dam largiflimum atque copiofiflimum , 8c quodam-
modo infinitum, in tam brevi 8c modica imaginatio-
ne velle perftringere. Sed pro finali adhuc dico,
gratiam Dei prefentem efle animce tribus modis fpe-
cialiter. Unus eft per juftificationem, fine hoc quod
ientiatur, atque animam, cui fic adeft, Deo accepta-
bilem reddet. p t
Alius modus eft per fentimentum 8c confolationem
aliquam, ficut in iftis qui in fua contemplatione re-
cipiunt 8c percipiunt diverfos confolationum modes
atque gaudia fpiritualia. Nam interdum eifdem vi-
detur quod liquefiant bmnino in quadam dulcedi-
ne , in tantum ut omne quod cernunt aut meditan-
tur , plenum efle tali dulcore judicent. Aliquando
verb recipiunt fecuritatem quandam admirandam, hu-
militate plcnam 3 qua mediante, ipfi fibimet difpli-
ccnt, folam accipientes dele&ationem & placentiam
eorum in Deo. Quoties enim fibimetipfi quis placet,
atque in fe de feipfo gaudet, certusfitaverahu-
militate fe die alienum, nec confolationes foas, qui-
bus jocundatur , a Deo habere feiat originem. V era
enim humilitas, Temper exiftens lociata vifitationi-
bus bonis atque divinis y dat cognofcere ad imum 8c
veraciter defe&us foos, per quos fibi homo difplicet,
redditurque vilis atque abominabilis in afpedtu foo :
nihilominus placentiam maximam habens 3 fed quas
in gratia , mifericordia , bonitateque divina confi-
ftit. Aliquando anima devota fentiet cordis fui quandam
dilatationem , vel foi intelledlus , comprehen-
dens in fe plus quam etiam totus mundus , judicabit-
que Deum fore tam excellcntis, atque infinite: Ma-
jeftatis , quod quafi omne quod refiduum eft, ei nihil
omnino efle videatur , nifi in quantum efle in ta-
libus Deus cognofeitur. Quandoque vero fentiet anima
in fe quandam fpiritualem ebrietatem , commo-
ventem earn fobrie in laudes fpirituales , fufpiriaque
fanbta 8c devota , non fe valens ad intra continere ,
quin oporteat deforiserumpere, feuadextraidoften-
dere quod fentiat, videturque interdum eidem, guod
omnia plena fint gloria 8c laude plenji. Tertius verb
modus habendi gratiam prefentiae D e i, eft perunio-
nem, quemadmodum Beatus Paulus Apoftolus ha-
buit, ceterique contemplativi excellentiffimi. Sed de
modo ifto loqui me indignum reputo , 6c os meum
contineo 3 altioribus do&ioribufque illud relinquens
difeutiendum.
JO A N N IS GER.SONII
Doff or is dr Cancellarii Parijienjis
T R A C T A T U S
DE R E M E D IIS
C O N T R A
PUSILLANIMITATEM,
Scrupulofitatem,confolationes , d&ec efpubtotirlieass einjuims ici tentationes:
£)ui nonntillis 'videtur Gallice ab ipfo primum
confcriptus, dr ab alio in Latinum tranjlatus.
Q U i pufillanimis eft 8c pavidus, cavere fibi
debet a nimio timore. Si enim cor foum,
8c naturalia fequitur, ad defperationem, vel
nimiam mentis deje&ionem perveniet. Timor eft
utilis duris, 8c diflblutis, acremiflis, quia timor ter-
ret 8c cuftodit : timoratis verb, atque pavidisfiaccédât
timor, ad peccatum eos adducet. Unde converte
r fe debent mags ad confblatoria 8c dulcia,
quàm ad contraria : contrariis enim contraria curan-
tur, frigidacalidistemperantur, calidafrigidis. Stul-
tus verb eflè t, qui calorem calori, 8c frigus frigori
adjiceret. Hortus irrigatur ficcitatis tempbre, fed fe-
tis complutus non ampliùs irrigatur. Qui verb feit
excolere hortum fuum , imperitus eft fi nefeiat ex-
colere animam fuam : anima enim plus quàm hortus,
immo plus etiam quàm corpus. Unde pro régula
generali habendum eft , ut in quacumque tentatione
de qua impugnamur , Temper contraria objiciamus.
