Joannis Gerfonii 6°
19 boni temporalis -quoad vitam fecundam, quxeftabtio
nis meritoriae, ficut depeccato veniali diximus, quod
videlicet eodcm momento temporis non fe compa-
tiuntur ; non de per fe ex malitia abtus , fed de pei
accidens ex imperfebtionc ejus, quoniam agere fimul
cx gratia non contingit ex lola vita naturae. His ita-
ut fapiens judicabit. Idem cibus (exempli gratia)
nonne quasfo poteft uni mortem certain, alteri aegri-
tudinem levem inducere? Vide quod venenum fortif-
fimum mortis indubtivum , ipfi compofitores theria-
cx, ad mortis evafionem conficiunt. Porro igitur di-
verfis hominibus immo eidem homini variis tempori-
que dcterminatis per fimilitudincm advertcre advertere poflumus
ponumus bus dus quis quis nneeifcciiaatt eeuuniiduecmm uciubuuumi nUnc falutiferum fieri,
quid fit peccatum mortale ^ 1 /•I quid . veniale __ ___, quid nnirl me-mp-
nunc mortem celeriter operan? Quid igitm*, mqmes,
nturn & demcritum , aut boni æterni aut folius tern-A fuper his cognofccndis dobtrma prodent ? Multum
poralis. Omnis itaque abtus libéré elicitus aut diflbl- oer Nam regulæ tundavit
principalem harmonium m qua coniiltit vera am
m£e vita qu!E Deus eft, & fic eft mortalis & demeri-
toritis vitae aeternx j aut impedit tai^tummodd de.per
fe vivr.m fecundam gratia:, quae dicitur actio mcrito-
r a , aut vitam naturae turbat & obicurat, 8c fic eft
peccatum veniale 8c demeritorium boni temporalis.
Dixi de per fe caufa didla. Similiter omnis adlus li-
bere elicitus fi fiat ex vita gratis:, eftmeritorius vitae
KterniE. Si fiat ex fola vita naturae cum circunftan-
tiis eandem vitam concernentibus, eft meritorius boni
folius temporalis , 8e fäepe de congruo ad vitam
gratia: difpor.it. . .
Placet iterurn alias fimilitudmesfubmajoricompen-
dio ftringere. DicitPropheta de Deo : Qmf ipfi eft
DaminM Dem miß» , nos autem pojmhu ejm. P f xciv.
jfiJ Eft igitur qmedam politia inter Deum 8c nos,
ficut inter Dominum 8c fiibditos. Videmus autem in ß
omni politia Leges inftitütas effe tanquam conferva-
trices vitie civilis fubditorum inter fe 8c mhilomi-
nusiplbrum ad Dominum fuur.i. Iftarum Legum in
politia humana quae exeinplata eft a divina, aliquae
feruntur fub poena mortis, idco capitalcs 8c mortales
nominaritur : alise fob minori poena qua: non eft ex-
terminativa , & dicitur poena civilis. Has veio L e ges
omnes vocat ulus communis Edibta 6c Praecepta
6c Jufla feu proliibitiones, propterea confequenter ha-
bent dicere fic loquentes quod omnis tranfgrediens
aliquam Legum praedibtarum, peccat in Legem 6c
contra Legem Principis, hie quidem capitaliter, hie
folum civiliter. Ecce quomodo poteft etiam pecca-
txim veniale in politia fpirituali dici contra Legem fieri
prohibentem illud , non fub poena mortis , fed alia
mitiori. Alia comparatio efl'et tertia , amici ad ami-
cum , Patris ad filium , fponfi 'ad fponfam ; utrobi-
que enim reperire eft quaedam vincula amicitias, quae
per omnem modum. Nain régula: generales fimda-
mentaliter traditæ , dum ad particularia ventum eft,
oftendunt quid dé fingularibus judicandum fit : lin-
gularia quippe ad régulas illas univerlàles rclbiverc
convenit, quo. facto veritas cluccfcct ; carens autem
notitia hujufmodi regukrum timverfalium , qiiando
prccor ipie potei'it his refolutionibus uti , quando
