perfeétè tarnen v a la it, nee Habiliter , nee fincerè.
Hinc præclariffimè diétum eft ab Apoftolo , quód
quia man dus in Deifapientia D e am non Cognovit, 1. Cor.
i . 2 1 . fupple cognitione quæ per dileétionem operatur.
E t intellige qubd hïc Apoftolus fecundum difcipulum
cjus Dionyfium , Philo^phiam appellat Dei fapien-
tiam, immó 6c revelationem. Deus, inquit ibid. 11.1 o. re-
velavit eis. Placuit ei per ftultitiampradicationis, hoe eft,
per compendium credulitatis , falvosfacere credentes.
I J 2 0
quid ejje in nobis quod adverfatur rations: propter-
ea trabtaturus de noftra beatitudine, ipfe de lubta
lubtuofa paflionum moderanda per virtutes prius do-
cendum efle neceflario indicavit.
Tertia Confideratio.
Beatitudo noftra eftdenumero delebtabiliffimorum,
immmb delebtabiliffima. Hoc ipfumdicere ratio com-
Non quôd Philofophia inutilis, aut falla fit ; quip- A pulit Ariftotelem 1. 6c 10. Ethic. Habebatur quoque
... .A Aniant-in R r tifin pè quæ eft Dei fapientia, & revclatio, non mquinond ve- r \ i .v . * *
ræ Religioni adverfa, non quod in articulo quocum-
que contraria, ficut velle demonftrare propoficum eft;
fed quia homines bono dono male , 6c temerariè ufi
funt 6c alia ratione , ut ad felicitatis beatitudinem
fine ratidcinatione, fine flubtuatione ipfos etiam fim-
plices, 6c idiotas venire liccrct Fidei pede fulcitos;
jj deniqùe ne gloriaretur ante Deum ftulta præfumptio
omnis carnis.
His pro primo fundamento pofitis , 6c viva veri-
tatis calce agglutinatis , quadruplici etiam confidera-
tione inftar quatuor laterum, foperædificare fàs habepro
oraculo apud veteres, ut infra latius docetur.
In Sanbtis prætereà quorum hodié celebritas agitur,
experientia multiplex illud certum fàcit. Quod in-
fuper fob altiflimis confiderationibus , & lapientum
allegationibus, initium Summæ communis, D e virtu*
t ibus, manuducit.
Quart a Confideratio.
Veram , 6c plenam confolationem , ficut nec ve-
ram beatitudinem , vita humana præfens habere non
poteft abfque lubtu. Perfpicuum e ft, hoc fequi ex
præmiffis. Proptereà licet jam non folum credere ,
led etiam intelligere quoniam Bead qui lugent, ôcc. E t
hæc de prima radices, ex qua terminus ifte Beatitudo ger-
Prima Confideratio.
Quia Dei cognitio'perfeaa nequit haberi per fen- B minat_ hanc veritatis fegetem5 beatos & confola-
fus fobs ^ alioquin bruta effent Dei cap|cia ; fi no- tos bgentes.
llræ beatitudinis efle volumus participes , ut à fenfî-
bilibus ad fpiritualia convertamur necefle eft. Iftud
eft inter Platonis dogmata præcipuum, Avertendum ef-
f e 5 fiilicet à fenfibus, faciem noftra-mentis. Omnianifiad
fenfum referre, eft proprium pecoris, 6c certiffimum
veritati inveniendæ affert detrimentum. Hujus fen-
tentiæ pluries meminit Cicero , 6c Auguftinus ex ea
pulcherrimum illud volumen D e ver a Religione te-
xuit. Animamitaquenoftram intellexeruntPhilofophi
Fabtam elfe velut in horizonte duorum mundorum ,
fpiritualis 6c corporalis , cujus facies dùm ad corpo-
ralia convertitur , fit quodammodo craffior , nubi-
lior 6c hebetior ad intuençjum coeleftia , 6c deprimit
terrena inhabitatio finfum multa cogitantem , inquit ,
unusexPhilofophis Hebræorum. Sap. ix. 1 f . Cuicon-
formis eft fermo Poëtæ , 6. tÆneid.
T'erre nique hébétant art us , rnoribundaque mèmbra.
J U g e , pergamus ultra ad fecundam noftræ ora
tionis fàbricam, quam fundabit terminus ifte L u -
Elus. Attamcn ne perpendicularem noftri ædificii re-
gulam conturbet æquiv.ocationis irregularitas, de-
feribendum eft quid eft luétus, quid confolatio.
