6 y I joannis Gerfoniî '6 y 2
Cclebriter quæritur, êc paflîm à Theologis, fi
dolor contritiônis de peccatis debet eflè maximus, ôc
fi minus eflè poteft ? Notant ipfi diftindlionem uti-
lem, & aecommodam valdè , pro Ganticordi noftri
totius jntelleélu. Eli, inquiunt, dbloraliquisinfola
ratione, qui libère fubjacet arbitr-iô-. Dolor ifte, &
difpliçentia v.el odium,. vel deteftatio fie elicita cùm
gratta fùflicit ad deteftationcm peccati, teppofito
quod nullus in eorpore dolor fequeretur. Attamen
dicitur dolor de peccatis;, & dolor maximus y quia de
nulla re altera temporali tanta deteftatio elici debet à ^
corde rationis, ficut nullum eft damnum poenæ,
quod, æquiparetur damno culpæ. Dolor alius eft ,
quem Philofopbi numerant inter pafliones concupifci-
bilis fenfualis , qui confurgit ex apprehenfione ob-
je£li diiconvenientis ipfi fentei corporali -, habet hie
infuper caufari cum motu fpirituum 6c conftridlione
cordis. Hunc utique dolorem non oportet eflè maximum
in poenitente , immo nimius 6c culpabilis eflè
poflèt, utpotè cordis fenfualis 6c corporis deftrudti-
vus.P
orro non eft fecundùm hunc dolorem menforan-
da temper bonitas poenitentiæ j cujus ratio eft : ftat
enim duos eflè, 6c fæpè videmus, quorum unus ex
complexione naturali cor habet ftresnuum 6c virile,
nec lachrymis idoneum -, ita ut vel vix, vel nunquam
ilere poflit. Erit alter cordis feminei, mollis ad om-
nem miferationis occafionem, lachrymis laxum vel pro-1
num. Primus eliciet deteftationem peccati fui inten-
fiùs in animO -, fortius 6c laudabiliiis in cafu quàm
alius, nec apprehendet ilium fapientis verbum : Cor
durum-male habebit in novijjimo. Eccli. in. 27 . Jam
enim talis peccata deteftans propter Deum , non durum
cor habere fed molle dicendus eft f fit tamen ut
fæpè redundantia doloris cordialis in corpus, nifi fiftat
.fe libéré mens , ne fluat ininferiora, ficut in Chrifto
fuit, ficut poterat Adam , ficut Maria nullum ha-
bens motum prævenientem judicium rationis , impe-
rabat ut placebat motus in corpus.
Eliciuntur ex hac diftin£lione Magiftrali6cauthen-
tica, vuigata, probata, receptaque, falubres6cpul-
: chræ confiderationes.
Primo, quod nomina tenfibilium paflîonum trans-
■ feruntur rationabiiiter ad affedtiones voluntatis figni-
ficandas. Hoc confeftim perlpicuum eft de dolore, de
* quo minus quàm de. fuse deduxit Auguftipnluusr iibnu sfu aoli iLs aibprpoa ret. Et hoc difD
e Civitate D e i doipvienrifoisn eL .Sbtroiïsc o6cr ucmap ietuxl ish i,f tomriaax Aimgee ldliùi mte xloitn gOarmat idoe-
nem , fumpta occafione de paflionibus dæmonum fecundùm
pofitionem Platonicorum, nominatim Apu-
Jei, qui deferibens dæmones dixit, eos eflè animalia,
eorpore æterna, animo paflibilia , omni videlicet généré
paflîonum, quales in hominum cordibus experi-
mur. Ac proindè nititur falvare fuperftitionesGenti-
lium 6c facrificia , 6c carminationes , quoniam dixit
dæmones talibus allici, vel placari.
Cetemm Auguftinus, concludens ex hac miferabili
conditione damnationem dæmonum perverfiflimam,
plus quàm hominum hie etiam peflimorum, redit ad
rememorationem duarum Se£larum. Una.fuit Stoïcorum
, quæ pafliones ponebat in fiipientem cadere non
ipnoteflnèf,i biqliutoanteisa,m q euriaat f evnirftuumo fpiirso h, ibveirnttu pteasfl îaountuemm. flint,
• Seéta fuit altera Peripateticorum , quæ non dam-
nabat pafliones omnes , nec à virtuofo prohibebat,
fi fièrent moderate. Concludit tamen Auguftinus,
difputationem hanc magis eflè vcrbalem de nomi-
nibus paflîonum , quàm realem de fuis affeétibus.
