4.11 hannis Gerfomi 4 1 2
baris retro , fed 6c kpfus violentior erigere , abjice de pradentia , 6c fi abfit, triftitia vel metus oriun-
molam torch« cogitati'onis ä collo tup.. Hoctefabu- tur..
lofus Siiyphus edoceat. Ufqueqrro placebit tibi regio Ceterum de numero paflionum multi multa tradi-
h«c egeftatis in Valle lachrymarum, in-limo profundi dcrunt, tit Ariftotelcs fn.Rbetoricis. Hugo in Trabla-
6c luto fecis? Illuc fursumafpira, ubi diviti« , pax, tu De Oratione, Guillielmus Parifienfis, in fuoPceni-
gaudium, fpiritus in «there puro. • Qubufque rursus tentinh,. 6c alii quidem nunc plures enumerant, nunc
algidorigore torpdcitanima tua! Quamdiiinonexar- pauciores: meminimus earum alio loco ufqueadvice-
defect ignis devotionis in ea ? Infuffla, exuftla, ne cef- narium extendifle. Hugo, in fuo De Oratione^ nove-
fiveris, legendo,.'meditando 6c orandp, donee fein- A nario contentus eft , quamvis eas innumerabiles die
cilia contemplation« vel tenuis evolitet. Turbabitte non ambigat. Et quoniam in paucioribus via major,
ab initio funius tentationum ftmul erumpens fuligi-
ad præfens j -easiub ternarib concludc-
noftis 6c teter, punget hie oculos rationis, 6cfaciem
interiorehi velut in rugas contrahet, ita ut tecum nunc
quiim anteà moleftiùs agi videatur , 6c felices dicas^
qui forte vitas contend.Hint 5 fed noli timerefumiim-
petum, perfla lufHans, donee flamma vehementior,
dehinc purior emicet , donee tandem fereniffima tran-
quillaque lux , velut in carbone vivo , fuperaverit
omnem fumofitatis inquiétas caliginem. T aliter ac-
cendi, talique luce perfundi fibi cupiebat, qui dice-
bat : 'Ure renes meos & cor me urn. Pf. xxv. 2. Quod
finitendo, ft agendo tale nihil inveneris, dolens do-
leas lâltem infelicitatem tuam, congelationem tuarri,
dicens ex fententia illud Propheticum : Mifer faElns
fW M curvatus fum ufque in finem, tot a die contrifiatus
ingrediebar. Pf. xxxvn., 7. Crede mihi, non minus
non perdes laborem tuum , non mercedem apud ilcontentabimur
re, conformiter ad tria appropriataindivinis, poten-
tiam , fapientiam 6c bonitatem, fecundùm quod lads
alerte poteft recipi id quod Venerabilis Richai'dus ait,
dum contemplationis gratiam triplieiter odd commémorât
, fecundùm très exclatnationés de afcenfu animæ
in Candcis 5 ex abundantia devotæ. compunbtionis ,
quafivirgulafumi 5 Cant. nr. 6 . ex magnitudine admira-
tionis, quafi aurora confurgens j Cant.vi. p. ex pleni-
tudine exultationis , quafi innixa Juger dileElum fuum,
Cant. vin. f . Itaque ft eonfidero profundiùs divinam
potendam , 6c opulentiam refpebtu meæ infirmitatis
ac indigentiæ : qua radone non potero compungi,
non perhorrefeere, non timere meam miferiam, in-
dignitatemqué, vivendo fub hoc terribiliftimo Judice
in confiliis fuper filios hoihinum , in quem deliqui,
fùb tali Domino magno, quem offendi, fub tali Pâtre
lum, qui laborem & dolorem confiderut. P f x. 14. At® majeftatis, quem contempfi. Rursùs fi coram oculis
verb fi defideriüm animæ tuæ tribuerit tibi Deus, prias-
veniens te in benediedonibus dulcedinis , hoc unumi
fùmmoperè curaveris, ut devotionis ignem accenlum
multo conatu, tantoquelabore confèrvent cineres hu-
militatis, contra flatum arrogantiæ j ne quafi jam ali-
quis tibi magnus videaris , contra gelicidium inluper
inertis negligentiæ, ne quafi jam fufficienter attigeris,
quod quæfifti. Jamque liceathac illacqueverbis, aut
actibiis fupervacuis effluere j vera fiquidemeft fententia
métro comprehenfa:
Non minor eft v irtus, qukm qmrere, g arta tueri.
Ad quod fpeârat illud vulgare : Bonus confervator ?
gar efl bono conquifitori. Sed væ væ fluids ! quorum
gratiæ eftunduntur, ficut alio notatur proverbio : Mi-
fero non obvenit bona fcutella quam non ejfundat.
C O N S I D E R A T I O V I I I .