Nam invenietùr luétus malus nihil ad beatitudinem
conferens, nec afferens confolationem quæ bona
fit. Hoc fenfit qui dixit : Triflitia fèculi mortem operatur.
Cùm priùs dixiflèt : Triflitia qua fecundum
Deum eft , poenitentiam in falutem flabilem operatur 5
2. Cor. vu. 10. L u â u s & confolatio, fubunaaccep-
tione generali, duæpaftîones funtillæ duæ contrariæ,
quas aliter nominafrjus dolorem & gaudium , quæ
compleéfuntur in fuo generis finu paffiones omnes re-
liquas enumeratas à Philofopho 2 . Ethic. & z . Rhetor.
& à Poëta 6 . tAZneid : & ab aliis alibi. Conlê-
Poëticum etiam involumentum de hauftu Lethei flu- C fluuntur autem paffiones iftæ duæ, luëfus & confolatio;
minis, ad hoc tendit.
Sècitnda Confideratio.
Præluppofita rationis aggravatione per peccatum ,
averfio à ferifibilibus ad fpiritualia cogitanda fieri nequit
ablque luéfcu feu triftitia. Haud magna in hoc loco ra-
tiocinatione opus ex iftit, ubi quotidiana experientia
plus quàm fatis efthanc eloquitur veritatem. Quippè
mortificatio lënfualitatis , pugna vitiorum , virtutum
viétoria , fugere voluptates , triftitias æquanimiter
perpeti, 6c fimilia humanæ militiæ ftipendia, nonne
luëtumfuum, faltemab initio, fecumferunt? Ferunt
utique. Attamen fine iftis nunquàm ad fincerum , &
puriffimum veritatis primæ lumen fcanderemus, nun
vel dolor & gaudium, ad duas rationes objeélalcs generales,
& extremasj quai*um una eft, ut bonicon-
venientis, 6c altera mali difoonvenientis. ,v
Deforibitur hîc luëlus hpc modo fumptus. LuBus
eft vitalis anima motus , fur gens ex appprehenjîone ob-
je B iu t diftonvenienseft. Cujus effeétus eft (præfortim
fi fit in fènfo) conftridbio quædam , horror , 6c fu-
g a , 6c renifus. E ft autem ratio difoonvenientis, dif-
proportio læfiva harmoniæ , 6c unitatis debitæ. E -
lucidationem harum deforiptionum cum deduëtione
omnium paflionum ad has duas , qu£rat cui libue-#
rit, 2. Ethic. & Rhetorica, cum notatis per commenta.
Deindè quia tripliciter dicitur bonum, pro deleéta-
b ili, pro utili, 6c pro honefto j 6c fimiliter malum ex
oppofito pro triftabili, pro nocivo , 6c pro inhone-
fto : .pofièmus conformiter ad has rationes objeëlales
quàm fursùm raperemur, ôcillic rapti ftaremus, nec D b oni, 6c mali, multiplieare fermonem de lu d u , 6c
refponderemus veraciter hortanfi Ecclefiæ , Sursùm
cor. Habemus ad Dominum. Quando , 6c qualiter ,
ob.focro , forti contritione levaremus nos fuper nos ?
Dùm iniqüitas fuper talentumplumbifedensnosinima
deprimit, inftarPoëtæmoreSifyphi, dùm'conqueri-
mur cum Propheta : Quoniam iniquitates me a fugergreffa
funt caput,6cc. P f xxxvii. f . Dùm poftremo multitudine
noxiorum defideriorum, 6cvolitantiumcogitationum
inftabilitate , acies noftræ mentis undique confundi-
tur , impeditur , ôc turbatur j E t hanc Ariftoteles
(quamquàm fuæ originis ignarus ) notavit, ubi dixit, aliconfolatione
, prout conlùrgunt mediate ex appre-
henfione b o n i, 6c honefti j vel mali 6c inhonefti;
6c hoc dupliciter, in a£hi, velinhabitu. Hoc quippè
modo luélus 6c confolatio propriæ font animæ ratio-
nalis , 6c ad lënfualitatem non nifi ordinatæ ad ratio-
nem fpe&ant, ficut nec objeétales honefti, 6c inho-
nefti rationes. Dicamus igitur quod luétus in propo-
fitio , 6c prout dicitur beatitudo , non quidem formaliter,
ftd quiacommunicat beatudinem hîc. in via,
vel quia ducit ad eam , habet fie deforibi pro habi-
tu. LuBus, eft habitus anima gratiofus , quo inclinatur
1 ƒ 21
fugere , & horrere objeBum fùb ratione mali inhonefti ,
& difeonvenientis apprehenfum. Apprehenditur verb
objeâum ut inhoneftjum tripliciter : aut formalitcr ,
6c fie eft deformitas ; aut fecundo confecutivè, quia
eft cffeàus culpæ , 6c reliquiæ eju s, ficut reatus
poenæ , & macula , 6c offenfa j aut tertio occafio-
nativè , quia ad culpam induétivum eft , aut ab ho-
neftate diftraébivum , ut noxiætentationes, 6c rebel-
liones fenfualitatis. Ratio autem difeonvenientu inhone■
I J 2 2
in Martino. D at exemplura Climacus de puero fi-
mul fiente, 6c clarè ridente. E t venerabilis Richar-
dustradit, ineodemhomine contemplative, fimulef-
fo raptum mentis ad divina, exemplo Moyfî pofiti
intrà caliginem in monte, 6c fimul fieri rebellionem
in fenfo, more idolatrantium in valle. Ad hoc poteft
trahi illud de Ænea.
