Sermo Tertius
reperio beatam Virginem apud Deum hominem créa-
tam formofam. Nam in fupremo cardine quondam Tub
imagine fuit Feftum celebratum cum multo, folemni,
grato contubernioquod laudatcoetus Vatum.
Sc an dunt ex hac nebula ,
Virvines fine macula, O
Fuit Fefium difputatum..
Conclufum eft & terminaturn.
Quod arnica Dei data
Tot a pulchra eft ere at a
Nuncjuam quoque maculata,
Sic fuit fententiatum.
Ecce Magiftri mei, quàm Feftivitas (biennis, quàm
grata , quàm perennis , tota pulchra. Quædam lis
fuper deliéhi, fuper re nunquàm ncgle&a, quia arnica
mea. Refponfio : quàm gaudiofa & fententia quàm fa-
mofa, macula non eft in te. Juxtà hæc tria, noftra
confideratio Traéhtu triplici eft partita. Primus Tra-
élatus dieet Feftivitatem tam folennem , tam peren-
nem : juxtà primum -, Tota pulchra. Secundus T raóbi-
tus docat de lite fuper deliöa, fuper re nunquam ne-
gleôfcaj juxtà fecundum : arnica mea. Tertius Traëta-
tus dieet refponfionem gaudiofam ad fententiam tam
famofam , macula non eft in te.
1'raBntus Primus.
1 3 3 6
Namque virginalis hujus domus columnis fulcita eft, quia
véneranda hac Mater Domini Spiritus fanfti donis dota-
ta fuit, qualem tarnen utique at erna fapientia adificavit, ut
digna omnino effet ex qua ipfi carnem ajfumeret in inafti-
mebile pretium falutis humana. Quid dignius hac Fir-
gine? Quid fanftius in humani generis ferie potuerit exo-
riri? Hæc Auguftinus in Sermone. Igitur nunquam
fuit in carne Mariæ locus vel radix vitiorum, ut vult
A Auguftinus. Quare videtur aliquibus, quod nunquam
in ejus carne fuit languor naturæ , vel lex membro-
rum, vel fomes peccati, vel dominium politicum fi-
cuti in ftatu priinæ innocentiæ, caroque mundiflima
à principio fui, & tabernaculum altiflimi Dei Filio præ-
panttum. Et hoc eft primum tabemaculorum, quod
hodierna Feftivitas (olemnizat. Et fic patet, qualiter
tabernaculum ftellare dat mundo folemnium.
Secundo dico, quod tabernaculum (blare dat mundo
folatium. Nam fecundo ordine temporum præ-
fatus Rex fub ilia vifione imaginaria vifiis eft fibi for-
mare aliud tabernaculum ad modum inebriantis con-
tubernii per amorem , (cilicet animam Mariæ à fui
principio , ut radiis folaribus mundiflimis fulgentem*
quam videns augmentata natura in lumine gloriæ, fefto
gaudiolb in creationis principio earn confidero decan-
tare : Pulehritudo ejus eft ut fpecies cceli in vifione gloria.
Eccli. XL 111. Afpeftus ejus ut fol in exitu , vas pie-
g num gratia. Ibidem. Hæc Fas caftorum ,. lux in excelfis
ordinata acie. Ibidem. Fide arcum cceli, bene die
Uantum ad primum Tra&atum noftræ ponfidera- faftorem potentem curia. Ibidem. Candorem hujus
■ tionis , quæ notât Feftivitatem folemnem, &c. admirabitur oculus tumens in glacie. Ibidem. Ad
« , ■ V - • , , ^ ,/T* ” quos cantus nonnullos viatores quadam luce imaginaria
confidero in fpiritu elevatos. Ad hanc formæ vifionem
elevatus eft fub Lege naturæ (anétus vir Job,
cùm vidit (olem fulgere quoad animam Mariæ, & lu -
nam incedentem clare quoad ejus carnem , & læta-
tum eft cor ejusinabfeondito, patet fob x x x i . cum
fuis notatis. Nam ille ulque ad Fidem Mediatoris Chri-
fti ponitur elevatus : patet (iiprà xix. Ad hanc vifio-
nem de Lege gratiæ beams Ambrofius eft: alfumptus,
qui videns Mariæ animam à (ui principio præferva-
tione redemptam ait: Nec mirum, f i Dominus redem-
pturus mundum operationem fitam inehoavit a Maria,
ut per quam falus omnibus parabatur , eidem primo fru-
ftum hauriret ex pignore. Quid enim nobilius Dei Ma-
quid Jplendidius ea quam fplendor elegit : ut de
W M
E f t , Magiftrimei,devotefpecujandum fuiftèFeftum
(blemne, dequoPropheta. Zach. ult. 16. loquiturin
hæc verba : Vercutiet Dominus omnesgentes qua non afeen-
dunt ad celebraftdum Feftum Tabernaculorum. In quo Fefto,
primo tabernaculum ftellare dat mundo folcmnium.
