46
Drooge kokosnooten zijn met versche vereenigd;
Wij zijn vereenigd met de Compagnie.
Men herkent hierin den geest van de pantons der Maleijers,
Tot opheldering van het laatst aangehaalde voorbeeld voeg
ik hierbij, dat de Timorezen een grooten eerbied plagten
te koesteren voor de O. I. Compagnie en haren naam nog
geven aan het tegenwoordig Nederlandsch Gouvernement.
Zij noemden haar “mai-bapa Kompani,” als ware zij hun
tot “vad'er en moeder,” en zich zelven heetten zij “anakh”
(kinderen) van dat eerwaardig ligchaam.
IX.
De geschiedenis van Timor begint eerst met de vestiging
van het Europeesch gezag; omtrent de vroegere lotgevallen
der bevolking en de stichting der voornaamste rijken bestaan
slechts onzekere overleveringen. In de bontkleurige
massa dezer verhalen, die, na eeuwen mondeling te zijn
voortgeplant, eerst in den jongsten tijd van de lippen der
inlanders zijn opgevangen, om in schrift te worden gesteld,
ontbreekt het vooral aan duidelijke onderscheiding der tijden.
Doch hoe gebrekkig deze overleveringen zijn mogen,
ik zal er enkele proeven van mededeelen, die tot eene inleiding
tot de meer geloofwaardige geschiedenis der latere
eeuwen strekken mogen.
Eene vergelijking der verschillende op Timor gangbare
volksverhalen maakt het waarschijnlijk, dat wij eene alleroudste
Alfoersche bevolking, die geene herinneringen van
hare komst van elders bewaard heeft, en daarom hare stamvaders
uit den hemel of uit de aarde doet voorkomen, en
eene latere kolonisatie van eenigzins meer beschaafde vreemdelingen
uit de eilanden ten Noorden en Noord-oosten afkomstig,
moeten onderscheiden. De oudste bewoners, die,
zoo het schijnt, hunnen hoofdzetel hadden in het middengedeelte
des eilands, waar thans het rijk van Waiwiko-
Waihali ligt, waren — zegt de overlevering — zoo onbeschaafd,
dat zij, onbekendt met de eerste beginselen van
den landbouw, zich alleen met wilde boom- en aardvruchten
voedden. De vreemdelingen, die hen met de teelt van
rijst en maïs en het gebruik van ijzeren wapenen bekend
maakten, schijnen zich omstreeks de 14de of 15de eeuw op
dit eiland te hebben nedergezet. De nog in de diepste bar-
baarschheid liggende bevolking onderwierp zich, schijnt
wel, zonder veel tegenstand aan de meer beschaafde kolo-
jnisten, die dus de heerschende familiën vormden en achtereenvolgens
de verschillende rijken op Timor stichtten.
Als afkomstig uit het rijk van den Sultan van Ternate erkenden
zij, althans in naam, het oppergezag van dien vorst,
wiens gebied zich, zoo men wil, toenmaals over al de kleine
Sunda-eilanden tot Bali toe heeft uitgestrekt. En ofschoon
het niet blijkt dat die vorst immer eenige wezenlijke magt
op Timor heeft uitgeoefend, grondde zelfs de Nederland-
sche Oost-Indische Compagnie hare aanspraken op Timor
tegenover de Portugezen op den afstand van dat eiland, in
1683 van den Sultan van Ternati verworven. De naam
“Timor” is zeker noch van de oorspronkelijke, noch van
de latere bevolking afkomstig, en zelfs hebben de inboorlingen
voor het eiland dat zij bewonen geen algemeenen
naam. “Timor” beteekent Oosten, en deze benaming zal
wel haren oorsprong vinden bij de Maleische zeevaarders,
die eenmaal geene verder oostwaarts liggende landen dan
dit eiland en de Zuid-wester-eilanden zullen gekend heb-
[ben, en aan het eerste den naam van Timor-besar of Groot-
[Oosterland, aan de andere dien van Timor-ketjil of Klein-
[Oosterland hebben gegeven.
Het westelijk gedeelte van Timor schijnt vóór de komst
Ider kolonisten uit de Molukken zeer schaars bevolkt te zijn
[geweest. Het Koepangsche rijk werd, volgens de overlevering,
gesticht door een volksstam, die uit het midden
[des eilands verhuisde, ten gevolge van een twist tusschen
[twee broeders over het scherpen van een scheermes ont-
[staan. Men mag gissen dat de ware reden gelegen was in
[de aankomst van nieuwe volkplantingen, die vroegere ko-
llonisten verdrongen. De verhuisde volksstam zette zich,
[zoo men wil, neder in de nabijheid eener rots, welker ke-
[gelvormige gedaante veel overeenkomst had met die eener
[Timoresche hut, en daarom Kopa of Kopan werd genoemd,
[■waaruit, naar den Maleischen tongval, Koepang ontstaan is.
[Dezen naam behield de genoemde stam ook, nadat hij ge