I I I
vchemens quidam impulfus _
foanne in Qmonica I*. iv. i . P n tfU fimua. fi ex Deo
'firn. Gratia concomitans Sc gratia m fpeciali appellatur
pro quanto eoagitcum libero arbitrio ad opus bôntim.
Gratia fübfequens, ell gratia pro quanto manct in libe- ■ — ■ 9SH H gH l! IK I 1 M H H H .
idem eft, Scficcapiturà étio æternalis manifeftata extcrius per fignum aliquod
~ fenfibile, proptereà Pater non mittitur, quia non produ-
T . . a-* _ I i'll II ■ o ft 01 lo /l 00 10
citur. lncarnatio Filii, idem eft quod ejus Miffio iii
rnundum. Spiritum faniäum illabi in animam, eft iplüm
efleintimumanimaeadregendmh ömnes motus ejus litum
ro ai'bitrio poft opus ejus bonum, inclinando quotidiè ad berós, prout fibi placuent, hoc modo mlul aliud po-
nrofeàum Gratia gratis data, eft donutn fie appel- teft illabi. Datio Dei tôt m o is drcitur, quot modrs
L „m - quia fine mentis datur. Gratia gratificans, A creaturam aliquid habere repermms. Hmc eft quod fe
& juftificaps eft charitas, fie appellate^ quia pecca- A~
expelllt & gratam reddit animam Deo atque ju-
ftam. Refifteregratis DeivelSpirituifaniäo, eftnon
veile infequitraÖum vel impulfum gratias pravenien-
tis. Extinguere Spiritum {an£tum, idem. Inftinctus
generaliter, eft fortis acvehemensinclinatio liberi ar-
bitrii mediate vel immediate adaliqualiter fe vel habendum
vel non habendum. Spiritus Uno modo idem eil.
lnfti-nftus malus, eft inftinctus diredte vel indii c£tc in-
ftigans ad pcccatum , velretrahensävirtute. Tentatio,
idem eft. Inftin&us bonus , eft inftin&us promovens
direkte vel indirefte ad virtutem, velävitio divertens.
Infpirario, idem eit uno modo. Ömnes apprehenfiones
quinquefenfuum, omnes pafliones interiores in anima
fenfitiva appetente & in anima intellectiva volente, 8c omnes habitus acquifiti vel infufi, 8c nova: muta-
tiones temporum, 8c segritudines vel länationes 8c
conftellationes patentes vel occulta:, 8c naturales moms
apprehenfivi qui dicuntur lenfiis natura:, 8c omnes
motiones, Angeli boni velmali erga liberum arbitnum
nolhfiun mediate vel immediate, & motiones fpecia-
les Spiritus fancti defuper numerantur inter inftin£tus 6c lj!iritus: maxime quando lurrepunt vehementer
.cum repentina quadam. imprx*meditataque motione.
