1 2 7
corripere, lites cum poteft non fedare. Ignorantes
non inftruere admonitionibus non acquiefcere, defo-
latos non confblari.
De Suf erbia.
Joannti Gerfonü 128
bi vel pows aviditas. Habet autemquinque filias. Prima
, eft Scurrilitas, Secunda, multilöquium. Tertia,
inepta hetitia. Quarta, immunditia, corporalis vomi-
tus Sc alia, 8t luxuria. Quinta,,eft hebetudo mentis
, fcilicet fubverfio rationis.
De Luxuria.
Luxuria, efteximmundis defideriisproveniens,lu-
brica carnis 6c mentis proftitutio. Ejus filice funt oóto.
Prima, eft csecitas mentis. Secunda, inconfideratio mortis
& judiciorum Dei. Tertia, inconftantia. Quarta,
amor ftii. Quinta, pr*ecipitatio ad peccandum. Sexta
, odium D e i: nam abftrahit fe Deus ä talibus 6c pu-
nit eos. Septima, affeélus pra;fentis feculi. Odtava,
defperatio feu diffidentia gloria. Horum omnium
fupra di&orum amplior declaratio quseratur in Libro
Moralium Gregorii ftiper Job, & tertio Libro Com-
pendii Alberti lüper Theologiam , unde ifta fumpta
flint, quamquam breviter.
T R A C T A T U S
J. Gerfonü Voóïoris & CancelUrü P x r iß en ß s
Superbia fecundum Auguftinum eft perverfie cel-
fitudmis appetitus. Gradus fuperbias fecundum Bea-^
turn Gregorium fimt duodecim, fcilicet curiofitas,
mentis levitas,. inepta lastitia, fingularitas, arrogan-
tia, pra;fumptio, jadtantia, peccatorum defenfio,
fimulata confeflio, rebellio, libertas peccandi, con-
fiietudo. Inanis gloria; feptem funt filise fecundümeun-
dem Gregorium. Prima, obedientia. Secunda, con-
tentio. Tertia, ja&antia. Quarta, hypocrifis. Quinta,
pertinacia. Sexta, difeordia. Septima, novitatum pra;-
fiimptio. Quatuor funtfpecies fuperbiae. Prima, eft
cum homo ä feipfo seftimat habere bonum quod habet.
Secunda , fi defuper datum credit, tarnen mentis
propriis accepifle credit. Tertia, cumjadtat habere
’fe quod non habet. Quarta, quando ceteris de-
fpedtis fingulariter vult videri.
De Invidia.
Invidia fecundum Auguftinum, eft odium felicitatis D E
Quinque filias habet fecundum Gregorium. Pri-^ PASSIONIBUS ANIMA.
ma, eft odium, quod veile malum alteri, 6c nolle bonum.
Secunda, exultatio in adverfis proximi. Ter-
Editus Anno. 140p.
tia , afflidtio in ejus profperis. Quarta, fiifiirratio,
quæeftdetraétiolatens. Quinta,eftdetradtio, quæfit
in aperto,intenditque melior apparereillocuidetrahit.
De Ira.
A d JIISS. Codd. yiU. 469. 180.694. & Navarr.
wwm.
PA s s io n u m fervorem, cfltclum & originem
cognofcere,prodell animat ad devotionis fcho-
lamvocatce. Sane quemadmodum fumma vitio-
Ira fecundum Auguftinum, ell .ulcifcendi libido, rum eft tranfifle in affectum malia®■ ,.ita ut ipfum
Ejus F i f e fecundilm Gregorium funt lex. Prima,eft jam vitium ex intimo fenfu placeat, fie culmen vir-
rixa: hate eft audax voluntas vindicandi injuriam fa- tutis eft tranfifle in affedtum juftitiar ; afledliis verb
flam. Secunda, eft tumor mentis; haec eftvindican- ve}. eft .paffio ab agente dereliQa in potentii cogno-
di caufa, fugiens adverlantempropteraeftimatas inju- feente, vel fimilitudinem habet paffionis: noiieft-au-
rias. T eitia , eft contumdia, quae eft voluntas levin- tem devotio fine affedlione; nap*, deimtioaquid aliu'd
dicandiinexaltandovocem per vituperiumaddiorum eft, quam extenfio vel elevatip mentis in Deum,per
aures perveniens. Quarta, indignatio, quae eft vo- pium & humilem affeftum. Rurfus omnis vimiscum
luntas fe vindicans per lignum moleftiasexterius often- fit affeftio moderata & ordinata , & vitium ex defe-
fum. Quinta, blalpbemia, quse eft voluntas fe vin- £tu modi & ordinis in afifedlibus proveniat; nunqiiid
dicans per opprobrium Deo & Sandlis illatum. Sex-Cnon falubris erit affedlionum paffionaliumacpgnitiQ ?
