6 6 j Joannis
Sicut in Pfâkerio eft ille qui ludit, lanquam agens : 8c
ipftim vas five inftrumentum Pfalterii , eft medium,
fcilicet aër repercuflùs j 8c ip(e fonus , qui eft quali-
tas fenfibilis ab auditu propriè perceptibilis , eft ob-
je&um, litera fcilicet feu Pfalmus, qui cantatur, five
ienfus ejus.
Gerfonii 668
da, vox decora, quando laudi concanorapura eft vox
cordium.
Confiât autem, qüod gamma manuale non agit per
fuam cognitionem aliquid iftorum , quia nec caufat
ipftim quod agit j nec medium per quod a g it , nec
fonum, quern efficit -, fed eft tantummodo quoddam
exterius , quod afpiciens ipfe qui a g it , format in^
animo fuo, vel in corde fpeciem, leu modum cantan-
di.
ïndè e ft , quod poteft aliquis habere talem format«
feu fpeciem in animo , qui nullum formabit Canti-
cum i vel quia non vult, vel quia non poteft, propter
defeébum inftrumenti vel medii. Ars ifta nihilomi-
nùs manualis non dicitur inutilis, quoniam docet nu-
rrierum, pondus 8c menftiram, quibus eft formandus
fonus, utreddaturharmonicus.
Difcrevit utraque qui dixit :
Exerce fiudium quàmvis percegeris Artem.
Quali exercitio probabile eft Mariam occupafle fc,
nutriendo puerum Jelum , vocaliter etiam concinen-
do inftar Angelorum canentium : Gloria in Altiffimis
Deo. Luc. ii. 14. Et hoc vel ad pueri revelationem in j
cunabulis dormituri, vel ad devotionem fimul 8c con-
folationem tempore peregrinationis fiiæ , pfallendo
nunc Magnificat, tunc Benedittus, vel Nunc dimittis ,
vel alia cantiCa Sion cum plalmis quos de Filio fiio
noverat propheticè compofitos, audiente crebro cum
féligiofâ pietatc fponfo fiio virginali Jofeph , ubi 8c
præveniebant Angeli conjuncli ffallentibus in medio ju -
vencularum tymganiflriarum. Pf. LXVII. 2.<5. Et ibi puer
Jefus Benjamin adolefcentttlus in mentis excejfu. If. 2.8.
Quas hoc loco Poëtarum Mu las prætuleris verbo fa-
pientiæ , quod eft fons vitæ , non cqui volantis pede
produétus in Parnaflo monte , fed emanans à throno
Dei, cryftallô fimilis à montibus æternis, quern fontem
ambiunt pro Mufis novem ordines Angelorum, qui non
ceflànt una voce laudare , benedicere, glorificare vi-
ventem in fècula non Palladem fabulofam , fed fa-
pientiam Dei veram. Verum pergamus ad reli-
qua. '
Gamma myfticum plus confert in canticordo , feu
Canticordis fpiritualibus , quàm manuale gamma in
cantico fenfibili oris, vel Inftrumenti muficalis. Hoc
eft profeéto notandum valdè myfterium quod elicitur
ex præmiffis, ex afiîgnatione diftinètionis canticordi à
cantico oris, quoniam primum liberum eft elicitivè,
non fècundum.
Concurrit in primo voluntas hominis pro agentc, fi-
mm 8c patiente 8c medio, nil aliud eft quàm liberum
vclle fuum. Poteft igitur dum v u lt , 8c quando vult
pfallere in fe juxta exemplar quod infpexcrit in gamma
noftro, nunc concinendo per A. gaudium, per E.
fpcm, nunc per I. compaffionem, autfivoluerit, fiat
in fe O. timor, vel U. dolor gravis. Puto quifquis hoc
fapienter nec minus humiliter attenderit , cognofcet
fruéfcuofum elle gamma noftrum.
Fra&uofum dixerimus, ut novella corda in Chriftb,
dumadvencrit tempusamantium, juxta parabolam E - ^
zcchielis j dum evaferint in ætatem illam , in qua fuæ
fint libertatis , pro libito voluntatis ut ament 8c can-
tent j feiant paulatim componere Cantica amatoria ca-
ftiffimi cordis, ut addifeant hymnisjam compofitis fuos
aflfèéhis confbnarc quemadmodum noverat Beata ilia
anima Mariæ, frequentando dulcia Cantica Cantico-
rum, quæ dicuntur drama, vel dramata, vel dra-
matica, ubi fcilicet fit amantium mutua, non expref-
fis nominibus propriis, allocutio , inchoante dilebta,
& diledto refpondente. Itaquc vox oris, vox jocun-
Gamma myfticum poteft ad confbnantias muficales,
quæ vulgariter appcllanturtertia, quinta, o&avade-
fervire , fimiliter 8c ad tonos , feu neumata. Poffet
hoc intuitu primo videri contrarium prædi&is dediftin-
élione canticordi à cantiço oris , quia fit introrsùs
canticordium, nec participât cum eo alienus, nec per
confcquens ipfi confonat per diateflaron, aut diapen-
te , aut diapafbn. Quoniam infuper adverfari videtur
illud Philofophicum, quod impoffibile eft intelle&um
fimul plura intelligere j fimul igitur nec cancre, nec
notulare, denique nondum apparet ars tradita de tonis
affeétionum, quemadmodum de vocalibus neumis in-
venitur.
