
non coediias , quA v t l ccefa , vtl, v i ventorum} tint
teupgjiaiîs impetu dlj'crcis funt ; fin vero vetuftate
coiLipfa fini j v tl fuâ 'J-ponte decidtrint, tam eus in
f ’ nclu ejfit certum eji. Ideo jure commuai ad frùclua-
riu7i j & ex confuetudine ad gurdiànum pertinent'. ,
C ’ e f t a u i î i l e - l e n i im e n t d e R e u u l l 'p n , e n Ton Traité ■
du droit de Garde , p a g . 9 1 j d e S â l v a i n g , e n (o n
Traité de F ufage de Fiefs ; c i u p . 8 3 j d e B a fn a g e ,
iu r l’ a r c . 3 7 5 d e la C o u t u m e d e N o rm a n d i e ; d e
D e n i f a r t , e n fa C o l l e c t i o n d e D é c i d o n s , verbo
U s u f r u i t 5 c ’ e i i T e fp r i t d e s C o u t u m e s de L a o n ,
t ic . 4 , a r t . 3 8 j C h a u l n i , t i t , 2 3 , a r c . 1 2 5 3 T o u r s *
t k . 3 0 , a r t . 3 3 4 î L o d u n o i s , c h a p . 3 1 , a r t . 7 }
A n jo u , t i t . 1 y , a r t . 3 1 1 ; M a i n e , t i c . 1 6 , a r t . 3 2 4 ;
B o u r b o n n o i s , c h a p . 2 1 , a r t . 2 6 4 3 N i v e r n o i s ,
c h a p . 2 4 , a r t . z 1 > M e a u x , c h a p . 2 2 , a r t . 1 7 3 >
V i c r y , t ic . 1 5 , a r t . 9 3 5 S e d a n , t i t . 1 0 à a r t . 2 1 5 ;
C a m b r a y , t i t . 4 , a r t . 6 ; N o rm a n d i e , c h a p . 1 y ,
a r t . 3 7 j ; M o n t r e u i l , a-rt. 4 2 3 B o u l e n o i s , t i t . 23 ,
a r t . 1 0 8 , 1 1 4 & 1 4 8 ; S a m t - P o l , t i t . 7 , a r t . 4 6 3
•A m ie n s î t i t . 6 , a r t . 1 18 & 1 1 9 .
l / u f u f r u i t i e r p e u t n é a n m o in s p r e n d r e d a n s le s
futaies l e s b o i s n é c e f t a i r e s p o u r le s r é p a r a t io n s a u x q
u e l l e s i l e h t e n u , q u 'o n a p p e l l e réparations
viagères; m a is i l f a u t q u ’ il a i t a v e r t i l e p r o p r i é t a i r e ,
& q u ’ i l n e p r e n n e q u e c e q u i e f t a b s o lu m e n t n é c e f -
fa i r e 5 voysi D n i f a r t , veroo U s u f r u i t ; voye^ l e s .
C o u t u m e s d e T o u r s , t i t . 3 0 , a r t . 3 5 4 5 L o d u n o i s ,
c h a p . 3 1 , a r t . 7 ; A n jo u , t i t . 1 5 , a r t 3 1 1 ; M a i n e ,
t i t . 1 6 , a : t . - 3 2 4 ; N i v e r v o i s , c h a p . 2 4 , a r t . 9 5
N o r m a n d i e , c h a p . i y , a r t . 3 7 5 ; B o u r b o n n a i s ,
c h a p . 2 1 , a r t . 2 6 2 .