Sic enim conquefti funt dæmoiies de quodam Mona-
cho, quod jpfos confunderet 5 quia cum ipfi eum vel-
len't extollere, ipfefedcprimebat, cum eum in defperationem
niterentur impellere, ipfe ad fpem fe erige-
bat. Aliqui per cordis pufillanimitatem putantfedef-
perare, cum non defperant 3 fentiunt enim motus def-
perationis per pufillanimitatem cordis , 8c hunc fen-
fiim putant confenfum. Sed quantumeunque fentiant,
etiam fi quafi operiantur hac tentatione , quamdiù.
ratio contradicit, nec confentit 5 hi tales charitatem
non amittunt. Ignis qui in die ardet, in noble ope-
riri felet cineribus , à quibus ita extinguitur, ut ta-
men manè alterius diei fcintilla aliqua inveniatur, quæ
fcintilla dum quæritur , licet lateat, nihilominiis ta-
men ibidem invenitur , 8c de eadem modica fcintilla
tam vehemens ignis reparatur ficut priiis. Ita de fcintilla
charitatis , quæ quantuncunque operiatur tenta-
tionibus, fi intentio hæc maneatinipfa, ut adhæreat
D e o , 8c nullatenùs confentire velit alicui mortali
peccato , vivus remanet fecurè ipfe ignis charitatis,
qui pofteà tàm magnus erit, ut priùs. Exemplum
aliud non diflbnum à propofito de pugile in duello,
qui quantuncunque dejiciatur 8c percutiatur, non re-
putatur viblus, nifi confentiat dicendo : Reddo me
viétum. Sic ncc fpiritus hominis vincitur à diabolo,
nifi confenfes voluntatis adveniat 3 clamandumque
eft in hujufmodi tentatione 8c confliblu : Domine
Deus meus, fee mihi fecundùm judicium- 8c affeblum
rationis, 8c non fecundùm: illud quod in fenfiialitate
verfetur. Similiter dico de omni tentatione : non
enim judicatur homo fecundùm fenfum vel fentimentum
carnisj fed fecundùmfenfemrationis, 8cvoluntatem
animæ. Duplex enim voluntas eft in homine, five
G duplex Lex, ficut dicit Apoftolus 3 Gal. v. 17. L e x car-
nis fcilicet, 8c L ex fpiritus. Unde 8c idem Apoftolus dicit
fe concupifeerefecundùm Legem carnis,8c carna-
liter deleblari contra fpiritusvoluntatem. Rom. vu. 2,3.
Sed quia illud quod concupifcebat, nolebat, 8c contra
voluntatem hoc feciebat 3 immo, ut magis pro-
priè loquamur, non fSciebat illud, fed magis patieba-
tur, ideo dicebat ' Ego non operor illu d , f id quod habitat
in me peccatum. jr. 1 7 . Itaque quicunque tentaris car-
nali concupifeentia, deiperatione, ira, rancorc, in-
vidia, aut alio quocunque peccato 3 quamdiu ratio tua
non vult hujufmodi 3 fed ut poteft relublatur, 8c li-
benter exonerari vellet abimpugnationetampeftifera>
non tu agis illud 3 fed magis videris pati. Unde nec
judicabcris fecundùm hujufmodi peccati fenfum , fed
fecundùm rationis 8c voluntatis confenfum : fiillead-
venerit, judicandum te feias. Etquidmirum, fidu-
p p le x in homine reperiaturvoluntas, quarumvelituna,
altera quodammodo nolit 3 cum 8c in ipfo Redempto-
re noftro duplicem fuiflè quoque voluntatem, unam,
qua voluit calicem paflionis à fe transferri, 8c aliam,
qua juxtà Dei Patris voluntatem voluit pati, videatur.
Itaque ut non te dejiciat voluntas fenfualitatis, adhæreat
fideliter Deo voluntas fpiritus 8c rationis in te,
8c non timebis. Tene fiiper hoc exemplum mulieris nequam, quam
nunquam cogere ad hoc valuit vir finis, ut taceret> • -nam
j 3 ! T)e Remedies contra fiufillammitatem. ƒ82
uHin cùm proj*e b-l a -i-n-- c--oe----n--u--m-- , fivelutuni, 8c quafi tota m a t fe fecu n d ùm talia à Deo exau diend um 3 fed m ainde
cooperta 8c conclufà, inquireretur a viro, an non
adhuc filerct 3 converfa ad eum voce procaci,^ prout
poterat refpondit: Non adhuc fileo. Ita ergoSctu,
cùm totus involutus luto fueris tentationum, noliçe-
dere neque viblum te reddere : fed corde 8c ore clama
contràimpugnanteste tentationes, 8cdie: Adhuc
non fileo adhærendo Domino Deo meo3 8c retinc-
bis innocentiam , ficut mala ilia mulier rctinuit fùam
gis fecundùm rationis fuæ 8c voluntatis judicium, quod
Deus potiùs penfat, maneatque in illis terminis, fcilicet
qubd juxta divinum promiffum accepturus quandoque
indubiè erit id quod poftulat, vel aliud quod utilius
divina providentia eidem fore cógnoverit, fi fideliter
inOrationefiia, fine hæfitatione de Dei pietate, per-
feveret.