Pliens immot a manet, lachrjma volvuntur inanes.
V e l dicamus, ut omnis calumniæ tollatur occafio,
ft<e, eft violâtio modi, Jpectei,. & ordinis-, vel numeric » qubd lu d u s, 6c confolatio eandem animam tanta
p_o__n_d_e_r_i_s_ _&__ __m__e_nnfu..r.a. ; v__e7l u__nnit. atis , fpeciei, fid bonita- 1 IwîrofT* o lr^ rn a rim m v irp m cim riiin f nxiantom A\Ci
tis , in libero arbitrio , ut arbitrium eft. Violentatur
infopei* modus, 6c menfora , 6c unitas in libero arbitrio
, dum ipfom non infequitur motionem D e i,
ut efficiens eft. Violentatur fpecies , 6c numerus,
dum non conformatur caufie fuse exemplari. Violentatur
autem pondus, 6t ordo , 6c bonitas, dum non
infequitur motionem fose caufie finalis. Per oppofitum
fomitur ratio convenientize honefti.
Par eft ddcribere confolationem. Confolatio 5 pro
habku, eft habitus anima, , 'quo inclinatur ampleBi
quodammodo , unire (ibi objeBum fub ratione boni
honefti, & convenientis apprehenfum. E t dicitur
fimiliter honeftum tripliciter : vel formaliter } vel
confecutive j vel efficienter 6c difpofitive. Has de-
foriptiones neque fingimus, neque fola Fide fuppo-
nimus, quoniam ex Philofophica traditione, fundar
ta in his quas nos docet experientia, poflunt elici,
vallarique. E x quibus quid fit lu&us pro a£fcu, quid
eonfolatio ablualis , liquidum eft. Nam LuBus , &
confolatio aBuales funt vitaleS motus animi in ialibus
habit ibus procedentes.
Ja£to, 6c ordinato hoc diforiptionumfundamento,
foperaddamus quafdam litterales confiderationes.
Prima Confideratio eft ifta.
Lu6his, qualem deforipfimus, eft confolationis in-
du&ivus. Ita qubd qui lugent, eo ipfoconfolantur,
Ut verum fit ad litteram: Triftitia veftra vertetur in
gaudium. Joan. xvi. 20. Habemus medium in omni
demonftratione, efficaciffimam definitionem fcilicet,
ad hoc oftendendum. Omnis quippe apprehenjio objeBi
ut honeftum eft & conveniens , eft confblatoria ; fed ap-
prehenjio hujus luBus eft honefti apprehenfio & convenientis
, ergo eft confolatoria. Majore prsefoppofita ex defi-
nitione , Minorem facile eft deducere ex quamplurileritate
alternatim invicem afficiunt quantam difcer-
nere non valemus. Et confequenter ponetur motus
cordis quafi tremulus 6c mixtus ex conftriëtione, 6c
dilatatione, forte fimilis motui campanæ, dùm tre-
mit, 6c chordæ citharæ, dùm refonat \ 6c ita mirabilis
harmonia fit in corde noftro ex hac mutua per-
eeuxfpfliiocnaere l uféictuuts ,d i6ffci cciloen efoflta, tiiotan ies,x pqeurairlee mfa hcialrem. oHnuianme
tremorem notabat exhortatio prophetica, exultare ju-
bens Deo cum tremore.Pf.u. 11 .Exultatio quippè fola di-
latahdo facile evanefeeret, fi luétus reprimens non indu-
ceret hune tremorem. Quo tremore tandem exercitata
anima, morealaudævolitandocantantis, caditinfeli-
cceumm ffipleanfmtiou m, 6c in illam extafim rapitur, ubi dicat : Bonum eft nos hîc ejfe. Matth. xvii. 4. Et
illud : in pace in idipfum dormiam & requiftam. Pf iv.