T e l l e s é r o i e n t l e s d i f p o f i i i o n s d e s C o u t u m e s
f u r i e s d r o i t s d e T u f u f r u i t i e r .V o i c i c e l l e s d u C o d e
c i v i l :
A r t . 5 9 6 . S i l’ u f u f r u i t c o m p r e n d d e s b o i s t a i l l i s ,
i ’ n f i i f r u i t i e r eh t e n u , d ’ o b l e r v e r l’ o r d r e & la
q u o t i t é d e s c o u p e s , c o n f o rm é m e n t à l ’ am é n a g e m
e n t o u à l’ u f a g e c o n f t a n t d e s p r o p r i é t a i i e s , fa n s
in d em n i t é t o u t e f o i s e n f a v e u r d e l’ u f u f r t i i r i e r o u
d e f e s h é r i t i e r s , p o u r le s c o u p e s . o r d in a i r e s , f o i t
d e t a i l l i s , l o i t d e b a l iv e a u x , fo i e d e futaie , q u ’ i l
r / a u r c i t p a s f a i t e s p e n d a n t f a jo u i f f a n c e .
A r t . 5 9 1 . L ’ u fu f r u i t ie r p r o f i t e e n c o r e , t o u jo u r s
e n f e c o n f o rm a n t a u x é p o q u e s & à l ’u f a g e d e s a n c
i e n s p r o p r i é t a i r e s d e s p a r t i e s d e b o i s d e h a u t e fu taie
q u i o n t é t é m i f s e n c o u p e s r é g l é e s , T o it q u e
c e s c o u r e s f e fa d é f i t p é r i o d iq u e m e n t fu r u n e c e r t
a in e é t e n d u e d e t e r r a i n , fo ie q u ’ e l le s f e fà f ie n t
d 'u n e c e r t a in e q u a n t i t é d ’ a r b r e s p r i s in d i f t in é t e -
m e n t fu r t o u t e la f u r f a c e d u d om a in e .
A r t . 5 9 2 . D a n s t o u s le s a u t r e s c a s , T u f u f r u i d e r ne
p e u t t o u c h e r a u x a r b r e s d-:; h a u t e futaie : il p e u t
f e u l em e n t e m p l o y e r , p o u r f a i r e le s r é p a r a t io n s
d o n t i l e f t t e n u , le s a r b r e s a r r a c h é s o u b r i f é s
p a r a c c id e n t } il p e u t m êm e p o u r c e t o b j e t e n f a i r e
a b a t t r e s ’ i l e h n é c e ( f a i r e , m a is 2 la c h a r g e d ’ en
f a i r e c o n f t a t e r la n é c c f f i t é a v e c l e p r o p r i é t a i r e .
C e t a r t i c l e e f t c o n f o rm e à l’ a r t . 2 d u t i t r e 2 7 d e
l ’ o r d o n n a n c e d e 1 6 6 9 , q u i p o r t e q u e le s a r b r e s d e
r é f e r v e & b a l i v e a u x fu r t a i l l i s f o n t r é p u t é s fa ire par.
t i e d u f o n d s , fan s q u e le s d o u a i r i e r s , dona ta ires
e n g a g i f t e s & u fu f r u i t ie r s y p u i f f e n t r ie n prétendre*
n i a u x am e n d e s q u i e n p r o v i e n d r o n t .
L e s b o i s T e h a u t e futaie n ’é t o i e n t p o in t fujets
c o m m e le s a u t r e s b o i s a u x e f f e t s d e la faifi»
f é o d a l e , .ni a u x d r o i t s d e r e l i e f o u r a c h a t , c’ elU
à - d i r e q u e l e f e i g n e u r n e p o u v o i t , p e n d a n t Tannés
d u r a c h a t , o u p e n d a n t l e t em p s d e la fa ille féod
a le , t o u c h e r . a u x b o i s d e h a u te - futaie q u i étoient
fu r la t e r r e d u v a l l a i .
