clara intelligentia tua , voluntas tua, immortalis cf-
fentia tua, vita tua fpiritualis. Attamen Dcus non es,
ncc pars Dei, fccundiim Manicha;orum mendacium:
mutabilis enim cs de non efle tuo ad efle, de cogni-
tione in alteram , de una affe&ione in alteram afte-
£tioncm , 8c de velle in velle, 8c fic fubje&a es mu-
tationi. Ideoque conftat tc ab alio fadtam efle j quo
enim padto poteftatem habuifles creandi te , cum prius
dies nihil? Percipio tamen in te Scfuprate aliqualiter
Dcum noftrum in a;nignimatc 8c ipeculo. Verurn eft
( ait anima humana) me percipere fufpenfum quoddam
lumen , bona loror ratio. Qusero a te quomodo efle
poflit, 8c quid eft quod cognolcis, cum Deum noftrum
cognofcis ? Eftne res colorata;.? Eftne res ilia illumi-
nata , eftne lo n u se ftn e odor , eftne duleor, eftne
fapor , eftne res qua; tangi poflit, tradtari, aut
ampledli ! Intratne per portam oculorum , aut au-
rium , aut per aliquem quinque fenfuum corporis mei ?
N o n , anima mea, Dcus nofter nihil talium eft
qux ad extra cognolcis. Et mirum : nos ipfi enim
non fumus talium conditionum ; nec fumus ego 8c
tu alba;, nec nigra; j nec calidas, nec frigida;.
non fumus res qua; audiri poflit , odorari, guftari,
aut tangi. Nihilominus cum Deum noftrum cognofco,
cognofco lumen aliquod omnino aliud ab eo quod cer-
nunt oculi. Audio melodiam aliquam, 8c hamoniam fii-
per omnes melodias. 'Odoro aliquem odorem om-
nes odores excellentem. Sentio dulcedinem, 8cfapo-
rem aliquem. Facio aliquos amplexus } fed eft*valde
magna diftantia, 8c alterius modi quod d ix i, quam
lint ha; res fenfibiles quas cognofcis. Noli ulterius
qua;rere: aliter enim non poflumdeclarare, aut mon-
ftrarc. RedtedicebatPlato, dijjicillimum ejje , D eum
invenire 5 ut Philolophus quidam tres petiit dies ad
relpondendum quid eflet Deus , deinde decern ,
poftea triginta. Q m n to enim , inquit , p lus cogito,
minus defcribere aut nominate ipfitm valeo j licut in
abyflo non percipitur finis. Hoc non eft mirabile :
fcimus enim incomprehenfibilecomprehendi non pof-
le ; alioquin tale non eflet. Scimus rem qua; parvam
habet cognitionem intelligere non pofle tantum
ficut virtus cognofcere poteft, qua; altioris eft cognitio-
nis 5 ut oculus corporalis videre non poflet id quod
cognofcit imaginatio , nec poflet comprehendere hoc
quod ego ratio cognolco, brutum aliquod cognolcere
non poflet} quod illi dicerem de compluribus rebus quas
fcio veras efle, 8cper diverlas Icientias cognolco clariffi-
me. Et quoniam Deus nofter eft, 8c efle debet line com-
paratione perfedfioris intelligentia;, facile fciri poteft
quod ipfe feipfum 8c cognofcit, 8c fcit, omni-
no alio modo quam ego ipfe cognolcere valeam. Et
adhuc magnum eft miraculum me aliquid etiam in
umbra, 8c ficut in Ipeculo de iplo cognolcere pofle j
fed hoc eft per virtutem fuam , 8c per lumen fuum
quod irradiat, 8c aliqualiter Iplendet luper oculos
mcos fpituales , 8c fupra t e , anima mea, qua: es
fpeculum, 8c imago divinitatem cognofcendi. Saltern
pulchra loror ratio die mihi, qua;lo, Dei noftri
conditiones, fecundum quod earn cognolcere potes ,
ficut in «nigmate 8c fpeculo. Libenter faciam.
