Obfcrvationes quzdam in Perficam Pentateucjii Verfïónem.
QUinque Mofislibros in Perficam linguara traduxic Jacobus Tufenfis (qui'vulgb
Tawojifts audit; cujus verfio fuperiori feculo f'a«. feil. lyyi; Conftantinopoli
excufa eft,additif etiam Chaldad Onleelufiii Paraphrafi,& R.SaadU Arabic d inter»
precacione, qux omnia Hebraicis duntaxat, non Perfarura aut Arabum propriis
chmâeribus exarata funt.
Eft autcm.üt rcöè cenfct Lttd.de Dieu, Verfio minimè contemnenda, quxquc
Leâori Sacrarumliterarum,& Perficx lingua: ftudiofo utilis admodùm effe poflie,
ideoque Vir prxftantiifimus Br-svalt onus fux Bibliorum iroxvyAanTmy editioni ad-
jungi digoam cenfuic. Mulca quidem de ea ejufdem Viri rogatu, atque ut mihimet
ipfi fatisfacerera, obfervavi, qux memorix atque ordinis causa ad certa quxdam
Capita feu Claffes redegi ; quorum brevem hic indicem fubjicere vifum eft, ut vi-
deat Leâor qux pouifimum inhocopere animadvertere oporteat , dequibusaut
ego (fi Deus faculcatem concefferit; alibi fufiùs dilTcram,aur faltem alius quifpiam,
harum literarum peri tus, non inutiliter uberiorem Trati at urn cohficere pofiit.
Sic autem mihi commodiffimè diftribui poffc videntur.
I ’. De lacis quibufdam difficilioribus à Perfico Interprète illuSlratis.
11. Loca in quibus Rabbinorum traditiones & placita,potiùs quant Hebraicum
Textumfequitur.
I I I . Loca in quibns Hebraifmi minis tenax vide t nr.
I V. Recultures quadam interpretations, & locutions huic Scriptori ußtata. j
V. DifcrcpantU infyniores.é’ loca in qnibus ab aliis Interprétions recedit.
VI- Loca pratermijfai& fine interpretation relifta.
VII. De Latinâ hujus Verfionis interpretation-
V I I I . De erroribtu ex vocum ambiguitate enatis, aliifque locis emendation
indigent ib us.
De hilce omnibus aliifque nonnullis ad Opus hoc pertinentibus multa in Adver-
fariis meis annotata habeo, qux in altud tempus & volumen refervanda fuut, ne
ultimus hic facri operis Tomus, eruditis aliorum obfervationibus refertus, in mo-
lem nimiam, St enormem excrefcat. Specimen tarnen exiguum, & veluti guftum hic
exhibere libuir, ut reliqua faciliùs vel ipfe Leâor fupplcat.vel pofthac abfolvenda
xquipri animo expeâct.
Ad primam clajfem referri meretur celeberrimùm illud Jacobi Vaticinium Gen.
4>. to. quod fie à Perfico Interprété redditum eft,^| KÀjmi Aj
— h.e. Non receiet Principatus à ]ebuda,neque Scriba e medio filiorum
ejus, donc veniat Chriftus ejtts, et ad eum congregabuntur Gentes.
Quanquam verb Benjamin Tuàelenfis aliique prophetiam hanc eludere conen-
tur, magnifies quxdam de Judxorum Bagdadi aliifque locis dominant'8e imperio
references, mera tarnen figmenta & fabulas effe Kimchi aliique ingenuè fatentur.-
ut ad verba illaHofj. 4. Dies, multos manebunt filii lfraelisabfque Rege & abf- 1
que Principe, & abfaue facrificio—. ijji r—ü-t Hi funt dies exiîii finquit !
Kimchi; in quo hodie Jumus, n e Regem n e Principes ex IJraele habemus, & in '
potefiate Gentium fumas. Promiffum igitur Meffiam veniffe proprix ipforumcon- j]
feflîones,8e Pcrfx aliorumque fanx hujus loci interpretationes clarè teftantur. i
Magirtrorum fuorum expoficiones, & Rabbinorum commenta interdum,
potius quàtn Adofis verba fecutum effe multa indicia commonftrant s ut Exod.
