6 31 fifoannk
tium, vox laudis 8c ablio gratiarum. Ariftoteles qui
poll 8c inter cctcros pi emus affccutus eft veritatem
de quinta eflentia coelefti, quas incorruptibilis imparti-
bilifqueeft, ponit confequenter neque fonum, neque
auditum proprie fenfibiles illic efle 3 fed omnia adin-
telligentix rationem 8c perceptionem referenda, qua:
Pythagoras, inimo 8c Job de concentu cceli poi'ue-
runt. Sic intclligeretur Apoftolus de linguis Ange- ^
lorum. De hominibus verb, maxime poft corporum
relumptionem, non eft improbabile Muficam voca-
lem illis efle. Vult forfitan auditor inllnii poll ifta
quae dibla funt,*de numeris inomni creatura repertis:
omnia quippe fecit .in numero. Quo pablo Mufica:
colligimus ex inde rationem ? Grata fatemur dignaque
fcitu coniideratio : neque enim folus fufficit numerus
ad Mufica? rationem 3 fed ut fbnorus fit oportet.
Eft itaque fubjebtum Muficae numerus fonorus. Ni-
hilominiis urget nos Apoftolus cum ceteris authenticis,
poncre Cantica in voces fieri in cordibus noftris ad
Deum, ficut 8c clamores defideriorum. Defiderium
pauperum (inquit Propheta) exaudivit Dominus. Pf. x.
17. Et hoc utiquenedum concedimus, fed adhujus
rei manifeftationem Opufculum leparatim edidimus
Do Canticordo, id e f t , de Cantico cordis, cujus initiale
vcrbum e ft : Beati qui audiuntVerbum Dsi. L_.uc.xi.2,8.
A t verb ficut auris tranflumptive dicitur in Deo,
dicitur in Angelis , ad omnem denique transferretur
inteileblüs cognitionem, ut ibi: Q u i habet nur es au-
diendi: audkit, Matth, x i . i f . cum fimilibus mul-
tis. Non aliter vox 8c fonus, ut in propofito no-
ftro per metaphoram accipiatur neceflc eft. Similiter
de flatu, vel de fpiritu flante, movente 8c exa-
gitante, vocefque formante confiderare nos convenit.
Non enim Dominum laudat omne quod fpirat fine
fpiratione unde fit vox , 8c confequenter auditus
fuo modo. Spiritus autem multipliciter dicitur fecundum
declarationem Didimi Libro de fin ch Spintu.
Eft enim Deus , Spiritus, ut in Joanne fcri-
bitur: D e us Spiritus efi. Joan. iv. 24. Eft appropriate
8c proprie tertia in Trinitate Perfona nexus
Patris 8c Filii, quo fc dicuntur diligere Spiritu fan-
blo. Dicitur 8c fpiritus Sapientias. mültiplex. Spiritus
infuper extenditur ad Angelumtambonumquam
Pergat igitur deinceps conqiiifitio noftra lcqui pau.
cadeamore, tanquam intelligibili quadam voce, quæ
vitali fuo pulfu percutit aures cordis intellebluales, non
abfque fuavi melodia, diim amori fuanumcrofitasad-
jungitur. Et in primis refpicientes ad exemplar, vel
ideam amoris creati, non ponimus per Fidem edobli
talem aliquam ideam feparatam , quæ non fit D eus
quomodo redarguit Platonem Ariftoteles. Concedimus
malum. Q u i facit Angelos fuos fpiritus, ait Pfälmifta
Pfal. cm. 4. Dicuntur 8c hominum fpiritus efle 3 imo
8c brutorum fecundum Ecclefiaften. Extenditur ad
ventos: & fpiritus procellar urn. Pf. c x l v i i i . 8 . Accipitur
fpecialiter a Medicis fpiritus pro inftrumento proximo
vivendi, movendi 8c fentiendi in animalibus , 8c eft
fumofitas fubtilis procedens ä corde. Quid tandem
multis immoramur, cum nomen fpiritus ad omnem
vim impulfivam fubtilem, 8c maxime fecretam exten-
datur-, quo fit, ut omnis amor dicatur fpiritus.Quid
enim fubtilius, quid vehementius ad movendum, vel
impellendum quam amor ? Inde illud Auguftini: Pon-
dus meum amor mens, illo feror quocunque feror. Hinc
Valerius nominat amorem nedum fpiritualiter, fed
Spiritum fanbtum. Et quoniam inomni creaturarepe-
fitur amor, qui eft virtus quaedam motiva 8cimpulfi-
va, prout continuo docebimus, pulcherrime 8c divine
conclufit Pfalmifta. Omnis fpiritus landet Dominum.
