exercerait. Simile récitât de duobusaliis, Sexto I ,i-
viofciiicet, ScClaudioNerone, cùmiturieil'entcontra
Hannibalem Ducem Cartbaginenfem, ne particular!
odio turbarent £c vaftarent negotium ad qupd
a&umeft: profe&o nulla ampliùs fient verba, ôcuna
partium adversùs aliam crit obftinata, plus quàmfint
contra Græcos. Et tune Chrîftiana Religio defbla-
bitur, ôcferèperdetur, & diffipabitur} utinamunuf-
quifque adeo benè perciperet periculum hoc 5 ficut opus
eflèt, & aliqua alia pcricula particularia, fpecialiter
duo Régna Franciæ ôc Angliæ tangentia, quæ me
dicere non eft neceflàrium : Affirmo, non clîc cor tarn
induratum ÔC crudele ( nifi omnino Chriftianitatem,
fan&am Ecclcfiam , ôc nobilia hæc duo Régna odio.
habeat ) quin de pace lætaretur Ôc concordia.
autoritate ôc monitione Romani Senatusmiffifuerant,
concordiam inierunt. Simili modo voluit Spiritus
fandtus, quodmilites JefuChrifti uniti eflènt admun-
dum trahendumadCbriftiLegem: fi enimdivifi fuif-
fent, facillimè v iâ i fuiflènt, nec profeciffent. Ra-
tio iiujus: nam hi qui le mutuo odio habent3 aut
contra iè invicem bellant, majorcm habent occafiq-
nem unus alteri noccndi, St le mutuo deftruendi,
quàm eomplendi id ad quod ordinati funt. Hinc
egregiè dicit Saluftius, & ab Auguftino repetitur: Cmcardii parv* ris crefimt ; difcoriià bmmr. maxinu dila- Rationabiliter igitur Spiritus fanétus hodie
lùos armavit milites, & eleâos, pace Si alligatione.
O Nobiliflime,&£xcelIentiflîme Princeps, T e prin-
cipaliter refpicit hæc doârina, intueri potes Chri-
fii.init.uis adversaries in dies magis magifquc multipli-
cari, qui poft tempora quatuor Doctorum làncht* F.c-
clefiæ obtinuerunt plures quàm fex, aut o£to partes
Chriftianitatis, propter peccata noftra, & damnabilem
negiligentiam Prælatorum, atque Principum. Ne-
cefiè ergo eft, ut parvum id Ghriftianorum quod re-
liquum^ft, pacem ad invicem habeat, St confcede-
rationem : alioquin ablquc dubio Chriftiani in via lunt
perditionis, & deftruûionis, per divifionem, qui ß
unione denuo multiplicarentur, & infidèles Saracenos
deftruerent faciliùs, qui ad maximam noftram confu-
fionem terram noftram occupant, hereditament no-
ftram ; terram fanftam Jerulàlem, terram m qoesm
Spiritus fanctus hodiè delcendit, fît fie iniqua Macnu-
meti Lex terminari poflctfîc deftrui, quemadmodum
videtur aliquas denunciaffeProphetias in brevi hoc futurum
, inter alios Methodium Märtyrern. Heu quid
proihnt prælia, divifiones fît civilia inter Chriftianos
.bella; nifi ut feipfos déftruant, ac fi una mariuum
aliam abfcinderet, aut fi oculi per feipfos creparent?