*4» ia- Dixit Dominus ad Afofen, Ajcende ad me in montem,& ibi efio:et dabo
tibi n n ^ -n x Tabulas lapideas. Sic V.Vulg.& LXX. 8e Syrus. AtPerficus
habet Tabulas Gemmeas (nam
Perfis, quod etiam ^.^ e-—- i*Pe feribitur,Gemmam,8c Margaritam vulgb notât;
fie etiam Exod. 31.18. ubi Targum Jonathanis B .Uziel, dédit Mofi duos Ta-1
bulas fapphirinas } folio gloria,etc.
• Imb poftquam Mofes has. Tabulas confregiffet, altéras fimilis materix confcâas :
& edol'atas fuiffe feribit. Vide Exod. 34. 1. Dota tibi tuas Tabulas lapideas :
-ubi Perficus iterum habet ^^lacque etiam Arab, in-'
terpres utroque loco eâdem utitur. Aliquando tamen Pcrficus
■»b« Ly^ = vJUu fe jb » . « Dt«- 4. IJ.& cap. f. >1. Heap. 5.9, jo. qoibns
in locis* Targum marmorcas fuiffe dicir.
Aliud eremplum fit ilia Balaami pradiüio, Num.14.14. — E3 ’FI3 TO D'X
qux fie Pagninus vertit, Naves è littore Chittim affligent Affur, & affligent Heber
, (ÿ- etiam ipfe in feculum périt : at Perficus in hune modum , Turma populo
Rama affligent Affur et Heber, &c. quern locum Targum utrûmque & Jonatn.Se
Hierofol. de excrcitibus,8c copiisex Italia deduâis,ad Affyrios 8e judxos fubju-
gandos expouunr.Imb Hieronymus feu V.Interpres Lat.eodcm modo intelligit.^V-
nient (iaqrntj in Trieribou de Italia, fuperabunt Affyrios, vaflabuntque Hebraos.
H inc (ut credtbilc cft; Latini de Romani Kinot difti funt, ut apud Eufebium, 8e
alios legimus.
Quamplurimis in locis Hebraifmi (ut fuprà dixi; tenaciflimus eft, quod fatis liquetex
voculis q | 8c ad naufeam ufque repcticis : fcilicet, veritus eft ne
fé alioqul parum fide/em interpretem ofténderet, 8e Leâorem fuum defraudarct Jl
pro r\H & H nihil reponeret. Cui labori utinam peperciffet,nihil enim VerfionttJl
hanc, mulcis in locis venuftam fatis 8e laudandam, magis ingratam atque faftidi.Jl
damfeddit. Qubd fi H conftanter exprimenda fit,cur non etiam 1 qux apud mJ I
fem totics in principio fententiarum, & alibi occurrit i Quamvis enim Perficill
lingua afyndetis gaudeae, hic tamen mulcis iu locis 1 potiùs quàm o ! 1‘benJI
admiteeret. .
Eandcm i&xofaUy 8e Hebraifmi affeâationem in vocula (Pw/V^aliifJI
que cum verbis turn nominibus palfim deprehendas. Ob hanc 8c fi miles alibi can I
Us Latinos Interpres dum Perltci veftigia arâLùs premie, fxpenumero locution« I
« phrafes habec incoucinnas, 8c (fi ad Grammaticorum ftateiam appeadanturljl
minime probandas,qua* ramen Leâor caufx haud ignarus, ei faciliùs condonjbj/ I
Tales funtGen. iy. 17. Gen. 13. 3. Vide etiam cap. 16.10. quid hoc fecilli r. j I
bts fut parum dormierit urnu &c. 8c cap. 17.30. 81 34. fuit quando flm I
tantum exeundo egreffus. 8c v.34. benedie mihi etiam ego. 8c Geh.zo. 18. I
Enimvero, non inhactantùm fed in aliis quoque Verfionibus interprctatmll
mmium verbis aflritta à Soloecifmis parum abfunt.