menfurabit ad régulas, qui régulas non habet ? Proderit
tarnen nee negamus circa fpeeiés peccatorum régulas
apponere , qualiterinvulgarijamfecimus, 8c
examinatiiis in Latino tradere(fi Deus atmuerit) pro-
ponimus. Ceterum altera nos objectio fortius pre-
mit, dum quærit ut à priori inter mortale 8c veniale
fecernamus. . Beatus Bemardus in loco pi-æallegato
de Pntcepta & üijpmfitiane nititur , 8c prima facie
apparet, dubitatioiiem haue abfblvere per hoc quod
omne peccatum quod fit ex contemptu eft mortale,
fi fiat autem etiam contra Præceptum aliquis a£lus 8c
non ex contemptu , venialis reputatur. Qüam di-
ftinélionem ut ego melius intelligeretn cönfului Sum-
mam Domini Antifiodorenfis , ubi loquitur de contemptu
, 8c dicit quod contemptus eft appretiari rem
minus jufto. Alio modo eft rem negligere 8c de ea
non oirare, ut dum peccans habet cireunftantias re- >
tmhentes > fed éas non curat advertere, claudit quoque
oculum quodammodö, 8c vertit tei-gumad eis. Tertio
modo, eftirafeirei tanquam vili, Sceamafpernari.
Primum malum, fecundum pejus, tertiüm peflimum.
Dicamus ergo , quod in omni peccato etiam veniali
committatur contemptus Dei primo modo verdvel interpretative
} fecundus contemptus intervenire poteft
tarn in mortali quam in folo veniali; tertius contemptus
circa Deum prsecipientem 8c ergaPrælatumfiium
in quantum Prælatus eft , non videtur unquam fieri
cum deliberatione compléta abfque peccato mortali 8c
uue emm repenre elt quseaam vmcuia anuciu*, 4u«. uhuoic. vnoicuaatuur wpropnriè contemptus. Nihilomin—us a—d- 2ft vita aut Le x civilis inter eos. Offenfarum verbp vertendum eft diligenter, quodrefertplunmum dice-
tit V .i ta cBl'- iu uv—a w, r ------■-■--■ - -- -----a - u . . t«.; ™ . aliniiid efte cum cortquædam
funt difl'olventes amicitiam , quædam dun-
taxat illam in parte turbant 6c lædunt, dum videlicet
quamdam indignationcm inducunt, non tamen ufque
ad odium. Primæ offenfarum carent venia , quafi
fint mortales, aliæ non 6cc. Quarta fimilutudo po-
neretur de arbore mala refpectu fru6hium mortifero-
rum , qui à radice cupiditatis , non nifi per truncum
confenfus bberi generantur. Poflimt itaque gigni aba
quædam fpuria vitulamina 6c inutiles plantulæ, ut fit
in prædiéta radice, non tamen per principalem truncum
-, fed velut à latere. Frubtus illi funt peccata
mortalia j plantulæ verb illæ funt a&us veniales. At
verb quofdam intueor quibus non fatisfabtum eft per
has fimilitudines de peccati mortaUs 6c venialis diftin-
ctione-, aut quia nondum elucet, inquiunt, ex præ-
dictis fub régula generali certa de abtu quolibet quando
6c -,fed eft certitudo
re ahquid fieri ex contemptu , aliquid efîè cum coil-
temptu, ficut refert fieri aliquid ignoranter , 6c aliquid
ignorantia: dicitur quippe illiquid fieri ex contemptu
, quando contemptus eft principalis caufa tabs
abfcionis , fic quod illo non exiftente non fieret
abtio. Ita quis opei*atur ex ignorantia , quando ilia
non exiftente nullo mod.o fieret id quod fit : prove-
nit autem aéhis nonnunquam cum contemptu verb vel
interpretative j non tamen ex contemptu j quia contemptus
non eft in caufa} fed vel infirmitas, aut débilitas
, aut ignorantia , aut affebtio aliqua vitiofa 6c
bbidinofa quæ dominatur, ficut peccat aliquis quan-