Inltin&us divinus, proprie eftinftin£tus fä&us immediate
8c perfc ä Deo tangente animam 8c exiufeitan-
te 6c quodammodo aftuante earn ad obediendum fibi
cum omni fubje£tione fuperbia: contraria. Infpjratio
Spiritus fan£ti idem. Inftindtus Angelicus, eft inftin-
&us fa&us ab Angelo bono, principaliter tarnen ä
D eo , inducens animam ad obediendum Deo, 8c hoc
vel immediate per irradiationem quamdam ejusfpirita-
lem 8c intelligentia 8c voluntate, ft hoc concedatur
polle fiefi in via 8c per quamdam intemam 8c placidam
locutionem: vel hoc eft mediante motione fenfualitatis
8c vii'ium lliarum intus vel extra, quibus motisani-
■ ma confequenter feipläm movet 8c a£tuat: hunc ferndat
per naturam, per gratiam gratis datum vario modo,
per gratiam gratificantem, per gratiam confirmantem,
tandem per gratiam conlummatam in gloria. Inftin-
£tus nature proprius & intrinfecus, eft inclinatio fortis
competcns fibi cflentialiter 8c intrinfece ex dono
Dei ad finem fuurn mediate vel immediate confequen-
dum. Proprietas fpecifica rei fecundum hunc inftin-
£tum, non fecundum potentiam pure obje£tivalcm
attenditur. Inftin6tus nature proprius, led intrinle-
cusvelaccidentalis, eft inclinatio quiedam liiperaddita
rei a lua inftitutione, pro fine fuo mediate vel immediate
confequendo. Appetitus natura:, idem eft quod in-
ftin&usnaturalis. Inftindtus nature intrinfecus leu uni-
verfalis, eft inclinatio rei ad bonum univerfi, vel ad obediendum
ei qui univerlalis conditor 8c rc£tor eft. Po-
tentia obedientialis, idem eft, nil! quod fecundum hanc
non fumitur diftindtio eflentialis 8cfpecifica rerum. In-
® ftin6tus naturae corrupts: in fenliialitate,eft fortis inclinatio
fenfualitatis ad obje&a Ilia, non expectandd re-
gulamrationis, proveniens nobisex peccato primo-
rum Pai-entum. L e x naturae corr'uptae, idem. Le x
membrorum, idem. Fomes peccati, idem. Tyran-
ntis membrorum, idem. Privatio juftitiae originalis,
idem. Inftindtus intrinfecus naturae intelle&ualis corm-
p t x , eft inclinatio foitis ad condelccndendum fenllia-
litati, ad utendum Deo 8c friiendum creatura 8c Ipiri-
tualiter forniCandum. Uti D eo , eft ipliim propter
aliud a fe diligere 8cquaerere, 8c eft quandoque mor-
tale, quandoque veniale. Frui creatura, eftfpretoin-
commutabili bono, adhaerere creature, 8c fi hoc fiat
tanquam fini principali, femper eft mortale. Fornica-
tio Q)iritualis idem eft quod uti Deo vel frui creatura:
vel fic : Fornicatio animae eft adhaelio ejus bono com-
mutabili, poftpofito incommutabili fecundum aliquam
luarum vii'ium. Fornicatio virtutis irafeibilis, eft fiducia
quasdam in alio quam in Dei potentia 8c gloria finaliter,
vel dilfidentia de eadem. Fornicatio 111(1 l.VlUl.'. UWU.V1 iv jg iiu d I »V — --------------------- - . . v.i rtu1t*i s traftivonl al li' s,
p a comitatur profunda humiliras, fibiipfi vilefcens.Ceftc0nqu>fit10 fapimtiæ teninæ , aniöialis & diaboli-
TIn',l»li.n 6tus dTi atb 1o1l-i cus d1 e.fcr"iïb. e tu r pe-r „o„p„p„Zo!f.i-u,..i.—m ,quoJd f'rr> •T?r»rmz'n1"iri ronmmfr'inilic
eft inftinctus principaliter faótus à malo angelo indu-
cens ad peccatum j 8c hoc vel immediate per quamdam
immilfionem horroris fui in animam intellectivam,
j i hec concedatur polfc fieri, vel per quamdam internam
blafphemam locutionem aut fubdolam : vel hoc eft mediante
motione fenfualitatis intus8c extra 3 hunc comitatur
femper fuperba quædam de feipfo complacentia.