Quanquam verb religiofè adeb tot locis Perfa Hebraicis verbis incubet | ;JI
nonnullis tamen habenas fibi laxat, & libertatem, ut opinor, majorera quàm j
dum interpretem decuic, fibi indulgetj ut Gen. 10.10. pro 733 Babel, ûfcXjjl
Bagdad fubftituit.Atqui Bagdad.fi cumBabylone conferatur,recens urbsefl.qui J l
ab Almanfore condita anno Hegira MJ- ( Chrifii 761.) Porio Babylon ad EM
phratem. Sc Bagdad ad Tigrim fluvium fitaeft.uc videas apud Geogr. Nub- « I
parte Climatis 4. & Sarac. hift: aucorem in vita Almanforis Clialiphx. lib 1II
cap.J. I . H j ■ : :> 7 1V V " 1
Peculiares huic Scriptoti interpretationes, & proprias quibus gaudet formulu I
& locuciones crebro obferves. Gen. 31.19. legimus, Rachel furata eft D’S im l
I Teraphimpatrü fui, i. e. ut .Vulg. & LXX. reddunt Idela, 8c Chald.Syr. ut etiin I
Anglicana noftra Verfio habet Imagines• Ac Pcrficu) M g f e a i o h .
juxta Lac. inttrpretem, furata eft Aftrolabia patris fu i: fie etiam commate 34JI
3y. ejufdem capicis. Adèoque nomen hoc illi placée, ut eo fxpiflimè utarur]|
Num.ti-7. Legati à Balaco ad Bilhamum profeâi dicuncur, C3T 5 a ,iQDj)i|
& Divinations (ut vertit Ar. Mont J in manu eorum, vel ut LXx’ ^ ^ ' / A t l
nofter —. <XajL3) perrexerunt (inquit; cum Afirolabiis in manufua. EcNum.
»4-*J- BilhJmi vérba fie redduntur. Non e& omen in Jacob, nque A f t relabium iJI
lfraele. Et Mofis verba, Deuc. 18.10. Vide etiam v. 14.
Ad interpretationum diferepantias 8c differentia* infigniores digitum duntiùt I
referrepunc licet. Vide Gen.31.31. Exod.4.16. 8c v7-iy. Levit.xtf.jo.N11m.11.fl
yy. Deuc.33.3. quibus alias quamplurimas adjicere facile eft. M I
Loca pratermiffa & fine interprccatione dercliâx habes Exod. 3.14. Num.jj.l I
10. Deuc. 14. iz. Integrx quidem fentenux rariflimè abfque interpretations oc- I
currunt: at nomen unum 8c alterum per fe,& veluti folitarium, fxpiflimè fine ver-1
fione reperitur. Ut T ÿ Shaddai Omnipotent n ’tt»! Cufhith sÆthiopiffa : 7 Will j I
Azazel hircus emijfarius: 8ec.
I De Latina interpretation, de interpolationibus, atque claufulis quihufdini ci H
adjeâis, de erroribus item & lapfibus nonnullis, fi futè, 8c proue res poftulic di.
cercm, longiori raulcb tempore quam nunc mihi conccffum eft, opus for et.
Cam linguâ Perficd, charaâeribus verb & literie Hebraicis ( quarum nume j
rum Perûcx longé fuperant ) Verfio hxc exeufa 8C exarata prodierit, certè noi|
interpretari modo, fed & fideliter deferibere Libros hofee arduum 8c difficile (■
rattquaproptcr Interpreti Latino xquus Leâor facile ignofeet, fi in viâ tam per.I
plexa,fpinofa,8e afperâ lueficaverit aliquando,vel etiam impegeric. Meo certè ju-|l
dicio non veniam tantùm, fed et laudem meretur, qui opus adeb intricatum fuîce-l
périt, & co, quem vides, modo abfolveric.