Inprimis confidero Deum noftrum rem efle immutab
le 1115 8cperpetuam, fine fine, 8c principio. Scis,
anima mea te ab alio quam a te fadtam efle. Con- \
cludo ergo quod prima 8c fumma caufi^ per quam
ladtaes, perpetuaeft, 8c immutabilis} quia non eft,
nec poflet efle per aliquam priorem caufam , 8c per-
fedtiorem. Confimiliter ipla deftrui non poflet quia
omnia ab ea dependent, 8c hanc primam caufam per
quam tu fadta es, 8c creata , Deum voco. Infuper,
anima mea , te cognolcere nequeo , nifi efle tuum ,
& eflentiam tuam cognofcam} fed cognofcere non
poflum efle aliquod imperfedtum (quale tues) abfque
cognitione efle alicujus perfedli. Certum ergo eft,
me nil cognolcere pofle abfque hoc , quod ut Dcum
noftrum cognofcam, faltem veluti in umbra} quam-
quam non femper earn percipiam' cognitionem, more
nodtuæ quæ nihil videre poteft fine aliquali folis lu-
mine } non tamen propter hoc folem in ejus clarita-
te videre poteft, ncc quicquamde lole judicare} im-
mo fol ei eft veluti tenebræ , 8c obfeuritas, quæ nihil
ejus videre poteft. Simili modo eft de Divinitate ,
quoad vifum meum Ipiritualem} quia etfi nihil cognolcere
poflim, nifi per cognitionem divini elle} non tamen
plenè cognofcere pofllim quale eft ipfum Dei
elfe, nifi quod fcio ipfum efle, 8c de hoc minus du-
bitare poflèm quàm me fimul eflè , 8c non elfe.
Chara vatio, aflèntior bene Deum efle, 8c fic teftantur
omnia , lecundiim quod priiis dicebas. Deum efie
eß VOX natura , inquit Damafcenus. Ideb folet dicide
aliquo valdè certo : Hoc adeo certum eß , ficut Deus
efi: Sed déclara mihi unum folum Deum efle , 8c
non plures. N o vifti, anima mea , Deum noftrum
omnem potentiam , 8c omnem perfedtionem habere
debere quia débet elle perfedtiflîma res quæ çogi-
tari poflèt, aut inveniri, quo magiscogitari non poteft
Quapropter fequitur primo , Deum eflè rem
indivifibilem 8c Ipiritualem } id enim quod materiale
eft , divifibile , ac corporale, non adeo perfedtum
eft in fuis partibus , ficut fpirituale , 8c quod totam
virtutem fuam unitam habet! Virtus unita fortior eft
feipsâ difpersâ. Secundo , fequitur Deum,eflè fum-
mam vitam , 8c cognitionem. Id enim quod vitam
hebet, 8c cognitionem, perfedtius eft, 8c præftan-
tius non viventibus, 8c fine cognitione exiftenti-
bus. Tfertio , fequitur Deum nihil de novo acquiè
r e , aut deperdere poflè } alioquin enim faceret fe
interdùm non omnino perfedtum , 8c fic tunc Deus
non eflèt. Quia etiam profedtio eft totum bonum fuum,
8c perfedtionem fuam unitam habere abfquc mutatio-
ne de meliori in pejus, autpejoriin melius. Quarto,
fequitur Deum eflè fine principio, 8c fine fine
in æternitate, omnino perfedtum in eflèntia, invita
in cognitione , inbonitate, 8c poteftate, nihil amit-
tendo, diminuendo, augendo, aut oblivifeendo}
alioquin enim non omnino çerfedtus eflèt. Quintb,
fequitur Deum perfedtiflime cognofcere omne quod
eft , fu it , 8c futurum eft. Ideo meditari debemus
diligenter quæ facimus , quia nihil ufque adeo fe-
cretum eft , quin iplum cognofcat. Ante oculos agi-
; tis Judicis cunfta cernentis. Boëtius in fine , 8ceftAu-
guftini inSoliloquio cap. 14. in fine. Sexto, lèquitur
folum unum talem Deum eflè poflè, qui 8c ipfe aliquam
habeat poteftatem. E x te quæro , fi ilia eadem po-
teftas in Deo noftro f i t , an minor ? Si dicis quod
P ? u s nofter talem habeat poteftatem : fequitur tunc
ipfum non eflè perfedtilfimum , 8c potentiflimum :
fi habeat illam eandem potentiam , eft ergo fola uni-
ca potentia , quas tu duas dicebas.