Pajfonum & affetlm
traditur fub triflici modo cognofiendi, refbeüu divihi
judicii, front mifiretur modo incomfrehenfbili fecca-
- toribus & froceditur in vires animanofiroe varias, ex-
emflificando ficundum quod inclinant ad virtntum ex-
cellentiam, 'vel ’vitiorum enormitatem.
I n d ü s ’t r i a V I I I .
Pajfionum, vel affetlionum origines animadvertere.
H A b e t hanc proprietatem Theologia myftica,-
qupd in affebtu reponitur, omnibus aliis feientiis
repofîtis in intelle&u. Et quoniam omnis affeétio ve!
amor eft, vel ab amore confurgit fecundùm philofo-
phicam dedubtionem, nonne rationaliter ipla Theoejufdem
confiderationis pofuero, quam mirabilis fabta
eft fcientia fiia valdè, quam confortata, 6cnonpote-
ro ad earn, protinus oritur admiratio , ftupor 6c de-
fe6Ho, diim capere nequeo, qualicer hos ad gloriam,-
alios ad infelicitatem prasfeivit perpetuam. Quo pa-
6I0 negat gratis 6c beneufurismulta, quasprasftatin-
gratis , deinde pugnaturis contra eum. Qua condi-
tione fiiftinet plures falvandos pene per totam vitam in
fceleribus abominandis, ut latronem in cruce , dum
aliis asternaliter perituris , ficut Jud^ variarum vir-
tutum gratiam elargitur ? quod pr^terea nemo foffit
corrigere eum, quem iffe defgexerit, Eccle.vil. 14. Et
quod concluft omnia fub feccato, Gal. in. 22. 6c fimi-
lia, fiipér quibus compullus Apoftolus ftupensexcla-
mare : O altitudo divitiarum fagientia 0 “ fcientia D e i!
&c. Rom.ii. 33. Poftremb venit in recogitationem
mentis torrensfiiavitatis divinse , 6c Quam bonus Deus
Ifraël, his qui reüofunt corde! Pf. lxxii. i . Quid enim
totus exultabundus pronunciet affebtus meus ? O quam
fiiavis eft, Domine, fpiritus tuus? Et illud : Quam
origines advertere. Et hac ars magna multitude dulcedinis tua, Domine , quamabfcon-
~ ........ dijli timentibus te! P f xxx. 20.
Habemus in his tres principales affebtus: Compun-
btionem cum tremore, admirationem eum ftupore,
exultationem cum jocunditate, fecundum potentiam
D e i, fecundum fcientiam, fecundum bonitatem, 6c
lècundum tres vires animas, iralcibilem, rationalem,
6c concupifcibilem. Porrb nihil invenies per omnem
Scripture lêriem, quod ex hac recognitionenonpof-
fit ad Orationem Dei placatricem accommodum fieri.
Objiciatur tibi qüippe potentia D e i , contra imbecil-
litatem tiiam, 6c adverfantium tyrannidem : Dei fa-
pientia, contra tuam infipientiam, 6c hoftilem aftu-
tiam: Dei benevolentia, contra tuam 6c alienam ne-
quitiam. Omne verb quod in Scriptura legkur , im-
mb omne quod cernitur , an non aliquod horum vi-
logia myftica nominari debet ars amoris, vel amandi j^detur refonare, aut noftram miferiam, aut adverfan-
fcientia ? A t vero non eft fic fölus amor, quin origo tium improbitatem, aut Dei Majeftatem in potentia,
fit ceterorum affeétuum, vel paflionum, ita ut ipfum 5 A - — - r- — ^
etiam odium pariat. lila infuper , quas hic confufa
funt omnia, fpes , metus , moèror , gaudium inde
proveniunt. Quippd , fi diligitur Deus fiiper omnia
, confequens eft utodiatur, quicquid ejus a-
mori contrarium fuerit apprehenfum. Rursus, quia
Deus taiiquam objebtum fumme conveniens praefen-
tatur animas per cognitionem 3 fubfequitur gaudium
fapientia ôebonitate? Atveroficogitationesvanæfue-
rint ac de terra , fi fons amoris corruptus extiterit j
lurgent continuo pafliones fimilisgeneris, fedperver-
fæ, reprobæ > ut ex fiiperveniente egeftate, vel ex re-
pentino intérim per tyrannidem vanus timor, 6cinu-
tilis compunbtio j ex aftutia deceptrice admiratio j ex
feeda voluptatejocuiiditas falià -, ex pelfimis rebus pejor
gloriatio. Vis igitur oranes affebtiones gignere laudabi
4 1 3 D e M yflka Theologia graclica.
dabileT fontem amori? purum habetp,r:iii.mùl .obfervans*"”
quod origo föntis hujus, 8c finem bpuap fidei.