Si igitur eum aliquando literarum, aliquando autem ßgnificationum atnbiw-'\
tas fefellcrit, qui* adeb iniquus, auc etiam proprix forcis* 8c ignorantix immeniot11
cft, ut errata quxdam carpere & vellicare potiùs velit,quàm ob cot bene 8c fide-1
liter prxftita meritam laudem, 8e grates rependcre ?
Alia permulta funt quibus te ftudiofe Leftor alloqui iibenter, & commoncfi-
cere vellem : fed inftac, atque urgec feftinans Typographus, ut mihi ad hxc & ali> |
quxdam perficichda paucx tant ùm horx fupernntr Quamplurima igitur hie oroifjl
fa, tuo candori & diligentix fupplenda relinquo : quod idem de JEvan^eMI
rum quoque Perfica Verfione intcUigi cupio. Quanquam enim in meis Atinotsù; I
onibus haud pauca animadverfa lint, plura tamen reftanc dicenda, qux temporii I
anguftix,& MSSorum exemplarium defcâus prxeerire invicum cocgcrunt. De quibus
, & aliis turn Novi turn Veteris Teftamenti locis uberiùs differere ftatui 1W
Deus O.M. vitam 8e vires benignè concefferit, cui nos & noftra, Chriflo mediae«
te, probari 8c accepta effe cupimus, atque ad hunc optatiflimum Finem, Vit*>
Vota, ac Stadia noftra omnia dirigaatur.
a n im a d !
A n n o ta tio n e s m
4S 'ill
A N y o ^ A T 1 o ^ £ s E. Caßelli in
Évang. fecundum M ATTIfdEWM.
v C a p . i v ! W i a
m , ■ numerus, quo fuum fumitinitium hoe Cap. qut
■ i r .1 JA*-JwM JA* r« i ;
Verf 6., GR/ft ! Eft : Finis , cQufutilatio : finis, autem menfa'i
eft in cotifeffibtit fummu’s ac fupremui locus , querh pracipue ambiebant
Pharifai. > _ _
Verf. 12. : Plane convenire puto cum Arab. Du-
M c w s M Ê m m ■ 1
i , r / . 20. © r t j M M . i E c n o n o ^ c a n m t , ' E t nón nent. |
. r . p0(i ^mflTAin S mm. mÊÊÊmm mdeeffe mviden t■ur hac« v e farabor.aop,tr‘.rmt«
j Ex Riv><9' É | <*> ‘I •.
J , . t »éxemptxri .dinitittm ver. 37. p « - ;
ccdtmls < K « n B j
capM M x n . 3 ™ “mm
ftVH- i ®4 Zi*VeTpó» Sabbati.*. jÉ Ê Ê S f f l h g « *
L fim gu s , <,*«> m é n '? ! * » '"
% a lw < t *dbHc J tm « ' «p««. « « Semper , frequenter .
p il p u i W H i M i r.1.8.10- I T i t / . i . 2 .« p .5 . i 7 - ^S .2 4 . a6-a><«»
m -W È È r n Wui-riiiï loca Ai certo.certius huiufmodi Tttu h s, qut
ï ” Mmsmè mm WÊm M i
« X L m m t K pr» ijfi die Pifth««,
fM i i l l i PiTeh. extit, L hc. 24. pro term. Jeh.20. pre qx.rte, fok
I l Ë f e a i Pro ftptime. ABs6. pro oSt.vo AEl.18. pre /exee
É ïrM ïa f c j 'M eZl In fmo+S.ibbato VVtthra. J u dia.m ferte xd iifiwgxenixm
Sabbat um Jud aom qu o d temporärem tantum fuit, ab hoe
quod hm Salvator is noftri refurreElione fuum cepitinmum perpetuum,
IdWem uCque mundi duraturum , lEtermque Sabbati ( quod propne
tó n * . ©*£ : ) c/arior tjpus. His deinde addo mam Petficum hujus
^ ^ m ’furn. fo h . i i . t f - Vbi Gracus ttxtus habet t4 4 - Arob.
U t. Pafcha, yertit hec Perfe Ver. 44.