Pfal. c l . f . Tanquam diceret, omnis creatura amet
te Deum Creatorcm fuum, adoret 8c pfallat nommi
tuo AltiJJime. Pfal.ix. 3. Metaphyficalis demumratio
concludit totum iftud univerfum reble dici mono-'
chordium divine fapientia: j in quo deleblatur ludens
ab yiitio, cujus monochordi amor eft una chorda. Hinc
a pud Boetium, Philofophia canit. O fe lix hominum
genus , f i veftros animos amor, quo ccclum regiturlregat\
Quid hasc tibi fonare videtur optatio, nifi Canticum
liberi arbitrii non diftonarc munditotius monochordo
(fola quippe diffona fibi voluntas efle poteft) qua: per
fupremum faltem Deum nihilominus ad concordiam
per juftitia: amorem ordinatur.
tamen quod omnia quæ fiibla fun t, ficut in ver-
bo vita erant, fic in Spiritu fanblo amor erant fuo
modo : nam 8c amor ipfe vitalis eft. Ponit infuper
Fides amorem in Deo eflèntialem, ponit 8c pê'rfonalem,
quorum uterque refpeblu creatnrarum idealis dici poteft.
Sed qua proprietate loquendi, quali riirsus di-
ftinbtione, vel reali, vel fdrmali, velmodali, vclfo-
lius rationis, non eft præfentis inquifitionis. Qualiter
porro fit in divina Trinitate vox Patris ipfe Filius,
Verbum ejus ; qualiter amor amborum Spiritus fan-
blus, cum quodam numero 3 ut confequenter ponatur
illic Mufica fùaviffima, quæ eft amor numerofus 3 nec
audemus , nec voluimus aliquam in verbis novitatem
aperire, quæ non à facris Litteris fit exprefla 3 nobis
quippe adI folam hanc regulam loqui fas eft. Amor
creatus producitur à to ta Trinitate, fecundum triplex
genus caufæ, efficients, formalis, vel exemplaris 8c
finalis 3 appropriativè verb caufaliter a Patre, exem-
plariter per Filium, 8c finaliter 8c communicaliter in
‘Spiritu fanblo. Eft autem amor ille creatus inclinatio
quædam, pondus, coaptatio, tendentia, motio, con-
venientia cuilibet inditarei, ad bonum 8c in bono.Et
hoc à primo bono appetibili Deo, quatenùs indè quæli-
bet res fic trabla 8c inclinata, revertatur ad fiium appeti-
bileprimum, quafi circulo quodam intelligibili: 8choc
mediate vel immediate. Sic intelligi potèft, quod mo-
nas genuit monadem, 8c in fe fuum reflcbljt amorem -,
vel de Beata Trinitatc, fecundum aliquos, aut de mundi
produblione tàm majoris,quam minoris,fecundum alios.
Rursiis amor creatus quadruplex eft : naturalis, ani-
malis, rationalis, intelleblualis, quibus addit Diony-
fius amorem increatum divinalem.. Naturalis amor in-
fitus eft 8c impreffus in re qualibet, tanquam fimili-
tudo fuæ caufæ j qui eft amor divinus quo motus eft
Deus fe communicare rebus. Sic amor naturalis tan-
tumdem eft in qualibet creatura, quàm habet de efîè
vel natura : ficut enim ens 8cverum, fic ens 8camor,
cujus objebtum eft bonum , convertuntur , ut pro-
P priæ paffiones cum fubjeblo. Antique diblum eft : ,, Bo-
,,num eft, quod omnia appetunt 8c amant.,, Et ita
omnia, utetiammateria prima propènihil pofitaamet
formam, vel appetat, utmuliervirum, 8ctuipepul-
chrum, 8c formam informe 5 neque enim materia pu-
tanda eft pure nihil : alioquin qualiter effet pars eflen-
tialis compofiti. Dicitur tamen ex fe nihil efle ,fup-
plendum eft, formale, quale communieat fibi forma.
Amor prætereà ficut impreflus eft ab amore primo fic
in ipfum refleblitur. Si enim creatura nequit fieri, neque
confervari fine caufii efficiente 8c confervante , cùm
finis fit caufii pr-incipii movens efficientem 3 nonne
magis innitetur creatura caufæ finali, quam cfficienti?