6c fan6tarupl c^itatipnum terra liauriatfcaturiginem.
Hinc monet Apoftolus Rom. xii. 2. refpim,atos fenfiis
habere mundatos ^ijicet a corrupti amoris febre,
quatenüs oculos in fumrhe pulchrumac lucidum, au-
ditus in fumme harmoniacum ac Ibnorum , guftus in
fumme fapidum, olfabtus in fumme odoriferum, ta-
btus in fumme fuave ac jocundum, munda quadam
deiformitate feratur. Poflumus hanc noftram confi-
derationem ad aliud ti'ansferrc, utdicamus, pafliones
vel affebtiones oriri, nuncab extrinfecorumamborum
immutatione, nunc ab extrinfecaphantafia vel imagi-
natioiie, nunc ä ; ratibne negotiante, nuqc ä mente,
vel fpiritu, Deo fuperilluftrante, nunc a bonis Angelis
follicitantibüs , nunc a malis, adversus quos eft nobis
collubfcätio magis_;quäm adversiis carnem 6c fan-
guinem, adeo quod puriflimas fanbteeque animie mo-
leftiflimos aliquando ftimulos bläfphemiarum fordi-
diflimarumque fpurcitiarum pati coguntur , etiam in
feneäute 6c folitudine fua , quales nefeiebant ipfi-
met , diim. in mundana converfätione inter medias
tentationes carnis 6c mundi adolefcentiores verfabantur.
Potuerat demum non inepte confideratio noftra di-
latari, tradendo radices naturaliter generativas hujus,
vel illius pafllonis , conformiter ad dobtrinam Philo-
fophi In Rhetoric is^ ubi de paflionalibus lermonibus cau-
BWI 4J4
^■ btus, _ ^lius lucidus 6c amplus, 6c fub dio patens. Similiter
in tempore temperat Deus rerum vices. Eft
vefpcrtinum , eft ferotinum , 6c eft nobturnum , eft
galiicaiitus, eft crepufculum, eftmatutinum, eftpri-
tertia, fex^a , nona. Amplius verb funt inlocis
modi yarii componendi corpus, vel aptandi ad ccn-
templationem. Hic f la t , ille genu flebtit, ille toto
corppre profternitur. Hicpronus, hicfupinusjacet,
hic fiiciem media inter genua locat : alter earn manu
•Apperit, fedet alter innixus cubito uni, vel duobus,
fiiblevat unus oculos, quantum valet fursum, alius
deorsiim figit, alius hac, iliac circumducit, fiftit alius
greftum , alter ambulat. Proinde dicit Apoftolus:
Qui.li.bet .abundat in fuo fenfu. Rom. -xiv. f . Sms uni-
cuique mos esl^ ait Comicus.
R,egulam hanc fiiper his omnibus traditam inveni,
ut fequatur unuCquiique quod bonum in oculis fuis vi-
fiim fuerit, ad facilitatem contemplationis aflequendae.
His exceptis, quos regularis, communifque ligat di-
fciplina ad obfervantiam certi temporis, loci, 6c cor-
ppralis qompofitionis , alioquin m ger quem pro
fua fingularitate fcandalum venit ! JV^latth. xvm. 7.
Nam 6c vineam Dominicam quis depaftus eft ? Talis
utique fingularis fera.
r I Sunt quos adjuvat locus abditus, fubobfeurus, ar-
btus, baffus , 6c quodam alti filentii horrore tremen-
dus. Habitant hi velut in fepulchris, 6c cavernis terfas
redditj ut unde verecundia, unde gloriatio, unde B rae 5 & fpeluncis : funt quibus aptior eft locus pa-
erubefeentia, unde defperatio, unde ftupor, unde tens, per lucidus, amplus, altus, undiqueccelo, vel
admiratio , undè ira, undèinvidia, adulationis6cde-
trabtionis appetitus, undè reverentialis tremor, undè
abominatio , 6c. univerfaliter undè generales quatuor
pafliones, fpes, metus, moeror, gaudium.
Notavit acerrimus perferutator aftèbtionum Augu-
llinus in fiiis Sermonibus , quod vitium nullum com-
mittitur, nifi quiavolumus (licet fàlsè) divinam excel-
lentiam imitari : ità prorsiis eft , quia initium omnis
geccatifuferbia. Eccli.x. i f . Quid autem peccatugi
nifi inordinata 6c intemperata affebtio ? Eft igitur fü-
perbia radix cujuflibet improbæ affebtionis , ficut ex
adverfo parturit omnem affebtionem piam humilitas.