& : & ornatam : A H M Scriptxr. «M
Voxeft eAZthiopibus peculiaris: Hihc Saptentta /DCT**! A^ * 7 .ï
Ä « r ,O m a tr ix . vel, ornamentum .juftorum.'
C A P . XI I I . . . ....
Werf. J In exemplari omittitur titulus qui prafigitur, quod & alibb
HianÄflt UpilTme/x Tabula autem ante inUium.N.T. illnm reftitmmus.
v t k lH D M t y N : Zft *W Talm- Feftihavlt v acceleravit cum
ver.pS- : Eft proprie Farina, a (hZP\:
Refpondet alibi -rei Gr.fógtftM. I ,Cor.
IjftRètu ; unde hoe hamen. •
Mettait : ut Gr. ab
;.6|7. Gal. 5. 9 /"
Verf T. Titulus eum int
mÊ\V. 5%-cap. pracedentis.
In t
C A R X I V.
lio hujus capitïi in exemplari ponitur ad in,
CAP. X V I . - u
!mplari inêipit in medio primi v e r f hujus Cap.cUm ©AiH:
B c a p x ; X V I I I . frj • '
Verf. 7. <*H1C : necfcffario : ita tranftuleïat hanc diShenem dottijjmus
■ f « ' ; B quidem optime. Neque tamen difplicebit.opinor verfio quant
•1 fboco fubftituimus. A «l-fl* : Rcs > faÄum W ^ ur 7™- :
mferbiurn affirmandi, l.q. Gadis De fkid, h. e. cent,, vet Ut Gr. TUt/he
ui Wferte refpondet Lkc.4.23. pmninó, utique : W . qua habet htepha-
tus in Lex. de voet sr«v‘]«(, per omniaenimofonveniunt huic a]rflCî \—a <
C A P . X X I. ;
Ktxemplari incipit hoc cap. cum Tïtulo', medio 'primi verf. cum voce
H ; : g | H É g w - ; m }
' Verf 8.——A l : eodem puto fenfu quo ludyoie i Mtreu diet-
^ K i a i . 13.. II. ver. 11. y Et cum admonuiflec
regtaa -, vel, & quum annuntiatum eft Prinçipibus^ prout xos tranftuli-
in quo fere cum Perf. convenit. Omifit hunc locurq jntcrpreSi v.42.
-.JßfL : 3 quod in cxempLdeejfe videbathr^ fupplcvimus.
C A P. XXIll
...... CAP. XXIV.
difficiles : Avarus, tgnax' >T^.Xgravate,ac valde difficuiter fe exeret.
: I» cxemftqri, 1 vitiofe. procul dubio , vel
pro •ƒ AC* : ut imprejjimus -j'ffèl pôtiiâf.pfô 'viâèt'Ürj'âppârct ut
max occurrit vAi .
. j C Â R 'X x y ^ . . ,
Verf. 9. K W : RcShius leg. videtur A£lO ! 3\<DP : ut. cap. 13. '29*
•w.24. j?£M:i-Vtd. ■ Annotiad Gant.8.6. .
• û .v' ;;.1 .:...-'CAP.;,x.x-.y;i:.... (
' i—~-Diverfus bic admodam nofterï ac plane con*
trarius Qx. Ac cateris lutehpbetibus-'i-f.-A,' ï «htoti^Ui--
C A P., XXVIL , . T .. y
T it. ante Ver.20. ï'fl^îl+A : Dies ï *.q. Arab. K$n>sL
Scriptoribus antiques magis - peculiar her'auTnua. , & Parafcevè • Hifp.
El vieoies fanco, quo die, ut ix Rifuali Arab, penes 'IlluftViff. hujus operis
\fyohù*.%v, D.VValtonum fatis confiât,-, In more antiquirus Eccleftis Ori-
entalibus pofitum fuit, pro qualibèt hora iot 'diftïnÉlds- h'ÖMifie\EvaTige-
liorum Lelt tones : unde î hoc in loci? velalteram harum Le Sliohum}
vel fecundani hujits Diei partem refiicere videtur. Ibid.- A If : AflfV Î
/4/f«r,annuerunt populo, vid. An. *s£thiop. qdRom.z.26. y.5 11
cftm Arab. Sdfsus apettHS .fuit, ^SU
Gk.vid. Pfal.77.18.Pfal. 104.3 9.^Ethiop. I
x • c a p . x x v m .
