T E R T I U S Q U A T E R N A R I E S .
Confideratio Nona.
A R b i t r i o Legiflatoris fubjacet Contra&uum
modificatio, limitatio velamplificatio. Deducitur
ex hoc, quod ad Legiflatorem fpe&at Legum infti-I
tutio. Formalis autem ratio Contraéhium confiftit
in conformitate ad Leges, ficut patet ex definitione
Contrail us, quæ eft commutatio civilis légitima, id
eft conformiter ad Leges fa&a. Unde Contradtus Ma-
trimonialis de quo minus videtur, cum fit de Jure na-
turali, fubjicitur tarnen arbitrio Legiflatoris, fcilicet Papas
vel Ecclefiæj alioquin non poflet fundari illegiti-
matio quarumdam perfonarum ad Matrimonialem Con-
tradtum: immo 6c arbitrium tale Legiflatoris extendi-
tur etiam ad Forum confcientiæ 6c Poenitentiæ, lit non
quilibet peccator poflit fe cuilibet Sacerdoti fobjicc-
re , ad confecutionem Sacramentalis Ablolutionis.
Confideratio Décima.
Rbitrio Legiflatoris-fas eft, quando expedit
6c decet, Contradtus aliquos nuncvalidare, nunc
invalidare pro temporum , locorum perfonarum 6c 1
aliarum circunftantiarum variata qualitate. Deducitur
primo per exemplum Legiflatoris fupremi Dei,
qui licet multa judicialia ftatuerit in antiqua Lege pro
regimine populi Judaïci > nihilominus fic temperavit
ilia judicia tempore Legis Evangelicæ, quod ilia com-
mifit illis quibus ait. Qui vos audit, me audit. Luc. X. E t per Apoftolum fiium. Omnis anima potefiatibus
fublimioribus fubdita fit. Rom. XIII. Et ad hoc eft fen-
tentia çoncors omnium Dodtorum, immo totius Ec-
clefiæ. Unde qui diceret hoc argumentum eflè vali-
dum : L e x antiqua judicialis fie vel fie dicebat, præ-
cipiendo vel prohibendo j ergo taliter nunc agere Chri-
ftiani tencntur, falleretur } quoniam hæc confequen-
tia nedum fiilfa eft, fod hæreticalis. Ex quo fequitur
hæc veritas, quod dùm redimitur hereditas vendita,
non eft neceilàrium deducere frudtus medios perceptos,
nifi hoc alia Lege quam antiqua fuerit inftitutum.
Confideratio TJndecima.
Rbitrio Legiflatoris humani non eft poflibile
quoflibet Contractus ita fuis Legibus moderari
quin fiibfequi poflet multiplex abufus. Sunt ad hoc au-
thoritates Jurium plures, 6c experimento quotidiano
cognofcimus j non tarnen fruftra conatur Legiflatorad
moderationem Contradtuum, dum facit quod in fo eft,
ad præclufionem abufiium, condendo Leges univerfa-
liter pofitas, quæ quales efl'e debeant, Ifidorus po-
nit. Nihilominus obfervandum eft, illud comicum. Ne quid nimis. E t illud Sapientis : Noli ejje jufius ni-
mU. Eccle. vu. 17. Videmus enim in pluribus,
quod multiplicationes inftitutionum 6c pcenarum fic
involvunt populos, quod fit eis jugum intolerabile6c
involutio laqueorum. Exemplum datum eft alibi in
materia fimoniæ, 6c hie poteft accipi in materiis ufu-
rarum, quibus dum quæritur aditus præcludi, con-
demnantur multi Contradtus, qui fecundùm Legem!
Dei non flint ufiirarii nec illiciti, 6c client utiles tarn
Reipublicæ, quàm perfonis. Exemplum eft præte-
reà de cafibus in Foro Poenitentiæ, 6c fimilibus aliis,
de quibus alibi.
Confideratio Duodecima.
Rbitrio Legiflatoris convenit nedum Leges
in Contradtibus ponere* fed pofitas interpretari,
non tantum dodtrinaliter ut Jurifperiti poflünt, fed
authoritative 6c judicialiter. Eft itaque Legislator
tanquam Le x viva, diredtor 6c epikeies> dum 6c ubi
provenit circa Leges difficultas ex circunftantiarum
varietate, qua: funt innumerabiles, nec cadere pof-
funt fub ai*te vel Lege 5 quia per accidens font. Hinc
eft illud vulgati Audtoris.
