ï 39 Joannis
ôc online, livor infaniens : cxcæcat eos juftum Dci
judicium, illudens eis 6c perverfiflimos corum cona-
tus advcrfus elebtos fuos convertens in ufum fuæ bo-
nitatis.
, Transfigurât Je ^Angélus fat an a in Jlngclum lucis ficut
tradit Apoftolus 2 Cor. h. 14. Quod fieri fie uno
modo poteft intelligi, Ut ipfe malus Angélus celet in-
natam malitiam 6c horrificos affebtus fiios, fingendo^.
fe placidum , pulchrum Ôc benignum, ad exemplar^
Angelorum bonorum j imitando prætereà doétrinas
6c obiervationes eorumdem beatorum Angelorum in
amore caftitatis 6c virtutum , tam ut feducant facilitas,
quàm venerentur 6c colantur ficut Deus : nam
propter quid aliud invenimus in fùperftitionibus ma-
gicis fieri thurificationes 6c orationes devotas 6c jeju-
niaj petit quoque fieri minifteria per pueros innocentes
, ni fi ut efficaciùs fàllat 6c colatur ficut Deus ?
Deniquë quantas habeant efficacias ad immutationem
corporis abtiones iftæ malignomm fpirituum Scriptu-
ra làcra docet de Magis Pharaonis, 6c alibi. Et ratio
certa dedücit, præconceflo qubd dæmones aliqui
fint adverfus quos nobis eft colluélatio, ficut tradit
Apoftolus Ephef. vi. 12,. Et idipfum 6c fanbti Patres
muftis fupra numerum argumentis experti funt.
Confideratio Décima feptima*
Palfiones fpirituales immittuntur à coelo , mediate
tamen , 6c folummodô difpofitivè : fimiliter à qua-
litatibùs fecundis confequentibus coeleftes influxus ,
6c primardm qualitatum abtiones.
Longus elfethic fermo detraditione Aftrologorum
quoad aétiones coeleftes in corpus humanum fecundùm
varietatem fignorum 6c planetarum 6c afpebtuum, ut
quod Saturnus inducit ad triftitiam, Jupiter ad lætitiam,
Mars ad iram , Sol ad audaciam, Venus ad concu-
pifeentiam, 6c ita de reliquis. Inde venit diflinbtio
ilia, quod planetarum alius eft benevolus , alius ma-
levolus, quamvis hoc non fit accipiendum de malitia
quæ fit innata planetis : inducit enim quantum de fe
eft ad bonumj fed in hominibus abufiis eft, qui bo-
næ naturæ inclinationes deducunt in malum. Potue-
rat etiam reirtemorari quo pabto cæleftes influxus varias
imprimunt 6c miras tam in lapidibus quàm in her-
bis 6c metallis proprietates, ficut in magnete perfpi- (
eue cernimus. Sicut prætereà dicunt rerum hujuf-
modi curiofi, quod lapis aliquis portatus vel infpebtus
dat audaciam, alius lætitiam , alius amorem. Hæc
autem omnia quantum habent veritatis , nihil aliud
probant quàm confiderationem noftram, quoniam a-
bliones hujufmodi fiimt non immediate in fpiritum ra-
tionalem ; fed in corpus ad cujus alterationem hanc
vel illam non parum inclinatur fpiritus ad hune affe-
étum fpiritualem vel ad ilium in fe proÜucendum $
quemadmodùm memoratür Elizæus evocaflè Pfaltem
dum Prophetiæ fpiritum in fe vellet excitai'e.
Quod autem dæmones dicuntur per aliquas hu jufmodi
virtutes allici vel ejici vel compelli, alterius eft
fpeculationis. Vocant autem aliqui virtutes hujufmodi
virtutes occultas ficut Avicenna :, alii virtutes à to-
t i fpecie , vel quæ infèquuntür formam fpecificam
rei, ficut natura fpecifica caliditatis eftcalefacere, ita
natura fpecifica ftruthionis digerere ferrumj 6c ita de-
reliquis efleblibus, quos non dicunt fieri ex concurfù'
vel abtione qualitatum primai'um, vel ex combinati-
one earumfeuconfiguratione, quemadmodùm fuitin-
tentio quorumdam ad hæc principia generalia qualef-
cumque effebtus inferiores reducere, qui vel non pof-
funt vel difficillimèpofîùnt in affignatione tôt varieta-
nim in affectibus femet evolvere. Inveniemus prætereà
quofdam Philolophorum opinatos eflè (ficut ex
Articulis Parifienfibus condemnatis palam elicitur )
quod coeleftes intelligentiæ quæ animant coelum, fecundùm
eos taliter agebant in fpiritum, qualitercoelum
agit in corpus > ita ut fpiritus fe haberet folum
paflive ad omnem fuam cognitionem vel affeblionem,
6c nil agebatj fed agebatur tanquam fi objebtum lucidum
agat imaginem fui in fpeculum objebhim, vel
tanquam pidor aut feriptorfi agat in tabulam, prout
etiam Boëtius in fuo De Confolatione métro uno commémorât.