In Titulo, potius, f l^A îlA :-— in medioi Sab^
bati; ut Mar.3.1. T it in Sjr. (.5 0 0 ,3 ( . ^ N S J
Annorationes in Evangcliuih fecundum JM A'fiCUM.
c A, P. I.- ’ u ....... .
VE R S . 3. A.fh-A: Eft Aivelparagogkum,velfollicitudinisnota 5 qua
in initio Apocal. fub fine vocum oc.currip quam fapijftme.
• c a p . i v . 1 t f n ■
Verf.22. : quid fi legamus Ij facili - feriba
lapfu, quod non manifeftabicur ? Hoc eerie ad Gr. magis appofite. >.y. 27.
Q)£c?'tiP' i Et vifitat illud Id quidem proprie videtur fignificare: vid.Pfal.
88.33. JYPyP in R. & C. feribitur, in P> iVPrhP : & Aft. 15.36.
P’fD'tHirr vilitationem cum expeElatione imuit,qualtsilia agricolarum.
C AP . V.
Verf.26. HAAiti^ : Addidic.adjecic, itarvidetur fignificare ex cempara-
tione Luc.K.pfi.cum hoe loco.
CAP. VI.v ...
Ver. 14. : ----- ad ve/bum, . Auxiliatur ei virtus. Id proprie tarn
Arab, quam JEthiop. I £ A ‘. :=•*
\ ■ CAP. VII.
Verf. 3. flih* : Semel occurrit hoc .verbum poft in N . Tift. fc.Ac}. 18:
28. j qui locusf.nonineptetrqnsferriftc poteft, Clare
vel manifefle redarguebat----& quidni etiam hie (falyo femper Dottijfimi
Jnterpretis judicio ) aperte, mahifefte, ( mfi nfalles dicere, ornate) la-
vant—videtur enim convenire cum ‘ Chald, pH2 in omnibus. quibus invenitur
lock, vid. Anhot. in JEthiop. Verf.Cantic. Cap. 1.15. Ibid. ®WrftYtl,A*2’!
Affine id Arab. ^ * , 5 & idem proculdubio fignificahf.^Uid. (DAU^**:
fimile quid aeri fignificqt apud Gig.- Gonvenit plane cum Arab,
l.ffijf. j nec exemplit caret ifthat alter natio,fc, n <-3
M j fic Arab. ^.cX* l , q . ^ . 6 , <?C. faponenfibus'fgniflcat hac
f utitur hoc, ih loco Arabs ùofter Ç?
dittio l.q. Arab. e .L a i <?«<* ^
Erpen. V. ii. * J-Cfl'* :— Locusifte non parum perph
cinne reddatur Donum ^»««/Lucrareris, vel;- in quo quantum raceres , a
me,ib.e. de poteft ate mea elapfum dicendum eft.
C AP , IX. i s ^
Verf io . H*(l9 A®'! J 'Of babent voCabuia quarts plurima Arabei
fenfu Hebrais plane-contraria , Ata & hoe -: Eft enim Heb.OdiO
habuit j Arab A contra i»S- conjug., Benevolus fiiit, comiter egit: Cum
illo etiam convenit hie oAEthidp. at fenfu potius, licet forma remoter cut»
Syr. J I * . Ezcch.p.1. Sjr.vid. 1 Prt.5j.t4- 2 P'et.Uq.iAth
CAP. X. I
y tr f 5^ s uxorcs veftras ^ ita veriimus.Mft enim A'JM’ 2
non Foemina tantum, ut Yfemmars in LeX. fuo habet, fed etiam Uxor9
ut »nnaN Chald. & Sjr. Ilfiy«? ■,quod per plyiv rtddit M. Eathjulj
• ' H ' ' #f4
m l
if l
■
R