Ififi etiam Leges cupiunt ut Jure regantur.
Elicitur ex his altera veritas, quod ubi fuper bo-
nitate vel malitia quorundam Contradtuum difficultas
talis exoritur, qualis non poteft dodtrinaliter deter-
minari 5 recurrendum eft ad arbitrium vel interpreta-
tionem Legiflatoris, praefertim Supremi 6c Ecclefia-
ftici, qui cenfotur habere Jura nedum humana, fed
Divina in ferinio pedtoris: 6c ubi Papa deficeret, Concilium
generale habet fopremum judicium juxta veri-
tatem in generale Concilio Conftantienfi determina-
tam, 6c in hac Lege Divina immobiliter fundatam. Si peccaverit in te frater tuus, &c. fequituf, die Ec-
clefiet. Matth, xviii. i f . Subjungamus in fpeciali de
uftirario Contradtu fub quarto ConfiderationumQua-
ternario.
Q U A R T U S Q U A T E R N A R I U S .
Confideratio Decimatertia.
Vf, u r a r i u s Contradtus repugnat Legi Divinje
6c naturali, fic quod ex fuo genere malus eft,
nec poteft bene fieri. Exemplum demendacioponunt
aliqui, 6c ad hoc eft fententia communis Dodtorum.
Unde 6c Philofophus naturale judicium fequens, pofuit
contra naturam efle, ut nummus nummum pariat.
In Pialmis quoque 6c Prophetis fatis innuitur: fiquis
ad beatitudinem velit introire, quod pecuniam fuam
non det ad ufuram. Chriftus denique dixit: Date
mutuum nihil inde fie rant es. Luc. VI. 3 f . Et ad hoc funt
congruentia: plures data: per Dodtores propter incon-
venientia qua: Reipublica: provenirent ex ufuris, ft
licita: dicerentur. Unde 6c homo nafeitur ad laborem ,
ficut habetur fob. v. 7 . Eft ergo contra naturam
hominis ut fine labore velit vivere, quod fit in ufu-
’ ris j 11am 6c Adam in ftatu innocentia: pofitus erat in
' Paradifo, ut operaretur & cuflodiret ilium. Gen.11. i f .
6c poft peccatum didtum eft illi: In Judore vultus tui
veficeris fane tuo. Ibid. in. 19. Quin etiam recipientes
ad ufuram, dum pecuniam promptam inveniunt, faciliüs
confumunt 6c exponunt 6c otio vacant, 6c tandem
gravi pauperie per x s alienum confumuntur. Verun-
tamen iftas 6c confimil.es rationes deducentes ad in-
convenientia, non videntur fatis convincere volentem
protervire: quia poneret ex adverfo multos cafus in
quibus magna utilitas 6c quafi neceflaria fequeretur,
tam in dante quam in recipiente, ficut allegant aliqui
de mendacio officiofo, 6c alii de fimplici fornicatione.
Dicerent infuper verbum Chrifti non efle Pra:ceptum,*
fed Confiliumj fimiliter ad ilia qua: fobjungit 6cprce-
mittit, dum praedidtum verbum dixit: Date mutuum.
Nihilominus veritas ifta tenenda eft tanquam ex Fide
6c Ecclefiaftica determinatione, 'ficut 6cdemenda-
, cio, quod non poflit bene fieri j quia per dodtrinam
oppofitam qualis foit apud Graecos multos, fi admitte-
retur officiofum mendacium, tota Scripture faerce
(ficut dicit Auguftinus) vacillaret authoritas, immo
depeiiret fidelitas6c fidelis convidhis apud homines:
non enim oportet propter utilitates qua: per accidens
poflunt accidere, ea dicere bona, quae per fe 6c de
fuo genere mala funt, 6c qua: confeftim nominata(ficut
Ariftoteles loquitur) flint involuta malitia; ficut
furtum quod eft contredtatio rei aliens, bene fieri eft:
impoflibilc) quamvis furtum poflit fieri non furtum,
accer
17^ accedente conlenlii Domini. Similiter dicereturquod
ulurarius Contradhis invalidus eft per Legem fuperio-
rem Divinam, & ita illegitimus eft, ut fitfurtofimi-
lis, dum pecunia ultra fortem recepta, contre£tatur
invito Domino faltem principal, fcilicet Deo, qu:e-
cumque fit voluntas recipientis ad ufuram, quae veri-
fimiliter eft involuntaria per fe, fed voluntariaperacrem,
qui proprie 6c ex fuo genere non eft ufiirarius.