Vos Ghriftiani PriÂpes obligati eftis, St juramento
aftridti ad tutandam, defendendam, & multiplican-
dam Chriftianitatem. Etquomodo adimplebiturhoc
per divifionem, & perfecutïonem, per mutuam inter
vosipfos deftruâionem? "Si una partium contra aliam
gladium aflùmpfiffet, nonne per hocChriftianitas de-
bilitata effet, St diminuta, fît unum ex principalibus
ejus membris damnofiflima affectum ignominia ? Sic (
profecto minorem lætitiam, fît confortationem majorent
Chi'iftiani Principes fecere non poflènt falfis ln-
fidelibus, Judàtis, fît Saracenis, quàm fe mutuoim-
pugnare, & per prælia crudditerfefe deftruere, more
beftiarum filveftrium, quia (ut dicit Tullius Lib.
q. de Off dit, taie bellum magis eft belluinum, quàm
humanum. Si duo vicini fimul morarentur, fît videra
it propriam eorum urbem per inimicos fuos impu-
gnari, dimitterent omnem rancorem Sc odium, ad
lhecurrendum periculo comtnuni, in quo eorum in-
clufum eft periculum. Vident autemPrincipes Chri-
ftiani, quod generaliter toti Chriftianitati infultus fit
per Infidèles, fît quod in feipfapericulofiffimampubli-
cam habet divifionem, per damnofiffimum fcilicet Ec-
clefiæ fehifma. Jufta ergo ratione, Vos Chriftiani Principes,
omnedimitteredebetis prælium, fît ad invicem
uniri, fît fi non velitis invadere, faltem communibus
reftftite inimicis , ne nos in ignominiam dedant , St
damnofiffimam perditionem. O quàm felix erit dies'
ilia cùm hoc omninô fiat; quando pace fît confoe-
deratione Spiritus fiindtus vos armabit! Ad quid agendum?
Ad Chriftianitatem tutandum , St fpecialiter
complendum quod fanâiflimè ex divina infpiratione
tu principaliter cum aliispromififti , videlicet unionem
fanâæ Ecclefiæ: difficile namque efl'et convenientius
habere medium, quàm illud eft. Quod fi bellum inea-
tur CquodDeus avertat) valeatfan&æ Ecclefiæ pax,
Videtur enimmihi, fecundùm parvam meam æfti-
mationem,nunquàm pacem fuiflè adeo ncceflàriam ficut
modo i nec forfitan unquam major erit opportunitas pacem
habendi. O validi Chriftiani Principes ! Herodes Ôc
Pilatus amici fadti fuerunt ut perfequerentur: Jefum
Chriftum. Amici fitis meliori de eau la : uniti fitis ad
fimilitudinem Apoftolorum ad Jefum Chriftuih, non
quidem perfèquendum , fed adorandum , Ôc fuam
tutandam Ecclefiam, uniendam, ôc confervandam.
Sed mox ex adverfo venit crudclis diflenfio Spi-
.ritui fanébo contraria, fpoliationes defiderans magis
quàm juftitiam ? mala cupiditate inflammata pror-
sus, ad proprium refpiciens commodum ôc utilita-
tem , temeritate ôc fiôfco amoi-e aflociata , atque
per præfumptionem, ôc frivolas qualdam allegationcs
perfuadere nititur bellum pace eflè eligibilius. Ad
confirmandum autem iniquam ejus aflertionem allegat
imprimis diâum (àpientis Romani Scipionis, qui con-
fulebat ne civitas Carthago deftrueretur, dicens,
utilius Romanis efte ut contra fe bellum haberent,
quàm pacem, quo materiam haberent fe fe in armis
exercitandi, ôc ob hanc caufam dicit Scripturafan&a
Judicum ni. Deum multos inimicos in populo fiio
Ifraëlitico dimififlè. Etiam dicit crudelis diflenfio po-
tiùs habendum eflè prælium cum Anglis, quàm pacem.
Quidenim, inquit, deinceps boni facerent ar-
migeri, quod opus aggrederentur ? Infupcrefto pacem
bonam eflèutfieret, inquit diflenfio : anne proptereà
Dominus nofter Rex jus fuum quod manifeftum eft,
Regni lui ôc coronæ fuæ diminui finere debet 5 dare pa-
triam ftiam ôc fe oftendere impotentem quo fe defen-
dat ? Faôtum eflèt cordis timidi, ôc nimis exiguæ no-
bilitatis, non pugnarc pro patria fua. Pugna pro pa-
tria. Qui bonum jus habet, ipfum tueatur, abfque hoc
ut pacem faciat fubdu&itiam feu duplicatam, ôc quæ
prodeflèt à die hoc ad craftinum ufque , deindè pe-
J jus accideret quàm prius. Vide , Metuendiflime Domine
, vide maxime abominabilem, ôc crudelem ex-
hortationem. Intelligc quopaôto diftenfio inflammata
crudelitate , à maligno progenita , fpiritu maligno
partes commovere ftudet, ut perpetuum habeant
prælium> fed ne ei credideris, nec.facies, volente
Domino, ôc experientia fatis id déclarât.
