que corporis partes ubi libido fedem tenet, aliquam devenient pauktim ad hoc , ut cum eis refiftere vo-
vehementem calefadlionem. Et volent esin aliquo pro- lent, diâîculter aut minime id poterint, ex- quo ufu$
vocareviitutemirafcibilem ,polïùnt, Deo permittente, feu confuetudo ell quad alteranatura. ' Et ut reverta-
procurare ebullitionem fanguinis ejus circa co r, &c. mur ad hoc unde fermo fumpfit exordium , viddi-
Sicque mirabiliter de fame, liti, fomnolcntia, 6c aliis cèt pufillanimitatem, non quidem amplebtendam, fed
humanis paflionibus appetitûs fenlitivi intelligatur, omnimodè fugiendam 5 fomamus de iplà excmplum
quarum omnium palîionum caufas diabolus non igno- ad propolitum. Sit quis naturaliter timidus , 6c in
rat, propter naturæ fuæ fubtilitatem : licèt namque^ naturalibus quibufdam defebtuofus : huiclicorammul-
à gratia ceciderit, naturalia tamen non amilit. Et fïeut titudine quippiam ad agendum incubuerit, poterit fa-
Angelus malus hujufmodi caulks palîionum admovere cillimè fpiritus nequam ( Deo ad id probationer« 6c
in homine poteft 5 ita quoque Angelus bonus eafdem cxercitationem hujus permittente ) palfionem timoris
amovere prævalet, ut hominem a tentatione liberet. in tali ad tantum intentare, cum naturalium defeótuum
Immo credo quod 6c Angélus malus eas polîit, .Deo
permittente , 6c Angelo bono non relillente, in homine
removere , dummodo lperet per hoc hominem
pericuioûiis poflb decipere, atque adpejora malaper-
'ducerc, prout quandoque compertum ell. Potefl: etiam
Ipiritus malignus naturam noltram corpoream, 6c to-
tam animai portionem inferiorem .multa tranquillitate
fovere, 6c earn deledlare gaudiis 6c apparente volupta-
t e , -live fibla 6c lophiftica dulcedine, quibus homo in-
cautus , 6c fpiritualium fallaciarum inexpertus , ad
tantiim allici poterit, ut etiam tandem in viribus animæ
fuperioribus multùm inde gaudeat, 6c magna qualiin
toto homine conlblatione perfruatur -, ita quod homo
vix credere polîit aliud, quin à D eo foret tanta fuavi-
tasj cum tamen certiflime quandoque fit ab humani „
generis inimico, qui hanc caufare tentât, nonnunquam
ut hominem per hoc in fuperbiam erigat -, nonnunquam
verb, ut hominem per indilcretionem 6c abulionem
hujus deceptoriæ conlolationis in velaniam , aliaque
malafinaliterdejiciat. Diligenter tamen contuendum
quod Ipiritus malus non potefl: immediatè tentare hominem
in parte animæ fuperiori, cui Ubi non illabi-
tur , prout foprà tablum eft:, quamvis polîit mediate.
Quod tunc f it, ciimintelle&us, feu ratio incauto
confentit phantafmatibus iliis quæ fibi illufos fenliis
repræfentat, non débité fcilicet abftrahendo, elicien-
do, aut difeurrendo. Item potefl: id fieri propter vehe-
mentem palfionem appetitus fenlitivi, quæ palîiofæpè
judicium rationisperverterefolet. Similiter potefl: ipla
voluntas in homine tentari mediate 5 6 cÿoc fit, cùm
ratio per erroneum fuum judiciu m, de quo tablum eft,
iplam voluntatem movet 5 vel cum caro fortiter tenta-
ta, quæ femper tamen concupilcitadversùslpiritum,
ipfam voluntatem tamdiù ftimulat, quoufque earn fibi ^
inclinât. Sfoenim fecundùm fanbtum Jacobum, Vnufa
tentatw a concufifcentia fa n abfirablus & illebius.
Jac. 1 . 14. Hæc , licèt aliqualiter per exceflum, non
tamen inutiliter , ut apparet, ad propolitum dibla
lint, prodetegendofallacias 6c pericula quæ inexper-
tis contingere poflent circa fpirituales dulcedincs in
orationibus 6c meditationibus fuis per Angelum latanæ
transfigurantem fe in Angelum bonum * nifi cautè 6c
dilcrete fe habuerint in fuis fencimentis 6c fenfo per-
ceptibilibus conlolationibus.