Fallebantur autem Stoïci, quia foliim confiderabant
in homine rationem , nec aliquid habere debere
cqeupotdu se effltè t commune cum eorpore credebant. De- r contra ftultus. Epicurus, nihil in homine,
more Saducæorum præter corpus attendens, 6c dicens
in corde fuo : non eft Dens , Pf. xni. r. Fides verb
confonat illuminatæ rationis Ariftoteli porienti in homine
animam rationalem 6c corpus organicum, hæc
funt, prout hîc loquitur, fpiritus 6c caro. Fuerunt
apud nos præcipui duo Theologi, quorum unus ma*
gis infecutus Philofophiam Ariftotelis, tradidit nomilniab
upsa.flîonum non propriè did de affeélibus fpiritua-
Alter plus hærens Auguftino, tradidit, in fpiritu
rationali fie inveniri concupifcibilem 6c irafcibilem voluntatis
, fècundùm propriam Theologorum acceptio-
' nem, quemadmodùm in appetitu fenfuali, fecundîim
Philofophiam. Et hoc abfque dubitatione putamus
eflè verum, quamvis ( ut Auguftinus tradit ) fruftrà
de verbis, ubi de re confiât, ne&itur controverfia.
Neque enim Philofophus ipfe , quanto minïis qui-
vis Theologus negat etiam inDeo gaudium eflè, de-
ledationem, 6c lætitiam : decet enim Deum una
fimpliciflima 6c immutabiliflîma operatione dele-
élari.
Plato quoque dicit Deum poftquam mundum fa-
bricavit exultaflè gaudio. Et in faeris Literis gloriatur
fâpientia, delicias fuas in filiis hominum , 6c quod
lætabitur Deus in operibus fuis, non quidem affedus
fui mutatione, fed exterioris operationis innova-
tione.
‘ Elicitür amplius ex prænotatadiftinclionetanquàm
cdlias vcea rnnoalfitsr aa cpcripoi cdaénbteitc voirfdtuot,u mqu aoudt vnibtnio erxu mm,o tnue cc orer
velationum univerfalis 6c certa diftindlio.
Vere prorsùs enunciavit Sapiens • Cor tmm ficut
partunentis phantafias patitur , n f i ab A lto immijfa fue-
ritvifitatio. Eccli. xxxiv. 6. Neque parùm formidan-
da eft verbi Dei per os Pfalmiftæ comminatio : Dimifi
eos Jècundum defideria cordis fu i , ibunt in adinventioni-
bus fuis. Pf l x x x . 1 3 . Quamquam dixiflè legatur devotus Bernardus,
quöd ex motu Spiritus fanéfci cordis poenitentiam ag-
nofeebat. Quod quàliter intellexerit habeatur ex a-
liis diüis fins 6c regulis Evangelicis, quæ non in motu
pafnonum corporalium, ted imitatione 6c euftodia
divinorum fermonum, confilium dicunt eflè ponen-
dum. Confilium meum (inquit Pfàlmifta) juftificatio-
nes tua. Pf cxvni. 24. Pafliones autem cordis carnalis
habeto eb fufpedliores, quo ferventiores j nec ra-
, tionis frenum fequentes attenderis, quantumeunque
' devotæ, fandlæ, juftæ, fublimes appareant j quoniam
latet in talibus aut fûb talibus, ut fæpè, dæmonium
meridianum.
Habetur contequenter, quod non temper illi tent
virtuofiores , qui judicantur devotiores in compun-
élionibus 6c lachrymis, ad quas fexus femineus, quia
pronus eft, cantatureflè devotus. Verùmpotuerunt
iftæ veritates cum fimilibus infra explicari, folven-
do tertiam dubitationem , fi fccundam primitùs ab-
fblverimus ^ pro reprehenfione murmurantium con-
trà tot cantica oris, quæ carnis eflè ponimus, 6cquæ
fieri crebrö cum fatigatione hominis utriufque , nemo
negat, licèt alia 6c alia ratione, hic 6c ille mo-
veatur.