Secundo,tabernaculum folare dat mundo folatium T e r -
tio, tabernaculum regale dat mundo fpe&aculum.Quarto
, tabernaculum divinale dat mundo ferutinium.
Primo namque Mariæ caro in hoc Fefto fuit ut Hella
formata, ecce primum tabernaculum. Secundo, in
hoc Fefto Mariæ anima ut fol crcata : ecce fecundum
tabernaculum. Tertio, in hoc Fefto fuit Maria tota (ù-
per naturam dotata : ecce tertium tabernaculum. Quarto
, in hoc Fefto fuit Maria tota ex gratiis vallata : ecce
quartum tabernaculum. In hoc nempe Fefto in (ùpremo
cardine fub imagine celebrato, vifiis eft olim R e x C ceteris ejus virtutibus taceam. Firgo er at non fblum corpore
, fed & mente. H jec Ambrofius fuper Luc am, &
in Lib. de fanüa virginitate. Sicut patet ex vifione
(an&i Ambrofii, non fuit ä calu elevata, fedprasfer-
vata, alias non virgo mente, fi peccato corrupta. E t
fic patet qualiter tabernaculum (blare dat mundo (b-
latium.
Tertio dixi, quod tabernaculum regale dat mundo
fpe&aculum. Nam in tertio ordine naturas, (ub ilia
vifione imaginaria prasfatus Re x vifiis eft formare
(ibi aliud tabernaculum ad modum regalis tricliniipro
le&ulo Salomonis , fcilicet Mariam (ub natura dota-
tam,ciimunitus eft fol ftellas, fcilicet anima virginis
fuse carni. In cujus unione quas natura Angelica pro-
tulit laudes , ex terrenis fumitur argumentum. Ciim
Ovidius Na(b exiftens in infula Ponti, ad vifioncm
hujus tabernaculi aliqualiter elevatusj de hac virgine,
in lib. 3. de vetula, prorupitinhgscverba:
Mund a quidem magni animi, magnique de coris,
Pluris; honeftatis.
Et ecce Albumazar (iib asnigmate, & inillisnebu-
lis exiftens, ad vifionem hujus tabernaculi aliqualiter
eft aflumptus , ip(b tefte lib. 6 . majoris introduBorii.
Et iterum exiftente Sibylla, Virgilius Maro in Europa
ad vifionem hujus tertii tabernaculi eft: elevatus
ipfo tefte w? Buccolts: egloga quarta:
ille de quo Jerem. x. 7. Quis non timebit te , 0 Rex
Gentium , tunm eft enim decus inter cunSlosfapientes gentium
, & in univerfis Regnis eorum nullus eft fimilistibi.
Hie Re x altiftimus vifus eft olim formare fibi tabernaculum
, fcilicet, Maria; carnem in munditia ftellari.
Num. x x iv . Vifus eft fibi formare tabernaculum
fcilicet Marias carnem, fine languore locali. Prov. ult.
Vifus eft fibi formare tabernaculum , fcilicet Marias
carnem fine Lege carnali. Auguftinus in Sermone. Ad
hanc nempe vifionem confidero hujus vise tres fapientes
in fpiritu elevatos, Ecce primus de Lege naturas
Balaam filius Beor in quandam vifionem elevatus vidit
mulierem fecundum carnem formari in munditia ftellari.
Orietur, inquit, ftella ex Jacoby & confurget
virga de Iftacly (cilicet Maria (ecundum carnem, patet
Num. xx iv . cum ibi notatis. Poft hasc de Lege
(cripta (apientiflimus Salomon in quandam vifionem
imaginariam elevatus, vidit procul mulierem fortem p.
Mariam, fcilicet fecundum carnem formari, fed forti
tudo & decor indumentum ejus y (cilicet carnis fine languore
naturas. Prov. uit. Poft hasc de Lege gratias
beatus Auguftinus in quoddam lumen vivificum elevatus
vidit Matrem Dei formari fecundum carnem,
prorupit in hasc verba : Quis potuit in hujufinodi anima
vel came locus effe vitiorum, quando ad ecelivicem , con-
tinentis omnia, Domini templum eft effeEla. Hac eft re-
vera ilia domus Dei de qua per Salomonem dicitur: Sa--
pientia adificavit fibi domum , excidit columnas fefitem.
Ultima Cumaijam venit car minis at as y
Jam redit & virgo, redeunt &c.