E x præmiflis etiam facile elici poterit confidcratio,
quomodb homines in capitibus fuis debilitati, aut alias
in naturalibus fuis læfi 6c indilpofiti, feu ex complexion
s militia ad aliqua vitia fortiter 6c fpecialiter præ ceteris
inclina« , qui communiter palîionati dicuntur,
poljfint citius, facilius 6c multipliciùs quàm alii benè
difpofiti, 6c benè complcxionati, lèu benè educati
ab inimico iliudi, vexari, decipi6cpericlitari, prop-,
ter organorum lliorum indifpofitionem, Deo permit- i
tente. Quibus çonfolendum eft , ut contra invifibi-
lis hoftis infidias Deum 6c Santos læpè invocent,
ptpprium fenflim non fequantur j alios confulant,
6c eorum confiliis acquiefcant $ nimietate exteriorum
tarn corporaljum, quam fpiritualium, feiplbs non gravent
j Qccafîones peccatorum quantum poterint
fugiant ; contre p h o n e s fuas viriliter laborènt -, 6c
mqdp locum eis dent, neque eis cedant -, nam
fi femel, iteriim & iterum. paflionibus fuis ceflèfint,
ejus adjumento, ut quafi totus ftupefiat, visûfquc 6c
auditûs ufiim quafi intermittat, imo 6c fenfu taâûs
quafi intercepto , per totum corpus lpafma incurrat,
6c frigido quodam perfufusfiidore,velut amensinterram
cadat } quemadmodùm experientia in nonnullis
docuit. Cui graviflîmæ palfioni timoris femel aut bis
experti, fi is , de quo loquimur, ceflerit, 6c juxta
fuprà datum confilium fe viriliter propter compertam
dilficultatem, & præfumptam confufioncm eidem
non oppofuerit, deveniet ad tantam indubiè pufillanimitatem
, quod vix aut nunquam curabitur j imo
videbitur fibi ( quanquam phantafticè, 6c diabolo il-
ludente) quod potiùs vellet mortem fubire, quàm
tali operi, ubi tantam expertus eft dilficultatem, iteriim
intendere. Conlbnat huic exemplo noftro illud
Phyficorum de nonnullis femel graviter 6c quafi uf-
que ad mortem vulneratis, quiutajunt, fi fanguinem
poftmodum viderint, aut fortiter de languine phanta-
fiaverint , fyncopem facillimè 6c fpafma patientur ,
propter id quod prius experti fimt incommodum 6c
periculum.
Sed redeamus modb ad devotorum 6c aridorum
comparationem, undè propter deceptorias conlblatio-
nes mànifeftandas digrelïï fumus. Undè notandum,
quod , prout aliqualiter fuperiùs taélum e f t , aridus
nonnunquam eft in ftatu tutiori, quàm devotus, hac ra-
tione. Sint namqucduo, quorumunus fcilicetdevo-
tionis dulcedine fruens majorem habcat confidentiam}
alter fcilicet, eadem carens dulcedine, minorem confi-
dentiamteneat. Hauddubium, quin polfit contingere
quod is qui plus confidit periclitetur fheiliùs 6c
fiat inferior > quia ejus confidentia ex ignorantia fui ipfius
procedit, cum nefeiat ad quantum teneatur coram di-
ftriélo Judice. Alter verb minus confidens non facile de-
cipiatur, 6c fit in tutiori ftatu, quia ejus trepidatio eft
ex fui difculfione fedula, 6c cognitione propriæ infir-
mitatis, 6c imperfeélionisfuæ. Ideo quantum hie per
humilitatem timet 6c trépidât, tantum Dei antèJudicium
fecurioraftabit, quia dijudicavit 6c difeuffit feip-
(um. Ita eft quandoque confidentia non bona, 6c timor
fecurior, Deoque propinquior. Hinc eft, quod
quidam Patrum aiebat, nullam pejorem palfionem fore
, quàm nimiam confidential«, tàm ergà Deum, quàm
erga proximum 5 nam generat communiter contemp-
tum,6c debitam negligitreverentiam,tàm quoad Deum,
quàm quoad proximum habendam, 6c in vanitatem 6c
fuperbiam fæpilfimè terminatur. Nonnunquam etiam
contingit, ut is qui conatur habere deleblationes Ipirituales
, expendat ob hoc quafi totum tempus, quo tamen
utiliora fibi 6c proximo, magifljue grata Deo, non
tantum pofîèti led ex injunélo, 6c lanèlæ forlàn obedien-
j t i* debito, deberet a^ere: 6c tandem cum adeptus fuait,
quod quæfivit, male cuftodit, dimittens illieb mentem
fuam ad alia impertinentia evagari, aut vertensfeline
neceffitate ad alia 3 quafi diceret, 6c fi non verbo, tamen
fablo: jam quod cupiviteneo, dietam meam modo
benècomplevi, benè fto , fecurus lùm. Attamen
nefeit mifer aut fe nefeire dilfimulat, quod id quod acce-
pit, cadit fub gratia gratis data, 6c potefl: ftare cum
peccato. Undè pofllmtadhuc omnialuapeccata mane-
re fuper eumj quodque is, cui multùmdonatumeft,
multum etiam injudicio requircturab eo , proratione
reddendti. Et rursùm cum priorem gratiam confola-
tionis quafi nihilipendendo abjecerit, revertetur ad
Deum inftans pro alia accipienda, quando fibi placue-
rit • quafi dignum fit ut Deus ad ejus beneplacitum
femper fit paratus, donetquefibijuftè, quandocunque
6c quodcunquepoftulaverit. Hæc eft ilia unapræfum-
ptio f^tua, mala 6c periculola confidentia, quænon-
inillos fe devotos putantes poflidet.