9. Denique per diéta eluc'ent veritates, quas inopi-
nabiles rident carnaliter fapientes, dùm Apoftolus præ-
cipit elfe ficut triftes, fèmper autem gaudentes. 2. Cor.
vi. 1 o. Et Propheta: Secundum multitudinem dolorunt
meorum in corde meo, confblationes tua latificaverunt ani- mam me am. Pf xcm. 19.
Tertia Confideratio.
Adverntates corporales 6c luétus lenfuales trahunt
de per accidens. ad luétum bonum ; ex fe enim in-
differentiam habent ad honeftum , vel inhoneftum.
Ita prolperitates, 6c vana gaudia ex oppofito vehementer
impÜdiunt : proptereà fortuna moderatè ad-
verfà fècurior eft reeulariter, 6c optabilior, quàm
multùm profpera. Hæc quidem deduxit certa ratione
Boëtius 5 & Sapientis v o x affirmât dicentis •’
JMelius eft ire ad domum LuBus quàm ad domum convi-
vii. In ilia enim finis cunBorum admonetur hominum,
& vivens cogitât quid futurum fit . Eccle. VII. 3. E t
rursum ? Rifum putavi errorem, & gaudio d ix i, quid
fruftrà deciperis ? n. 2. Qubd fi omnia, quæ
mis conditionibus honeftis, luétui attributis. Luétus ^ confiderationem noftram informant de laude tribulaquippe
juftus eft 6c Deo acceptus, tanquam reddens
Deo quod fuum e ft, vel dum punit peccata in fo , 6c
in aliis, Deo odiofa; vel ab offenfarum divinarum re-
liquiis, aut occafionibus, liberari defiderat*
Secunda Confideratio.
Non eft inopinabile fecundum eandem animam fimul,
6c fecundum idem, diverfis tarnenrefpe£tibus,
lugere 6c confolari, inftar Chrifti. Si enim concedi-
mus animam fimul intelligere redte, 6c reflexe, 6c
judicio fuo formidolofo certitudinaliter judicarejnon vi-
detur repugnantia, qubd de lu£tu abtuali tanquam de
objebto fimul habeatur abtualis confolatio. N e c ali-
quid apparet obftare, nifi qubd motus horum abtuum
funt ad contrarios effebtus, unus ad fugam, alius ad
profecutionem 3 unus ad dilatationem cordis, alius ad
conftribtionem. Sed hoc ultimum de lubtu, 8ccon-
folatione , in fenfualibus verum eft ita fe habere ; in
fpiritualibus forte non £eque. Cujus rei fatis videntur
experientiam dedifle Sanctorum plurimi, quorum vita
cum in lubtu continuo eflet, facies tarnen ferena,
6c jocunda, 6c inter medias lachrymas mira laeti hominis
fuavitate, 6c tranquillitate refperfä folgebat, ut
Tomi I I I . Pars III,
tionis, 6c profperitatis deceptione inducere voluero;
non dico partem Sermonis, nec Sermones integros,
immo nec Libros multos ad hoc fuffebturos die fcio.
Legatur Chryfoftomus: in foo. D e compunBione cordis. Gregorius: in moralibus. Guillielmus Parifienfis in foo ,
Devirtutibus. D e laude tribulationis & paupertate. E t compilatio ilia communis D e virtutibus & vitiis pror-
sus 6c optima. Bonaventura inftimulo confcientia | 6c alii
plures. Et in hac confideratione ftabiliri poflent omnes
BeatitudinesEvangelii hodierni, prasfortim prima,
6c noftra hzec tertia 6c ultima. Emerfitconfilium Platonis
6c fimilium, ut affidua eflet mortis meditatio.
Quarta Confideratio.
Etfi in Beatis non erit amplius luBus , neque clamor,
fed necullusdolor-jAipoc. xxi.4.tamen pro hac valle mife-
rnii^or i.l leCroengfuildaerriatetiroq uifit ba eaabtAiouregfutf,t ienfot pluobntiut ubro, nion fpoloe -:
D e Civit. De i. Et adeo vera eft, quod nullus un-
quam tantum luxit, quantum Chriftus caput noftrum,
6c benedibtus in fecula. Non quidem pro fuorum,
fed pro noftrorum abfolutione peccatorum, etiam ab
inftanti fuse conceptionis gloriofie, ut quidam tradunt.
Ddddd Ita
D
1 1 m