Homs Caiionicas adaptare horis diei, ut Primam
primx, Tertiam tertiæ, quamvis fingularibus perforas
fit congruum , non tarnen neceflàrium : Horas
cnim quafdam prxvenirc vcl fobfcqui pia intentione
ien utilitate fas e f t , ut de fero dicere Matutinas pro
malie fequcnti.
Ufiim Ecclefiæ fiiæ, cujus fuus eft principalior T i-
L X X V . Acccptio peifotiarum in gubematione
Rcipublicx, 6c genemliter apud omnem Judicem 6c
Principem, .de fe illicita eft, nunc moitaliter, nunc
venialitcr ex circunftantiis 6c objedto, 6c politix cujus-
libetmaximeturbativa: non eft autem acceptio perfonarum,
nifi ubi debitum eft, 6c paritas utrobique;
quia in gratiis faciendis unum capere, alium dimittere,
tulus, aut quam aólualitcr incolit Beneficatus, regu- . non eft acceptio perfonarum, aut fi res non funt pares.
' 't , vel Superioris au- L X X V I . Rctinere tribiita6cfubfidiarationabili- laritcr infequi debet y nifidifpenfet,
toritas vel paupertas y vel pia conviventium charitas-
atquc utilitas.
L X 1X . Ufura proprie didta , qux Juri divino 6c
naturali contrariatur, 6c de fe mortalem culpam habet,
ellaliquid reciperc ex pa£to ultra fortem: fortem verö
xflimamus appellatam, jus quod habetur in re per
vcnditionem 6c cmptioncm , aut alium modum , fe-
cundum quem tronfit dominium rci in ementcm , . 6c
fit fua.
Quia jus utendi pecunia ad tempus , vel pro fcm-
per , non tranfit in aliqucm abfque ejus Dominio n
propterea in matcna pecunia commodatio 6c vcnditcr
introdudla, pejus eft fiirto fimplici in fubditis. Et
exigere violenter aut fraudulentcr fiibfidia indebita ä
fubditis per Principem, rapina damnata eft : quando
autem hoc eft, 6c quando non, generaliregulatradi
nequit.
L X X V 11. Mutatio monetartim, poteft efle par
aut majus dcli£tum ex fe, quämeflet incafiifälfam ali-
quam fabricate j quoniam fccundiim damnum Reipu-
b lic x , opus tale quodlibet, aflümit modum culpx.
Qiiod fi Princcps dicat fe Dominum monctx efle, fit
ergo Dominus bonus difpenfator, non tyrannus difli-
pator.
L X X V 111. Olnnia funt PrincipiS, non quidein
proprictariö Jure nec pro fe, fed proneceflitateRei-
publicx. Et quid mirum ? cum neceflitas faciat (per-
fonx etiam fingulari) aliena efle fua.
L X X I X . OmniaBeneficia funtPapx, tanquam
tio coincidunt, 6c il lie fxpiîis ufiira collocatur : ibi
cnim aliquis pro re jam ilia, aliquid dare compellitur.
Rccipiens ad ufuras neceflitate compulfus, fub in-
tentione dandi illud quod eft ultra fortem tanquam
flium , 6c ad redimendum vexationcs fuas 6c damna, ^ ,
non videtur moitaliter delinqucrej quia nec propric g ordinatori fupremo, non tanquam Domino aut poflefi
' fori, imonec tanquam immediato difpenfatori regulariter
6c univerfaliter y nifiPrælatorum inferiorum ini-
quitas, aut manifeftaEcclefiæ utilitas, cafibus certis
iftud exigeret.
L X X X . Ab ufurariis 6c raptoribus, quos confiât
exalio jurto officio nihil habere, ftipendiafervitiorum
fufeipere non licet, fub poenæ reftitutionis faciendx 6c
participationis in crimine.
Ab ufurariis 6c raptoribus, quos habere confiât aliud
ab ufliris 6c rapinis fufficienter pro fuftentatione tot fer-
vitorum (utputa quatuor 6c non plurium) poteft fervitor
fibi neceflârius unus ex illis quatuor ftipendia obfequii
fui recipere, aliter non.
L X X X I . Non dimittitur peccatum nifireftitua-
tur ablatum, hoc eft, nifi voluntas efficax reftituendi
ad fit, dum poflibilitas 6c opportunitas acceflcrit 6c
proutfapiens, præfertim Confeffor aut Prælatus, deter-
minabit y ut quod veris Dominis, fi fuperfunt, aut
heredibus fuis , aut fi fieri nequeat quia non funt aut
cum ufurario damnabiliter exigentc participat in cnmi
nc : fed nec per hoc jus habet ufurarius in dato, ob-
ftanteÊcclefiaftica autoritate, q u x receptionem hanc
irpitat.