Qua-
1 3 3 7 Conception B. Mariæ Virginis. 13 3 S
Qualiter Hieronymus in Roma exiftens altiori luÊm
lu- W W Ê m m ÊM ___; a ■ . H i
mine elevatus hoG tabernaculum virgincum contem-
plans dicebat : Quid nos tantilli , quid aEtionc pufilliy
quid in ejus laudibus ref eramus ? cum etfi omnium noftro-
rum membra verterentur in linguas earn laudare fufftce-
ret nullus. Altior enim coelo eft y de qua loqui nitimur ;
abyffo profundior, cui laudes dicere conamur. Si coelumy
inquit y te vocem, altior es. Si M^atrem Gentium y pra-
cellis: Siformam Dei te appellem , digna exiftis. Si
Dominam AngelorUmydigna ejfe probaris. Quid ergo digne
de te dicam ? Hæc Hieronymus in fermone. Sic patet A
qualiter tabernaculum regale dat mundo fpeótaculum.
Quarto dico, quod tabernaculum divinale dat mundo
(crutinium. Nam quarto ordine naturæ prasfatus
R e x vilus eft fibi formare aliud tabernaculum ad modum
(acrarii (piritualis. Non quidem aliud quoad ratio-
nem eflentialem, (ed aliud quoad rationem moralem,
fcilicet totam Mariam in principio fui aliter fe babentem,
fub magnitudinc gratiarum,quàm priùs ordine caufie (ub
altitudine naturæ. In cujus gratioft) progreflii iple
R e x earn taliter commendabat. Ecce tu pulchra es arnica
mea y ecce tu pulchra. Cant. I. 14. Sicut lilium inter
Jptnas y fic arnica mea , &c. I1.2. Oculi tui columba-
rum y IV. I. Sicut vittacoccinea labia tua y &eloquium
tuum dulce. iv. 3. Nafus tuus ficut turris Libani,
qua refpicit Damafcum,. i nfrà cap. vn. 4. Collum tuum
ficut turris eburnea. Ibidem. Quam pulchri funt gref- g
fus tui in calceamentü , filia in Principle ! vn. 1. In
calceamentis, (cilicetcarnis ; cum ibi notatis. Statur
a tua afiimulata eft palma y dr über a ttia botris.
Tota pulchra es arnica mea , dr macula & c. ubi
thema. Sic earn ejus cantor ille R e x altiffimus
commendabat. Quas laudes audiens in fpiritu ille (apientiflimus
Salomon, videnfque fub lumine illud quartum
tabernaculum, hanc virginem gloriolam quasre-
bat de ea. Qua'eft ifta9 qua progreditur quafi aurora
confurgens ? quoad totam in naturalibus. Pulchra ut
luna y quoad carnem. EleBa ut fol y quoad animam,
terribilis ut caftrorum acies ordinata y quoad totam in
gratuitis. Cant, v i 3. E t cùm nullus fibi relponde-
r e t , iterùm atque iterum quasreret. Qua eft ifta
qua progreditur quafi &c. ut fuprà vi. p. E t infra
tandem naturam angelicam ad quasftiones prasfatas
confidero rdpondiflè :
Hac eft ftella maris y vita via y porta falutis y
Regula juftitia , limes pietatis , origo
Fir tut is y venia mater thalamufque pudoris ,
Hortus conclufus y fons fignatusy oliva
FruEUficanSy cedrus redo lens, paradifus amcenus
Firgula pigmenti y vinaria cella , liquore
Pr adit a divino, neElar ccelefte propinans,
Nefcia fpineti ftorens rofa , nefeia culpa :
Gratia fons y exp ers limiy lux nubilapellens,
Spesmiferisy medicina reis y tutela b eat is :
Profcriptis redituSy err anti femita, cacis
Lumen y dejeBis requiesy paufatio fejfis.
Hæc Alanus in Anticlaudiano.
ablque omni defe6tu, quia macula non eft in te. Vi-
dete ergo Mariam fine culpa quoad mentem, quoad
carnem, quoad dentem, quia tota pulchra. Videte
Maiiam præparatam (ùo nato jam dQtatam, quia arnica
mea. Videte Mariam fine.' peccato originali abfque
fato : quia macula non eft in te. Ergo die gens phari-
(asa: Tota pulchra es arnica mea y nec eft in te macula,
Quas fuerunt thematis verba.
TraBatus Secundus
Hanc ergo refponfionem audiens Petrus Comeftor ,
prorupit in hæc verba.
S i fieri poffet y quod arena y pulvis , & unday
. Undarum gutta, rofa y gemma y liliay flamma :
•Ætheray ccelicoUy nix, grandoy fixus uterque.
F mtorum penna, volucrumy pecudum genus omne ,
Silvarum rami, frondes, avium quoquepenna:
Ros y gramen y ftella y pifeisy fimul anguisy ariftay
E t lapides y montes y convalleSy terra y dracones:
Lingua cunEla forent, minime depromere poffent,
■ Qfiffisy vel quanta y virgo Regina Maria:
Qua tua fit piet as y nec liter a y nec dabitatas.