Immilfio per angelum malum, idem. Succendere ad
malum, idem. Transfiguratio fatanæ in Angelum lucis.,
eft immilfio diabolica, vel inftin&us diabolicus, five fit
vifibiliter five invifibiliter , inducens ipfam animam
ad malum fub fpecie magniboni. Tentatio fubita, eft
.tentatio quæ deliberandi Ipacium vixadmittit. Tentatio
perplexa, eft tentatio quæ vix exitum invenire
.poteft line novo peccato. Tentatio morofa , eft ten-
ratio quæ tædium 8c quafi defperationem vincendieam
ca:, Ipreta Dei lapientia. Fornicatio concupilcipilis,
eft conquifitio prohibits deleftationis in creatura, Ipreta
Dei bonitate atque dulcedine vel qu^rere dulcedi-
nes fpirituales propter feiplas principaliter , non propter
Deum. Inftin6tus naturalis ab extrinfeco,eft ti'adtus
vehemens 8c fubditus, vel ab aliquo obje&orum quin-
que fenfuum exteriomm,. vel ab habitibus acquifitis,
aut a ccelefti virtute vel forma Vel influentia. Influen-
tia coeleftis vel ftirma Univei'lalis eft virtus qusedam
derivata inferiusab intelligentiis ,meditantibusorbibus
fuis 8c motu commovens corpora , quibus commotis
anima: praefertim rationales formant fibi phantafma-
ta proportionabiliter ad tales influentias clarius- vel
obfeurius, pro diverfitate corporis hac vh'tute commo-
ti 5 ficut puer lolus in tenebris exiftens format fibi
phantafinata terribilia j 8c vehementer ainansfibilom-
nia fingit. Speculum seternitatis nominatur tota Ipiingenei
at. Refiftere tentationi, eft per tentationem D tUilbs aggregatio omnium fubftantiarum feparatarum
ijonconlentirepeccato. Vinceretentationem, eft po- ~ :1'" " ar ^
fiti ve dill entire peccato per tentationem propofito. Datio
morofi Spiritus finóti in anima, eft liberalis 8c digna-
.tiva condefcenfio Spiritus. fandti cum anima ad faciendum
de propinquo quidquid ipla rationabiliter
voluerit ad falutem fuam, vel fruendo Deo vel uten-
do creatura. Miflio Spiritus fan8ti in animam , eft
.ejus datio cum aliquo figno fenfibili demonftrato.
Miflio Filii in animam, idem eft. Miflio Filii 8c Spiritus
fancti per Patrem in mundum, eft ipforum producum
luis cognitionibus 8c illuftrationibus' quas à Deo
fufeipiunt. Mundus fpiritualis, idem. Catena aurea,
idem. Hierarchia coeleftis, idem fecundum Theolo-
gos. Catena, argentea, eft aggregatio ordinata omnium
influentiarum corporalium à primo corpore uft
que ad infimum. Mundus côrpôl'alis, idem. Prophe-
ticus inftinétus naturalis, eft cognitio quædamoccul-
torum, habita ex influxu coelcfti movente animam in-
telleétivam , corpore tamen mediante, 8c fecundàm
quod clarius aut obfeurius movet. Secundum hoc fex
fpe-
11
fpecies hujufmodi Prophetie diftinguuntur. Prophetia
per fomnia fimdatur luper hac motione fbrm<e uni-
verlälis cceleftis , 8c fecundum quod variatur per clarius
8c minus darum: lex vel feptem hujufmodiPro-
phetiarum vel divinationum differentia: numerantur.