Dixerunt rurfus aliqui, quod hæc abliô
intelligentiarum fit libéré in fpiritum, nunc ad hoc
cognofcendum nunc ad illud : alii naturali neceflitate
id fieri contendebant -, ponebant tamen quod difpofi-
tio fpiritus prout abftrahitur magis autminùs à carna-
libus vinculis 6c carcere cæco corporis , juvat pluri-
mùm vel impedit radiofos hos influxus. Sic falvant
magicamnaturalem, ficpropheticam illuminationem,
6c ita de plurimis. Sic imaginati funt Avicenna, Al-
gazel, Alkindus, 6c nonnulli Chriftianorum Doéto-
rum, ponentes animam illuftrari quaquaversùm : 6c
hoc pofuerunt aliqui fieri per liberam converfionem
fpiritus fecundùm duplicemfàcicm fiiam, nunc adfù-
periora, nunc ad inferiora. Ariftoteles verb nullam
polùit nifi ab infimis fieri cognitionem vel affebtionem
originatiùs 6c immediate > quaminfecuti funt communes
Doblores Catholici dum loquuntur de ftatu naturæ
deftitutæ , nec elevatæ per raptus aut illuftra-
tiones miraculofàs, ficut dicit Petrus, quod non hu-
mana voluntate allata efi alicjuando Prophetin , 2 Pet. 1.
*2 i. Raptus aùtem vel extafis apud dcvotOS , tunç
ideo dicitur fieri, dum illuftratur fpiritus immediate
defùrsùm, quia præter naturalem curfùm vitæ præ-
fentis hoc evenit.
Confideratio Décima oBaua.
Pafliones fpirituales juvantur plurimùm vel impe-
diuntur ab innata complexione corporali. Autori-
zavit Plato qubd animæ infequüntur corpora , non
quidem naturali neceflitate, fi ad fpiritum liberurrt
fiat afpe&us ; fed quadam inclinatione prout corpus
ipfùm fùbminiftrat animæ tanquam inftrumentum :
confiât enim quodadinftrumentorum varietatem con-
fùrgit in operationibus facilitas major vel difficultas.
Videmus itaque circa mechanicas artes, qubd faber
aliter operator cum inftrumento quadrato, aliter cum
;acuto, aliter cum hebeti 5 fie 6c feriptor vel piétor.
Sic erit fuo modo de varia complexione membrorum ,
6c de his quæ membris ipfis fubferviunt, ut funt fpiritus
corporei, tàm radicales quàm fluentes, ut eft
prætereà languis qui eft communis materia tam membrorum
quàm hujufmodi fpirituum. Circa quod oportet
attendere juxta traditionem.Medicorum, quod fanguis
fubtilis 6c clams in fubftantia,, temperatus veroinqua-
litatibus difponit ad gaudium majus vel minus fecundùm
quantitatem talis fànguinis qui générât fpiritus fplen-
didos àtque temperatos. ,Sanguis autem clarus 6c
fubtilis 6c calidus à dominio .( qualis eft fanguis cor-
porum in quibus color rubeus dominatur );,?* difponit
ad velociflimam iram , çum fit velocis inflammatio-
nis 6c motus -, fed ira hæc modicum eft durabilis*
cùm omne fùbtile 6c tenue celeriter refolvatur. Si
verb fanguis fuerit fubtilis 6c clarus -, fed frigidus,
qualis eft in corporibus in quibus aquofitas naturalis
^phlegmatis dominatur, inclinât ad timorem 6c pufil-
lanimitatem, quæ à quibufdam vocatur cordis débilitas
: 6c hoc eft quia fpiritus à tali fanguine genera-
tus eft modicus, frigiditate impediente fuam' genera-
tionem. Eft etiam gravis 6c parum inflammabilis
propter frigiditatem 6chumiditatem, ideo fupereftut
fit ineptus calçfacere cor 6c ab exteriorimoveri, pro-
ptereà neque ad iram, neque ad_gaudium,/-nequc ad
audaciam poteft inclinare. Sanguis aütertf gfofîùs 6c
calidus fi fuerit niger aut tenebrofùs 6c inæqualis grofi
fitiei, qui turbidus appellatur , qualis eft fanguis corporum
'141 De ‘Paÿîombus Anima.
porum in quibus color appropinquans fini aduftionis,
dominatur, difponit ad triftitiam propter tenebrofita-
tem fpirituum, 6tad iram propter caliditatem ipfbrum.