Difficilia ifta nee ufitata fatemur •, fed nonnihil nos
fperamusefledi&uros. Legitur beatus Ignatius,, vir
totus ignei cordis 8c philocaptus in Chriftum voces
angelicas audiviflcfùprà montemunum, qui præmiffis
antiphonis confequenter intonabant hymnos quemadmodum
deduxit adEcclefiam fuam eelebrandam. Si
voluerit igitur aliquis cantare in corde fuo exemplo
Annæ, 8c Apoftoli, 8c plurimorum j cur non poterit
fibi componere neumata juxta variam pfalmorum 8c
affe&uum qualitatem ? Hoc autem vocabulum neuma,
cur ad fignificandum Spiritum fanbtum tra&um eft,
non fatis invenio 5 nifi quod Jhiritus Domini continet
j omnia, & feientiam habet vocis, Sap. 1 .7 . quod per-
fpicuum fuit in Apoftolis.
Significat autem neuma combinationem vocum vel
notularum ordinatam. Porro ficut adolefcentuli di-
fciplinantur primitùs ut notulas 8c voces cantici oris
feiant nominare, digitis, junèturifque jungere j feiant
poftmodùm dum nunc uno, nunc alio modocantan-
do combinare 5 deindè literam notulis applicant : tandem
generatur in eis ars cantandi fine numerationecu-
juflibet notulæ , impedirentur enim, quæ fi perfeéla
eft, dicente Philofbpho, non délibérât. Non aliter
quanto fuerit aliquis inmeditandoveritatesfalubresha-
bilior, in cavcndis affedtionibus ordinatis agilior, tan-
to f i t , ceteris paribus , ad canticordum promptior,
adeo quod vocales quinque poterit in quolibet verbo
repertas ad meditationem reducere cum affeétu. Sed
quia non omnium eft hæc exercitatio, poterit faltem
^ unufquifque , dùm fenferit evagationem fiiæ mentis
v extra literam , vel fenfum ejus, redire protinùs ad
co r, Sc dicere velut per interjeâioncm 8c fufpirium,
8c gemitum : O. pro timoré, U .pro dolore, I. pro
miferatione , E. pro fpe ,* A. pro fpirituali lætitia re-
paranda infè.
Diccmus hîc unum provagis8cprofugisincantibus
Ecclefiæ, quod pium valdè, nec oblivioni tradendum
ingrate. Hæc fiquidem quantumlibet oberraverit in
cogitationibus ctiam criminalibus, fi rediens hoemo-
do ad cor ingemuerit diccns : Poenitetme. Redditur
continuo virtus efficax 8c vivax fuo Cantico : nedum
interiori fed vocali j quamvis ex priori fuerit origine
culpabilc. Nihil cnim prohibet, diverforum eundem
a£tum exteriorem naturaliter fieri , nunc bonum,
nunc malum moraliter. Hinc Ambrofius monet in
hymno :
Flammefcat igné char it as,
^ Accendat ardor proximo s.
Quoniam fi charitasadfit, noneritjam velut <ts fonatts,
aut cymbalum tinniens. 1. Cor. xiil. 1.
• Gamma myfticum fas eft multiplicare fècundum
phrafim, hoc eft, elevationem 8c de^reffioncm, fub
diâis quinque vocalibus , 8c amplius quàm multi-
plicetur gamma vêtus fub fèxnotis vclvocibus. Exem-
plum fuit in fpiritibus Chrifti 8c Mariæ, qui voces affe-
btuum elevaverunt ufque ad clamorem altiffimum ? &
ad humiliationem inattingibilcm deduxerunt. Sic de
beatis
669 TraBatm fecundus de Canticordo. 670
beatis Spiritibùs dicit profâ : Mirantur hic elevatio 5 & vocem habentis obtufam , 8craucam, vel penè nuldeficiunt
hic omnimoda degrejjio. Non eft igitur ne-
ceflaria multiplicatio phrafis quinque vocalium in
gamma noftro. Quod fi quis multiplicationem figu-
rari vellet, poterit hoe , vel per additionem punSo-
runv in flirsum , vel depreflionem ift deorsüm , aut
certè per lineas quinque vel fex iftud oftendere , vel
in libris j : yel muficis inftrumentis exemplum.