Satis nofti, ôc percipis, talibus rationibus conclu-
di poflè , nunquàm fieri debere pacem j fed perfe-
cutio fieri deberet femper ufque ad omnimodam alte-
rius partis deftrudtionem , aut ambarum fimul. V ides
benè qualem tibi fàciant exhortàtionem qui ta-
lia tibi dicunt, ôc alia fimilia. Nondicçquôdtehor-
tentur primo , ut Chriftianitatem devaftari finas per
paganos : hortantur te , ut fanètam perire finas Ecclefiam
per damnofiffimum ejus fehifina •, hortantur
abfque mifcricordia , ôc fine extrema neceffitate
Dpræliari cum Chriftianis qui Fratres tui funt,
unius Fidei tecum 5 hortantur te contra patriam
tuam bellare , quod Themiftocles Princeps Græco-
rum priufquàmfacerevellet, potiusmorielegit, feip-
fum voluntariè occidendo , bovinum potando fangui-
nem , ne compellerctur patriæ fuæ bellum inferre.
E t reverà tota Chriftianitas, Domine, patria tua eft,
ficque reputare debes ôc tencris, ut Princeps Chri-
ftianiffimus, toto nifû tuo ipfam tutari ôc fervârc,
quàmvis principaliùs nobilemRegni Franciæ partem,
quam
1 1 j 7
quam aliam quameunque. Proptcrea ad quid hortantur
te tales ? Hortantur te , ut exponas ad mortem
horribilem ,. & crudelem nobilem tuam militiam 5
ut dedas bonum populum tuum , obedientem , 6c
devotum in perfecutionem , miferiam, & defbla-
tioncm. Defblationem dico miferabilem, magifque
miferandam , quam lingua recitare poffit, aut cor
humanum meditari.
Fingamus praslium verti in melius, & te inimicos tuos
vi&urum. Heu qualis eflet perditio ilia ! Nonne tan-
to minor fa<fta eflet Chriftiana Religio quam tene-
ris defenfare ? Certe eflet. An hoc fieri poflet fine magno
periculo perditionis, quia varius eft eventus belli,8c nunc
hunc, nunc ilium conffimit gladius, ut facra Scriptu- adhiberi, quotienfeunque de pace tra6tatur.
m, Terentius, & experientia manifeftant ? EventusA eft manifeftiffima ’ " ’ ’ * ”
belli varius eft, 8c interdum minor pars majorem fupe-
rat, propter malam ordinationem, aut ob aliam caufam.