doque ignoranter , ita tamen quod non minus opera-
retur fi illud cognofceret. Propterea palam eft tunc
ignorantiam non effe caufam agentem fed circumftan-
tem , quemadmodum contingit in fiibditis qui dicunt
do crit mortahs ÖC quando venialis > ico eit cerutuuo fe —fcandaliMzari dMefabatis uSuurperiorum, quos tarnen ab ui“7 m m J r • «
qualis priùs, aut q u o d à pofteriorimagisquamâprio-paaiombus malls non compefeeret fcandali ceflaùo &
r*i. diffeIr enti■a1 1h æc af/Vfu mpta efnt . Aa dj 1h_æ—c „rneffpnonnndjaemmnurs lir\no ttn fini h nnniuntur. oC
dicentes primo , quod petens hujufmodi regulam generalem
facientem particulariter 6c infallibibter feire
de quobbet abtu fi eft mortalis aut venialis } fimiliter
petit ac fi quæreret à Medico doceri fe uno verbo re-
eulæ generales de omnibus morbis 6c venenis 6c cibis
Sc vulneribus, quando 6c quando non mortem inferred
. Certè ut ad fingulares cireunftantias 6c ad particularia
Legis Præcepta diligens noftra confideratio
de&endat, oportet : quibus perpenfis loquendum eft
Prælatorum vita bona , fed ita fibi blandiuntur,6c
fuper alios quærunt exGufâtiones in peccatis. E x his
dmnibus non videtur régula generalis poffe fiimi de
diftinbtione inter mortale 6c veniale, penes hoc quod
eft, effe vel non effe ex contemptu, quoniam fi capia-
tur co'ntemptus primo modo, non eft neceffeomnem
abtum fàbtum ex contemptu effe mortalem , dum fci-
licet Deus vel Prælatus appretiatur minus jufto fblum
venialiter, 6c ex contemptu tali mentitur abquis, aut
otiose jocatur, aut lente reflftit primis motibus. Similiter
Liber de V it a fpirituali animre. 0
6 i militer eX fecundo contemptu poteft evenil-e , quam-
ter inhonorare Deum 6c Parentes Vel nôn bônorarëi
vis ita non leviter nec frequenter.1 Denique abtus qui
erit rurfus alia ladtudo Præcepti Tiimpta per epikekm
provenit deliberate deliberatione compléta ex tertio
ex aliis circunftaritiis. Poteft itaque inbónoratio tabs
contemptu eft ut mihi videtur femper mortalis : hoc
contingere quæ non erit notabilis malitiæ in genere
cnim f it, quando peccans attendit ad præcipientem 6c
flio , ut effet levis geftus aut fifus^axit Verbum'ab-
ad Praéceptum ejus beitum , fit D e u s • fit Prælatus,
quod minus febrium iri præfentià Der,' âut Pàreiitum
6c propter vibpenfationem !6c afpernatibnefti præCi-^ fùbrum . ., etiani _ turn deliberatione , 6c Aum àbtüalîs
,, „
pientis fiiique Præcepti , affurgit effrenatè ad1 abtum^ hàbénir ad ifta'Ccqfîderatio. Poteft nibilomiiiys tàlfs
talem faciendum vel! omittendüm , aifeqûin non fa-
bturus vel non omifliims ' : hoc proprie eft agere eX
contemptu , tanquam fi ditkt ut aliqui :- E go in de-
fpebtum veftri 6c quiii fie præcipitis , agàm in oppo-
fitum. Veruntamen non omne peccatum mortale tali
circunftantia veftitur : ' 6c ita'convertibibter non
funt idem peccare mortabter, '6c peccare ex' contem-
pm, fimiliter nec peccarè venialiter, peccai*e non
ex contemptu. Vellem ergo aliquid poffe offerre lu-
cidius ad illuftrationem hujus materiæ 6c fortè poffu-
tnus non inutibter dicere, quod in quolibet Præcepto
attenditur quadraplex latitudô; Magna, parva,' minor,
6c minima. Magnam diciirius infra quam con-
fiftit juftitia, qualem à nobis requirit Deus fub poena
incurrendi odium fuum cum ream mortis æternæ.