L X X . Omnis fere Contm&us ufurarius cx genere,
potcii per piam intentioncm dantis 6c recipientis, trans-
ferri a fuo genere in opus pietatis : ut fi caufa fuccur-
rendi principaliter indigentix proximi cx una parte, 6c
prxfcrvandi fe indemnem ex altera, petat aliquis ultra
fortem, nifi infra tale tempus fua fors ei detur y fic
quod mallet tefte eonfcientia fliam fortem apud fe ma-
nere nunc fine illo pretio, quam tunc cum tali pretio
candem recipere, ob damnum ceitum vel probabile,
quod ex folutionis dilatione fortitur.
L X X I. Sicut, in redditibus cenfualibus recipiendis
per Dominos ccrtis terminis, quandoque poena pecu-
niaria imponitur non folventibus die aflignata ■, ita poteft
aliquis redta intentione, 6c profecuritatefolutionis,
talitcr ftatucre in particulari Contradtu, velcon-
ceflione ad terminum: eft autem p ix intentionis illius^ ignorantur, in piosuflisreferanturablata.
fignum, fi mallet creditor id quod concefliim eft die
llatuto, vel prius recipere quam terminum elabi, ut
emendam lucraretur: fic de ementibus redditus fub li-
bertatc redimendi judicamus.
L X X 11. Venditiones ad terminum 6c ad tempus
cariori pretio, fimiliter commutationes in quibus per
diligentiam vendentis res in nullo melioratur (cui tarnen
ccrtum lucrum affertur abfque pcriculo damni) font
frequentius peccata mortalia, quamvis non femper ufo-
ra proprie di6la.
L X X I I I . In guerris faciendis, quxmalis innu-
meris plenx funt, nunc ad iftos innoccntes, nunc ad
ilios, fola utilitas Reipublicx eos excufät ä mortali:
qux utilitas eft unio civium cum Principe 6c ad invi-
cem, 6c confervatio Patrix, aut evitatio damni publi-
ci notabiliter pejoris, quam fit damnum particulate ex
guerra proveniens.
Guerrx injuftx feitx efle tales, aut qux tales debent
judicari, non excufant a furtis, abhomicidiis 6c rapi-
nis j quin reftitutionem aut cmendas fieri nccefle fit ,
quantum erit poflibile.
L X X I V . Servitutespopulorum in eis qux non
flint contra Legem Dei 6c naturx, poterunt ex fois vel
Patrura depieritis (ut confpirationibus 6c rebellionibus)
ratipnabiliter introduci ut tallix quxdam, angaria-
tiones, 6cfimilia-, ficutjudxispoftulantibusRegem,
Dominus impofoifle videtur.
Nemini de bonisalterius, ipfoinvito, licet ducere
ftatum ultra parcam neceffitatem fui 6c fuorum, maxi-
me ubi poflet laborare aut ctiam in cafu mendicare:
propter hoc bonorum omnium ceffionem pro finali
remedio Jura conftituunt.
Fur aut raptor ndn folum tenetut reftituere ablataj
fed damna inde fequentia, omnibus rite compenfatis:
fimiliter retentores Teftamentorum, aut plus jufto
differentes eorum completionem, in gravemjadhiram
animai'um.
L X X X I I. Nemo de ncceflariis fuis fimpliciter
tenetur elargiri, imo nec de neceflariis fecundum ftatum
fuumy fed nec defliperfluisfois, utfoafont, fub
poena peccati mortalis: nifi ubi gravis neceflitas circa
alterum (ipfo prxfomere debente, quod alius non
fuccurret) immineret : neceflitas enim extrema pro-
tx ximi, prxferenda eft foli decentix proprii flatus, quanto
magis fliperfluitati ?
L X X X 111. Scienter dimittere fliperflua fua notabiliter
confumi, per putrefadlionem aut alias, potius-
quam in ufos pios ipfa largiri, vix a mortali culpa, aut
nunauam poteft excufai'i.
Thefaui'izare de fe non eft illicitum •, fedprovidum:
quamvis ex circunftantiis poteft fieri criminale, ut fi fiat
ex alieno, aut defperando de divino auxilio, aut ill
grande prxjudiciiun Reipublicx, aut fialiispereunti-
bus non fuccurritur.