C e t t e m a x im e , q u i a é t é fu i v ie d e c o u s .le s jurif-
c o n f u l t e s , e f t t i r é e d e s C o u t u m e s d e D u n o is,
c h a p . 1 , a r t . 2 2 } T o u r s , t i t . 1 5 , a r t . 1 3 5 , Lodu-
n o h , c h a p . 1 4 , a r t . 3 ; A n j o u , t i t . 7 , arc. i n
Si 1 1 .7 j M a i n e , t i t . 8 , a r t . 1 1 6 & 1 2 4 ; Bret
a g n e , t i t . 2 , a r t . 67 } C h a u l n i , t i t . 1 7 , a i t . 10.15
O r l é a n s , t i t . 1 , a r t . 7 4 } M o n t a r g i s , ch ap . i ,
a r t . 7 1 5 B lo i s , c h a p . 7 , a r t . 7 8 } B e r r i , t it y ,
a r c . 4 3 ,j P o i t o u , t i t . 1 , a r t . 1 1 9 } S a in c o n g e , tit. !
4 , a r t . 2 3 . .
D ’ a p r è s l e m êm e p r in c ip e , le s b o i s d e h a u t e futaie j
; n e f o n t p a s fu je t s a la f a i l le m o b i l i è r e , & il en eft
d e m êm e à l’ e g a r d d e s * a i l l i s , p u i fq u e le s uns&
le s a u t r e s f o n t c o n l id è r é s c o m m e im m e u b k s , tant
q u ’ i l s n e f o n t p a s l e p a r é s d e s . fo n d s .
L e s b o i s d e h a u t e futaie v e n d u s p o u r ê t r e coupés
é to .ic ne e n q u e lq u e s C o u t u m e s a b f o lu m e n t fujets
a u r e t r a i t 3 c e l l e d e N o rm a n d i e c h a p . 1 8 , art.
4 6 3 , p o r t e : « b o i s d e h a u t e / a r a / * e f t f u j e t à retrait,
» e n c o r e q u ’ i l a i t é t é v e n d u à la c h a r g e d’être
^ c o u p é , p o u r v u q u ’ il f o i t fu r p ie d lo r s de la
» c l a m e u r f ig n i f ié é , & à la c h a r g e d u co n t r a t . »
D a n s d ’ a u t r e s C o u t u m e s i l s n .'y é t o i e n t fujets
q u e d a n s c e r t a in e s . c i r c o n f t a n ç e s ; la C o u tu m e de
S e n s , t i c ’. 7 , a r t .' 66 & 6 7 , p o t t e : « e n v en te de
» c o u p e , d e h a u t e fu ta ie , t a i l l i s o u g a r b r e s pour
a b a t t r e n ’ ÿ a r e t r a i t / m a i s fi la c o u p e d e haute
» futaie , t a i l l i s o u a r b r e s p o u r u n e f o i s appartient
» à a u c u n , & l e f o n d s à u n a u t r e , & i l advienne
y» q u e l a d i t e c o u p e f o i t v e n d u e , i l f e r a loifible à
»' c e lu i a u q u e l a p p a r t i e n t & n o n à a u t r e a v o ir pat
» d r o i t d e r e t r a i t la d i t e c o u p e e n r em b o u r fan t le
» p r i x , f r a i s & l o y a u x - c o û c s , & a u r a lie u ledit
» r e t r a i t , fu p p o f é q u e c e l u i • a u q u e l appartient
» l a d i t e c o u p e , n e f o i t l ig n a g e r d u - f e ig n e u r du
« f o n d s . >»
L a C o u t u m e d e B a r , t i r . 1 0 , a r t . 162,
« n ’ y a r e t r a i t e n v e n t e d e b o i s d e h a u .e futuity
« t a i i l is o u - a r b r e s , n ’ é t o i t q u e t e l l e c o u p e ap*
« p a r t in t p o u r u n e f o i s à a u c u n , & le fonds
« à u n a u t r e } d u q u e l c a s fi la c o u p e e ft ven-
<??: d u e , c e lu i à q u i ' a p p a r t i e n t l e - f o n d s & non
1 » a u t r e p e u t r e t i r e r l a d i t e c o u p e e n rembotir-
» f int , &C. « ; -;
O n n e d o i t d o n c p a s , o b f e r v e ' Chnilland >
p r e n d r e p o u r p r in c ip e g é n é r a l c e q u ’ ont «lit
D u m o u l in fu r l ’ a r t , l o i d é la C o u t u m e d e Blois,
F e r r o n fu r c e l l e d e B o r d e a u x , a u - t i t r e du
R e t r a i t , 1 y , qu en vente de bois de hautefutaitj
„ tn i t , n i c e q u ’ a d i e F e r r i è r e , q u e l i retrait
’ t avoir lieu en vente de bois de haute fu ta ie ,
n illis & autres vendus à l'effet détre coupés.