Quocirca breviflima hic traditur, fed efficaciflima régula
diftinguendi in affeblionem bonam 6c malam, ex
hac duplici radice, quarum femper altera in frubtibus
aftèbtionum, fi diligenter attreblaveris, fapit. Invi-
det aliquis, quare? quia folus cupit impunitus excelæthere
circunfufus. Habitaverunt tales in defertis6c
montibus, ubi, fi Hieronymo creditor, nefcio quid
ferenius cmicat, quàm in fumofis urbibus. Invenies
aliquos, quos offendit omnis fonitus, alios verb,
quibus nihil obftat, fed profit locus ftrepidulofus vel
ex murmure labentis aquæ , vel fufiirris volitantium
foliorum, vel fbnoris çantibus avium , vel ftridulo
ventorum fibilo , vel fluminum , vel marium allifio-
ne confufa, vel maximè demùm ex refonantia fuave-
fpnantis Ecclefiæ , in vocibus modulantis, in cam-
panis, 6corganis, 6cchoro, 6c quod aliis ad lafeiviam,
his ad modeftiæ cedit gravitatem. Quinetiam videre
eft in nonnüllis, fed paucis, nec paffim imitandis, quibus
omnis ille nuptialis appai'atus in choreis 6ccithai'is,
in gefticulationibus, in venuftate feminarum, cum ve-
ftitu deaurata circumamibtarum varietate, vertitur in
theoricos, finceriflimofque mentis excefliis, unde lilere.
Irafcitur aliquis, quare? quia vult imperturba- bidines fiias ineptiflimas, nec minus foediffimas , imtu
s , nec impunitus exceilere. A varus eft , quare?
quia vult abfque indigentia 6c cum impunitate præcel-
lere. Acediofus eft, quare? quia vult fine fatigatione
laboris impunitus exceilere. Luxuriatur, aut gulofus
eft, quare? quia vult indelebtationibusimpunitus ex-
cellere. Pufillanimis eft, arrogans eft, inobediens eft,
gratis malè agit 6c nocet, quare? quia vult in judicio
proprio, ac voluntatis arbitrio manens impuneexcel-
lere. T o ile hune appetitum impunitæ excellentiæ cu-
pidum, confeftim rami omnes , frubtus, 6c folia vi-
tiorum aruerunt. E t pro invidia charitas, 6c pro ira
mitias, pro avaritia frugalitas, pro acedia ftrenuitas,
6c ita de reliquis germinabunt. In his homo Chriftus,
Lucifer in alus femper imitatui-.
C O N S I D E R A T I O IX .
probi confebtantur. Sic diligentibus Deum omnia coope-
rantur in bonum, Rom.vm. 28. fie in omnireutilita-
tem fuam, fic mel fuum velut apes inveniunt. Exaltati
quippe a terra omnia trahunt ad feipfbs.
Quid fubinde definiendum erit de tempomm varietate
, quando nunc temgus eftflendi^ nunc ridendi, nunc
amglexandi, nunc fieri longe ab amglexibus, 6c ita de
reliquis , Eccle.m. 4..;. Quin prastereä gloriabundus
in Domino Pfalmifta ait: Segties in die laudem dixi tibi
JugerjudiciajuflitUtua, P fc x v n i. 164. 6c alibi: M e dia
nolle furgebam ad cqnfitendum tibi. Ibid. 6 z. Et
rursus ait: feinmatutinointerfecifleomnespeccatores
terras, P f c. 8. hoc eft, omnes tentationes ad pecca-
tum inducentes fubjecifle , quod non nifi vigilans 6c
orans fecifle credendus eft. Rursus ad Dominum:
Exitus, inquit, matutini & vefgere deleäabis, P f lxiv. p.
Docet temgus & locum idoneum in proficientibus effe in- t . ^UrS 51 pr^venire Deo, 6c non
quirendum, grogter varias homimm difroftiones, «?//- lllud beneplaciti fuibeneplacenter , nec minusvigilan-
giturque fir ofiendit, eo quod ibidem turn gratia abundantior
infiuit à Domino , turn quia in tribulationibus
confequitur Jolatium & confiât io Jpiritualis.
I n d xi S T R I A IX.
Temgus idoneum & locum inquirere.
[ O c o r u m alius publicus, alius fècretus, alter in
quiete, alter in ftrepitu. Quidam obfcurus 6c
ter pr^ftoletur. Vifitas eumdiluculo (dicit afHibfcus Job)
& Jubitbgrobas ilium, Job.vii. 18. Nihilominusquan- tiim humanam refpicit induftriam, arbitramur horam
convenientiorem illam efle ad hoc ipfum , poftquam
cibus digeftus eft, 6c cur« mundi fepofitse, dum infuper
obfervator adeft nemo quigemitum lugubrem,
qui fiifpiria ex imo pebtore eruta, quirugitusamaros,
qui plangores inten-uptos, qui proftrationes humiles,
qui madentes oculos, qui faciem nunc rubore, nunc
/ pal