ta , clamor v quo inordinate 6c confuse quis loquens Paflionum quippe ignorata quqlitate, neque virtutiim
vehementem iram dcmonlirat.
De Acedia.
Acedia, eft de virtutum laudabili exercitio utriuf-
que hominis languida dejedtio. Duo funt nomina hü-
jus vitii, fcilicet triftitia 6c acedia. Et habet fex filias.
Prima’, vocatur malitia. Secunda, defperatio, quae eft
diffidentia meritorum. Tertia, pufillanimitas excon-
fideratione propria; fragilitatis. Quarta, rancor feu inte-
teratum odium: ex ira enim eft acedia, 6c ex acedia ve-
tuftas ira;. Quinta, torpor circa praecepta, Scquaedam
infenfibilitas. Sexta, evagatio exterior & interior. .
De Avaritia.
Avaritia fecundum Fullium, eft immoderatusamor
habendi. Et habet feptem filias/ Prima, obduratio
cordis. Secunda, violentia. T e r t ia , inquietudo.
Quarta, perjurium. Quinta, fallacia, q u jeeftihoc-
culto. Sexta, frausinaperto. Septima, proditio quae
fit in abfentia decepti.
De Gala.
Gula,fecundum Auguftinum, eft immoderata cineque
habituum, imo nec ipfiüs hominis, neque ten-
tationum fuarum multiplicium poterit fufficiens.; noti-.
tia vel ars adipifei. Quo paâp denique fiçut oportet
orabimus mente, orabimus fpiritu jubilantesin.cördi-
bus & laudantes Deum in Pfalterio decachordo cum
Cantico* in cythara; fi defideriprum & affeétionunî
quæ fiiayem hafte harmoniam ; yeddere habent y natu-
ram ignoraverimus. Sentiüntur àb idiotisf 6c .fimpli-
cibus aliquando experftnentalker taies affe$:u$, nec
negamus : veruntamen additio dpârm^ftiftltùm'côri-
fert. Hac confidcratione permpti funt fànfîti Patres,
nominatim Piamon 6c Arfenius, in quorum ore vix
aliquid nifi de paffionibusanimarum fermo yerfabatur :
præfentem igitur materiam de paffionibus 6c earum
conditionibus de caufis 6c effe6tibus,de modoquoqüC
utendieis , placuit fub aliquibös'torifiderätiönibuSper-
tra6tai*e. Id .quod reliquum erit (multa autem relin-
quentur) invenfietur apud fandtum-Thomam in i . z. a*
quæft. 22.6c deinceps. Additisquoqueallegatqi'ibys..
Conßderatio Prima.
Paffio, eft .inclinatio quædara vel coaptatio feu fi-
militudo 6c convenientia derelidta ab agente in pafiüm,
per quam trahitur quodammodo ipfum pafiüm aq
agens, aut eidem coaptatur vel affinulatür, 6^,xc$i-
I git
Tie T^ajfionibus anima. 11©
r 29
g it contrarium. Cefte quemadmodum ignis generans
ignem ex aere,relinquit in igne genito caliditatem 6c levi-
tatem, quee levitas fuo pondere vel tradtu movet fursum
ad fimilem ignem, 6c dumillic eft quiefeit j oditvero
locumdeorsumtanquam fibi non convenientem,6cre-
fugitipfum, neque quietem habet in illo : fic homo
proportionabiliter affedtus per amorem ad aliquid, in-
feientiofa -, fi verb fèquitur cognitionem pure mtcllc-
dhialem feu imentalem , in cujus lumine cognofcuft-
tur prima principia moralia , fic poteft nbminari paL
fio fynderefis vel mentalis exceflus, ubi fit raptus 6cexr
tafis. Et ita quadruplex genus paffionum poteft apud
hominem inveniri, naturalium, animalium, rationa-
lium, intelle’étualium. Et quoniam apud Philofophanclinatur
ad illud 6c fi non habet, defiderat feu con- tes principalis fermo eft depaffionibus confequentibus
cupifcit ipfum j 6c fi adipifeitur , quiefeit 6c de tóatu rA cognitionem fenfitivam tarn in animalibus quaminho-
in eo: odit verb contrarium, 6c abhorret approxima-
tionem ejus 5 6c fi ei conjungitur, dolet feu triftatur.