Nonne prætereà nonnulli philofophautes, negan-
tes creationem rerum à D eo , nec caufiim carum lufli-
cientem, pofuerunt nihilominus, ipfum efle finem ea-
rum cujus gratia funt 8c agunt 8c moventur? Spe-
blant ad hoc dibla Philofophorum, quod Appetibile
u movet appetitum , circula quodam : quod Deus Jlabilis
manens , dat cunfta moveri : quod eft Jbhera quadam
intelligibilis , cujus centrum ubique eft , circumferentia
nufquam : quod ad ipfum trahimus tios, ut ad lapident
ftxum in littore, 8c hoc cordis defideriis, vel ficut per
catenulam 8c fealam fürsùrn, ubi Deus innititur juxtà vi-
fionem Jacôb.Sic demiim repetunt proprios qiurque re-
curfus, nec manet ulli traditus ordo, nifi quod finujun-
xerit ortum ftabilemquefui refert orbem. H ie cardoeft,
hîc tenax vigor, hie axis rotæ volubilis rotius creaturæ,
633 Tract atm primus de Cant kis. 634
hîc poftremb tenor unicus totius Muficæ mundialis.
Amor ifte naturalis confequitur cognitionem ficut 8c
q u ilib e t ainor 3 nam penitus incognita quis amaverit ?
Scd refert de cognitione. Nam quasdam eft non
conjunbla rei diligenti 3' quaedam conjunbta, vel efi
ientialiter unita. Primam infequitur amor pure naturalis
, ficut lapis tepdit furfum, 8c fagitta ad fignum,
non per propriam cognitionem, fed per cognitionem^
impellcntis 8c dirigeiftis. Sic, fuo modo, quilibet amor, 1
vel tendentia naturalis rerum in fkos fines fit per
direblionem, 8c cognitionem intelligcntiae non erran-
tis,-quae Deus e f t , ut Philofophus, 8c Commentator
funs tradunt.
Ceteriim triplex amor alius triplicem fequitur cognitionem
conjunbtam 3 ficut animalis amor fequitur cognitionem
fenfitivam interiorem 8c exteriorem , rationalis
fequitur cognitionem rationis homini conjun-
blam eflèntialiter 3 amor intelleblualis in Angelis plus
homine conjunblam fequitur intellebtualem cognitionem.
Habemus proprias cujuflibet amoris ad altcrum dif-
ferentias 3-unde amor naturalis qui bonus e f t , nec
malus efle poteft, ficut nec errare poteft finis direblor
8c caufator Deus, quamvis iqveniaturin agentibusvo-
luntariis, non tamen ea ratione, qua voluntaria funt,
8c qua fuam infequuntur conjunclam cognitionem 3
fed per refpeblum ad inftinblum , vel impulfum pri-
in^ rationis feparatse quam efle Deum conftat. Sic
in homine folo genus quodlibet amoris invenitur,tanquam
in- minore mundo, qui omni participiat creatu-
ict j fed hoc eft alia 8c alia ratione. Amat itaque pure
naturaliter fcquendo motionem primas cognitionis
feparatas. Amat animaliter ordine ad cognitionem
fcnfualem fibi junblam 8c intrinfecam. Amat ratio-
nabiliter , fequendo intelligentiam mentis fuas, quas
eft fuprema portio rationis.
Quseret aliquis, quid ad materiam de Canticis tan-
ta de conditionibus amoris digreflo ? Refpondemus,
multum per omnem modum 3 quoniam imprimis ex
hoc ultimo colligi debet diftinblio feu divifio multiplex
Canticorum in fenfualc 8c intellebluale. Trahi-
tur infuper definitio Cantici rationalis 8c intelleblualis,
quod eft amor numerofus , ratione perceptibilis, vel
intelleblu , tanquam fpirituali mentis aiirc. Habetur
poftremb , quid fit Canticum pure Naturale , quod
omnis creatura cantat, pfallit, modulatur, 8c jubi-
lat Deo 3 quoniam eft amor naturalis numerofus in
Dei gloriam ordinatus , qualis etiam in dxmonibus,
obftinatis, obftrepentibus voluntaric Deo per horrendas
blafphemiarum diflonantias pulchrè , fonoreque
collocantur ordines. Superfunt ad integram Cantico-
rum notitiam moralium, qui 8c rationales funt, alia:
diftiribtiones de amore 3 maxime penes voluntarium
8c involuntarium diverfimode 3 penes meritum 8c de-
meritum : penes jocundum 8c lubluofum : lastum 8c
trifle. Effiagitaret rursus o rd o , loqui de Canticordo
, hoc e f t , de Cantico cordis, nifi fuper hac re
Trablatus, jam fpecialis haberetur, cujusinitiumeft:
Beati qui audiunt vcrbum D e i , Luc. II. 28. ubi prabli-
ca traditur per gamma novum 8c myfticum , in ultima
parte pro moralium notulationc Canticorum. At
vero-,pluribusomiffis,protinus offert fe de monochordo
memoria , cujus fola qua: refonat chorda, ponitur
amor. Et ejus figuram fuffecerit hie ponerc viden-
' ^ oculum . relative ad Pater nofter. Super-]
addetur aliud exemplar de pfalterio decachordo, quod
ad eamdern proprie refpicit confiderationem. Subde-
tur compofitio moralis ftatarii, ex quibus habebit
lolers animus facultatem circa quodlibet inftrumen-
tum Muficum , pCr tröpologiam , allegoriam , 8c
anagogiam facilitcr excogitandi fimilia. Expedit au-
tem fia-i rememorationem fub compendio de gamma
prasdicta, quod duplici metro complcblitur.