Confonat diftinélio de dileélione Dei, quam non
oportet temper eflè maximam in fenfu per intenfio-
nem vel extenfionem -, fed in mente per appretiatio-
Jnem 6c per ponderationem, quâ citiùs eligituromnis
amor alius propriæ etiam vitæ deferi, quam Dei fu-
beatur offenfà. Patuit in Martyribus magis quàm in
carnaliter^ philocaptis. Salvat hæc diftindtio confe-
quenter , quo padlo fiant fimul in eodem triftitia 6c
lætitia, cùm motus habeant contrarios in corde •, ilifaen
ffturailni gpidt,f iohanfccc ldoicluatmât }h avbcertù. mD enmonù min amde ændtaifliic, attieod-
nem Ecclefiafticorum, maximè Monachorum pauca
notEecmcules.fiamconfidcremus, Civitatem gloriofâmefle. Præ-
6^3 Traäatm fecundm de Canticordo. 6y 4
■' ” — in— i -n.: mancipatio, Deicöllaudatiö, totius Ecclefiaerepraefentatio,
voti completio, mutuarccompenfätio, uti-
lis afliiefadlio, mentis humiliatio,
Harum autem duodecim caufärum , etfi fint alias
non reducibilcs ad iftas dedudtionem non profequen-
tes 5 ad prasfens jungamus, quod non femper homo
conftituitur, qub perfedliusviveret, aut contemplan-
do, aut. theologizando, aut aliorum profedlibus ob-
fequcrjdo , ficut 6c in politia quofdam videmus fei-vos,
magni tarnen ingenii •, quofdam mechanicos, quos
ad liberales Artes natura genuerat idoneos} 6c ita de
Prastereä Reginam illam iquas nftitit a dextris D,
veftitu de nur ata circumdata varietate. Pf.XLiv-. ro. cf-
fe rursüs corpus infigne myfticum, habens inftar corporis
naturalis multa membra, quaz non eumdem aüum
labent, Rom.xii.4. fed in ea diftribuit, Spiritus fan-
£lus dona tea proutvult, 1. Cor. xi 1. 11:, tarngratuita
folum, quam gratificantia, gratum facientia, Denique
cives hujus civitatis oportet quemlibet ambularevoca-
tiöne qua vbcatus eft} huneinadliva, alterum in con-
templativa} nunc in operatione, nunc in otiofandlo}
dqauman dfpoiqriutues i, n6 co bceodrpieonrtiisa lRibeegrutaltaer.i , aDlieqfucaennddoit inh uqjuuaf--A pluribus} quibus tradidit regulam Apoftolus, ut ammodi
varietas ufque ad Canticorum diverfificationem,
in Ecclefiafticis c*remoniis multiplicem. Itaque
dum Apoftoli difeurrebant in omnem terram ad con-
hveurjfuifomneomdi cGaenntitciiusmex,t eriipofrii btuasmfeemn enteoxne rcleugifulen,t uprr aisn-
fertim more Judasorum, in Synagogis 6cTemploSa-
lomonis. Et quoniam Legalia ceflafle docuerunt, ac
deinceps magis traduxerunt ritus Gentilium per Fla-
mines 6c Archiflamines ad Ecclefiafticam politiam,
quam per Sacerdotium Aaron j teb fine tamen altera
quam Gentiles. Porro tempore Martyrum cir-
enmierunt aliqui in melotis , in pellibus caprinis , inmon-
tibus & fpeluncis & in cavernis terra , Hebr.xi. 37*
apud quos 6c quales fatis probabile eft , vocalia Cantica
non fuifle. Poll dilatationem Ecclcfise, ac red-
dita pace, fuit nihilominus multa varietas. SolaPfal-
morum accentuatio tenuis fuit apud aliquos, apud alios
crebris cum arte fua cantus. Fuit apud alios difeanbulet
unufquifque vocatione qua vocatus eft. Sit hæc vo-
catio fpiritualis à divina providentia, quæ utique generaliter
6c immediatè conourrit in omnibus} fit hæc
lviogcioantiiob upsr,o pqruiaa rduemli bperroafteioflrbieri,b uqsu,e fmi amdumromduùrmav ine rRinet-,
quid aliud dicetur , quàm illud civile. Vide tibi qui
taliter elegeris. Et iterum : Patere quodfpontè tebi-
fti jugum. Gravat plane nedum defidiam inertem,
ted aliquando animam priiis ftrenuam onus aflîduè
repetiti Scrvitii. Nam venflîma prorsùs eft ratio,
quam Monachus dedit interrogatus : quid eflèt in fua
Rcligione difficillimum , an jejania , an vigiliæ , an
filentium ? Continuo , inquit, continuati repetitio
cantus. Amplius. vero quia murmur fuum palliant
aliqui : Deus, inquiunt, intuetur cor , 6c bona voluntas
pró fii6lo reputatur, 6c minora per majora
bona recompenfari pofliint, ficut per contemplati-
vam adtiva. Dicamus quod jam in oligatis alia eft raws
y adchta tent cymbala in Ecclefiis benefonantia , tro, quàm de liberis ab obligatione , 6c hæc eft una
quæ campanas dicimus. Fucrunt apud alios prgana
multarum fiftularum, jundlis apud aliquos tubis dudli-
libus. ..
Poftremo, quid neceflè eftnumerare per fingulas,
quales in Canticis Ecclefiafticis habitæ tent, 6c nunc
obfervantur varietates. Rem amas ad frudtum vel
ufum,. Dedit Auguftinus quodam loco Confeflionum
liiarum intelligi, non parvam eflè difficultatem circà
hanc, ita ut in neutram partem autes fuerit præcipi-
tare fententiam. Nam cùm recordabatur inftitutio-
nis Ambrofianæ de Canticis 6c Hymnis , ne populus
in ejus cuftodia vigilans moerore tabeteerct, dumque
lachrymas fuas meminerat quas hujufmodi vocibus
acritcr commotus habuerat, eliquabatur veritas in cor
ejus, 6c benè cum illis fibi erat, trahebatur approcaufa
, cur folidipr aut voluntas, aut compenfatio ,
non teflicit femper.