Chara foror mea ratio , oftendis (8c redtequidem)
Iblum unum Deum eflè poflè , propriè de Deo lo-
loqucndo } fed quomodo eft quod L e x noftraChri-
llina elicit, eflè unum Deum Patrem , unum Deum
Filium, unum Deum Spiritum landtum, unam Tri-
nitatem. Si Pater Dcus eft , 8c Filius Deus eft , 8c
Spiritus fandtus Deu s, nonne convenit concludere
très eflè Deos? Révéra, anima mea, non. Non poteft
eo modo concludi, 8c videre potes per id cjtiod
d ixi, quoniam Pater, 8c Filius , & Spiritus làndlus Iblum
unicam pofliint habere potentiam, eandem per-
fedfioncm , unam 8c eandem bonitatem , unam vitam
, unam cognitionem } eft omninb una res de his
tribus } lèdincreaturis aliis fic noneft. Si enim Joannes
homo unus eft, 8c Robertus homo unus eft , 8c
Maitinus eft homo ünus, très funt homines. Cur ?
Profedto quia unus non habet poteftatem alterius, nec
vitam luam, nec cognitionem fuam : 8c quamvis, anima
mea, 8cquæcunquealia creattiraomninbCreatori luo
alfimilari non polfit, nec fadtura fuo fadfori (ficut
ima-
I273 imago alicujus perfonæ ad extra aut in fpeculo non poteft
omninb eflè fimilis in vita , in cognitione 8c poteftate
perfonæ illi quam repræfentat, nec umbra
lumini) tamen aliqua invenitur fimilitudo, 8c per cognitionem
imaginis ( ut imaginis R e g i s ) cognofcitur
Re x quem repræfentat, obfcurè fcilicet 8c imper-
1274 generaliter de humano genere captivi funt in carcere
peccati, faltem peccati originalis, nonne jus eft ut
gratiam faciat quibus placet ei, nullam faciendo inju-
riam his quos dimittit in carcere in quo funt inclufi?
Reverä fic nullus gratiamconfertnolens: hanc liber-
tatem, 0 anima mea, habere vis. Nihil ergo melius
fcdlè. Similiquoque modo, anima mea, dico, quod A eft5 quàm femper humiliate te fub manu Dei poten-
o_ -- n—^ v--^- J 0~ tis, 8c expedtare gratiam fuam, diligenterque ac devote
earn poftulare, intereà dùm inhaevita fieri poteft
} qui enim fie perfèveranter fecerit, proculdu-
bib damnari non poterit.