E t hie funt fèx paffiones; tres refpeótu boni fimplicis, 6c tres fimiliter refpe6tu mali, prout infra docebitur,
amor, concupifeentia, deleólatio, odium, fuga, dolor
vel inquietudo.
Conßderatio Secunda.
.-. s 5 I 113'1 minibus, eo qu'od ad illas tranfmutatur corpus trailfmu-
tatiorte fenfibili, 6c ad tranfinutationes iftas fimiliter
ipfæ paffiones aliquandó confequuntür ; exiftimamus
idoneum tractate primo feparatim de paffionibus hu-
juftnodi animalibus j quibus cognitis, facile erit pet
fimilitudinem 6c coaptationem de reliquis, tàmnatu-
ralibus quàm voluntariis quam intelleéhialibus haberé
fermonem.
Paffio qutelibet infequitur cognitionem, vel conjuii-
£tam ut in cognitivisj vel non conjundtam, utinnori
cognitivis. Habet itaque quodlibet ens naturale fiias
inclinationes certas taftquam rememoratum 6c diredtum
ab intelligentia iron ertante qua; Deus eft. Agit quippe
DeUs omnia tanquam bonum fiimmum fuiipfius dif-
fbfivum , 6c propter feipfum creavit omnia tanquam
finis omnium. Ideo bonum quod habet rationem ef-
ficientis 6c finis , ponitur ä Beato Dionyfio primum
nomen Dei. Confequens eft igitur, quod in re qua-
libet derelinquat Deus paffionem , qua; fit affimilatio
qujedam vel coaptatio 6c convenientia velinclinatio6c
tendentia ad ipfum , fecundum ordinem fuse fapientiae,
in qua fecit omnia in numero , pondere 6c menfura.
Hsec autem inclinatio generalis ad finem ultimum per
fines particulares 6c proximos, nominatur quandoque
appetitus vel affedtio naturalis, quandoque pondus rerum
, quandoque tradtus feu tendentia, quandoque
amor infitus, quandoque Le x , quandoque regula,
quandoque inftindtus, quandoque asquitas naturalis,
quandoque foedus rerum ftabile, quandoque fenfiis natu
re , aut aliquo tali vocabulo : fed res eadem eft,
qua; fepe nihil dicit fuperadditum'1 ad ipfam naturam,
neque ut adfcus, neque ut habitus ; fed ut ipfa natura
taliter inftituta, quje ex agente Deo 6c difponente
omnia fortiter atque fuaviter habet tendere in talem
vel talem finem, 6c moveri ad ilium fi abfensfit, nifi
impediatur, 6c quiefcere in adepto, odire verb contrarium
, fugere quoque, nec in illo quiefcere. Hoc
fbmniafle vifiis eft Heraclitus, dicens, omnia fieri per
litem 6camicitiam. Hoc quoque viditAriftotelesenun-
cians bonum efle quod omnia appetunt, 6c hunc efle
finem omnium Deum confefliis eft, qui folusficuteft
ineffedtibilis ab alio , fic impaffibilis folus invenitur,
tarn paffione perfedtiva , ut eft illuminatio in ccelo,
quam defedtiva, ficut dolor in corpore animato. N if
i fortaffis quis abuti aufus diceret in emanationibiis
divinis reperiri paffionem, ficut generationem Filii paf-
fivam dicimus, 6c fimiliter paffivam Spiritus fandbi
fpirationem.
Conjideratio 'Tertia.