Extra banc latitudinem non flat rebtitudo, quam qui
inbbnoratio rep'eriiî:5 quæ licet ëx fefit notabilis i caret‘
tarnen confenfli fténo morofô 6c deliberato obæ-
tiitem, infirmitatem ^ ignorantiam, fürreptionemvd.
Facientes primam inhoi^ationem j dûm tamen abf-
què feandalo fiât aborum, quis auderet cuîpæ mortalis
arguere ? Seeundam pnii>ef nullus bpinor ut mqiî-
talem accufabit :’ ita iii omni ^-e Præcepto reperire
eft. Exbinc ebeitur -evidens neosffiças virtutis illius
quam Ariftoteles epikeiam , hoc elt :Jiterpretativàrr»
Legum appellatj cujus eft confiderare no^ nudum de
fe Præceptum , fed cireunftantias omnes pirticulari-
ter ipfùm veftientes : ex hoc confequenter Wbetiir
tnödus concordandi rigorem juftitjæ atqiiefeveritatem
difcip'bnæ y cum lenitate mifericordïæ 6c favorabibs
indulgentiæ. Immiô fie neceffe eft ut'in omni abtu
noftro ad alterutrum cantemus Domino mifericordiam
tranfit 6c egreditur agendo vel ómittendoi, ipfein 6c judicium : alioq.u i. n juftitia in iniquitatem -, 6c .fetuofitatem
peccati mortabs femper elabitur. H x c la -g veritas in crudelitatem convertereturj queniadmodum
t_i_m_d_om maganma a eft 6c medium virtutis., q_uale pofuit fi qüis parvulum fuum damnare vellet ad carceres,
Ariftoteles effe divifibile tanquam fignum adfagittam,
Conformiter ad hoc löquitur Horatius:
Eft modus in rebus fm t certi deniejuc finds.
Quos ultra citraque ncquit conßflere retlwn.
Secundum banc Prascepti aCceptionem ftribtiffimam,
peccatum folum mortale, 6c non ipfum veniale eft
contra Pnsceptum. Aliam aflignabimüs latitudinem
parvam & pr^cedente ftribtiorem, infra cujus Hmites
confiftit juftitia feu rebtitudo, qualem exigit ä nobis
Deus mediate vel immediate; fi volumus evitarenon
tantummodb odium fuum cum reatu poen^c aeternas
fecundum Legem; fed etiam offenfam ejus qualemli-
b e t , aut non retardari a vita aeterna, aut temporali-
ter non puniri. Exorbitatio ab hac latimdine Prasquia
puerili ira motus Matron péreuffit. Ita de ebrio
aut fatuo aut inadvertente quis non agnofeat hanc
pcenam effe injüftiflimam, quam in abum grandæ-
vum, fobrium 6c debberatum liceret inferre? Quare
concluditur quod Præceptum fi fùb prima latitudinè
explicata cogitetur, aliter obligat quam fub fecunda.
E t hæc diftinbtio concordat Dobtores in bac materia ;
utuntur enim Præcepto fecundum primam latitudinem
illiqui dicunt veniale non efîè contra Præceptum, fed
ipfiim compati : albs placet nomen Præcepti ad fecundam
eft cuibbet obliquitati veniab : 6c quia de re confiât
difeolum effe pertinaci animofitate de yerbis contendere.