L X X X I V . Vcn,
L X X X I V . Vendere rem carius quam empta eft,
fi notabilis fit excefiiis in lucro, omnibus periculis 8c in-
duftriis liinc indé compenfitis, eft regulariter dc fe malum
j & pejus, fi propter indigentiam proximi hóe
fiat 6c fi res vendita exfliainduftria, mcHorem condi-
tionem nullam adepta eft , nec in fe , nec extrinfeca
confideratione > ut quia propinquior , 6c ad tifum fa-
cilior, 6c ftmiiia.
tra probihitionem vel votum, five jiocfitratione <
feu temporis, feu lo e i: aut uicundi), quandoaliaqux
fieri prxcepta fluit, ob gulam fcientei;, vo 'é , v.cj. in-
terpretativè omittuncur, vel' perpetraptiiK próhibita:
aut tertio denique, quando corpus aut ratio notabili de-
trimento per gulam. fcienter, vcrè, vel'intcrprctativè
prxgravatur.
In moral'ibus illedicitur interpretativè fcircJ aljquid,
Defeäus raum vendendarum, quos quilibet ad ex- ^ quando, 6c fiaóhi feite negligat , fcirc tarnen debet,. 6c
tra prxflimitur cognofccre de facili, fieut necabfeon-
dendi funt fallacibus cautelis , fie nec eos dicere ne-
ccfle eft, prxfertim quoad fori extrinfeci Judicium,
6c quoad Dcum, etiam fi pretii quantitas pi’oportionabi-
liter ad defedlum minuatur.
Damna qux aliquis, non cx eulpa 6c negligentia
fua mercando incurrit , poteft vendendo deducere y
prxfertim fi damnum fit pertinens de fe, 6c quafi re-
gulariter ad mercaturam ; alioqum non oportet, ut
fi venditorum merces ignis fbrtuitus •affumpferit: fe-
cus prxterea , ubi ex culpa vcl fponte aliquis merces
defedluofas condtixerit, ut in equis 6c mulis fieri fo-
let j fed non licet ut vendantur pro integris, neque Deus
irridetnr.
Cum deceptione ultra medium jufti pretii , Contra-
6tum initum Leges interimunt: in aliis verb cafibus,
etiam fi peccent vendentes res flias enormiter y tameo
diferimini non fcmet ob jicere. Vocamns infoper fei'en-
tiam non pei’ demonftratjonem y. fod per veheraenteni
& probabilem çonjeéliwam.
X G I . Jejuniis Ecclefiæ, vel alteri abftinentix, nc-*
mo cum notabili 6c prxcognito graVamine flii corporis,
6c ufos rationis obligatin', fcclijfo foandalo, Neirio ta-
men levitcr fibi fingat gravamina cx jejunii abftinen-
tia i quoniam ex ipfii paupiores pereunt quam cx
gula.
Pueri 6c fenes 6c prxgnantes 6c nutriccs & infirmi 6c
pauperes non habentes unde Ceniel refici poflint, 6c la-
borantçs non habçntes aliunde ftatum competcntem, 6c
itinérantes autoritate Prxlati, 6c alii confuetudinem
Dioecefis in qua finit infequentes, ab Ecclefiæ jejuniis
icgularcjiis excipit.
X C 11. Votum Carthufiçnfe dc nonefo carnium :
vot-iim inflipcr alioinm Rcligioforum demultisobfereftituere
nontenentur ementibus, quantum regulari-« vationibusduris, alias ficitis : votum deniquepartial-
ter occu. rrit j• u. dj i:c andj um , ü 1...: __ c— j ____ ------------------ ............r. ■
L X X X V . Legitime prxfcribens in re priîis aliéna,
illam neque quoad forum exterius , neque quoad
Deum reddere conftringitur : feeds fifraus in prxfcri-
bendo fuit, ut defeétusbonæ fidei y qux fraus fi pateat
in Judicio exteriori, ad reddendum prxfcribens impel-
litur, quanto magis apud Deum fi latent aut pateat ?
L X X X V I . Mercatorcs earumdem rerum fi eon-
Ipirent ad invicem , quod non nifi pro tali pretio notabiliter
exceflivo merces fuas tradent, ipfi quoad forum
exterius, fi feiatur , 6c quoad interius, damnandi
font.
L X X X V 11. Solutiô Dccimarum Sacerdotibuj,
eft de Jure divino, quatends indè fuftententur y fed
quotam hanc Vel illam aflignare, aut in alios redditus
commutare, pofitivi Juris exiftit.
In redditibus ad vitam emendis, aut gregibus oVium
prxftandis ad medium lucri, fic in mercaturis, fic in
larium perfonarum de çertis cibis non edendis in ætçr-
num, ut de capite, in çciftis cafibus l^cceflitatis extre-
m x , pi-obabiliter fi vota hxc tenerentur imminenJ
t is , debent immutari : non enim licet alium contra
Dei Præçeptum oCcjdere, quanto minus fe^
ipfom y fccltidimus tarnen in omnibus fcandalum pu-
fillorgm.