Interdum injuftus juftum fuperat, propter punitionem
quorundam aliorum peccatorum : 6c ideo bonum eft
evitare pradia, ubi fieri poteftj' timendum enim eft,
ne magna occifio bonorum tuorum militum, 6c ami-
corum fieret: qua fa<fta, Regalis Perfona tua (quam
Deus fervare velit 6c confervare) in magno eflet pe-
riculo. Paulo ante audivi a nobili quodam milite Curias
metuendiffimi‘Domini'8cPra?ceptorismei Domini
Bituricenfis , quod in praslio inter Gandenfes 6c
Brugenfes commiflo , extin&a 6c mortua funt quin-
quaginta millia hominum numeratorum. Conflderate
tari deberent crudeliores quàm quidam diâus Polyphemus
, de quo loquuntur Poëtæ, Ovidius ôc Vir-
gilius, quod carnibusvefeebaturhumanis. Pejoresef-
fen t, ôc deteftabiliores Bufyride tyranno ab Hercule
occifb, qui hofpites fuos equis fuis dabat devorandos,
Nam bene confiderando hujulmodi homines , fi qui
eflènt qui vellent nutrire fe, ôc equos fïios per hoc ut
permitterent evenire bella contra pauperem, populum-
que, defiderarent vefei humanis carnibus, ôebibere fan-
guinem pauperum ac divitum qui périrent 5 Ôc mérité
affirmari poteft taies eflè Chriftianitatis inimicos,
fàn&æ Ecclefiæ contrarios, adulatores Saracenorum,
hofpites diabolorum j nec audiri debent, neceis fides
adhiberi, quotienfeunque de pace tra&atur. Caufà
, defiderant enim bellum, ut cor-
vus cadaver. Et ficut aliqui opifices, ut fabri ligna-
rii, de cafu gaudent domuum : AdvoCati nonnulli ôc
Procuratores de litibus, ôc proceffibus : aliqui Medici
peftilentiam appetunt ôc infirmitates : aliqui Presby-
teri mortem fuorum divitum parochianorum, ut ma-
gnæ eis cedant exequiæ. Et illud eflè dicit Teren-
tjus Comicus peffimum genus hominum, quod ex al-
terius incommodis fiia comparet cômmoda. Puto me
legiflè in Seneca Tertio debeneficiis, quod quidam factor
feretrorum, ôc inftrumentorum, quibus pro fe-
peliendis mortuis utimur, quia quodam anno magnam
fecerat hujufmodj inftrumentorum multitudinem,
condemnatus fuit : videbatur enim hominum mortem
qualis timor , qualis fremitus, ôc qualis horror futu- B defiderare. Majori ratione condemnari hi deberent
rus effet, fi bellum concitaretur inter duo Régna mag- qui prælium defiderant. Prætèreà quoad hoc quod
crudelis tibi dicit diflenfio, magnam te pafliirum ja-
Venio autem ad refpondendum rationibus frivolis
crudelis diflènfionis, ôc ejus complicum. Quoad di-
éfcum Scipionis , quod meliùs valebat prælium Romanis
cum Carthaginenfibus, .quàm pax. In primis di-
.co : non prorsùs antiquis Romanis fidem adhibendam
eflè , pro tempore illo quo infidèles erant, Ôc idolo-
latræ. Omnis enim eorum finis , Ôc félicitas erat, ut
in armis eflènt potentes , ad conquirendum , ôc fùb-
jugandum eorum ditioni univerfum mundum , five
jure , five injuria j quod fieri minime debet, præ-
fertim inter Chriftianos., fine rationabiliffimis, ôeju-
ftiscaufis. Aliter enim, qui fie agunt, in hoc non funt
Reges aut Principes , fed tyranni, furibus , Ôc ho-
micidis in nemoribus latitantibus détériorés. Infuper
dico , caufam earn quam affignabat Scipio , ad no-
ftrum eflè propofitum : tùm quia pro tunc Carthago
Romanis fubjeéta erat , ôc dominabarttur e i , tùm
quia Chriftiani milites materiam habent in armis fefe
ëhiram , ôc magnam fore verecundiam finere capima-
nifeftè jus tuum, ôc terram tuam. Refpondeo, eam
tantundem dicere alteri parti 3 ôc eft hoc per quod
inflammare vult partes ad mortale bellum habendum,
afîociando fibi cupidam avaritiam, ôc dedignantem
præfùmptionem, hoc eft, in tantum nititur fâcerc,
quod nullus fit qui velit, aut dignetur quicquam di-
mittere illius quod fuum reputarit, aut fui jurisj fed
ut quælibet pars velit defendere fuum jusad unguem>
ôc fie novit nunquàm pacem futuram. Nihilominùs,
ExcellentiffimcPrinceps, dàto quod aliquam partem
terrætuæperdas 5 benediéta, ôcgl'oriofaeft perditio,
quæ bonam lucratur pacem. Et fecundùm commune
proverbium, bonus eft quadrans, qui confervabat
denarium. Valdè diligendum eft argentum hoc, quo
redimitur tam crudelis iànguinis-^ffùfio tantorum no-
bilium Principum, Ôc militum qui in prælio périrent.