latitudinem extendere, cujus rebtitudo conti-aria
Forte tamen confufio & hæc appàrèns controver-
fia Dobtorum vitaretür ampliùs, fi fiium cuibbet lacepti*
conftituit aliquando peccatum veniale tantum- _ titudini nomen appropriaremus, vocantes primam la-
modo, dum videlicet deviatio non eft tanta quod exeat ^ titudinem Prasceptum 6c prohibitionem. Secundaau-
primam latitudinem , nec ita parva quod non maneat temlatitudo, Mandatum6cStatutumvelordinatiovel
infra fecundam. Hoc modo qui confiderat Pr^cc- monitio diceretur. E t placet nobis amplius hoc no-
ptum, palam habet dicere quod veniale fit contra Pras- men monitio, quia fonat ut ratio fit pervigil, ut nec
ceptum five fit veniale ex genere, cujus fcilicetobje-
btum non eft de per fe notabibs mabtiæ , ut mentiri
officîosè , aut loqui otiose; five fit Veniale , quia fit
contra conditionem naturæ primitùsinftitutæ,utfunt
omnes primi motus prævenientes rationem ; five fit
veniale ex defebtu plenæ deliberationis '6c confenfus,
ut hint cogitationes illeçebrofæ non morofæ, aut ficut
evenit in pueris 6c infirmis, 6c aliis non babentibus
plenitudinem ufiis rationis, in quibus ea fæpe veniaba
funt, quæ apud viros grandiores merito criminabadi-
cerentur. Adducamus exempliim': ut manifeftior fit
fermo nofter de hac latitudine duplici Præcepti. Sit
iftud Præceptum : Honora Deum 6c Parentes. Vide
quod poteft abquis non honorare Deum 6c Parentes
TTnn m/v^A ntiio nrn lorri
veniabbus deturpetur; hoc eft quod conjebturare vole-
bamus dum imaginabamur quamdam Legem mediam
inter Prasceptum 6c Confilium , 6c plus ligat quam
Confilium, 6c minus quam Prasceptum ; tanquam fi
diceremus in omni politia illam Legem duntaxat effe
Prasceptum, cujus tranfgreflio fecundum omnes cir-
cunftantias penfata, extremo mortis fupplicio plebten-
da cenfetur : illi verb Legi monitionis nomen appropriate
daremus , cujus tranfgreflio circunftantiis
omnibus ponderatis veniam habet, aut temporalem
fblüm punitionem demereretur. Supereft deinceps
aflignare inPrazceptis 6c monitionibus, vel Mandatis
duas reliquas latitudines, minorem 6c minimam, con-
formando fermonem ad prarmifla ; quamvis non ufmultipliciter.
Uno modo, quia pro tempore6clocoD quequaque loquendi propriétés judicio multonim fer-
quibus honorandi funt, ipfe dum cogitat de eis, fper- 1 ' “ ^ r^'"
nit eos cónfenfu pleno 6c deliberato, autfeientercum
debberationc perfcóta ilia tunc omittit quæ ad honorem
debitum pertinent : erit igitur hæc latitudô Præcepti
fic explicabilis. Honora Deum 6c Parentes loco
6c tempore quibus cogitabis deeis, fic quod fenfu
perfebto ac deflberato eos nec malignanter inhonores,
nec honore flió voluntarié , feienter atque notabibter
prives. Qiiifquis exierit hoc medium virtutis , eam-
que latitudinem, ille profeétb tenebitur reus deviations
tortuofæ criminalist A t verb quia contingit aliabiturf
A t fi res placer flitis eft. Eft itaque tertia
latitudô , compleétens non folùm duplicem priorem
reditudinem juftitiæ, fed pariter finis confecutionem,
aut meriti fationem , hoc eft fi volumus confequi fi-
nem noftrum vel meritum, nos ut taliter agamus ne-
ceflè eft. Ifto modo abtus boni fola bonitate morali,
6c qui non procedunt ex charitate, quamvis fint infra
primam 6c fecundam latitudinem rebtitudinis prioris,
quoniam non funt peccata mortalia aut venafia ; nihi-
lominùs quia per eos neque meremur , neque vitam
æternam confequimur , dici poflünt non efle conformes