T e r e t r a i t l i g n a g e r a . é t é . a b o l i p a r l a l o i d u
j u i l l e t 1 7 5 0 . A i n f i , l e s d i j p o f i d o n s d e s a n c
i e n n e s C o u t u m e s f u r c e t o b j e t n ’ o n t p l u s a u j o u r d
' h u i d ’ a p p l i c a t i o n . , ' _ .
L e s b o i s d e h a u t e fu ta ie , v e n d u s f a n s f r a u d e
r o u r ê t r e c o u p é s , r k é t o i e n t p o i n t . f u j e t s a u x
( d r o i t s d e l o d s & v e n t e s } c ’ t f t l e f e n t i m e n t d e
Dumoulin f u r l a C o u t u m e d e P a i i s , § . 7 8 ,
e l o f . 1 , n . d e r n i e r ; d e D a r g e n t r é , Tract, de la.udi-
\mis3 § . 2 8 3 d e C h o p i n - , f u r l a C o u t u m e d ' A n -
I j o u * l i v . 2 , t i t . . 2 , n . 1 ; d ’ A n n e R o b e r t , rerum
lld i’catarurn, l i b . 3 , c a p . 9 ; d e M o r n a c , , f u r l a -
[ l o i fed fi grandes , i l , d. de ufufruc. & -ad leg.
\ fi poil 9 .d. de periculp. & comme ici vend’tA.
\ C o q u i l l e > f u r l a C o u t u m e d e N i v e r n o i s , t i c .
[des F i e f s , a r t . 2 1 , , r a p p o r t e u n a r r ê t d u 5 a v r i l
1 1 ( 6 9 q u i j u g e q u e d e l a v e n t e & d e l a c o u p e
I d T n . b o i s d e h a u t e futaie n ’ e f t d û p r o f i t a u f e i -
I J o v e t e n f a B i b l i o t h è q u e , a u m o t Bois , r a p - i
[ p o r t e l e m ê m e a r r ê t , a v e c u n a u t r e f e m b S a b l e j
■ d u 2 y f é v r i e r 1 6 0 6 .
K F i l l e a u , p a r t i e 4 , q u e f t . 1 3 3 » r a p p o r t e u n
[ a r r ê t d u P a r l e m e n t d e P a r i s d u 2 5 j a n v i e r 1 6 0 6 ,
[ q u i j u g e q u e p o u r v e n t e - d e b o i s d e h a u t q futaie
I t e n u s e n f i e f , e f q u e l s m ê m e c o n f i f t e t o u r l e f i e f ,
[ n e f o n t d u s a u c u n s d r o i t s d e q u i n t . & r e q u i n t , n i
■ a u t r e s d r o i t s f e i g n e u r i a u x ; i l r a p p o r t e e n c o r e
l u n a r r ê t d u g r a n d C o n f e i l d u y j u i n 1 6 1 0 , 8 ^
■ u n a r r ê t d u m ê m e P a r l e m e n t d u 8 m a r s 1 6 1 4 , q u i
I r o n t j u g é a i n f i .
