,
^ quid fit inter Jus Canonicum6cCivile, 6c quid fit de
* ratione Legis : concludit quöd magis credendum eft
peritis in Arte Juris Canonici, quam peritis in Arte
Juris Givilis. Sed hasc omittimus, dicentes illud bu-
eolicum : Non noflrum inter vos, tantas commonere li-
tes.
\Tertia Pars.
Idem intelligunt quidam, ètfi reditus vel nbmen de
novo propter hoc conftituatur in rebus vel perfonis aliis
à contrahente, puta quia dicit emptor. T u conftitues
tales reditus in pofleflione tali vel feTvo j vel facies quod
tâlis confitebitür fe debefe tibi mille ufque ad annum,
6c ego de illis mille1, vel magis pro ' aftione pro" illis
mille compétente, dabo tibi quinquaginta : nam dicunt
omnes Contradtus iftos licitos, quia non eft mutuum
fed emptio.
Quintum fundamentum aflumit ex uno cafii Legis,
ff. de annu. legat. 1. 2. §. ulti. De quo videtur mirandum,
quöd Leges concedentes ufiiras, dixerint Contradtum
hic commemoratum efleufiirarium, qui vel ejus fimilis
fepiflime fit apud Ecclefiafticös. Eft autem cafus, quöd
fi per legatum vel donationemquiefttitulus, imponi-
tur de novo Gerta annua penfio fblvendaTitio, quoad-
ufque ipfe donans vel legans didtam penfionem luerit
vel redemerit, vel ab ea fe liberaverit per folutionem
Vel traditionem certa: fortis principalis 5 confequen-
ter inducit (6c ficut videtur coloratej quöd minus vide-
retur hic efle ufura, quam in cafu cenfiialifbe, prsefer-
Item multi cafus poflimt evenire quod ifte emptor ^ tim fi detur minus pretium propter facultatem redimen-
__ • 1__r '____A.. r. :_______ _di. five Hnr fit- in lin amitteret in hoc Contradtu , puta fi inops fieret, noo
inftrnmenfn. five innlnvihus
men. Sed certe bene confiilendum eft omnibus fideli-
bus, quöd ab hujufmodi Contradtu abftineant, fcilicet
quöd de novo propter hoc conftitutum reditutn vel
adtionem emant.
Quarta Pars.
Illud autem videtur penitus illicitum, quod ipfc
idem qui dicitur emptor I in fe conftitUat reditum vel
adtionem qua fe obligat ad plus dandum, vel in pecunia
vel in fpe, quam accepit: htec Innocentius.
Tertium fundamentum fumitur exmultis fexemplis
6c allegationibus in hanc unam fententiam Cadentibus.
Non dubium quod is committit in Legem, qui Legis
verba complectens , contra (l egis nititur voluntatem.
Vel fic : Contra Legem facit qui id fecit quod Le x
prohibet.
.In fraudem verö Legis facit , qui falvis verbis Legis
fententiain ejus circumveniti t Sed fie eft ip Gontractu
cenfualiitse , quod in utroqUe Contradtuum eft idem
effedtüs, excepta nominis! mutatione. Sieut deducit
diffuse, comparando conditiones uniusCöntradtüs ad
alterum, prmfertim ubi datur fedultas redimendi, 6c
maxime.upi conftituitur de novo reditus veliannua penfio.
, Ädditio qüöd Leges veteris 6c novi; Teftamenti
prohibentes mutuum Ä än n u a penfione’, eflent maxi-'
mo ludibrio’,: fi; hoc foramenaafurariis fupereflet', quöd
nomen mutui mutaretur« iff nomen venditionis 6c emdi,
five hoc fit in uno inftrumento, five in pluribus :
nec hoc impugnare conténdimus.
Sextum fiindamentum arguit, quod fi dilatio tra-
ditioms mercis fecit pretium diminui, Contradtus eft
ufiirarius , de ujitris. cap. naviganti a contrario fenfu.
Sed in propofito diminuitur pretium, nec tota merx eft
præfens, fcilicet penfio cujuflibet Anni. Veritas eft
quod inftando contra fe6crefpondendo, fatetur quod
Jus petendi penfionem annuam fit merx inipfo Con-
tradtu, ficut in venditione perpetui reditus : fed fèm-
per recidit in illud quod datur minus pretium propter
fecultatem redimendi, 6caggravat, fi de novo merx
ipfe, ideftipfiimjuspercipiendi, conftituitur de novo
in ipfo Cdntfadtu, ubi contrahentes affignant 6c diffeJ
runt tempus prout vplunt.
■ p Oftmodiimfjiftis taliter interim pofitis & fundâtis,
A nititur refponfiim dare validum ad affirmativam
D cenfiialiftæ partém. Cujus refponfio duplex ad primum
, flat in hoc fblo quod etfi didtus Contradtus
ex forma vocabuli fit emptio 6c venditio, tamen ad
rem 6c eftedtum eft mutuum, vel reducitur ad mutuum.
Refpondit fimiliter ad fêcundum. Ad tertium
vero fundamentum per gloflàm de relig. do. in
c. conftitutus ? refpondet dicendo très efle Contradtus.
Ufeis eft cum DominUs alicujus fei ffominium illius
cbttdédit alicui, abdi'eansà feipfo dominium, nihil fi-
br pfæter certum cènfum annuùm retinendo : J Et de
iftbl(üt dicit) loquitur hie glofla allegata à Dodtôri-
btis. 'Aliter, Contradtus eft emphiteofis, concoidans
cum