Gamma novum multiplicatur fècundum thefim,
lam recordari, quamvis mutua comparatione noftrum
canticordum cum gamma fuo fuaviùs apparen
t : quamvis prætereà redderetur credibilius animali
homini, quiequid fpiritualis affirmât de canticis pro-
pïh’s:, fiiifquejocunditatibusvirtuofis: utfifieretcom-
paratio philocapti fatui cum cafto philocapto in coelcfti
àmorej ebrii carnaliter cum ebrio fobrièfpiritualiter -,
zelantis fèu zelötypi praviter à zelo bono fècundum
produ&ionem fcilicet 8c breviationem 5 perpaufas in- A feientiam 5 8c ita de fimilibus.
fuper 8c diapfälmata. Ratio fimilis eft in prasceden- r..— -•>- ->l.
tem fignificationem quam vocales recipient , fecun-
dum quod in interiora fiet punftuatio plus aut minus.
Hoc autem facere non eft omnium, fed contemplati-
vorum 8c medkativorum, qui pro conflietudine exer-
citatös fenfus habent. Verum attendendum eft illud
Philofbphi : Fabricando, fabri fimus. Ita de Canticis.
Speblaculum iftud gratiflimum cernere erat apud Deum
8c Marice fpiritum. Quanta putas intercifione vocis
cordis, quantis cum intervallis nunc celerioribus nunc
tardioribus cantat dilebta de dilebto : Dileüus, inquit,
mens mihi. Cant. 1 1 . 1 6. O quot dedit intelligi vocem
frangens, reprimens, 8c fecunvmulta volutans priuf-
quam fubjungeret: Et ego illi.
Gamma myfticum canticordi recipit confonantias
inteiligibiles ä fpiritu cantante in ordine ad exteriora
Cantica, vel cordis, vel oris, veloperis. Tcneamus
imprimis certum de Maria, quod Canticum liberum
mentis derivabat per imperium in organutn cordis car-
Fiebat objedtio fuperius, quam mens non poteft intelligere
, nec exinde cantare fimul plura , fed apud
Philofophos conquifitio remaneat. Certum nobis eft,
animam Mari« , 8c multo amplius Chrifti, Beatos
quoque Spiritus tarn in verbo , quam in proprio ge-
nere, tot fimul intueri, tot fimul objedlisaffici, quod
non eft numerus. Vidit Bencdidlus quafi fub uno fo-
lis radio mundum colledlum. Colligit Anfelmus ex
gaudiorum reflexionibus gaudium in quolibet infinitum
, quod non capcre , fed intrare dicitur. Videt *
oculus atomos innumerabiles radiante foie, 8c partem
totam hemifpherii circumgyratione facillima cer-
hit.
Porro quid auris in jocundo murmure rivi ? Quid
in tremoribus chordarum 8c cymbalorum infinitis va-
leat percipere cognofcimus: fiquidem fonus omnis
minutias fecundum proportionem habet infinitas ficut
8c omne continuum in femper divifibilia fecabile
conftat efle. Amplius in tonis fenfibilibus videre eft
nis. Probabile eft infupa*, immo certum ex Evange-B fiiper unum tempus pofle fieri verbula, feu floretos,
1 ^ ' vel flofculos, per minutias notularum , quandoque
quatuor , quandoque fex. Sunt qui participationem
ad odto deducunt, juxta vocis mollitiem dudibilem.
Quanto facultas talis amplior eflè in Canticordo mentis
cenfenda eft.
Excmplificemus in A. gaudiô, 8c in U . dolore, 8c
fingulum horum ad denarium facili deduétione fleëla-
mus, 8c ita de aliis tribus fietperfpicuum. Eccegau-
deo: primo, quia fanélègaudeo. Secundo, quia non
malcgaudeo. Tertio, cjuiafanâèfpero. Quarto, quia
non male fjiero. Quinto, quia benèmifèreor. Sexto,
quia non male mifereor. Septimo, iterùm gaudeo, quia
fan&è timeo. Oâ:avo, quia non malè timeo. Non o ,
quia ritèdoleo, ut in poenitentia. Decimo, quia non
malèdoleô, utdefæculi triftitia.
Rursùs idem aperiamus in U . dolore, quafivice ver-
fa. Eccedoleo. Primo, quia male doleo. Secundo, quia
non benè doleo. Tertio, quia malè timeo. Quarto, quia
non benè timeo. Quinto, quia malè mifèreor. Sexto,
quia non benè mifèreor. Septimo, quia non benè fpero.