Divinatio vel Prophetia quae fit per afpe&um cujufcum-
quereiexteriorisinmagicisadinventionibus (fi quidhatem
in vita lociali. Politia, eft locietas plurium in im-
perando 8c obediendo lub ceitis Legibus ordinata. Eu-
bulia, eft prudentia docens invenire debito modo medium
ad finem per deliberationcm vel confilium, 8c poteft
appellari confiliativa. Aftutia opponitur eubuliae
quoad finem intentum 3 8c eft vitium intelleduale docens
invenire accommoda media ad finem malum. Sobeat
loliditatis ) fimdatur in hac motione coeleftis in-A Icrtiajuvatadeubuliam, 8c eft vis feU facultas invenienfluentias
five fit in garritu vel volatu avium, five in flam-
mas inlpedtione, live in omnibus , aut in quibullibet
aulpiciis 8c oblervationibus talibus: iftic enim fimilis eft
conjedura qualem Medicus facit dequalitatibus anima:
ex pullii vena; corporalis , "quamvis ifta conjedtura ne-
que ita certa fit, nequeitaftabilis, immo le his dare,
Ipreta prudentia, curiolitas eft noxia 8c damnanda. Bona
fortuna eft bonus inftin£hisnaturalis8cmalamalus,
8cc. Donum prout appropriate diftinguitur in feptem
dona, eft gratia non Ibliim juvans liberum arbitrium ut
virtus 3 ledeflicaciusillud expediens ad operationes la-
lubres fibi congruas. Beatitudo prout in Evangelio lii-
mitur, eft gratia non lolum juvans 8c expediens liberum
arbitrium, led illud altiori8cdiviniori modoperficiens
ad operationes luas excellentes 8c quafi divinas. Virtus
heroi’ea convenit cum beatitudine, 8c eft virtus excel-
lens ad quam commufiis vita non attingit. Beftialitas
di medium in tempore non prolpedo. Ingenium videtur
dicere idem. Hebetudo vel infolertia, eubuliae quodammodo
privative opponitur. Praecipitatio ei opponitur
quoad modum 3 8c eft vitium quo quis przecipitanter
inclinatur dare vel capere confilium. Tarditas, eft vitium
aliud extremum. Fraus ei opponitur quoad inven-
tum medium 3 8c eft vitium intelledualeinclinansho-
minem invenire media Ibphiftica, 8c magis ad hominem
quamadrem, ad inferendum proximo injuftum nocu-
mentum. Dolus,eft fimile vitium ad decipiendum proxi-
mum in quavis materia 5 8c eft dolus bonus fi homini
profit 8c nihil oblit, feclulo mendacio. Synderefis vel
lynefis eft prudentia docens judicare debite demediisin-
ventis, 8c poteft nominarijudicativa. Stultitia opponitur
contrarie lyneli 3 8c eft vitium intelledhiale impe-
diens judicare de remediis. Fatuitas opponitur ei privative
8c eft carentia debiti judicii, 8c differt ä lynefia.
per oppofitum, eft vitium excedens communem homi- g Gnome, eft prudentia docens judicare demediisinventis
num malitiam, ex conliietudine perverla 8c vitio corporis
inclinante. Virtus Cardinalis convenit cum mo-
ra li, connotando quod principaliter fit regulativa 8c
ordinativa vitæ humanæ , 8c quod lub ea virtutes
multæ humerentur. Fiuélus Ipiritus funt quidam ufiis
vel ftatus, quibus replentur animæjuftorum, 8ccon-
Iblantur qui ad beatitudines propter fui perfe&ionem
confequuntur. Meritum, eft aétus laudabilis làélus
ad bonum alterius verè vel interpretative leu reputa-
tivè , pro quo^exigitur præmium 3 dieitur reputativè
propter Deum, qui bonorum noftrorum non eget.
Demeritum per oppofitum eft aétus vituperabilis fà-
^tus verè vel interpretative leu reputativè ad malum
alterius, pro quo exigitur liipplitium. Meritum de
çongruo, eft meritum pro quo exigitur præmium
de congruo. Meritum ex condigno, eft meritum pro
quo exigitur præmium ex debito : 8c hoc dupliciter,
vel ex debito paéti 8c Legis 8c Domini dignificantis^
a£tum ad tale præmium , vel ex rigore juftitiæ 3 fic'-'
quod fi non redderetur præmium, injuftè ageretur
cum merentè, 8c hoc Ibliim reperitur inter creaturas ad
invicem. Meritum vitæ æternæ, eft a£tus laudabilis
à charitate mediate vel immediate proveniens, pro quo
dignificat Deus hominem ad vitam æternam, quam
habebit, fi obicem non pofuerit. Meritum temporale,
eft adtus laudabilis moraliter bonus, pro quo dignifica-
tur quis ad præmium aliquod temporale.
D E Q U A T U O R V I R T U T I B U S
CARDINALIBUS.