Ad redimendum unum militem in bello captum dan-
exercitandi, ôc eorum fortitudinem dëmonftrandiali- C tu r interdùm decem millia, aut triginta millia fran-
bi quàm contra proprios eorum ftatres, unius, ejuf- eorum: ad. redimendum ergb non tantùm unum midemque
cum ipfis Religionis. Et ideo folutum eft
quod de fanëla beriptura adducebatur : inimici enim
quos relinquebat Deus inter populum fuum Ifrael,
Infidèles erant. Reperio etiam, populo fuo prohibuif-
fe bellum ad invicem , cùm decem progenies divifæ
funt à Regno Roboam filii Salomonis. Non afeendetis^
inquit, nec bellabitis contra fratres veflros. in. Reg.
xii. 14. Et utinàm nunquàm ficret exercitium in armis,
præfertim contra Chriftianos , nec unquam eflèt ne-
ceflè j fed haberetur bona pax : finis enim belli eft
pax. Bellamus , inquit Ariftoteles , ut pacem habe a-
Cum Hannibal Romanos vicit, taliter ut.annu-
lis qui ablati ôc rëcepti fuerunt à digitis militum oclitem,
non folum unum Ducem, unum Comitem,
unum Regem, unam urbem, unam civitatem, aut
unam patriam; fed generaliter totam unam patriam,
unumRegnum, aut duo, danda eft terra, aut argentum
in magna copia. Indignum nimis eft , Princi-
pem aliquem (qualis tu es) avaritife fe dedere , aut
cupiditati inordinate, aut con’tentiofie fuperbie: 6c
quod proptereä dimitteret pacem facere isqui cfle debet
liberalis, 6c beneficus, 6c principaliter poft vir-
tutes veri honoris cupidus , ad quem non fpe&at indignum
hoc proverbium, minus dare & plus recipere.
Princeps fatis habet ad bibendum, comedendum, &
Y - L O ...... • - v--e--f-ti“e “n*d*.u ym W j &IbHo nVba. HeUti. a.mHM lUaVu de opus VeUft V ei ,i, ôc fan ia,
cilorum, duo repleta fuerunt vafa, aut fecundùm alios, j ) quoad bona hujus mundi. Confidera, precor, finon
quatuor : fi cito voluiffet adiré Romam , mox eam majoris fit famæ, ôc gloriæ, habendo pacem in temfotbhtMinnuinifflleift
, ôSic- de rR»o_m__a_n_o- Oaë._t_u_m_ e_r_a_tt I_ m__p_er_io_;_ _c_re ,
° ; . r ..
do Scipionem non dixiffe , tunc bellum melius fuif-
fe quam pacem. Sic eft futurum , fi quis diligenter
excogitate velit grandia inexcogitabiliaque damna
quæ per hoc bellum duorum talium Regnorum conti-
gerunt : ôc eflènt hi fpurciffimæ mentis, qui ob vin-
diéèam , aut particularem corum utilitatem in fpolia-
tione, vel aliter, bellum peterent continuai! 3 Ôc repupore
tuo, concedcndo, 6c demittendo aliquam terras
partem quam tenes, quam eam tenendo in bello, 6c
diflenfione ? Primum faciendo multo plus adipifeeris
laudis. Recordare hiftorie Theopompi Laccdcmo-
niorum Regis quam recitat Ariftoteles in Politic. 6c
Valerius Lib. 4. cap. 1. Uxor fua conquerebatur, dicens,
magnum efle dedecus, quod regnum fuum fi-
liis ejus fineret diminui, minus fqilicet, quam rece-
K k k k 3 piflet