I C a m b o l a s ï i v . 9 d e T e s D é c i f i o n s , ^ * p p o r t e
l u n a r r ê t d u P a r l e m e n t d e T o u l o u f e d i i 9 d é c e m -
I b r e 1 6 1 3 . I B a r d e t , t o m . 2 , l i v . 7 , c h a p . 7 , r a p p o r t e I u n a r r ê t d i t P a r l e m e n t d e P a r i s c ï u 2 6 j a n v i e r 1 6 3 8 ,
■ q u i j u g e c o m m e c e l u i d e 1 6 0 6 , r a p p o r t e , p a r I F i l l e a u , q u e p o u r v e n t e d e b o i s d e h a u t e futaie
■ t e n u s e n f U f , q u o i q u e c e b o i s e n f a f l é l a m e i l -
■ l e u r e p a r t i e , & q u ’ a p r è s l a c o u p e l e f o n d s d u t '
■ d e m e u r e r i n u t i l e , i l n ’ e f t d û a u c u n s d r o i t s d e l o d s
■ & v e n t e s . -,
■ D u p e r r i e r , t o m . i , p a g . 5 3 3 > r a p p o r t e u n
■ a r r ê t d u P a r l e m e n t d e D i j o n d u 1 5 m a r s 1 6 7 7 ,
■ q u i j u g e q u ’ i l n ’ e f t p o i n t d û d e l o d s & v e n t e s
■ p o u r a c h a t d e b o i s , futaie ; & a j o u t e q u ’ a p r è s l a
■ p r o n o n c i a t i o n d e l ’ a r r ê t , M . l e p r e m i e r p r é f i d e n t
■ . d i t a u x a v o c a t s q u e • l a C o u r a v o i t j u g é l a t h è f e , •
■ . & q u ’ i l s n e d o u t a f t e n t p l u s d e l a q u e f t i o n .
■ T a i f a n d , f u r l ’ a r t . 1 d u . t i t . 1 1 d e l a C o u t u m e
I - d e B o u r g o g n e , n ° . 1 2 , r a p p o r t e l e m ê m e a r r ê t
■ a v e c l e s m ê m e s c i r c o n f t a n c e s . .
I M a i s f i l a v e n t e d e s b o i s d e h a u t e futaie é t o i t
■ f a i t e p a r a n t i c i p a t i o n d e l a v e n t e d u f o n d s , q u i
■ d é v o i e b i e n t ô t f u i v r e , & ex legitimis conflit un s
mfonjet t a l o r s l e f e i g n e u r é t o i t e n d r o i t d e d e -
| i m a n d e r , l e s . l p d s & v e n t e s . V ° y e\ D u m o u l i n ,
fu r la C o u t u m e d e P a r is , § • 7 8 , g lo f f .* 1 ,
n om b ,. d e r n i e r . .
S i ’ a u f t i l e b o i s d e h a u t e futaie f a i f o i t l e t o t a l d u
f i e f , & q u ’ a p r è s l a . c o u p e i l n ’ y e û t p lu s d ’ e f -
p é r a n .c e d e r e t i r e r a u c u n e u t i l i t é d u f o n d s , p a r c e
q u ’ i l fe r-o it e n t i è r e m e n t f t é r i l e , l e f e i g n e u r f é o d
a l p o u v o i t d em a n d e r u n e in d em n i t é p o u r c o n -
( e » t i r à, la v e n t e d e c e . b o i s o u e m p ê c h e r a b f o lu m
e n t q u ’ e l l e f e f î t . Voye\ C o q u i l l e f u r la C o u t u m e
d e N i v e r n o i s / t i t . d e s F i e f s , a r t . 2 1 , - & e n fe s
! q u e f t io n s n o t a b l e s , q u e f t . . 30 ; S a i v a in g y d e 1 u f a g e
[ d e s F i e f s , c h a p . 8 5 , o ù i l c o m b a t l ’ o p in io n d e
: d ’ .A r g e n t r é fu r l’ a r t i c l e é o d e la C o u t u m e d e
B r e t a g n e . V~oye?L la C o u t u m e d e D u n o i s , c h a p . 2 ,
\ t i t . - 4 0 . ; - •? . ’tfp T _
T o u t e s . c e s d i . fp o f i t io n s f e t r o u v e n t a b r o g é e s