Devoti Auditores, hoc padbo milii videbanturcol-
loqui ratio fapiens, 8c anima devota, de benedidta D ivinitate,
atquedefublimitatefua, 8cmajeftate. Cum
intellexiflèm horum verborum finem, ex imo pedto-
re 'fufpirabam, 8c præ magna admiratione tremebam,
prbrsîis ftupidus, 8c extra me raptus. Clamabam
cum Apoftolo fàndto Paulo Rom. 11.3 3. Ö altitudo in-
comprehenfibilis Dei 8c judicorum ejus, quis ea cognofcere
poterit ? Quis comprehendere poffet fenfus Domini
noftri, juftitiamfuam, 8cmifericordiamejus? Overè
Deus juftiflîme 8c potentiflime,oftende ergà me miferam
tuam creaturam mifèricordiæ tuæ dulcedinem, non ri-
gorem 8c juftitæ tuæ feveritatem} nihil enim in me eft
quod earn ferre valeat. Dulciflime Deus,tibi gratias ago
de omnibus quæ mihi contulifti,. ut te cognofcerem
eflè omnipotentem, juftiflïmum, 8c optimum, 8c
quod intra profundas cordis mei tenebras fplendere fe-
cifti mirabile lumen tuum. Merito itaque me nihil eflè
judico quoad tuam fublimitatem} fed rem eflè inuti-
lem, 8c ftultam, quoad tuam infinitam fapientiam}
me eflè rem vanam 8c inanem quoad tuam bonitatem.
Cognofco , 8c judico omne quod fàcis, 8c facerc
vis, juftè fadtum eflè, fàpienter , dulciter } five in
puniendo per juftitiam, five parcendo per gratiam.
In omnibus, Domine, (fi placet) tua erga me ute-
re gratia, ficut pius Pater erga filium fuum, ut dul-
cis Dominus erga inutilem famulum. Gloria, Doper
te , 8c intra te , ficut per imaginem quandam 8c
fpeculum ha;c afpicere • pofliim quse prius de Deo
noftro dixi. In primis eflèntia tua immortalis eft 8c
incorruptibilis } fed multo perfedtius Deus nofter talem
habet immortalitatem ab omni corruptione alie-
nam. Vitam habes qua: movet, 8c gubernat par-
vumfuummundum, totum videlicet corpus, ad libitum
fuum. Multo plus Deus vita eft perfedta qua
movet., 8c gubernat. vniverfum mundum undique,
ad liberam fuam voluntatem,- 8c libertatem. Si enim
Deus quod facit veluti,coadlè faceret, 8c tanquam nihil
facere poflèt nifi quod agit} qualis eflèt perfedtio,
qualis libertas, quale arbitrium, qualis. ei deberetur
gratia^ Si tu, anima mea, liberam ad corpus tuum,
8c affedtiones habes voluntatem, multo potius libertatem
habere debet Deus nofter omnipotens fuper res,
cundlas. Et hie erravit Ariftoteles, 8c fere omnes
Philofophi. Quapropter Deo ingrati fuerunt, 8c in
horribiles ceciderunt errores, in idololatrias, in contra
naturam turpitudines , Sc negarunt liberam Dei
provifionem, bonorum in altera vita remunerationem,
8c malorum punitionem, Obfcuratum eß^ 8cc. Rom.
i. 2 i . T e r tio , formare potes, 8c faccre in memoria
tua , 8c in cognitione mille 8c mille mundos , quos
ponere potes veluti in eflè uno quodam fpirituali intra
te. Quare ergo Deus non facere poflèt, 8c formare,
ad extra in materiali efle 8c vifibili t o t , 8c plures
quam tu cogitare piofles,? Non ergo eft mirabile
Deum poflè facere miracula quse in fandta recitan-
tur Scriptura , 8c multp majora : nec mirandum eft
Deum poflè operari majora quam nos comprehendere
poffimus} contre ftultos qui omnia fè opinan-C m*ne j tua eft, 8c utilitas mea. Et te merito fèmper
tur capere pofle : nec mirandum eft, fi Deus mundum
formaverit fecundum pra;determinationem libera;
volontatis seternae , quando , 8c quali modo
ei placuit. Quarto, uno eodemque oculo motum
percipis pr^teriti temporis , prsefentis , 8c futuri,
abfque ullo in te motu. Quare ergo Deus cognolcere
non poflet res efle mutabiles fine fui muta-
tione? Quintb, tu per omnia membra es corporis tui,
tarn in capite, quam in pedibus, corde, Scbrachiis,
abfque hoc ut fis minor in minima parte, quam fis
in majori} fine hoc quod intra cor fis, fimul es &in
in capite. Quare Deus efle non poflet ubique fine
augmentatione, aut diminutione ? Abfque hoc ut di-
ceretur extra, fic quod non fit intra, 8c fine hoc,
ut omninb comprimatur, aut concludatur, vel feip-
fum includat in quavis creatura. Sexto, tu es adeo
libera; voluntatis, 8c ea qua; tibi fiibjedta funt per-
dere de potes, aut corifervare ad libitum tuum: occidere
aut non occidere} de unaeademque terreamaflà, aut
plumbea, fiveargentea, fàcere potes vas ad contume-
liam, vel honorem} de uno eodemque ligno fàcere potes
ignem 8c cineres, aut pulchram imaginem quam eu- j ) ta de fânbto Bernardo , qui diabolo dixit
ftodias. In grege tuo ovino accipere potes ovem unam terc veniam vellet 8c dicere : Miferere
o c occidere, alteram autem euftodire. Si duo tibi fint famuli,
quorum uterque deliquerit contra vitam,8c ftatum
tuum, unum traderepotes morti, 8c alteriparcere.