Occurrit exemplum fimile de fimonia , de qua folet
fieri diftindtio , quod quardam fimonia eft prohibita,
quia mala j 6c qua:dam mala , quia prohibita j qus:
diftindtio fanum 6c fcientificum requirit intelledtnm 3
quia juxta veritatem nihil eft malum, nifi quia prohibitum.
Propterea Papa non poteft facere de non ficidensj
ficut eft in projiciente merces immenentenau-^ monia fimoniam , licet non fimoniam poflet punire
fragio, 6c ficut confenfiis in Matrimonium per me- vel prohibere fub poena veræ fimoniæ débita. Sic in
tum cadentem in conftantem virum, qui confêntitne r ‘ 1 ' n
mentiatur vel moriatur : eft enim confenfus ifte invalidus
ad Matrimonialem Contradhim. Similiter dice-
retur de ufiirario Contradtu, quamvis non fit evidenter
oftenfiim, quin maneant difficultatesfàtismultæ.
Confideratio Decimaquarta.
TTSurarius Contradtus ficut in antiqua Lege
^ toleratus eft , ita poflet in nova permitti 5 fed
fub certis modificationibus j non quidem ut eflet lici-
tus , fed ne deterius eveniret. Exemplum de Libello
repudii, in antiqua Lege permiflo, qui nunquam fuit
iicitus : fic permittebantur dare ad uluras, non pro-
ximis fuis , fed alienis j quamvis fuper hoc fit variaR
Dodtorum locutio, propter verbum Ambrofii. Unde
textus Deut. xxm. ip. fic habet. Non fienerabisfra-
tri tuo ad ufuram, nec fruges , nec quamlibet aliamrem^
fed alienis. Exemplum prasterea de meretricibus, qua:
tolerantur , non approbando quod faciunt j fed non
puniendo. Quo circa poflet inquiri, fitolerantia talis
fiifliciat ut ulurarius faciat lucrum fupra fortem efle
fuum , fic quod non teneatur ad reftitutionem , licet
peccet, ficut meretrix non tenetur ad reftitutionem
pecunia: lucratae per traditionem foedi ulus fui corporis,
invito Domino, fcilicet Deo. Refponfio forte danda
eflet fecundum duplex Forum, fcilicet confcientia in-
trinfecum 6c extrinfecum duplex, unum Ecclefiae aliud
(ecularis politic.
Confideratio Decimaquinta.
pfqpofito, dum Legiflatores attendei-unt Contradtus
varios fieri , vendendo vel emendo , locando vel
commodando in detrimentum Reipublicæ &inftau-
dem & favorem ufurarum propriè dictarum , prohi-
buerunt hujulmodi Contradtus illicitos & pernitiolbs
Reipublicæ fub poenis ufuræ debitis, præcipuè dùm
fatis confiât.ex operibus de mala &fraudulenta inten-
tione conti-ahentium ; ubi fi conftaret vel conftitillet
Legiflatori de bona & fimplici &pura intentione con-
tjahentium , aut non tuliflct tales Leges prohibito-
rias, aut à fuis Legibus iftos tales excepiflêt tamquani
verus epykeies & diredtor Legis. Sequitur viderede
poteftate Legiflatoris in moderandis Contradtibus Le-
ge pofitiva fub quinto Confiderationum Quaternario.
Q U I N T U S Q U A T E R N A R I U S .
Confideratio Décima fiptima.
T U s t a Lege poteft inftitui in aliqua Patria , ut
J nulla fiat venditio reditualis perpétua, quin poflit
redimi, uno modo vel alio, ad tempusveladfcmper.