p a r l a l o i .d u * i y .m a r s 1 7 9 0 & la lo i d u 18 ju in 1 7 9 2 ,/
j „ .Q u o iq u e to u s - .,le s b o i s d e h a u t e futaie a p p a r -
! t ie n n e n t a u p r o p r i é t a i r e d u f o n d s d o n n é e n u f u -
j f r u i t , il -ne p p u t a b a t t r e fan s l e c o n f e n t e m e n t
d e l’ u f u f r u i t e r , ;OU fan s d é - io m m a g e n i e n t , ie s
■. a r b r e s q u i p o r t e n t f r u i t s . & r e v e n u , - n i le s b o i s
. q u i f e r v e n t à l ’ o r n e m e n t , à la p r o m e n a d e , o u à
la c o n f e r v a t io n d e s b â t im e n s , e n l e s m e t t a n t à
; l ’ a b r i d e s v e n t s ; & s ’ i l e n é t o i t a b a t t u d e c e t t e
e f p è c e p ar- d e s é t r a n g e r s , l ’ u f u f r u i t i e r a u r o i t
d r o i t d ’ a g i r & d em a n d e r d e s d o m m a g e s & in t é r ê t s :
S i quis vi a ut clam arbores non fragi feras ceciderit ,
veiuti cuprejfos , domino duntaxat competit interdic-
tum u n d e v i } fed f i amoenitas qu&dam ex hujufmodi
arboribus prAfieturpotefi dici & fruciuarii iniercjfe'
propter ypluptatem & gefiationem , & ejfe huic i rite r-
diÜo locum. , b, l é , § . 1 , àe quod vi. V o y e z
J le s C o u t u m e s d ë . t P é r ô n n e . , t i t . . A , a r t . 1^ 9 ;
B o u l e n o i s , t i t . 2 3 , a r t . 10 8 .3 A m i e n s , t i t . - 6
a r t . 1 1 9 . Voyei B a f n a g e , fu r la C o u t u m e d e
N o rm a n d i e / a r t . 3 75 -
L ’ a r t . 5 8 5 d u C o d e c i v i l c o n f i rm e c e t t e ju -
r i f p r u d e n ç e . ’ I l p o r t e q u e ' l e s f r u i t s n a tu r e l s o u
in d u f t r i e l s , p e n d a n s p a r b r a n c h e s o u p a r r a c in e s
a u m o m e n t o ù T u fu f r u i c e f t o u v e r t , a p p a r t i e n n
e n t à l ’ u f u f r u i t i e r ; Sc il n e f a i t a u c u n e d i f t in c -
t io n e n t r e le s a r b r e s f o r e f t i e r s q u i p o r t e n t f r u i t s à
r e v e n u s & le s a r b r e s f r u i t ie r s p r o p r e m e n t d i t s ,
: A in f i d e s c h ê n e s , d e s h ê t r e s , d e s c h â t a i g n i e r s
d o n t l e p r o d u i t e n t r e r o i t n a t u r e l l e m e n t , p a r l e u r
d e f t i n a t i o n , d an s l e s r e v e n u s d ’ u n b i e n , n e
» p o u r r o ie n t ê t r e a b a t t u s p a r l e p r o p r i é t a i r e fan s
d é d o m m a g e r l’ u f u f r u i t i e r .
ce L e p r i x d e s b o i s d e h a u t e /« n z z e , d i t e n c o r e
C h a i l l a n d , v e n d u s p e n d a n t l e m a r i a g e , n ’ e n t r e n t
p o in t e n c o m m u n a u t é y a i n f i , l e r em p lo i e f t d û
à c e l u i d e s c o n jo in t s a u q u e l c e s b o i s a p p a r t
ie n n e n t . S i fundum vira uxor in dotem dederit ,
ifque inde arbores décident, f i h& fructus intelligai{-
tter, pro portione anni dehenc reftitui ÿ puto autem f i
arbores c&duA faerint vel germinales, dici oportere
in fruftum cedere ; fin minus , id eft f i non fini
CdduA , quia qua(i deteriorem fandum fecerit , mari-
tum tençri. Et f i v i te/npefiatis cecidcrint, dici opor-
T 11 !