Congruum igitur eft 8c rationabile Deum poflè
iacere de omnibus nobis creaturis fuis ad liberam fuam
voluntatem abfque ulla reprehenfione, abfque hoc ut
ei dicatur : quarc hoc agis ? Et eft contra ftultam præ-
fumptionem humanæ creaturæ, quæ alteram vult inquire
rationem 8c caufam , quàm juftam Dei voluntatem
} murmurando quidem contra earn : quare Deus
fiuvet hos, 8c non illos} quare potius gratiam confert
8c remiffionem his quàm illis ? Illorum qui
amaredebeo, tibifervire, atque honorare te. Si uti
vis, Domine, (quod abfit) fi uti vis erga me jufti-
tia, ficut Judex Jufticiarius contra proditorem, 8c
malefabtorem captum, 8c talem conviéhim, 8c pro-
batum : certè, Domine,- juftèmeruiillud, juftèfacere
potes} attamen propter hoc non dimittere de-
beo, nec ceflàre tibi fervire, 8c honorare, quantiim
poflum, 8c quamdiù, mediante gratia tua, non in talem
cecidero errorem, in furiofam talem obftinatio-
nem, quod te malum cenfèam, aut invidum, ut fa-
ciunt damnati. De mifera creatura tua facere potes
ad bonum tuum placitum. Nihilominus tamen faciam
quod intnc eft, tibi fèrviendo, 8c me ad tuam
refero mifèricordiam : intereà lâltem te amando & fer-
viendo, quemadmodùm cs digniflimus, Paradifi partem
adipifear. Quid enim eft Paradifus, nifî te ama-
re 8c fèrvire? Et certè fi ita complevero, ufque ad
finem Legem tuam, 8c Mandata , ferviendo } fieri
non poteft quin mei mifèrearis. Mifèricordia
tua 9 8c promiffiones veriflïmæ non minus ferre pof-
fent, quàm Mater de filio fuo, quod perirem. N o -
fi pe-
Deus ,
ipfè veniam confèqueretur. Inimicus inclamando ut
dæmoniacus, alta voce abfceffit. Siccomplures fàciunt,
qui non dignantur ex corde poemtentiam agere} ve-
rùm continue volunt in corum immunditia permane-
re. Hîc adduci poflunt duo de duabus perfbnis exem-
pla : Una rogabat quod fi damnaretur, faltem ut
Deus hoc ei concederet , ut eum fèmper amaret.
Altéra dicebat, fè hîc recepturam afperfionem aquæ
Paradifi, 8c quod in Inferno ipfà fè balnearet. Sic lo-
quebar apud memetipfum, ut facere debet perfona
quælibet, terribilia, & admirabilia Dei cogitando Judicia
} cùm iterùm audirem animam devotam, 8c
L U I 3 ratio