Ergo & firatres chariflimi, afeenditevos in fpiritu 9
oc videbitis Mariam ablque pari, pulchram abfque
(ari, quia tota pulchra. Mariam amorofam, valdc
gratiolàm, quia amica mea» Mariam in conceptu
Sequitur (ecundùs traétatus noftræ confiderationis,
l i a ^uPer deliéta, fuper re nunquam ne-
glecta, cum fit amica mea. Ubi eft devotè (pecu-
landum in hoc Fefto fuiflè quandam litem, de.qua mo-
net Sapiens Eccli. vm. 2. dicens: Non contendas cuni
homing locuplete y ne forte contrkte conftituat litem. In
qua hte, primo a&or præfcntatur. Secundo, caufa pro-
palatur: Tertio, reus-connotatur. Quarto, caufadif-
putatur. Primo namque in lite hujus Fefti Tabernaculorum
Regis aéfor prælentatur, (cilicet oéto vetulæ,
quæ fiepe ad hocFeftùm (candunt ex hac nebula furi-
bundas. Prima vocaturliteraoccidens. Secunda, ratio
ligitiolà. Tertia, fpecieslophiftica. Quarta,(ù-
perficiesCanonum. Quinta,apparcntiaLegis. bexta,
fàlfa Mathcfis. Septima, fiilfa Poëfis. Od ava, fufpi-
cio hæretica. Afcendunt ad hoc Feftum od o vetulæ.
Litera occidens, invultujamrugata. Ratio ligitiola,
rixis comitata. Species (ophiftica fallaciis armata. Superficies
Canonum, penitùs inflata. Apparentia Lcgis,
apparens advocata. Fai(à Mathefis ex geftis diftàma-
ta. FaKàPoëfis, apparenteradornata Sulpicio hæ-
retica, tremens antiquata. Cum his vetulis afeendit ad
hoc feftum,
Lis gravity ira furent y odium immortale , p ere finis
Rancor y inhumanus ftrepitus , congrejfio dira:
Quaftio difficilis , quam nulla folutio fedat.
Juxta Nafonem. 11. De vetula. Sicque patet qualiter
in hac litea&or præfcntatur.
Prima ergo vetula, (cilicet litera occidens, in ilia vifione
imaginaria fricando vultum, (cal pend o caput,
inRegtëpræfentia loquitur in hæc verba: Juftusquidem
tu es Domine y fi difputem tecum y veruntamen ju ft
a loquar ad te y ut (cribitur. Jerem. xn . 1. Ecce aftat
Q Regina À dextris tuis in veftitu deaurato. Pfal. xLiv.
Quæ tarnen fuit in originali peccato eoncepta. Auguftinus
fiiprà P(àl. lu. cum ibi notatis. Corrupti funt
W*abominabiles faEli fitntiri iniquitatibus, non eft qui fa-
ciat bonum : nam omnes declinaverunt, fimul inutiles
faüifunty &c. ufquead unum (cilicet Chriftum, (è-
cundum Gloflàm : ergo Regina fuit inutilis, & aliquan-
do declinavit. Nec mirum, quia non juftifteabitur in
confpeftu tuo omnis vivent. Infra Pfitl. cxlii. Super
hoc (apientiflimus Salomon luftravit univerfà, & vi-
rum de mille unum reperit. Mulierem ex omnibus non
inveni. Eccle. vu. 2p. Quod confirmât Apoftolus.
Rom. 111. 23. 24. 2 f . Omnes in Adampeccaverunt &
egent gratia Dei. .Juftificati gratis per gratiam ipfius,
per redemptionem qua eft in Chrifto Jefu quern propofuit
Deus propitiationem per fidem in fanguine ipfius. Et de
hoc infra Cap. v. 12. Sicut per unum hominem pecca-
tum in hunc mundum intravit, & per peccatum mors ,
D G1 it a in omnes homines mors pertranfiit, in quo omnes
peccaverunt. EtEphef.il. 3. Eramus natura filia ira,
glofîà Auguft. In hac ira omnis homo nafeitur. Undè
patet, juftiflime Judex, quod Maria fuit in peccatô
originali concepta, & per conlêquens de ejus Con**
ceptione celebrari non debet.
Secundo, furgit fecunda vetula, (cilicet ratio liti-
giofa, diccns lê veile hoc probare evidenti ratione.
Quoniam Maria fuit redempta à Filio (ùo, fed non
nifi à captivitate & peccato : ergo contraxit aliquod
peccatum. Secundo, Maria habuit fomitem 5 fed fo-
P P P P 5 me*