Addendum hîc videtur non incongrue, qubd nonnequitiam.
Audi adhuc ampliùs confblatorium ver- a nunquam fimplicibus devotioni vacare quærentibus,
bum. Quicunque peccato tentaris præ aliis acriùs,
tafito fi legitime certaveris, coronaberisàDeoglorio-
fiùs : 8c tentatus habebis præmium duplex, ubi non
tentatus præmium es habiturus fimplex. E t quanto
plus fentis alicujus peccati fetigationem, tantb ampliùs,
fi non confentias , confequeris indè peccatorum tuo-
rum purgationem. E t quia in hujufmodi confliblu,
cùm quis tentatur , contingit ut plura committantur
venialia : ita etiam è contrario contingit, fecundùm
Dodores communiter , ut poena ilia quàm fuftinet
in refiftendo, defeat poenam venialibus debitam ex
una parte, 8c ex alia parte crefcat meritum, propter
pugnam contrà vitia, 8c laborem pro virtutibus. Si-
cut igitur juxtà præmiflà, fenfus peccati feu tentationum
ad peccatum , homini non nocct ad falutem,
nec à Charitate Dei feparat, quamdiù confenfes non
concurrit: ita quoque ex fimili, fenfesdevotionis, feu
fentimentum fpiritualis dulcedinis , 8c confblationis,
hujufmodi fpmtualium confolationum fubtra&io fit
utilior quam conceffio 3 maxime eis qui nondum exer-
citatos habentfinfits ad difiretionem boni & mali, Hebr. v .
14. nec advertere norunt quomodb perfiepe angclus
tencbraiiimti-ansferrefefoletin Angelumlucis, ut de-
cipiat. Pro quo clariiis intelligendo feiendum, qubd
anima rationalis qua; eflentialiter indivifibilis eft, duo-
bus modis fuas exercet operationes : aliquas videlicet
fine organis feu inftrumentis corporeis, faltem immedia-
tis, 8c aliquas cum hujufmodi corporeis organis. Etfe-
cundiim hoc dividi confuevitpotentialiter in partem fo-
periorem 3 quas-etiam mens vel fpiritus dicitur: 8c in
partem inferiorem, quse fenfualitas nominatur. Prima
autem portio animae in tribus confiftitpotentiis, fcilicet
intelle&u feu ratione, völuntate 8c intelle&uali memoria.
In quibus ilia fumma Majeftas, gloriofiffima
Trinitas , fecundum communiter loquentes, creavit
hominemadimaginem&fimilitudinemfuam. Gen.i. HJ.
non affecurat hominem ipfem fore in ftatu gratiæ gra-g Secunda verb animæ portio confiftit in potentiis fentum
facientis 3- nec reddit eum per fe&iorem ex hoc aliis,
neque devotionis gratia hujufmodi lüblatâ, eundem rc-
probatum à Deo judicat 3 nec etiam impcrfe&iorcm
ceteris facere prævalet : pares quippe eflè poflùnt in
charitate coram Deo, 8c ille qüi fpirituali confolatio-
neperfunditur, 8c ille qui ea privatur 3 imo fidiligai-
ter penfetur, magis periclitari potcrit qui devotionis
dulcedine fruitur, quàm is cui hæc denegatur. R a tio
, quia fi confolatione hujufmodi fungens, de gratia
tali confidat, 8c fui imperfeétum exinde confiderare
negligat, fua devotione erit Deo potiùs remotior,
quàm propinquior , propter fuam præfumptionem,
8c fàtuam confident]'am. Aridus verb 8c fpiritualis
dulcedinis vacuus , attamen pro devotione laborans,
8c id quod in fe eft faciens, licèt corde quafi frigido
8c fpiritu tepido debitum fuum Deo folvens cùm foi-
ipfius vilificatione, 8c divinæ miferatipnis magnificat
io n , poter’ .................... ~
die acceptior
dummodb tamen conetur non négligera quod in fe eft ^
fed pro gratia confblationis laboret fine fibtione. Se-
deat ergo neceffe eft aridus juxta viam 3 8c mendicet à
Domino Jefo tranfeunte lumen gratiæ 3 8c quamvis
turba malarum cogitationum importune inftet ut ta-
ceat, ipfe nihilominùs multo magis clamet 8c foccla-
met, donee lumen à Domino iecipiat : 8c fi fic lumen
gratiæ à Chrifto humiliter mendicando tandem
recipcreméruerit, non dubium quin magis meritoriè,
quàm fi fponte 8c fine laborum certamine quafi inve-
hiffet. Si tamen in humilitate perfeverans cumgratia-
rum ablione recogno v erit, non fois meritis, nec preci-
busaridis, fed meraDei ex bonitate gratiam confola-
tionis collatam gi'atis. Oratio animæ talis non eft pura,
fed dura 3 8cquamvis non dulcis, tamen fortis. Unde,
cetais paribus,ipfi apud Deum tantùm obtinere poterit
fua dura fortitudine, quantùm alterius Oratio fua devota
dulcedine 3 prout innuere videtur Beatus Bernarfitivis,
tam exterioribus quam interioribus, 8c appe-
titibus fenfitivis, feilicet irafeibili 8c concupifcibili.