Paffid fequens cognitionem conjundfcam reperituriil
omni virtute cognitiva, in qua paffiones derelidt« ab
agentibus inchoantur 6c terminantur in appetitiva virtute
5 ita ut paffio talis,generali nomine deferibi pof-
f it , quod eft inclinatio vel motus proveniens ex cogni-
tione vel apprehenfione alicujus ut convenientis vel
difeonvenientisj prsefentis vel abfentis. Et fiquidem
motus ille qui quandoque fucceflivus eft, quandoque
permanens vel immanens ficut eft amare, f i, inquam
confequitur cognitionem pure fenfitivam , fic dicitur
paffio animalis: fi verb fequitur cognitionem ipfius rationis
deliberantis vel didlantis de particularibusagen-
disj fic dicitur paffio voluntaria vel rationalisvelcon*
Tomi II I . Pars I .
Conjideratio Quarta.
Paflïondï animales cognofeuntur ex fubje£to &ob-
jocto & dxctibns. huimi equidem iuiïjccuim dlvi?
appetitiya lënfttalis, qua; refpicit bonum particulare
hoe vel illud tanquam fibi Convenierè, qiiatn difeonveniens, & hoé fub ratione& cionmalmumodtaivnd-
ineommodi; quia ratib jufti própriè non eft ibi, nec
g feciindtim earn propfiè fumuntur paflitmes; fedhiagis
ipfse viftutes in ;p!a ratione 8c mente. CaulV.urcrgo
motus quidam in appetitiva virtiltc confequenter ad
la'ipsp vréelh einntféiroinöeriisn ,V icrutujutiss ocöbgjcncirtiuvmff ie flel nvfeutaulmis, fiemxtpelreixo,-
vciut qu;rda)ii a.d:equatio rei cögnitte ad cognofcen-
tem , bonum verb fuperaddit convenientiEe rationem.
lEutt èq ufionnei acmon btroan&utmon ec oamlimquodhi, pvoetel fet ocnófnidfiedreartuïrri anbufnoc-
ut ablens nunc ut prasfèns, nunc utarduumöc difficile
, atque ita proportionabiliter de malo : proptereA
fecundum hbc divei'fificatnr vel ramificatur vS appetitiva,
8c fimiliter paffiones. Eft quippe viriumappe-
titivarum, alia eoncupifeibihs, alia dicitur irafcibilis;
qnarum diftin&io fumitur ex objedlis : nam vb eon-
cupifeibilis refpidt bonum vel malum, non fub ratione
ahqua difficultatis vel arduitatis; fed quoniam multa
fuperveniunt nata impedife coucupifcibilem in fha in-
clinatione vel tende&da vel quiets Circa bonum, & iri
^^odio, fiiga vel inquietatione circa malum; bine data
ell ei tanquam propugnatrix ipfa virtus irafcibilis quae
tendit in bonum adipifeendum vel malum depellen-
dum, non utfimpliciter tale, fed ut arduum & difficile
adipifei vel evadi, quale nullum in Deo reperitur;
ideo nec irafeibilem lrabent ullam:
Conjideratio Quinta.
Paffionum numems 6c fufficicntia fumitur tarn a fub-
jeóto quam ab objebto. Vis itaque concupifeibilis vel
refpicit bonum commodi abfolutè, 6c fic caufatur amor
vel libido , qui' vel qua; eft coaptatio vel inclinatio
qua;dam ad bonum commodi: vel refpicit illud utab-
fens, 6c fic Caufatur defiderium 6c concupifeentia feu
cupidó vfel cupiditas, quafi fatagens illud adipifei: vel
refpicit bonum commodi ut jam adeptum, 6c fic cau-
fatur deledtatio vel laetitia vel voluptas. Dicendum
p quoque eft proportionabiliter de tribus aliis paffionibus.
refpeóhi mali feü incomhaodi. Quale fi appre-
henditur abfblute, fic caufatur odium, quod eft difeon-
venientia qu«edam 6c difproportio paffi ad ipfum malum:
vel apprehenditur malum utabfens, licet utim-
minens, 6c fic oritur fuga vel aboniinatiö 6c horror:
aut apprehenditur ipfum malum ut jam pr^efens, 6c
fic oritur triftitia , dolor 6c anguftia aim fimilibus.
E t ita fex reperimus paffiones in concupifcibili tres
refpeéhi boni, amorem, defiderium6cdele&ationem,;
& tres refpedu mali, odium fcilicet, fugam 6c dolorem.
I Ruf«'