E t primo de
P R U D E N T I A
& fartihus ejus.
H i prudentiæ moralis in genere , eft habitus
intelledtualis, acquifitus , laudabilis, elevans 8c
dirigens liberum arbitrium in agendis vel vitandis.
Prudentia monaftica, eft prudentia regulans perlonam
propriam. Prudentia oeconomica, eft prudentia regulans
multitudinem unius domus five domefticam. Pru-
deqtia legalis vel regalis, eft prudentia regulans ordi-
uative aut præceptivè multitüdinem politicam. Prudentia
militâris $ r eft prudentia regulans executive poli-
tiam propter vidtoriam. Prudentia politica vel civilis,
eft prudentia regulans politiam civilem per fe lulficien-
Tomi III. Pars I.
ad finem modo heroïco, hoc eft lècundùm altiora prin-
cipia tranfeendentia modum communem humanum;
vel fecundîim alios, fecundum epikeiam, quæ parti-
culares refpicit circunftantias. Stultitia 8c fâtuitas
opponuntur gnome, fi fint circa altiora principia. Prudentia
præceptiva (quæ antonomaticè propter fuiprin-
cipalitatem dicitur prudentia) eft prudentia præci-
piens judicata, 8c eadem ad opus applicans. Impru-
dentia executiva quandoque contrarie quandoque privative
opponitur prudentiæ executiva^ 8c fic eft privatio
hujus prudentiæ vel habitus oppofito modo Ce
habens. Prudentia animalis terrena 8c diabolica op-
ponuntur prudentiæ ut confideratur fecundum mate-
riam fiiam. Undeprudentia animalis lèu carnalis,eft
vitium intelleéhiale, retorquens aétus prudentiæ, qui
lunt çônfiliari, judicare , imperare,8cc. adproîecu-
tionem voluptatum , five ad agendum euram camis.
Prudentia terrena lèu mundi, eft vitium intelleéhiale
retorquens aétus 8c officia prudentiæ ad curam rerum
temporalium modis 8c fine indebitis. Prudentia diabolica,
eft vitium intelleéhiale retorquens officia prudentiæ
ad vitia fpiritualia, ut funtinvidia, fuperbia,8cc.
Difcretjo eft prudentia præceptiva fegregans v d lè-
cemens à çommodis omnia incommoda. Indilcretio
opponitur ei privative vel contrarie. Sulpicio opponitur
ei in plus, 8c eft vitium intelleétuale inclinans ad lùpcr-
fluè 8c leyiter timendum 8c judicandum de incommo-
dis: vel eft timor præfertim ex mala reputatione alio-
rum, vel eft vitium intelleétuale làciens trepidare ubi
non eft timor 3 8c dicitur fimile vitium , zelotypiaref-
peétu uxoris. Sollicitudo vel diligentia dicitur prudentia
, prout adjuvat hominem univerlàliter ad omnes
aétus principales prudentiæ. Cura fuperflua opponitur
ei in plus, 8c eft vitium quo quis inclinatur
ad aétus prudentiæ cum anxietate nimia 8c quadam
rationis ftiflbcatione. Cûriofitas uno modo ipeétat
-^ad iftud vitium : eft enim cûriofitas vitium quo quis
inclinatur apponere ftudium vehemens ad res luperfluas
8c minus utiles, vilioribus prætermiflîs. Alio modo
delcribitur, quod eft vitium quo quis libidinosè inclinatur
vetita vel ignota experiri. Negligentia, eft
vitium oppofitum in minus, quo quis inclinatur nihil
aut partim curare de prudentia. Rationabilitas dicitur
prudentia , prout adminiculatur Ipecialiter ad
aétus çonfilii, lèd ad medium inveniendum, commu-
nicando in principiis praéticis cum aliis. Iraïcibilitas
eft vitium oppofitum in minus , quo quis non com-
municat cum aliis in principiis praéticis, 8c hoc vel
H pri