Difponit infuper ad pertinaciam vel fixam iram propter
eorüm fpiffitudinem vel groflitiem : deletur enim
tardé nimis forma ejus impreflà , 6c à corpore tardé
diflolvitur. Si verb fimguis fuerit groflùs 6c calidus j
non tamen turbidus, qualis invenitur in corporibus^
habentibus cor temperatum 6c hepar notabiliter cali-
dum atque ficcum, fed longé ampliùs ficcum, ut uten-
tibus dieta mediocri, vel in corporibus temperatisj
quorum fanguis forti exercitio calefaétus 6c infpiflàtus
nondum cepit aduri 6c denigrari j non difponit ad
triftitiam , fed ad conftantem audaciam , quam quidam
vocant fortitudinem cordis -, difponit quoque ad
mediocrem iram, quia lætitia frangit earn , cum ad
earn fint magis proni quàm ad triftitiam: fed fiexve-
hementiflimis caufis ira fords excitetur-, in talibus tardé
fedatur propter groflitiem feu fpiffitudinem prædi-
élorum. Sanguis autem groflùs 6c frigidus, non tamen
turbidus , qualis eft in corporibus habentibus cor
temperatum 6c hepar ficcius 6c frigidius teinperato -,
fed magis ficcum quàm frigidum, ut utentibus dieta
generativa de femediocris fànguinis, reddit hominem
mediocrem in omnibus accidcntibus animi, ut non
magis fit pronus ad hoc quàm ad illud. Sed intan-
tùm differt ab his quorum languis eft temperatus j
1 4 * cum non cadem videantur ebriis & fobriis fecundum
Philofophum , aliterque proindè fint ad devotionem
& virtutem inducendi, fic vel fic affe&ati. Quod
utique vidit fapieris mulier Abigail , qux Nabal non
nifi-poft.vinum digefium commonuit. Hoc infuper
lucidiliiinèftradidit optimus moralis artifex GreeoriuS
in Paftorali filo.
Confideratio [figefima.
Paflioncs omnes per imaginativam virtutem folkaJ
funt vel intendi notabilitér vel minui. Et hie infere-
mus de reliquis originibus ipfarum paffionum. Itaque
quantum vim habeat virtus imaginatiVa, tradunt
philofophames 6c Medici per experientia: Librum e-
doéti: dicunt enim ipfam habere virtutem regitivam
6c immutativam totius corporis. Quod ut faciliusin-
notefcat, fupponamus primo cum Philofbpho, qubd
fpecies feu forma rei vel ejus phantafma feu imago,
habet vim alterandi proportionabiliter vel agendi,
ficut habet res cujus eft imago j quemadmodum fpecies
ignis habet vimcalefaciendi, fpecies nivis infrigi-
dandi: nontamenin a:qualigraduadremipfam. Sup-
ponamus pra;terea quod fpiritus animalis delativus eft
formarum feu fpecierum, ficut aër recipit fpecies colons
vel aliorum fenfibilium. Et h x fpecies licet non
quoniam ex difpofitione fui fànguinis eft folidus five® fint fenfibiles in acre, fiiciunttamenfenfibilesimpreffi-
. ..n ----- -1 —— ------ rr....... r..- •. /- ones in corporibus difpofitis, ficut fpecies coloris caufànt
imaginem in fpeçulo. Sic imaginatio turpis fi-
guræ recipitur in fpii-itibus 6c defertur 6c facit in fe-
mine decilo tempore talis imaginationis , notabilem
effeélum turpitudinis, ficut imaginatio Æthiopis alfi-
milationem inducit ad Æthiopem. Hæc autem de-
latio formæ imaginatæ poteft fieri dupliciter : uno
modo qubd ipfamet forma moveatur & deferatur ad
motum fui fubjeéli ficut fi fai liquéfiât in aqua , defertur
6c expanditur per aquam : alio modo fit hæd
diftùfio per radiationcm ipfius formæ imaginatæ, quæ
habet vim fliiipfius diffufivam 6c caufationem aliarum
fpecierum ex feipfa -, ficut lux caufat lumen, quod cau-
fàtum poteft producere aliud lumen.