A fit amor gaudens, E Jpes9 compajfio f o l a .
O timet, %J que dolens odit, & ifta notes.
Declaratio flat in hoc primo , quod voces in gamma
myftico non in tellig en t funtfenfibilesauribusextrin-
fecis , fed dicuntur interiores affebliones, mente vel
corde perccptibiles, quæ cum fintinnumerabiles, ni-
hilomintis ad paucas Philofophia fimul cum Theolo-
gia 8c Medicina reduxit 3 nunc ad unam , nunc ad
duas, nunc ad très, dehinc ad quatuor , ac deinceps
ufque ad undenarium, in quo ftetit Ariftoteles.
Nobis autem placuit ad præfèns numerus principa-
lium quatuor affeblionum , quafi fimplicium , junbtâ
quinta, velut ex multis compofita. Placuit rursus
has affebliones quinque, per quinque vocales defignare,
tanquam per notulas quinque proportionabiles illis,
de gamma manuali : videbis enim fub folis quinque
vocalibus eascomplebli 3 quamvis una fcilicet , a , du-
plicetur in fa 8c in la. Undè remotis confbnantibus
aut mutis ab u t, re, mi, fa, fbl, la, fuperfiint hie
vocales quinque , v , e , i , o , a , quas aliter hîc or-
dinamus mutantes, a, e , i , o , v. Applicamusconfequenter
affebliones noftras quinque, quæ funt amor
feu gaudium , fpes feu defiderium , compaffio quafi
mixta , dehinc timor feu metus, poftremb dolor vel
odium. Applicamus, inquam, illis quinque vocali-
'bus, ut A. fignificet amorem gaudiofum. E. fpem
feu defidçrium , non virtutem Theologicam. I. vel
Jota compaffionem. O. timorem. U. dolorem vel
odium. Sic perfpiciia eft duplicis metri fententih,
fic omne Canticum poflumus ad gamma myfticum
reduçere 3 fit illud Canticum veracitcr in corde vel
mente, aut figuraliter in quibuflibetPfalmis, inftru-
mentis vel muficis , ficut in fbno tubæ , in pfalterio 8c
cithara , in tympano 8c choro , in chordis 8c orga-
g o , in cymbalis benefonantibus 8c jubilationis. Denique
quomodolibet : Omnis fpiritus laudet Dominum.
Pf. c l . f .
Cctemm vis cognofcitiva rationalis miniftrat quafi
literam cantichordi juxtà Meditationes varias, fecun-
dum quas vis affebliva , præcipuè fi fuerit fortiter
habituata, prorumpit in voces numerofas affeblionum
quinque prædibtarum , eas multiplicand© penes grave,
acutum, fiiperacutum, fursiim, fcilicet, 8cde-
^orsum , per fiftolem 8c diaftolem , quafi fine termi-
■ 'no. In latitudine prætereà, fecundiim breviationem
8c prolongationem 3 demum in conjunblione mutua,
fuprà quam habeat fieri in Mufica fenfiiali, ibi maxima
, ubi eft in coelo una vox lænintium, 8c unus ardor
lætantium.
Decrcvimus ad extremum de tot inftnimentisj
trium (ut diximus) figuras apponere3 videlicet monochordi,
juxta literam Orationis Dominicæ , 8c de-
cachordi , fecundum Alphabetum , fimul 8c Pater
nofter , 8c ad literam decern Præceptorum. Sca-
chordum verb quia duplex habet officium, tanquam
chorus caftrorum, a , Canticum militare defa'ibitur,
cum fua quadam'elucidation© feu canone, ut inprio-
ribus. Sed ariteà migrabimus. tandem duce Theolo-
gia , poft Theologiam 8c Philofophiam ad Cafiticà
Canticorurti pro tertio 8c finali Tomo præfentis Opuf-
culi de Canticis , juxtà fuum originem diflinbli-
Vo.
)
T O M U S - T E R T I U S .
A n t i c o r u m diverfas lj)ecies inveftigavimus
fêcundùm Hiftoriam5 primo quoad Cantica fen-
fu perceptibilia 3 dehinc fêcundùm Philofophicam
difeiplinam de Canticis in omni creatura repertis,
quæ per intelleblum percipiunt. Putabit aliquis nihil
fiipereflê , quoniam ultrà vel fùprà creaturam ufiiver-'
fam, quæ Cantica reperies ? A t verb fi Theologiam
R r 3 vide