Sed nop fic eft de illo qui auxilium divinum tantum
6c non dulcedines quærit pro fuis nccelfitatibus,
6c ad refittendum tentationibus -, qui quærit peccatorum
lliorum remilfionem, non fpiritualem confolatio-
nem 5 qui puram quærit Dei mifericordiam, non fin-
gularem fiiavitatis gratiam : qui juxta Domini fui beneplacitum
cum labore 6c dolorc eidem fervit, nec con-
folationes hie, fed in futuro requiritj 6c fi quaconfo-
latio olferatur, earn cum timoré 6c humili gratiarum
aètione fufeipit, 6c cùm recedit non triftior indè, neque
ad ferviendum Deo fegnior fit. Namifte lalutem
fiiam operatur cum timoré, prior quafi cum tuqjpre :
iftein veritate, prior in vanitate; ifte fideliter, alter
fallaciterj hie propriisquafiftipendiismilitât D eo , a-
lius nifi mercedem à Deo hie recipiat confolationis,
militare renuit.
Solet etiam pufillanimes reddere nonnunquam devomitate
acbidentaliter fluxibilcs nimis habent phantafias,
6c velint, nolint, quafi ad Icvem venti flatum ad alia
a propofito facillimè diftrahuntur. Non autem de
his qui fortes funt à natura in fuis organis j fed quafi
animales 6c beftiales exfuacarnalitateöctorpore, ma-
laque confuetudine ad omnia fpiritualia pigri, 6c ad
cunéta quæ carnis font prompti -, qui 6c fpontè quafi
a tempore perfolutionis Horarum fuarum (quia eis non
fapiunt) alfumunt fibi cogitationes de extenonbus in
quibus eorum animus plus delitiatur, aut tanta fomno-
lentia, ex mala foa confoetudine 6c diabolo ipfis il-
ludente obruuntur, ut vix recolant de unico verficulo
totius Horæ quam perlblviflc putant. Talibus, ti-
meo, graviflimum inftabit Purgatorium , fi evaferint
perpetuum incendium, nifi hîc débité conterantur 6c
fatisfaciant pro tarn gravibus 6c quafi alFcélatis negli-
gentiis. Non eft noftræ mentis hos tales excufare,
aut occafionem malæ libertatis eis dare j ficut nec
in liiperioribus intentionis noftræ extitit præferre
fimpliciter aridos devotis-, fed ficut h îc , fic6cibij 6c
viceverla pufillanimes 6c paüperes bonæ voluntatis fof-
cepimus, quantum ad præfens attinet confolari, 6c
tàm ipfos, quàm alios ad cautè operandum fuam Ê -
lutem , exhortari.
E t quia ta&urn eft aliquid foprâ de ferupulis circà
tioni intendentes nimiafcrupulofitas confcientiæ, quæ 3 Confeffionesj fupereft adhuc quod non incongruèpu
utique noneft bonaj utpotè cùmquisdevenialibus 6c
levibus peccatis, fine quibus ifta vita vix aut nullatenùs
tranfigi poteft, 6c pene de omni aétione foa continuam
quafi fibi format confcientiam plus hujufmodi ponde-
rans lance juftitiæ, quàm divinæ mifericordiæ, Sc hoc
præfertim ultrà debitum, ac fi foâ juftitià tantum, 6c
noc Dci fhifericordiâ potiùs làlvandus fit. Undc contingere
poteft, nifi hujufmodi fcrupulos inordinatos depo
nat, ut id quod priùs non erat peccatum ex fe, fiat
peccatum ex ferupulo confcientiæ : quicquid enim
contra confcientiam eft, peccatum eft: nec poteft hie
talis gratiam percipere qui de mortali, ubi mortale
noneft, format fibi fempulum confcientiæ. Non enim
autor gratiæ Deus habitare vult in tali confcientia inquiéta
6c turbida, quipppe cùm de eo feriptum fit : In
face fabius efl Locus ejus. P f l x x v . 3. De horum ferupu-
loforum numero videntur hi fore, qui cùm plalmum,
aut orationem dixerint non cum a&uali intentione, fed
tamus addendum. Expedit quippe, ipfis fcrupulofis
dicere 6c confolere, ut non lint nimis ar<5tee confcien-
■ tiae circa peccata minora in Confeflione exponenda -y
fed foccin<5tim 6c breviter quafi in genere fufficiat ea
explicari. Majora verb , 6c ea in quibus efletanimse
periculum ftudeant cognofccre , & ea diligenter in
fpecic detegere.