X C 1 1 1 . Dcterior atque periciilofior eft abftinentix
immoderata, quàiti voracité aut ebrietasj fi didfa ab-
ftinentia ufquc ad türbatiqnem cerebri 6c ufos ratjonis
notabiliter 6c fcientçr vergat 6ç adducat.
Peccata regulariter quàntè font fpiritualipra, 6c quanto
font, fob majorifpecie boni palliata, tantp periculo-
flora flint 6c à ftnationq magis dittanp.
X C IV . Habentes impedltnentum çjç qpnjpjupgnT
do legitimum, qpod non eft Cxceptum à Jurjbus per cxr
prefidm, fecurius agunt y quamquam non fit necefle, ft
difpepfationem Prxlati quxfivcrint, quod fccretc
fimilibus regulariter Contraótibus (qui non penitus ex agantidqupdagunt, ne alii fcandalizentur.
uno latere claudicant, quia videlicet ad utrumlibet,
nunc lucrum, nunc damnum imminet, nunevenden-
t i , nunc ementi) nulla videtur eflemalitiadegenere,
fed circunftantiis aliis veftiri male pofle , nullus nef-
icit.L
X X X V I I I . Campfores pro centum Francis
reddentes certain quotam in fine anni cum integra pe-
cunia, 6c fimiliter mercatores, difficile eft ab illicito
Goutraftu libcrarc , nifi bonificaverit hos caufa pia
Contradtus, quod fieri nonnunquam pofle non nega-
mus, fed fecurius eft oppofitum.
A tefeus qux iifu pejoi'antur, 1 rcbus infoper quarurp
ufos abfque tranflatione dominii fni^iim aftert ceitum 5
licitum eft pretium locationis adipifci.
X C V . Charitas frangerc conçedit comeftiorienl
alias illicitatn, quandoque proptef hofpitem, quandoque
propter infirmi confolationem, quandoque propter
obfequium prxftandum, up in feivitoribus Monacho-
rum 6c etiam Principum prxguftando, 6c etiam prx-
guftsujtibuß çjbos CQipm efujccpnGedipur.
X C V I . Præçeptum de jejunio Ecclefiæ pöteft ali-
quando fbivari, dum contra D eum mortalis gujla f omr
mitpitur. Sic in multis dicendiyn eft.
Ebpietas ujjip: mop.talis eft, generaliter qptqis deledlapio
cibi 6f potfiß, quando aliquis tanta libidipe co-
medip 6c ’Dibits qpiod poftponit p,euni5 fic quqif ubi
etiam Dei Præçeptum pino modo yel alio deberct à fe
violai-i , nihiiominùs à tali deleditatione non ceftiu'ct.
Seciis fi dele&etur etiam ex confjenfo libero citra
Dcum ? non hoc faétums fi Deus pröhiberet y tuqç
enim vcl milium e l l , vel tantum veniale ddi&Um y
6c habet "hxc régula in muitis aliis materfo utjlem for
L X X X I X . Emptionemdeemfolidorumadper-
petuuinra fopra fundum atiquem centum 'lforarum, aut
foLobligationerotius magnx heredkatis, difficile efle
dicnant alliqui per diredbum juftificaie.: per indiredtulji
autem, poflet aliquis totum fondum -venderepro'vilio- D cum fuum.
'ri pretio, poftea ipfom cariori reoipere., -ulqiic ad dc-
dudbiooetn illorum-decem folidomm.
De Gula.
.X'C. L ite, qùæ é ï l -appet-itiis ifntnodörattis <?b-
medendi, non-eompet-it-ex fuo genere, quod
dtt 'mortalis , nee «uiam -delemtiom inde confèq tienti.
Fit .■ autemmoitalis tiipfieiter, ant fi comeftio eftcon-
X C V I J. Probabile eft .compdaitcm ter ip die jejuni
i fine caiifii npn efle prxvaricatqrem Prxcept; in ter-
t ia comcftioqe fieut in fecimda, quamquam qppofitun^
tpnere fit fcqurius. Dccoineftionibus fpecierum 6c fi-
nirllbqs confoctudo .teneatur , 6c delcdtationis ifoni^i
libido vjtetur.
X C V 111.. 1 nebriare alium fcienter .ut ufo care^t m-
fionis in ejus notabiledctrimcntpim , peccatum mor.tafo
Ih