Appaiet hæc veritas ex didtis in fcxta Confideratione
per textum Legis antiquæ , quæ tunc utique fuit ra-
tionabilis , & cujus fimilis poteft noviter inftitui : fi
quis autem dixerit in antiqua Lege cautum efle , ut
dum redemptio fieret, deducirentUr frudus recepti
medio tempore , & ita deberet ftatuere L e x jufta,
quæ redemptionem hereditatis venditæ concederet.
^atendum eft quod hoc poflet ; attamen fl non fiat,
nihilominus potent die jufta, fi pro qualitatePatriæ
& Reipublicæ cum circunftantiis ceteris videatur i
• C ms in perfonas 6c de heredibus ad non heredcs,pra:fertirn
I in Feudis. Propterea reperitur ut in pluribus nullam efle
venditionem maxime hereditariam, quin Lege ftatu-
tum fit vel confuetudine firmatum, ut faltem infra an-
num 6c diem venditor vel proximus fuus poflit retra-
here pro fimili fumma, non dedu&is etiam frudibus
interim receptis. Qua in re firmatiir unum diéèum
prius 6c memoriter habendum , quod non eft de inti
infeca ratione venditionis vel emptionis impotentia,
vél non facultas redimendi.
E t hoc prsecipue contingit in pecunia, in qua dominium
6c ufus rationabiliter diftingui non poflünt j quo-
niam ulus pecunise eft ejus confumptio , 6c ita dominium
tranfit cum ufo. Propterea manifeftatur iniqui-
tas ufürai-Ü5 quia de pecunia qua: non eft fua, fed al-
teriufc fabla per mutationem, fufeipit incrementum pecunia:,
quam exigit ultra fortem vel aliud emolumen-
tum ex pa&o. Utrum autem fine pabto committe-
retur ufora, faltem in Foro confcientise, diftinguendum
eflet pro varietate cafuum 6c intentionum : conftat
enim quod recipiens mutuum, tenetur per Legem ami-
citise 6c benevolentiae fuo mutuantiquandam amicabi-
lem benevolentiam , quam poteft intendere 6c exfpe-
£fcare file qui mutuum dat , etiam per exhibitionem
exterioris boni vel officii, ut quod in cafu fimili recipiet
Confideratio Décima oBava.
f U s t a Lege poteft in aliqua patria prohibei'i ne
J fiat in ContraÄu venditionis & emptionis paâum
inter faites de facujtatt redimendi,"' Poflet aliciiipridum
ab illo mutuum vel aliud amiciti« bonum. N ec A ________r_____
mirum cum in fimplici 6c liberalidono ficinveniatur, ma focie videri repügnantia iftius di£ri ad pnecedens •
dum tarnen nrinrinali» intpnt-ir* T j ..- P flnH *■ »•
tarnen principalis intentio fit donate, etiam UbiDquia fi L e x jufta*poteft dari de fiicultate redimendi’
fpes redonatjonis vel redditionis nulla eflèt : fie ad -èiiomS1“ r ..ig g | « jg B a B • - . - i
propofitum de mutuo, ubi nihil fperandumeft, juxta
verbumChrifti, fupple principaliter vel ex paàro;
quomam pa£tum de recipiendo eft pecunia menfura-
b ile ,. & ita mutui Contradtus inficituiv
Confideratio Decimafexta.
Surarius Contradtus nominatur aliquando
talis apud Dodtores vel populum vel Legiflatoquomodo
non erlt &s p.111 iims pactum iiiccrc ,? Sed
refponfio facilis eft, 11 confidereturintentio Legiflato-
ris ad proliibitiqnem talium pactorum perfonalium,
he viddicet data libqtate abutantur in fraudem ufu-
rariam : intereft enim Legiflatoris ne quilibet paffim
abutatvr fe fin. Ülidê Scapud paganos etiamPhilo-
fophos Sto'icbS, lioftiinatim etiam apud Maffilienfes
qui fentiebaht v(djçetÂ-onoe);.jio^pemfeipfum licite
poflè ocddqre propter.infortuniiim, vel eyadendum
vel eavendum, Le xe fa t, hèliocqiîiiquamfàceretfine
judicio