Supponamus infuper quod delatio talium formarum
per fpiritus poteft provenire ufque ad fenfus exterio-
res, quo cafu fiet in fenfibus exterioribus talis fenlaconftans
in inchoatis, propter groflitiem fpirituum fuo-
rum. Si verb fanguis fit groflùs 6c frigidus 6c turbidus
ficut in habentibus hepar æqualiter frigidum 6c
ficcum temperato, vel ampliùs frigidum utentibus his
quæ générant hujufmodi fànguinem, difponit ad ce-
lerem 6c permanentem triftitiam , 6c ad lentam vel
tardam iram. Sed fi excitetur ira ex forti caufà, ni-
miùm perfeverat6c inclinât ad odium vel adrancorem.
Fortitudo tamen iræ iftorum minor eft quàm in habentibus
groflùm 6c turbidum atque calidum fangui-
nem, fed major quàm in habentibus ipfiim iùbtilem 5
propter quod naturaliter odium inveteratur in iftis.
Ecce qubd fecundùm ifta 6c fimilia fùmunt Medici
figna complexionum , 6c attribuunt alias conditiones
fanguincis, alias colericis , alias phlegmaticis, alias
melancholias.
Confideratio Décima nona.
Pafliones fpirituales folent immutari, mediate tamen
6c difpofitivè per abtionem qualitatum primär urn.
Subfequitur hæc confideratio ad declarationem præ-
cedentis : nam varia difpofitio fànguinis atque fpirituum
caufatur principaliter à multiplici aélione qualitatum
primarum. Sumamus autem pro manudubli-
va declaratione prædiélorum exemplum quod in ebriis
quotidiè confpicimus : confiât enim aliquos priufquàm
vino fe repleverint, temperatos elfe 6c fedatos in af-
feélionibus, qui poft vinum abundanter fumptumtra-
huntur, hi ad iram vehementer, hi ad triftitiam me-
lanchölicam, hi ad lætitiam eflfufam, hi ad fpem, hi
ad timoremy hi ad audaciam, hi ad odium 6c indig-
nationem, hi ad benignitatem 6c amicitiam. Cur autem
fit hæc tanta varietas ? Nimirùm quia variatur actio
fuo modo, qualiter fieret fi ab extrinfecis objeólis
^ moveretur. Hanc cauram reddunt aliqui, cur dor-
mientes exercent opera vigilantium : cur etiam ma-
niaci 6c aliqui melancholici credunt ea videre vel fen-
tire extrinfecùs, quæ non nifi intrinfecùs certum eft
fieri. Hinc evenit ut dum homo eft in tenebris 6c
timet, putat fe quandoque videre imagines terribiles,
vel audire fbnos horrendos, quemadmodùm melancholici
etiam in pleno die 6c locis lucidis patiuntur
talia propter tenebrofitatem fpirituum, quos horret
quodammodo ipfa anima vel virtus imaginativa \ 6c
hinc femper trifles incedunt, quiacaufàm triftitiæfùæ
fecum femnt. Hæc eft ratio cur aliqui timent non
timenda, cur in fufpiciones mirabiles6c falfiflimasca-
dunt, ita ut credant fe aliquando quæri ad mortem
vel ad incarcerationem vel fpoliationem, 6c inde fu-
giunt nemineperfequente, trépidantes timoré ubi non
eft timor. Cognovi talem tempore meo qui ingeniocidentalis
difpofitio fànguinis 6c humorum atque fpi- ^fiflimus erat 6c peritus valdè in Medicina, qui tan-
rituum ex■ aftibne vini 6c qualitatum fùai'um. Q uo-^m “*^' ^’ "'4'
circa facile eft perpendere quantùm operetur hæc vel
ilia complexio fixa quodammodo 6c permanens, fiin
accidentali 6c tranfcuntc difpofitione corporis , difli-
milis tamque fùbita 6c potens operatio fiibfequatur,
adeb quidem ut fi vider is ebrium priùs fbbrium, ferè
dicere poflis, hie utique non eft ille. Denique quantum
profit in morali negotio cognofcere tales paffionum
origines, tàm apud fe quàm apud alios vel cor-
rigendos vel docendos , non operofùro eft advertere $
dem fugit in nemora occulta, nec ultra comparuit.
Sic aliquis xftimabat fe gallum, 6c more galii canta-
bat. Alius murilegum 6c fub leblis mures quserebat.
Alius imaginans fe habere cornua in fronte, verecun-
dabatur quotienfeurrique videbat fe infpici 6c frontem
tegebat. Alius imaginans fe notari de infeblione lepras
vel de morbo caduco, homines fugiebat 6c tre-
pidabat afpebtus 6c fermones. Alius imaginans fe habere
pedes ferreos, calcabat validiflime fuper terram.
Alius ambuiare non audebat, phantafians pedes füo» eifis