Odtavo, qiiia male fpero, ut in vanis. N ono, quiamalè
gaudeo , \ ficut qui exultant in rebus peffimis. Decimo,
quia non fân£tè gaudeo dedivinis.
Poflèmus conformiter ad hanc multitudinem oftendere,
quod non eft pfalmus, non verfuspfalmi, non
verbum, non denique fÿllaba, ad quam 8c fècundum
quam non poffint confonè ad vocalem fuam, fit A. fit
E. fit I. fit O. fit U. voces fpirituales quaflibet 8c quotli-
bet depromere. Sic Maria in fuo Magnificat per omnem
vocem muficalem agili voce concurrit, fic in Alpha-
beto , fic in Pater nofier , fic in fiio A v e Ma r ia , fic
lio, quod cecinit cantico Oris, dum confonans jubila-
tioni Elifabeth 8c fiiæ voci clamofæ 8c magnæ : Beata
qua credidifii. Luc. i. 4 f . laxavit os ut caneret fe-
cum : f . 46. Magnificat anima me a Dominum. Quid
fiaddiderimus confonantiam pueri Jefii, fi Jofeph vir-
ginalis Sponfi, immo melodias fpiritus Angelici, qua-
liter conceffiim eft Mariæ Magdalenæ, qualiter Igna-
t io , qualiter Vincentio , 8c ita de plurimis audire.
Quibus probabile eft illùd eveniftè confonando fibi :
Jn confpeftu Angelorum gfallam tibi : Pfal. cx xx v i 1 .1.
Audi quid Agnes de agno fuo philocapta gloriatur :
Cujus , inquit , organa mihi modulantibus vocibus
cant ant. Nonne tibi perfuafum eft , Mariam,
' dum fuit proxima morti, cigneum aliquod fiiavifiimum
in fua refolutione cantaflè. Sic de Chrifto dicit Pfal-
mifta : Afcendit Dem in jubilatione , Ô* Dominm in
voce tuba. Pfiil. x L v i . 6 . Fallor fi non addere fâsha-
bemus ad confonantiam Mariæ, carmina omnium cce-
leftium, terreftrium 8c infernorum. Qualiter Eccle-
fia hymnizat dicens :
Aurora lucis rutilât,
Coelum laudibm inton a t ,
Mundus exultant ju b ilâ t,
Gemens in f emus ululât.
Quod fi mirabitur aliquis, pofiè ftridBrcs infemi, fle-
tus, ululatus 8c væ concinere coelo 8c Sanftis ejus j at-
tendat quo pabfco f i t , ut latetur juftus cum vide-
rir vindiElam. Pfal. LVii. 11. Quo pa&o rursùs
poteft homo etiam viator , ; reparare videlicet carmcn
quantumeunque diflbnum priùs per obftre-Din Credo fu it , ea vivente compofitum , fic in Bene-
pentem malam voîuntatem , dùm tradit fè ad pee- diclus, fic in Nunc dimittis.ml*olln/ln.v. Ilf mi. _ _-^ j___ -\ __ Quid conor per fingula nitentem affeOtum , ut qui prius erat fub tehore 1____V1_^ 1_____ 1'__ 1 'V ___ — I »
damnantis juftitiac , nunc fiat fub molli cantu conipa-
tieiitis 8c indulgentis miforicordi«. Expe&et tarnen,
quifquis eft hujufmodi, lamentationes, 8c v« canen-
das fibi efle , quoniam mandavit Dominus in noble cul-
paz vel poen« Canticum ejus. Pfal. XL.1.9. Diflonant
veniaha plurima j fed ipfum carmen non abrumpunt.
vcfarciunt potiiis afliduis fufpiriis ingemifeendo nunc
PC1 j • nunc per O. nunc per I. fperando denique vel
gaudendo per E. A. At verb non opus eft hic 8c
nunc carmina veteris hominis venundati fub peccato,
cùm in quolibet hymno, dicam amplius, in quolibet
verbo fuo, per omnem vocalem pro fo vel proximis
concinere fas habebat.
Irrideat nunc aliquis, fi poteft, fiaudeat, gamma
myfticum j immo verb non jam irrideat, nonrejiciat,
nonconfpuat, quia fi fagiens eft , ipfo audiens fhpien-
tior eritj Prov. i . f . iiinfipiens, poterit ad fapientiam
venire falutarempariterlaudis} 8c fi vaept ut videat > fi
quiefcat ut audiat j fi oret ut fapiatj fi mereatur per
Orationcm tandem agnofoere, quid Pfalmus ifte fonct.
Beatus togulus qui fett jùbilationem. Pfàl. l x x x v i i i . 16.
Gamma