Super quibus tamen notandum, quod quardam cogitationes
turpes 6c yxecrabiles blafphemice, 6c etiam
luxurix, non ita grofle font confitendse, prout occur-
runt 3 fed fufficit ut fic dicantur, ut Confeflor mentem
confitentis intelligat, fervata honeftate loquendi,
quantum poflibilitas admiferit. Licet enim Confelfio-
ni neceflaria fit humilitas, non tamen propter Sacra-
menti 6c ConfeUbris reverentiam excluditur honeftas.
Hujulmodi etiam cogitationes execrandse , five blaf-
phemia;, fiveluxurite, neminem nimis turbent : non
enim deleblant devotos, fed cmciant j nec font homimentis
fobrepta evagatione (quam humana infirmitasC nis, fed diaboli easfnggerentis ; undènonirhputabuncx
fe vitare non poteft) repetere 6c refomere iterùm 6c ...............................
itemm non celîànt. Attamen contingere poteft, ut
quantumeunque réitèrent id quod reiteratum eft, fiat
ita infipidum, 6c quandoque plufquam illud quod
priùs negligenter 6c inadvertenter fuit perfolutum.
Quibus 6c aflbeiandi videntur illi, qui cum competenter,
etfi nonfofficientercontriti font atque confelfi
(quia impoflibile quoad nos videtur, ut fofficienter con-
triti fint de peccatis fuis) non funt contend * fed femper
fcrupulum habent, fe nondum débité confelîbs eflèj
fatigant feiplbs 6c Confeflores foos cum reiterationibus
Confeflionum, præfertim de levibus peccatis modici
ponderis. Illtc ( juxtà Plàlmiftæ vocem ) trépidantes
ubi non erat timor. Pf. xm. c.
Iftis omnibus pariter confultum fit, ut non de foa
juftitia* fed de mera Dei confidant mifericordia, fic-
que pondèrent fuam negligentiam , ut præponderent
Dei infinitam clementiam. Mcminerint quoque illius.
communis diéti, quod ■
'Ultra pojfe viri non vult Deus till a requiri.
Itemque illi reitei-antes orationes fuas advertant quod
tx:defia non obligat adaöualemintentionem, quam-
quam bona fit} led tantüm ut ore perlolvantur. Non
ergo necefle ut reiterent quod femel didtum beet
inadvertenter putant; fed fufficit ut de fua negligentia
doleant & confiteantur, & quod injundum fuerit
loco negligenter adtorum folümreddant. Hoc tamen
mtelligi volumus de his , qui naturaliter aut ex infirtur
homini ad demerkum , fed reputabuntur potiùs
eidem ad meritum -, 6c purgant animam patientis eo
magis quàm maculent, propter laborem quern homo
perfert in pugnando contra eafdem. Quicquid
îiempè hominem affligit contra foam voluntatem, 6c
non placet needeleélatj non facile in talibus tentator
nocere poteft. Quicunque itaque in hujufmodi cogita-
tionibus ipecificè nimis vellet defeendere in confitendo
eas, 6cmultùm lbrupulofos'circa iplbs elîèj hiepro-
culdubib non ex hoc confequetur pacem cordis, fed
fortiùs oppofitumj 6c dat occafionem inimico femul-
to amplius inquietandi 6c vexandi 5 quemadmodùm
nonnunquam contingit illis qui latratus canum miti-
gare conantes, projiciunt eis panem, ut fic faltem latrare
celfent ; immo frequenter eum qui panem pro-
jecit, duriùs latrando infeftant.
Habeaturergo femper in memoria régula ilia quam
quafi in principio pofoimus , fcilicet ut in quameun-
que partem quis fe fentit proniorem ad malum , 6c
tentari fe poflb fiiciliùs j ibi femper opponat remedia
præcisè contraria follicitiùs. Si quis eft fcrupulofos
in'confeientia nimis leviterjftudeat cordis libertati. Si
quis iracundusôc vehemens, 6c commovetur faciliter j
fugiat occafionem1 iræ, 6c quafi cum violentia inten-
dat mentis tranquillitati 6c manfoetudini : motus nam-
que majores, juxtà Philofophorum fententiam , ex-
pellunt minores. Si quis impatiens ad quævis adver-
faj exemplaPatrum, 6cmaximèChrifti6cMartyrum
animo fæpè revolvat. Si quis nimis zelofos, etiam in
O o 3 - eau