Novi temporibus noftris duos célébrés in Theolo-
gia Dodlores (propitietur omnibus fuis Deus) hi con-
fei'entes cum Patribus duarum Religionum , mihi fi-
militer notiflimis, fi Religioncm introirent. Pofletis,
inquiunt, onera Rcligionis conformitcr ad ceterosFratres
exequi? Quibus, te non poflè, cùmjam fradli effent
ætate refpondentibus 3 fed poflè ftudendo, docen-
do, meditando compenfationcm afferre. Subintule-
runt : Et fi quotidiè cum Paulo raperet vos Deus in ter-
tnioubmis c, oqeluuomru ,m n mifia gcnoam ppalresv aenriitmisa liinsf etifttu, tan oRne nliigfii ofcnains-,,
dalum, 6c vobis ludibrium futuros eflè rioveritis, tempus
intrandi Religionem, tempus in fæculo manendi,
bare cantandi talcm morem. Sed poftremo dum fen- C vulgo dicitur. Qui cum lupis eft cum ipfis ululet.
tiens.blandimenta -dulciorum Canticorum cedei'efibi
in quadam aurium voluptate, dixit, fe malic tunc can-
tantem non audire} nam poenaliter, inquit, me pec-
cate confiteor, dùm plus ipfc cantus, quàm id quod
cantatur me deledlat.
Conquifitionem habet hoc ultimum non medio-
crëm, primo de muficis inftrumentis 6c organis, quæ
nihil utique loquuntur ultra mulcentem harmoniam,
nifi pro incertis intelligentia. Sed 6c de laïcis , aliite
qefute d nifofinc uinlttaesl.ligentibus ea quæ cantantur, quafipar
Deindè fuperadditur altera principalis dubitatio de
f multiplicatione Canticorum, mentis devotionem tef-
rocante fæpiùs quàm refovente, maximè cùmBeatus
jGudreicgaovreiruist ,i nadlitgenr uexm I,n ffi tditeudtiotir vib^urbs ota Dliueimj f Cluadnituimco fruuumm,
in iftis tempufque datent, quæ ratio videtur ad dif-
Rursus fi voluntas pro fa6bo reputetur apud Deum
quoad meritum cftentiale vita; seternae, tamen multiplex
in aliis reperitur inftantiS} ut in accidentali pra;-
mio, tjualis eft aureola , qua; datur adlui excellenti,
non folum voluntati} ut rursus in adfcibus privilcgia-
tis, quales tent largitiones pro Indulgentiis } ut pra;-
terea tent exercitia Sacramentorum , qua; vim team
habent virtute operis operati •, ut infuper funt opera fa-
tistedloria, qualia funt folutiones debitoiaim, aut re-
ftitutiones ablatorum } ut in propofito folutio vocalis
Servitii, quorum omifliones, etfi non femper propter
impoflibilitatem fint culpabiles ad damnationem,
non tollunt tamen omnem ex fola voluntate fa-
tisfadlionis obligationem} quoniam femper adve-
niente fatisfadlionis opportunitate, per fe vel fuos te-
nDeeamntuumr: iqnu poode nniosn 6ecf lpetr a, smfbilius toc ipvirliiqbsu sr eaevliitdeern psr eetfiot .,
pofitos contemplationis otio trahi, ne officium quod^quod, voluntas occidendi fola , vel voluntas alterum
pro devotionis Chriftianx perfedlione inftitutum eft, J-v—J: C-CL- nvu*A acoppnrterah ednedveortei opnreamsp emdiialti.tet, aut perfedlionis culmen
plePnaeu cfaat idsficaacemreu sn porno treef ltiacnimtau s}. faMteumlt.suer efunnimt cqauuofide
mUunlat iepfltic, avtiiotna;i sla picfaolrmumod liaaurudmab ilyiso ocaclciuumpa tiino , Eacfcllieftfeiins-.
tium confolatio, dyfcolorum morum devitatio, coha-
itantium regulatio , pcenalis fatisfa6ljo , carceralis
ditandi, fadlo non sequatur. Adjice prioribus, quod
in civili, vel Ecclefiaftica Congregatione, ficut 6c in
Lcgum traditione, refpedlus habetur ad ca qux ut
in pluribus eveniunt} nec priyilegia, nec conditiones,
nec utilitates paucorum plui;alitati prxjudicabiles efle
debCeonnt.fiteamur tamen oportet difpenfationem 6c
bonam xquitatem apud tales cafus particulates locum
tencrc, qux fi negetur pertinaci cfudelitatc, auptiinerfiit-i