Juxta itaque prasmifla notandum, qubd quilibet fpiritus
de fui natura, nifi divinitus prohibeatur , cuilibet
illabi poteft corpori, 8c circa ipfem, five in ipfo ope-
rari: hoc enim privilegium inditum eft nature fpirituali
fopra naturam corporcam. Unde fequitur, qubd An-
gelusbonus, vel malus poteft operari in noftris fenfi-
bus, 8c fenfitivis appetitibus, eo quod fint-corporei
propter organa. Unus tamen fpiritus creatus non poteft
illabi alteri fpiritui 3 quia ficut in corporalibus impofli-
bile eft fieri penetrationem dimenfionum, juxta Philo*
fophos 3 fic 8c in fpiritualibus impoflibile eft fieri il-
lapfus fpirituum, juxta Theologos. Et hoc eft quod dicit
Auguftinus in Libro D e Fide ad Petrum, ubi inquit:
Singulisjpiritibus inejl terminus quo a f i invicem dijlinguun-
vmin-auviii-,wv uivin«*. umu iiLiyiua uiiiguiui.ii- tur y & umcs in alio non eft. E x ifto fequitur qubd diabo-
poterit propter fui humiliationem Deo multo'-’ lus non poteft intrare partem animas foperiorem five
cceptior , 8c p re alio in merendi ftatu major 3 ipfiusanimzeeflentiam. Patet3 quia anima eft fpiritus in-
“ r_ “n divifibilis, 8cc. Et per confequens etiam non poteft immediate
in ipfam operari 3 cum omnis operatio fieri ha-
beat per contadhim. Et hoc eft quod Venerabilis vult
Beda, fuperillo loco, ubi Petrus ait: Anania, cur fa -
tanas tentavit cor tuum ? A£l. v. 3. Dicit enim fic: N o tandum
quod mentem hominis ju x ta Jubftantiam nihil
implere poteft, nifi Creatrix Trinitas , 8cc. His itaque
premiffis bene confideratis , poterit faciliter attendi,
quantis periculis expofitifumus, 8c quam diverfimode
nobis illudere poflimt fpiritus nequam, etiam fimulata
fpecie boni 3 ut finaliter nos decipiantincautos, 8c ad
mala perducant, ut beatus Auguftinus in Libro D e Civi-
tate Dety in diverfis locis, 8c maximexvm.Sc xxi. Libris
clare oftendit. Poflimt namque, ut tablum eft, fenfibus
noftris illudere: poflimt etiam immittere diverfa phan-
tafmata, quibus, fi fenfualiter deleblabilia fuerint, alii-
ciant 8c inclinent appetitum noftrum ad illicita 3 vel
1 r ui uwtiuijuumu quibus,u fi i tiriiuftiiutiaam fuue r1i1n11t,, da|p'ppceutiitluilmli u nuomftruuumi u dveitueriruein--
s ipermudl falmifta:: Deleäare in Domino. & da-J) do a bono retrahant, 8c propter difficultates experi-
bit tibi petmones cordistui. Pf.xxxvi. 4 . N o n eft* in- ” ‘ ‘ " v i
quit , hoc diSlum de affettuy f id de exercitio.. life enim
bene hara impfet, qui dele£lari conatur, etfi non per-
tingit ad hoc ut deledletur, 8c viribus hoc agit quod
ille qui delebtationem hanc percepit. Non ergo incau-
? hujufmodi dulcedinum fentimenta, 8c
fcnfibiles in Orationibus feis confolationes, nec prefer
s III. Pars IT. *
mentaliter immiflas impediant totaliter, itaut a bono
inchoato , vel inchoando j>enitus propter fenfibiles
gravitates defiftamus. Rursum quoque immutare pof-
fent noftrum appetitum fenfitivum per hoc quod aliquam
facere valent immutationem cirdi ejus organum.
Sic namque volentes, Deo non prohibente, aliquem
incitare ad libidinem, poflimt caufare circa renes, a l i i ’
O o z que